Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
Harri'r Wythfed a'r Diwygiad
Harri'r Wythfed a'r Diwygiad [GAN Y PARCH. T. EDWARDS, GWYNEDD."] Llythyr XIII. Crybwyllwyd eisoes ei bod yn anmhosifel clywed yn Lloegr am Y DDEDFRYD ANFFAFRIOL cyn dadgorfforiad y Senedd. Gadewch i ni weled, ynte, pa mor bell yr oeddid wedi myned cyn hyny yn nghyfeiriad diwygiad. Ni ddichon na byddai safle, gallu, ac awdurdod Esgob Rhufain, o angenrhaid, yn bynciau yr ymdrinid llawer arnynt yn ystod y saith mlynedd diweddaf ac yn ystod yr amser yna yr oedd ei awdurdod yn cael ei fwrw ymaith yn raddol, eto yn effeithiol, serch megis yn ddiarwybod. Sylwch fel yr oedd ei honiadau yn cael eu gwrthwynebu 1. Yr oedd yr Archesgob Warham, a llu o rai eraiil, wedi datgan nad oedd ganddo hawl i roddi Breintebau na Llythyrau Cenad i wneyd i ffwrdd a deddfau Duw fel y mynai. 2. Yr oedd yr ymosodiad a wnaed ar y clerig- wyr, am gydnabod cenhadaeth Wolsey, wedi dangos mai byw eto oedd yr hen ddeddfau a ddysgent nad oedd gan Esgob Rhufain ddim gweinyddiaeth annibynol, ac o ran hawl yn y wlad hon oherwydd gorfu iddynt dalu yn ddrud am gydnabod ei honiadau. Adgyfodasid y Prcemunire. 3. Yr oedd y clerigwyr hwythau wedi ym- resymu oddiwrth y digwyddiad yna na ddylid talu blaenffrwyth, &c. oherwydd os na ddylid cydnabod ei weinyddiaeth (jurisdictionj, ni ddylid talu iddo ei ofynion, gan nad oedd gan- ddo hawl i godi dim arnynt. Felly, deisyfasent ar i'r Brenin beri i'r Senedd roddi terfyn ar y talu. 4. Yr oedd y Senedd hithau wedi condemnio pob apeliad i Rufain, ac wedi trefnu ar fod i'r cyfryw apeliadau gael eu penderfynu yn y llys- oedd brodorol gartref. 5. Hefyd, yn ystod eisteddiad bythgofiadwy y Senedd ddiweddaf, yr oedd rhyw esgob neu gilydd bob Sul yn pregethu ger Croes St. Paul, yn Llundain, nad oedd gan Esgob Rhufain ddim awdurdod o gwbl yn y wlad hon. 6. Ac yr oedd y Senedd grybwylledig wedi pasio y rhestr ganlynol o ddeddfau i roddi pen ar ei ormes mewn gwlad ac Eglwys. Z, (a) 25 Hen. 8, c. 19. Deddf i osod allan Ymostyngiad y Clerigivyr i'r Brenin, ac i roddi gallu iddo i enwi nifer o bersonau i archwilio y Canonau a'r Gosodedigaethau Eglwysig. (b) 25 Hen. 8, c. 20. Deddf i rwystro talu Blaeuilrwythau, &c., i'r Pab, ac i drefnu y dull i ddewis a chysegru Esgobion. (c) Deddf ynghylch Ceiniogau Pedr a Breint- ebau o Rufain. (cl) Deddf yn datgan* hawl i Harri a'i hil i etifeddu yr Orsedd, ac i fynu llw o ffyddlondeb iddynt gan y deiliaid, lien a lleyg. (e) Deddf i Amddifadu dau Esgob annhrig- ianol o'u Hesgobaethau. Yr oedd hyn oil wedi ei gyflawni tra yr ydoedd y Brenin yn ceisio dyfod i gyd-ddeall- twriaeth ag Esgob Rhufain mewn cysylltiad a phwne yr ysgariad, a chyn i'r Pab roddi dedfryd yn ei erbyn. Ac y mae yn eglur nad oedd, ao nas gallai fod hyd yma, yr un cyfnewidiad Eg- lwys canys ni honir yn hyn oil fod neb yn gwneyd dim o'r newydd. I'r gwrthwyneb, ymhob peth gofelid dangos nad oeddid yn honi dim o'r fath beth, ac ymwrthodid yn bendant 'r syniad yna. Ni fu yna ddim diddymu un Eglwys, a chreu Eglwys newydd" yn ei lie, pe buasai y fath beth yn ddicbonadwy. A cheir gweled yn y man na bu i ddim o'r fath beth ddigwydd ar ol hyn ychwaith. A'r holl amser yna ei amgyichiadau ei hun oedd yn pwyso fwyaf ar feddwl y Brenin. Diogelu ei hun ar ei orsedd oedd fwyaf yn ei olwg ef. Yn ol fel y tybiai yr efFeithiai pethau yn ffafriol iddo ef, nea ynten yn anffafriol iddo, yr edrychai efe arnynt. Ac nid llawer o ddiolch sydd i ddyn felly, serch i'w ddylanwad hyrwyddo rhyw ~/mudia^ neu gilydd. Gan gadw golwg ar hyn, wedi i'r Senedd basio'r ddeddf oedd i reoleiddio hawl ei ddisgyn- yudion i'r Orsedd, &c., fe'i ceir efyn peri i bawb ii.eryd LLIV 0 FFYDDLONDEB iddo ef a'i eppil, yn unol A'i threfniadau. Cy- merodd y beneddwyr y llw ar Mai 30, cyn ym- wahanu a threfnwyd fod anfon dirprwywyr trwy'r wlad i weinyddu llw cyffelyb i bob math o bobl. Mewn hen gasgliad o weithredoedd cyhoedd (Act. Pub. xiv. 487, &c.,) ceir llw a gymerwyd gan amryw o Abbadau i'r perwyl yma:—Y byddent ffyddlon i'r Brenin, y Fren- hines, eu Hetifeddion, a'u Holynwyr eu bod yn cydnabod y Brenin fel Goruchaf Ben Eglwys Loegr; nad oes gan Esgob Rhufain ddim aru- gen gweinyddiaeth (jurisdiction) yma nac unrhyw esgob tramor arall y pregethent yn ddiffuant athrawiaethau cyson a'r Ysgrythyrau; l,ry ac, yn eu (Yweddiau, y gweddient yn gyntaf dros y Brenin megis goruchaf ben Eglwys Loegr, yna dros y Frenhines a'i hiliogaeth, ac yna dros Archesgob Caergaint, &c. Oddiwrth hyn can- fyddir fod y Brenin yn awyddus am gael yr adran Fynachaidd o'r Eglwys yn ffyddlon iddo yn ei helbul, oblegid gwyddai mai hon oedd fwyaf o dan ddylanwad tramor bob amser. Ond serch fod y mwyafrif o'r Mynachod yn ym- ostwng ac yn proffesu bod yn deyrngarol iddo, yr oedd rhai o honynt yn Ilefain yn groch yn ei erbyn a darfu i Fynach o'r enw Peyto ei regu yn ei wyneb, wrth bregethu, gan ddweyd y llyfai'r cwn ei waed megis y llyfasant wsed Ahab gynt. Ond tynged gyffredin y rhai a ddifri'ent y Brenin oedd cael eu crogi. Dim ond un esgob ac un lleygwr o nOd a wrthodasant gymeryd y llw crybwylledig. Yr Esgob Fisher o Rochester, a Syr Thomas More oeddynt. Yn ei lieisteddiad y flwyddyn hon, darfu i Gyniladledcl Eglwysig Caergaint, nid yn unig roi ei dyfarniad yn erbyn honiadau Esgob Rhufain, ond hefyd benderfynu anfon anerchiad at y Brenin ar y pwnc o GYVIEITHU'R BEIBL I'R SAESNEG. Yr oedd t clerigwyr lawer gwaith cyn hyn wedi datgan nad oedd ganddynt yr un gwrth- wynebiad i'r bobl gael y Beibl yn eu hiaith eu hunain, ond iddynt gael un cywir. Cwyno yn enbyd yr oedd rhai o honynt yn erbyn eyfieith- iad Tindal, yr hwn a gyhoeddasid eisoes yn Saesneg. Y sylwadau a'r egluriadau ar ymyl y ddalen, yn condemnio arferion a defion y cyfnod oedd yn petir gwrthwynebiad gan mwyaf. Ac, am hyny, penderfynwyd anfon cais at y Brenin w i'r esgobion wneyd cyfieitbiad Aowydd, vr « hwn y gellid ei gyhoeddi trwy awdurdod. Pen- derfynwyd hefyd nad oedd y lleygwyr ddim i ymddadlu ynghylch pynciau crefydd. Ar ol hyn, anfonwyd allan, yn enw'r Brenin, GYHOEDDIAD YNGHYLCH PREGETHU. Yn lie cyhoeddi rhyddid ac iawnderau Eglwys Loegr unwaith yn y flwyddyn fel yn yr hen amserau, gofynid i'r clerigwyr bregethu unwaith yn y flwyddyn yn erbyn awdurdod draws- feddianedig Esgob Rhufain. Ac yr oeddynt bob tro cyn y bregeth i ddeisyf gweddiau'r gynull- eidfa dros y Brenin, megis unig a goruchaf ben yr Eglwys Loegr Gatholig hon (this Catholic Church of England), &e. Yr oedd yna lawer byd e gyfarwyddiadau ond gan nad oeddynt yn cyfnewid dim ar na llywodraeth eglwysig nac athrawiaeth na defod, nid oes angen sylwi arnynt yma. Y flwyddyn hon bu f arw'r Pab Clement, a dilynwyd ef gan Paul y Trydydd; eithr niphar- odd hyn yr un cyfnewidiad yn Lloegr, oblegid aeth y Senedd a ymgynullodd ar y 3ydd o Dachwedd i ddeddfu yu yr un cyfeiriad a'i rhagflaenydd. Ac yr oedd ei deddfau yn gan- lyniad i'r ymholiadau oeddid wedi eu gwneyd o berthynas i hawliau Esgob Rhufain. Y mae'r ddeddf gyntaf a basiwyd, er nad yw ond ber, yn bwysig. Y 26 Hen. 8, c. 1, ydyw, a DEDDF UCllAFIAETH y gelwir hi. Ynddi honir hen hawl y Goron i'r Uchafiaeth, a dangosir mai cyfnerthu a chad- arnhau yr hyn "yr oedd clerigwyr y deyrnas wedi ei gydnabod eisoes yn eu Cynhadleddau ydyw ei hamcan. Yr hyn oeddid wedi ei gyd- nabod oedd mai y Brenin oedd goruchaf ben Eglwys Loegr. Wele y geiriau :—" That the King, our Sovereign Lord, his heirs and succes- sors, kings of this realm, shall be taken, ac- cepted, and reputed the only supnme head on earth of the Church of England called Ecclesia Anglicana." Hyn o'i Gymreigio yw :—" Fod ein grasusaf Arglwydd y Brenin, ei etifeddion, a'i olynwyr, i'w cymeryd, i'w derbyn, a'u hys- tyried fel unig oruchaf ben ar y ddaear i Eg- lwys Loegr a elwir Ecclesia Anglicana." Yma y teitl a roddasai y clerigwyr i'r Brenin rai blynyddau yn ol sydd yn cael ei wneyd yn feddiant cyfreithlon iddo drwy ddeddf. Pen ar y ddaear ydoedd i fod am hyny, beth bynag a oly-id wrtho, dyna derfyn ar y baldordd a glywir ynghylch Brenin yn ymwthio i le Crist, &c. Mae y geiriau wedi eu bwriadu fel atebiad i'r cyfryw wrthddadl. Safle dyn o'i gydmaru a. dynion a ddynodir yma. Pen ar Eglwys Loegr ydoedd i fod; ac felly, dyna atebiad i'r haeriad mai yr Eglwys Babaidd, neu Eglwys Rhufain, oedd yma ar y pryd. Wrth yr enw Ecclesia Anglicana, ac nid Ecclesia Bomana yr adwaenid hi. Eglur yw, ynte, mai arwyddair Ymneilldu- wyr Cymru yw mai ffolineb yw bod yn ddoeth lie mae anwybodaeth yn wynfyd. Ni welir yma yr un ymgais at ddiddymu un cyfundeb crefyddol, a chyfodi un arall yn ei le. Yr unig beth a wneir yw datgan perthynas y Brenin ag adran neillduol o'i ddeiliaid, y rhai oeddynt weinidogion mewn cyfundeb a fodolai eisoes, a gadael i'r cyfundeb hwnw sefyll o'r blaen. Dylid sylwi hefyd, gan fod y teitl hwn wedi ei gydnabod yn ff urfiol gan y clerigwyr er's blyn 0 y ddau heb beri yr un rhwyg rhyngom m a Rhufain, nas gallasai ei gydnabod yn ffurfiol gan glerigwyr a lleygwyr yn y ddeddf hon, beri dim cyfnewidiad ychwaith. Nis gallasai y ddeddf hon beri dim cyfnewidiad yn nghyfan- soddiad Eglwys, awdurdodau yr hon oeddynt eisoes wedi mabwysiadu y teitl. Nis gallasai ei ganiatau gas y Senedd wedi y cweryl wneyd Eglwys newydd o honi, mwy nag a wnaethai ei ganiatau gan y Confoeasiwn cyn y cweryl rhwng y Brenin ac Esgob Rhufain. Y mae y ddeddf nesaf yn datgan rhwymedig- aeth pawb o'r deiliaid i gymeryd LLW 0 UFUDD-DOD i'r Brenin ac i'w eppil o'r Frenhines Anne. Gofal am y Goron iddo ei hun a'i deulu oedd yn peri pryder i'r Brenin o hyd. Ofnai y bydd- ai i Esgob Rhufain geisio achosi blinderau iddo, a gwyddai fod llawer o'i ddeiliaid yn bleidiol i'r Esgob, a thybiai y byddai i'r ffaith eu bod wedi myned ar eu llw beri iddynt fod yn ffydd- Ion iddo, neu ynte y gwnaent ddangos eu hochr drwy wrthod ergynaeryd, ac y gallai yntau wedi hyny eu trin wrth fodd ei galon,
Anturiaethau Awyrol.
Anturiaethau Awyrol. PFIAD Y CAMPWR STEEPLE-JACK. Nid oes eisiau cofnodi ystadegau mewn trefn i brofi fod yr alwedigaeth o ddringo simneiau, &c., y mwyaf peryghis o bob galwe'digaeth. Pan y byddo un felly wrth ei waith, peth eithaf cyffredin ydyw gweled torfeydd o bobl yn llygadrythu yn bryderus ar ei symudiadau, ond ni wyddant fawr am yr anhawsderau y rhaid iddynt ymdrechu a, hwynt. Y maepridd- lech rydd, neu esgynfa bwdr neu doredig yn ddigon i hyrddio y dringwr mewn amrantiad i'r ddaear ac i dragwyddoldeb. Pan yn adgyweirio simneiau gweithfeydd, y mae y perygl yn fwy. Y mae Shon y Dringwr (Steeple-Jack), yn agored i gael ei chwyrn-yru i fyd arall mewn canlyniad o sangu ar droed- fyrddau twyllodrus, neu mewn canlyniad i anadlu y mygdarth angeuol fyddo yn esgyn o'r ffwrneisiau. Caiff yr hyn a ganlyn fod yn didesgrifiad o brofiad un sydd wedi dilyn galwedigaeth o'r fath am flynyddau lawer, a hyny yn ei iaith ei hun, Ymddengys mai un Mr. Booth ydyw Shon y Dringwr enwocaf sydd yn awr yn fyw, Desgrifir ef fel dyn tawel, difost, ei ddynsawd o faintioli canolog, yn ddeunaw a deugain oed, llydan ei ysgwyddau, ac o wneuthuriad cadarn. Nid oes dim yn ei ymddangosiad sydd mewn modd yn y byd yn dynodi y gwrhydri y mae efe wedi ei ddangos yn ei gampweitbiau beiddgar a gwrol; ond y mae yn eithaf rhwydd can fod, wrth sylwi yn fanwl ar ei wyneb-wedd, ei fod yn adlewyrcliu penderfynolrwydd pwyllog, a mesur helaeth o rymusder ewyllys. Cartrefa Mr. Booth yn ninas Leeds, a'r dydd o'r blaen danfonwyd ato ohebydd newyddiadurol i holi ei hanes. Dywedodd fod mab iddo wedi cael ei ladd yn Ngweithfa Haiarn Stockton yn Ngogledd Lloegr, rhyw bum' mlynedd yn ol, pan yn dilyn ei alwedigaeth ddringol. Myneg- odd ei fod yn wr ieuanc tawel, ond ei fod fel y rhan fwyaf o ddynion ieuainc yn yr un alwed- igaeth ag ef, yn rhy fentrus a ffyddiog. Yr oedd wedi esgyn i ben y simnai i'r dyben o picrhau y tackle, ac yn darparu i ddisgyn, pan yn aaffodus iddo ef, dru&a, yr anadJodd y njyg-, darth oedd yn esgyn i fyny y simnai o'r ffwrn- eisiau islaw iddo. Crochfloeddiodd ar un o'r gweithwyr oedd yn ymddringo ar ei ol i gilio o'i ffordd, a llwydd- odd i gyrhaeddyd heibio yn ddiogel, ond fe'i gorchfygwyd gan yr awyr ffres, a syrthiodd i'r dyfnder o ddau cant a deg-ar-hugain o droed- feddi gyda chwyrndra brawychol. Wrth ddisgyn daeth i gytfyrddiad a rheiliau haiarn oedd yn amgylchu un o'r ffwrneisiau, a chafodd un o'i goesau ei thori ymaith yn lan oddiwrth ei gorff. Gellir casglu, modd bynag, nad oedd yn gallu teimlo dim oddiwrth ei gwymp, oblegid y tebygolrwydd yw ei fod wedi marw cyn disgyn can' troedfedc1 ø ffordd. Anafwyd ef yn ofnadwy, a chafodd lliaws o'i esgyrn eu tori yn yfflon ond y mae yn syn adrodd, diangodd ei wynebpryd rhag derbyn braidd un math o niwed. Soniodd am achlysur arall yn ei hanes, yr hwn oedd wedi ei gerfio yn ddwfn ar ei gof. Yr oedd ef ac eraill newydd ddechreu adeiladu top simnai yn Lancashire, ac yn mysg y gweithwyr yr oedd dau neu dri oedd yn gweithio ar y gwaelod, wedi cael eu siarsio yn ddifrifol, oher- wydd eu hofnnsrwydd, i beidio esgyn i simnai ar un cyfrif, .ond i ofalu aros ar y gwaelod. Modd bynag, pan yr oedd wedi myned i gael tamaid o giniaw, beiddiodd un o'r tri esgyn y simnai. Ceisiwyd ei ddarbwyllo i beidio, ond ofer oedd pob dadl, ac ymaith ag ef, ac o gam i gam cyrhaeddodd i'r uchelion. Yr oedd y ddau arall yn syn syllu ar ei wroldeb ofnadwy, ac yn bryderus ryfeddu at ei anocheledd a'i ddibris- dod. Wedi iddo gyrhaedd y top yn lan, yr oeddynt yn gallu ei weled fel rhyw dameidyn bychan llai na baban yn sefyll ac yn chwifio ei gadach booed. Ond yn ddisymwth, naill ai oblegid iddo edrych i lawr, neu oblegid iddo anadlu y gas, gwelsant ef yn siglo, ac yna yn taflu allan ei freichiau, ac mewn eiliad arall yr oedd wedi syrthio wysg ei gefn i'r ffwrnes eir iasboeth, i gael ei losgi yn ulw. Awd i chwilio am ei gorff yn ddiatreg, ond er pob ymchwil methwyd a dyfod ar draws hyd yn nod i'w lwch. Edrydd am amgylchiadau hynod yn ei hanes. Dywed ei fod yn gweithio ar simnai, yr hon oedd yn gant a thriugain o droedfeddi o uchder, ac wedi iddo gwblhau y gwaith, tynodd yr ysgolion i lawr. Aeth pob peth ymlaen yn hwylus ddigon hyd nes y daeth at ysgol ag oedd wedi ei benthycia yn y lofa. Disgynodd o droedfedd i droedfedd nes cyrhaedd hono, wrth yr hon yr oedd wedi gosod block i'r dyben i ollwng un arall i lawr. Trodd allan fod y fodrwy yn bwdr, oblegid pan y sangodd arni, gollyngodd hi ac yntau gyda eu gilydd. Nid wyf," meddai, yn cofio dim am yr helynt, ond yn unig yr adgof neu yr argraff fod rhywbeth wedi digwydd, ond nas medrwn sylweddoli beth. Pan y daethum ataf fy hun, cefais fy mod wedi syrthio i'r dyfnder o bymtheg a phedwar ar hugain o droedfeddi, ac yn ffodus, digwyddais rywfodd neu gilydd ddyblygu i fyny, wrth syrthio, fel pelen, a daethum i lawr ar y ddaear mor chwyrn nes y treiddiais i'r dyfnder o oddeutu troedfedd i'r cinders oedd yn bentwr islaw i mi. Tynwyd fi allan gerfydd fy hips, gan fy uniawnu ac wedi bod am awr heb wybod dim, daethum ataf fy hun, a chan belled ag yr oedd ymddangosiadau yn myned, nid oeddwn fymryn gwaeth mewn canlyniad i'm ewymp, ac eithrio yr ysgydwad a dderbyn- iais wrth ddyfod i gyffyrddiad a'r cinders. Y cwymp hwn oedd y trobwynt yn hanes fy mywyd. Yn flaenorol i hyn, yr oeddwn yn greadur gegur a diles, ac nis gallwn gerdded pum' milldir heb deimlo ar lawr yn lan. Heb- law hyny, yr oeddwn yn yfwr trwm ac yn ysmociwr diball, Ond heddyw, er fy mod wedi gweled deunaw a deugain o auafau yn myned dros fy mhen, yr wyf yn well dringwr, yn gerddwr diflino, ac yn teimlo yn ieuangach, ac yn fwy ysbrydol a gweithgar na phan yr oedd- wn yn ddeng mlwydd ar hugain oed. Heblaw hyny, dioddefwn yn flaenorol i'r cwymp yn enbyd oddiwrth ddolur y galon, a dywedodd amryw feddygon ileol adnabyddus na fuaswn byw i weled deugain oed. Yr oeddwn yr un feddwl a hwy i'r dim, ond er y cwymp, y mae fy nghalon mewn cyflwr rhagorol, a chystal, os nad gwell, na'r un dyn o'm hoed yn y wlad. Gallaf sefyll ar yinyl simnai yn 320 o droed- feddi o uchder, ac edrych i lawr o'r safle hwnw heb deimlo y graddau lleiaf o ofn. Cyn hyn. yr wyf wedi cerdded ar hyd a gweithio am arian ar droedfwrdd tri chan' troedfedd yn yr awyr heb ddim i'm cadw rhag syrthio ond nerve, a hyny pan oedd gwynt ystormus yn udo o gylch y top, Yn flaenorol i hyny, yr wyf wedi sefyll ar ben simnai yn gwylio fy ngweith- wyr am ddwy awr ar y tro, a hithau yn bwrw eirlaw drwy yr holl amser, a niwl tew yn ym- gasglu, fel nas medrwn ganfod dim ond pentwr o rywbeth gwyn, a buasai un cam ymlaen neu yn ol, neu y palldod lleiaf o wroldeb, yn ddigon i mi fforffetu fy mywyd mewn amrantiad. Un tro gwelais ddwfr yn llifo allan o glust- iau, genau, a thrwyn un o'm gweithwyr, ac yr oedd yn rhyfeddod iddo ddianc fel y darfu. Rhyw ffordd araf, disgynodd yr ysgol a chyr- .Y haeddodd y gwaelod, a chariwyd ef ymaith wedi ei hollol hysbyddu ac yn haner anymwyb- yddol. Yr oedd yn ddyn rhagorol, ond nid oedd yn feddianol ar ddigon o nerve i wneyd Steeple-Jack. Y simnai fwyaf peryglus y bum yn gweithio arni erioed oedd eiddo gweithfa haiarn Spenny- moor, lie y bum yn agos a cholli fy mywyd ddwywaith, oddeutu deunaw mlynedd yn ol. Fe'm cyflogwyll i osod nifer o gylchau o gwmpas y simnai i'r dyben i'w gwneyd yn sicrach ac i'w chryfhau. Gwnes yn lied dda y prydnawn hwnw, a llwyddais i godi un o'r cylchau dros dop y simnai ond pan yn estyn allan fy mraich i dynu y cylch i mewn, collais fy nghydbwys- edd, a buaswn yn sicr o fod wedi syrthio i'r ddaear, y pellder o ddau can' troedfedd, pe na buaswn y foment hono, wrth syrthio, wedi digwydd rhedeg fy mraich trwy gylch oedd wedi ei osod oddeutu deg troedfedd islaw, a glynu a'm holl nerth. Yr oedd fy nerves bron rhoi ffordd, a safodd fy ngwallt allan yn sytil- yn debyg fel y gwna wrth wrando hanesion am ysbrydion—ac i ychwanegu difrifwch ac arswyd- olrwydd fy safle, cefais fod fy nghot ar djin. Yr oedd gwres y simnai wedi gwneyd y cylch yn llosgedig o boeth, a phan yn gyru fy mraich drwyddo, nid oeddwn yn fyw i'r perygl. Dyma lie yr oeddwn yn hongian yn yr awyr Am fynyd yr oeddwn wedi fy hollol syfrdanu, ac megis yn breucldwydio-teimlais fy mod yn myned yn ddiwybod ac yn hurt, a gwnaethum ymdrech i floeddio ar fy ngweithwyr ar y top, pad nis rAew, Twate Qgwma yn ar&f&idd i edrych am y ddringfa, ond nid oedd i'w gweled yn unman. Tybiwn ei bod yn tywyllu. Beth sydd yn cymeryd lie ? meddwn wrthyf fy hun. Daeth y meddwl dychrynllyd i mi fy mod yn myned yn ddall. Yn awr mi glywn waedd- iadau, a dynion yn symud o gwmpas. Diolch i'r nefoedd, yr oedd dyn yn agos, a thynodd fi at yr ysgol, ac yr oeddwn yn ddiogel. Yr oedd y gwres wedi rhostio fy mraich, fy ngbot wedi ei llwyr losgi, a fy ngwallt yn troi yn wyn. Parlysiodd y.cwymp a'r shock fy nerves yn hollol, ac mor galed ydoedd fy ngwallt fel y safodd allan fel rhawn. Diodd- efais am chwech mis oddiwrth hysbyddiad giawl. Er fod hyny wedi digwydd er's deunaw mlynedd yn ol, nid yw fy ngolygon byth wedi bod yr un fath, ac yr wyf byth er hyny wedi gorfod gwisgo syll-wydrau. Yn ol Mr. Booth, ymddengys mai mor- wyr sydd yn gwneyd y Steeple-Jacks mwyaf celfydd. Y mae gan ddynion yn yr alwedigaeth y buom yn sen am dalli wahanol ddulliau i wneyd eu gwaiLh yn eu lieagyuiadau a'u disgyniadau. Ily "Pe y gofynid i mi yfory," meddai Mr. Booth, "pa farwolaeth fyddai oreu genyf ei chytarfod, gofynwn ganiatad i esgyn clochdy eglwys, a neidio o'r top. Dyma, yn ddi- amheuol, yw y ffordd o farwolaeth mwyaf diboen." Y mae Mr. Booth yn ddyn o feddwl neillduol o weithgar. Cawn fod ganddo eisoes amryw o patents celfydd o eiddo ei hun yn y farchnad.
G WAS AN AETH NEILLDUOL YN…
G WAS AN AETH NEILLDUOL YN LLANDAF. Yn y gwasanaeth neillduol a gynaliodd Arglwydd Esgob Llandaf ddydd Sadwrn diweddaf, yn Nghapel y Palas, Llandaf, trwyddedwyd y boneddwyr canlynol:— Y Parch. Joshua Evans i guradiaeth barhaol St. James, Pontypwl. Y Parch. Morgan Evanson, B.Sc., i guradiaeth barhaol y Merthyr Mawr. Y Parch. Robert Cecil Eustace Barton i guradiaeth Llanwenarth Citra. Y Parch. George William Govan, Duwinydd Trwyddedog, i guradiaeth Llantarnam. Y Parch. John James i guradiaeth Llan- wonno. Y Parch. Ernest Laseelles Jonner, B.D., i guradiaeth St. Mary, Caerdydd. Y Parch. John Jones, B.A., i guradiaeth Pontlottyn. Y Parch. Robert Jones i guradiaeth Canton. Y Parch. Frank Ernest Williams i guradiaeth Llandough gyda Cogan. Bu penodiad y Parch. W. H. Oxley i -Eywoliaetb, ychydig fisoedd yn ol, yn achos o arafwch yn y gwaith Eglwysig a ddechreuwyd ganddo yn wirfoddol yn Cogan, gerllaw Caerdydd. Y mae rhyw obaith yn awr, sut bynag, yr ail gymerir at y gwaith gydag egni, gan fod y Parch. F. E. Williams, yr hwn a fu yn gurad yn Mhenarth am bedair blynedd, wedi cael ei benodi i'r guradiaeth. Y mae wedi rhoddi i fyny ei guradiaeth yn Mhenarth, a dydd Sal diweddaf traddododd bregeth- au ymadawol yn eglwys St. Augustine yn y boreu, ac yn eglwys All Saints yn yr hwyr. Y mae y Parch. Joshua Evans, ficer Llanofer, wedi cael ei roddi mewn medd- iant o fywoliaeth St. James, Pontypwl, gan Arglwydd Esgob Llandaf. 0 gan- lyniad, y mae Ficeriaeth Llanofer yn awr yn wag.
NYTHAID 0 NADREDD YN N HON…
NYTHAID 0 NADREDD YN N HON YREFAIL. Ceir hanes am ddarganfyddiad hynod yn Nhonyrefail. Yr wythnos ddiweddaf, yr oedd nifer o blatelayers yn symud twmpath o geryg ar wrthglawdd Rheil- ffordd Dyffryn Ely, pan y daethant yn sydyn ar draws nythaid o nadredd, deg at hugain mewn nifer, ac yr oedd rhai ohonynt tua phedair- troedfedd mewn hyd. Cymerodd golygfa gyifrous le ar ol hyny, drwy i'r nadredd, oherwydd eu haflonyddu yn eu gauafol loches, wneyd ymosodiad ar y gweithwyr, y rhai a red- asant gynted y gallent i waered o'r gwrth- glawdd. Dywedid fod yr ymlusgiaid yn hisian fel haid o wyddau." Yn ffodus, ni frathwyd un o'r dynion.
[No title]
Y mae golygydd un newyddiadur yn rhoddi y cyngor da canlynol" Wragedd, cerwch eich gwyr, a gwnewch iddynt brynu ein newyddiadur bob wythnos." Dywed sacr yn New York, wrth roddi bys- bysiad mewn newyddiadur am le, nad oedd gwaith yn gymaint pwnc ganddo a chyflog da. Dyna deimlad llawer heblaw y sacr hwn. Y mae cariad yn faich trymach i ddyn i'w ddwyn nag ydyw i ferch canys y mae gan bob merch, trwy ryw fath o reddf, ryw gyfaill i'r hwn y mae yn ymddiried ei holl ddirgelion. Mam," gofynai geneth fechan, a oes drwg mewn tori plisg wyau ?" "Nac oe8, fy anwylyd —beth wnaeth i ti ofyn hyny ?" Oherwydd fy mod wedi gadael i'r fasged syrthio ac edrychwch y fath gymysgfa sydd yn y fasged," meddai y fechan ddiniwed. Y dydd o'r claen, yn Covington, gwnaeth dyn wystl y byddai iddo yfed peint a haner o whiskey Cincinnati mewn deuddeg awr. Enill- odd y wystl; a sylwodd y weddw ar ddydd ei gladiedigaeth mai dyna yr arian cyntaf a enillodd drwy waith caled yn ystod y deng mlynedd diweddaf!
Advertising
Al us I CAL. TViTR. M. W. GRIFFITHS, Mus. Bac., Organ- ist and Choirmaster of the Parish Church, Dolgelley, North Wales, gives LESSONS through Post in Harmony, Counterpoint, Fugue, Composition, &c.; and prepares for Musical Examinations. MSS. Corrected and Revised. Terms very Moderate. AMDDIFFYNIAD YR EGLWYS. DADL DOLWYDDELEN. Hela y Parch. Evan Jones, Carnarvon." ri AN y Parch. R. Williams, B.A., Rheithor Dolwyddelen. Pris Ceiniog. I'w gael yn Swyddfa R. Isaac Jones (" Alltud Eifion "), Tremadog, Anfonir 50, post free, ar dderbyn-' i»d 4e, Llvfrau Cyhoeddedig ac ar Werth gan Mri. FARRANT a FROST, Swyddfa "Y Llan a'r Dywysogaeth." SECOND SERIES, EIGHT SERMONS AND ADRESSES DELIVERED BY THE REV. FATHER BENSON, Superior of the Society of St. John Evangelist, AT A PAROCHIAL RETREAT Held in S. David's Church, in the Parish of Merthyr Tydfil, On Sunday, Monday, and Tuesday, December 11th, 12th, and 13th, 1887. PRICE ONE SHILLING, POST FREE. Merthyr Tydfil; FARRANT AND FROST, Llin a'r Dywysogaeth" Office. AT WAS AN AETH ATHRAWON YR YSGOL SUL, Sef Gofyniadau ar Lyfrau Hanesyddol yr Hen Destament. Gan y Parch. EVAN JONES, B.D., Rheithor Trefdraetli, Penfro. PRIS 6D. GYDA'R POST, 7D. Merthyr Tydfil: FARRANT a FROST, Swyddfa Y Llan a'r Dywysogaeth." THE ADVANTAGES OF A NATIONAL CHURCH: OR WHY SHOULD THE CHURCH OF ENGLAND BE DISESTABLISHED AND DISENDOWED ? AN ADDRESS DELIVERED BY THE REV. C. J. THOMPSON, M.A., Vicar of St. John's, Cardiff. PRICE ONE PENNY. Merthyr Tydfil: Messrs. FARRANT AND FROST, Llan a'r Dywysogaeth Office. THE BEST CLASS REGISTER PUBLISHED. SUNDAY SCHOOL CLASS REGISTER from Advent to Advent, with additional space for pupils' addresses, &c., as well as other mis- cellaneous information. PRICE 2D. EACH. Sample sent free for Two Stamps. Messrs. FARRANT AND FROST, Publishers, Llan a'r Dywysogaeth" Office. JUST PUBLISHED, y Y PIIIMER BACH: [SECOND EDITION] A WELSH BOOK OF INSTRUCTION AND DEVOTION, CONTAINING Instructions on the Creed, the Ten Command- ments. On the Sacraments and Ordinances of Religion, Baptism, Confirmation, &c. The Eucharistic Sacrifice, and Communion Ceremonies of the Church, &c. Devotions before Holy Communion, in Church at Holy Communion, and Thanksgiving after Holy Communion. A Litany of the Passion, a Litany of the Blessed Sacrament, and a Litany of a Happy Death. And other Occasional Prayers. PRICE EIGHTPENCE: POSTAGE lD. SOLD BY Messrs. FARRANT AND FROST, Llan a'r Dywys- ogaeth Office. JUST PUBLISHED. PHILIPS' NEWLY ENGRAVED MapofStanley'sExplorations ELF in Africa, From 1868 to 1889, with short account of the same. PRICR Is. Sent post free by Messra, FASBAST AND FBOST, Merthyr Tydfil* | THE CHURCH CONGRESS, 1891. The CHURCH CONGRESS of 1891 will be held at RHYL. Offices have been taken in Kinmei Street, close to Railway Station. Address all communications— IION. SECRETARY, Church Congress Office, 33- Rhyl. FRANK SMITH ft CO., CLERICAL OUTFITTERS AND CHURCH FURNISHERS 1 n all Branches to to H.R.H. THE PRINCE OF WALES. Patterns, Designs, Estimates, and Illustrated Catalogues, Free. 13, Southampton-street, Strand, LONDON, W.C. HANESYDDIAETH BOBLOGAIDD o EGLWYS LOEGR (YN SAESNEG.) Yn dangos ei TharddiadEi Ohynydd-A'i Gwaith dro8 y Bobl. BRASDDARLUN MEWN TAIR PENOD. I.-Odeliar y dyddiau boreuaf hyd amseroedd y Diwygiad. II.—Hanes y Diwygiad. III.—Oddiar y Diwygiad hyd ein dyddiau ni. Gan G. H. T. NYE, Ysgiifenydd Trysorfa Sefydliad Amddifynol yr Eglwys (Financial' Secretary to the Church Defence Institution). The Palace, Llandaff, March 13th, 1890. My DEAR SIR,—I am much obliged to you for a copy of your Popular Story of the Church in Wales." I have just read it, and think it a valuable and very seasonable addi- tion to Church Defence Literature, and that it would help to strengthen our hands very much if the clergy (especially in Wales) would make an effort to get it widely circulated in their parishes.- Believe me, very faithfully yours, R LLANDAFF. G. H. F. Nye, Esq., Palace Chambers, Westminster. Ymddyddanion AR Egwyddorion Eglwysig," Cyfieilhedig gan PARCH. E. P, HOWELL, M.A., Prif-athraw Ysgol Ramadegol Bottwnog, ger Pwllheli. Chwaethus a dyddorol Wedi eu Cym- reigio yn drwyadl. Bydd pwy bynag a'u dar- lleno yn gwybod llawer mwy am yr Eglwys fel un corff ysprydol nag ydoedd cyn hyny .-H aul. Dyma lyfr rhagorol. Y mae y Parch. E. P. Howell wedi gwneyd gwasanaeth gwerthfawr i'r Eglwys a'r genedl trwy gyfieithu mewn dull. mor ardderchog lyiryn cynwysfawr Mr. West.. Dylasai pob Eglwyswr Cymreig brynu,, darllen, a chwilio y gyfrol fechan hon.—Llan. We do not know their equals for force of reasoning and perspicuity.-Chut-ch Times. Ychydig gopiau ar laio. Yn rhad drwy y Post am Is. 2c. oddiwrth y Cyfieithydd. NOW READY, 420 PAGES, CROWN 8vo. BOARDS. PUBLISHED UNDER THE AUTHORITY OF THE LORD BISHOP OF THE DIOCESE. THE BANGOR DIOCESAN CLERICAL DIRECTORY AND CHURCH CALENDAR FOR 1890, With a History of the SEE OF BANGOR, THE CATHEDRAL CHURCH, &C, REPORT OF THE DIOCESAN CONFER- ENCE FOR 1889, &c. REPORTS OF THE ANNUAL MEETINGS OF THE DIOCESAN SOCIETIES. EDITED BY THE REV. W. MORGAN JONES, B.A. Curate of Ponmaenmawr, Member of the Cambridge Antiquarian Societyy s Price Is. 6d., post free from the PUBLISHERS JARVIS AND FOSTER, LORNg HOUSE., BANGOR. -7- -"w. Ifeb unrliyw betrusder, cydnabyddir gan y cyhoedd mai Y LLAN A'R DYWYSOGAETH yw y cyfrwng hysbysiadol rhagoraf & feadwa,