Y Llan

YMNEILLDUWYR PENBOETH LLANDEILO. Ychydig flynyddau yn ol, anrhegwyd tref Llandeilo a chloc gan Mr. D. Pugh, A.S., a gosodwyd ef yn y lie mwyaf amlwg yn y dref, sef yn nhwr yr eglwys. 0 herwydd focl y cloc wedi cael ei osofi ar berchenogaeth yr Eglwys, cyfododd cynhwrf yn ngwersyll Philistaidd yr Ym- neillduwyr Radicalaidd yn erbyn cadw yr amseriadur mewn adgyweiriad ar draul y bwrdd Ileol. Y canlyniad fu i ddau drethdalwr apelio at Fwrdd y Llywodraeth lbeol yn Llundain yn erbyn dyfarniad Mr. Edward Jones, cyfrif- arolygydd y dosbarth, yr hwn a ganiata- odd yn nghyfrifon y bwrdd y swm o £ 3 18s. 4d. tuag at gadw, adgyweirio, a goleuo y cloc. Bwrdd y Llywodraeth Leol a atebasant drwy ddweyd nas gallai y gyfraith ddal i fyny ddyfarniad y cyfrif-arolygydd. Ar haeddianau yr achos. fodd bynag, tils gallai y bwrdd gael digoij. *) sail i yijiyryd & dvfarniad y cyfrif<^oljgydd, a pfenaerfy^sant, gan hyny, fod y bwrdd Ueol J. dalu y swept crybwylledig tuag at gynal 'yr awrlais. i

DARGANFYDDIAD RHYFEDD YN NGOGLEDD CYMRU. Tra yr ydoedd dau ddyn, ychydig ddyddiau yn ol, yii myned fieibio lleeli- wedd gerllaw preswylfod Mr. Pritchard- Morgan, A.S., Bryntirion, ger Dolgellau, tynwyd eu isylw gan ddernyn o rywbeth a ymddangosai fel plat yn gladdedig mewn craig. Wedi cryn draff ertli, llwyddasant i'w dynu ymaith, a chymer- asant ef i'w cartref, lie, ar ol ei lanhau, y canfyddwyd mai paten aur ydoedd. Dangoswyd yr hyn a ddarganfyddasant i Mr. Pritchard-Morgan, yr hwn yn ddi- oed a orchymynodd ar i ymchwiliad gael ei wneyd, a darganfyddwyd jlagon werth- fawr. Mae y llestri hyn, y rhai a ddefn- yddiwyd oesan yn ol yn ngweinyddiad y Cymun Bendigaid, yn pwyso gyda'u gilydd 46 wns, ac yn gyfansoddedig o aur, gydag ychydig gymyngedd o arian. Ar y paten yr oedd a ganlyn yn ger £ iedig Et Spiritus Sanctiam in nomine Patris et Filii," a darlun o Grist gyda'i law ddeheu yn ddyrchafedig. Ai- y gwpan, yr hwn sydd yn 12 modfedd o uchder, ceir yr hyn a ganlyn Nicolus me fecit de Herefordis." Nid yw adfeil- ion Mynachlog y Fanner ymhell oddi- wrth y fan lie y darganfyddwyd y pethau gwerthfawr uchod, a bernir iddynt gael eu cuddio gan y mynachod yn nheyrnas- iad Harri yr Wythfed. Mae dynion prof- iadol wedi datgan eu bod yn hynod werthfawr mewn ystyr hynafol, gan eu bod yn dyddio yn ol i'r drydedd ganrif ar ddeg. Mae archwiliadau yn parhau i gael eu gwneyd yn y gymydogaeth am ychwaneg o drysorau,

Ceir fod Y LLAN A'R DYWYSOGAETII yn cael ei dderbyn gau deuluoedd parchusaf Cymru, a chynghorem bawb i roddi prawf arno fel cyf- rwng hysbysiadol digymar. RHYBUDD. Yn gymaint ag i ni dderbyn achtvyniadau o wahaml barthau am ddiivecldarivch y LI4AN yn dyfod i law, dymunivii hyshysu ein Gbr- uchwylwyr ayn I)o$barthwyr fod yr hall barseli t'f Post yn cael eu danfon o Swydd/a y Qyhoeddwyv bob dydd IjJu cyn 2 o'r gloch, a'1' holl ba,),seli Pil Wieilftbrdd yn cael eu danfon Vr Orsaf metvn digon o amser i Iyneduyda'r Trim sydd yn cychwy n o Ferthyr ar yr amserau canhmol:—• Taff Vale, 3.53. L. A N.W. 5.5. B. & M.R. 5.30. G.W.R. 6.55. I G.W.R. 6.55. Os dygtvydd unrhy w ocdiadau yn y dyfodol, dylid gwneyd ymholiadau a'r Post-feistr neu a'r Gormf-feistr. PRINTBG 7 JL JLjLJLi executed without delay, in the best style pf the art, and at reasonable prices at the office of this paper. Church and Choir Notices, Bills and Tickets for Entertainments, &c. ■ • — What the Trade Journals say of our work:— "From the office of Messrs. Farrant and Frost, Printers, of Merthyr Tydfil, we hate received a number of specimens of general printing (chiefly concert work) of a very super- ior character. Where so many nice things are shown, it is not easy to particularise. The bulk of the programmes and cards show several original designs, successfully carried out, and even where nothing out of the ordinary run has been attempted, the job bears the stamp of neat and excellent workmanship. Two programmes —for a volunteer and an orchestral coneert are good samples of new and attractive ideas for this special class of printing, and indeed the whole collection from this house bears impre&s of having been produced in a well-stocked office by efficient hands. I I'he Londgn, Provincial, and Colonial Pre88 NewsApril 2$th, 1887. Messrs. Farrant & Frost, Printers, 135, High street, Merthyr, and 8 Canon street, Aber- dare, send samples chiefly ef bazaar and pro- gramme work—all first rate. Some of the ideas are original and very happy.The Paper and Printing Trades JournalDecember, 1887. Messrs. Farrant t Frost, Merthyr Tydfil, send us the four-page announcement of a fancy fair in aid of the restoration of the Pariah Church of Merthyr. Worked throughout in the style of our ancestors as regards both type and spelling, the announcement with its quaint design of tin old fashioned crier who begins the text with the thftW honoured -Oyezl Oysytl and with i's cliocolate-hued" ink solidly impres- sed upon rough deckle-edged paper is strikingly adapted to its purpose."—" The Paper and Printing Trades Journal" March, 1888. Messrs. Farrant & Frost, 135, High street, Merthyr Tydfil, Very superior specimens in- deed—all tastefully done in the best style. The booklet, Miuriage, is it a Failure ?" composed of extracts from -the poets who think it is not a failure, is quite a gem in its way, its material aspect being worthy of the beauty of its literary 11 y contents.-The Paper and Printing Trades Journal, June, 1889. BOOKBINDING by competent Workmen on the Premises. Miss- ing parts of Magazines, &cf" procured to com- plete. Church,, Bibles and Prayer Bi)oks repaired The first section of the Folio Church Prayer Books supplied new in place of torn ones in Welsh or English, ACCOUNT BOOKS of any pattern ruled, printed, and bound in all descriptions of binding. RELIEF STAMPING from engraved dies in colours or plain. Dier, o sunk. Monograms designed and Arms found. BOOKS, in all Departments of Literature in stock. Cash Discount. Any work not. in stock procured in a few days, and forwarded by post to all parts of the country free of charge, Depot of the Society for Promoting Christian Knowledge. Books for Sunday School Prizes a special feature. All the Monthly Magazines regularly supplied. IIT STATIONERY, Fancy and Commercial. A large and varied o stock of Note Paper from 41d. per packet. Envelopes from 4d. per 100. Sermon paper in stock, or specially ruled to ordef. Mem.. Books from 6d. per dozen. Reporters' Note Books from ld. each. Copy Books ruled to any pattern, and supplied with name of School, &c., for quantities. Heb unrhyw betrusder, cydnabyddir gan y cyhoedd mai Y LLAN A'R DYWYSOGAETH yw y oyfrwng hysbysiadol rhagoraf a feddwn. A CARD.-— AN IMPORTANT DISCOVERY is announced in the Paris Figaro," of a valuable remedy for nervous debility, physical exhaust- ion, and kiadred complaints. The discovery was made by a missionary in Old Mexico it saved him from a miserable existence and an early grave. The Rev. Joseph Holmes, Blooms- bury Mansions, Bloomsbury Square, London, W.C., will send the prescription, free of charge, on receipt of a self addressed envelope. Mention this paper. MUSICAL. MR. M. W. GRIFFITHS, Mus. Bac., Organ- ist and Choirmaster of the Parish Church, Dolgelley, North Wales, gives LESSONS through Post in Harmony, Counterpoint, Fugue, Composition, &c.; and prepares for Musical Examinations. MSS. Corrected and Revised. Terms very Moderate. AJVIDDIFFYNIAD YR EGLWYS. DADL DOLWYDDELEN. Hela y Parch. Evan Jones, Carnarvon." GAN y Parch. R. Williams, B.A., Rheithor Dolwyddelen. Pri8 Ceiniog. I'w gael yn Swyddta R. Isaac Jones (" Alltud Eifion"), Tremadog. Anfonir 50, post free, ar dderbyn- iad 48. Established 1884. Patronized by the Clergy and Nobility. BEACONSFIELD HOUSE, BALA. THOMAS THOMAS, TAILOR AND DRAPER, Lady's Jacket Maker. Agent for JOHN SMITH, Royal ArMDyer and Cleaner to H.M. the Queen and T.R.H. the Prince and Princess of Wales. The HAUL, CYFAILL EGLWYSIG, Y LLAN A'R DYWYSOGAICTH, and other Church Monthly Magazines supplied. THE ORPHANAGE OF MERCY, Randolph Gardens, Kilburn, London, N.W., Recefves Destitute Orphan Girls from all parts of the United -Kingdom, free of charge. THIS Institution has been founded for the express purposa of befriending children of the labouring class. It has already been a comfort to many dying parents to have the promise of admission into this home for their little ones, whom they can themselves no fcbger protect. In snch mes the recomnaendation of a Clergyman alone is necessary. As the Orphanage is entirely supported by voluntary contributions, funds are. gflici ted. Applications for Forms of Admission, and all Subscriptions and Donations, should be sent to MISSrPRANCeS"ASH DOWN, 27, KILBURN PARK ROAD, LONDON, N.W. O. GOLDSMITH, PIANOFORTE AND ORGAN DEALER. í:- Sole Agent for Merthyr for the celebrated COMPETITION PIANO, With Iron Frame, full Trichord, and all recent Improvements. CASH PRICE. 2-7 GUINEAS. Splendid Yalue. Sample always on Tiew. 50, Pontmorlais, Merthyr. The Bishop of Llandaff writes I have just read votir 'Popular Story of the Church in Wales,' and think it a valuable and very seasonable addition to Church Defence literature, and that it would help to strengthen our hands very much if the Clergy (especially in Wales) would make an effort to get it widely cir- culated in their parishes." The Bishop of St. Asaph writes" I have read it with much interest. It seems to me in every way calculated to do good by distributing valuable informa- tion throughout the country." A POPULAR STORY OP THE CHURCH IN WALES, Shewing its Birth, its Progress, and its Work in the Principality. C5 el A Sketch for English Readers, in three Chapters. 0 I.-ITS PAST HISrORY. II.-ITS PRESENT WORK. III.-THE AGITATION FOR ITS DISESTABLISHMENT. By G. H. F. NYE. PRICES SIXPENCE. Post Free, Eight Stamps. Cloth Boards, Gold Mitre, ONE SHILLING. The Bishop of Peterborough, in com mending to all who in his diocese are interested in the cause of Church defence Mr G. H. F. Nye's book entitled A Popular Story of the Church of England," says :—"It gives in a cond«msed and popular form one of the best statements of the past history and present work of the Church with which I am acquainted. It seems to me especially suited for distribu- tion amongst our intelligent working classes, who need just such a corrective to the false and misleading statements now so industriously circulated amongst thin by the enemies of our Church." Just Out. New Edition. Twenty-sixth Thousand. A POPULAR STORY OF THE CHURCH OF ENGLAND, Shewing its Birth, its Progress, and its Work for the People. A Sketch in o Three Chapters By G. H. NYE. PRICE SIXPBBJCE. Post Free, Eight Stamps. Cloth Boards, Gold Mitre, One Shilling. The Bound Copies make excellent Gift Books. Copies of these Popular Stories" supplied in quantities for distribution at cheap rates on application to THE.^HURCR DEFENCE INSTITUTION. ,rt"*

I HUNANLADDIAD ECHRYDUS. ■L Yr wythnos ddiweddaf, yn Portugal, -Awuodd swyddog milwrol o'r enw Senhor Silva Porto hunanladdiad drwy "'Y_o baner Portuguaidd am dano a etrWythu ei hunan i fyny a phedwar "toilaid ar ddeg o bylor, yn ei dy ei hun.

GJFHP EI GARIAD I FARWOLA-ETH Ar y 12fed cyfisol, yn "Warrington, ym- ^dangosodd puddler o'r eiiw Morris ger bron yr ynadon ar y cyhuddiad ei fod :e.di achosi marwolaeth Emily Bailey, ei m *&fiad, drwy ei chicio a'i chodi i fyny P^^fydd ei chlustiau.

PRIODAS FICER PONTLOTTYN. Ar yr lleg cyfisol, yn Eglwys St. Chad, Sbr6 wsbury, unwyd mewn glan briodas ) Parch. T. J. Jones, M.A., ficer Pont- on, a Miss Emily J. Watton, mereh ;l.r* John Watton, Y.H., Shrewsbury a andudno. Y Parch. J. L. Meredith, rheithor Gelligaer, a wasanaethodd

———— DYN WED] ElGLADDUYN FYW. Yn Chicago, ychydig ddyddiau yn ol, agorwyd bedd Gustave Canton er mwyl9. 90god corph arall ynddo, a chafwyd ei rch wedi ei throi ar ei hochr. Yr oedd a^ori, yn ol y dystiolaeth feddygol, Q ^4i marw o fethiant y galon ar y 25ain ^^hwefror diweddaf. Codwyd yr arch bedd, yr hwn oedd wedi ei frico, a j .y^erwyd hi i'r capel, lie yr agorwyd v^yn ngwydd rhai perthynasau. Er eu cawsant ddigon o brawf fod Canton edi cael ei gladdu yn fyw. Yr oedd y .Y anffodus, yn ei ymdrech i ryddhau el hun, wedi ymdroi yn ei arch.

DAWNSIO AR GORPH El GWR. rj, Cjya&erwyd menyw o'r enw Matilda °uhunter, 45 mlwydd oed, o flaen yr ed^°n' n Llundain, yr wythnos ddiw- ar y cyhuddiad ei bod wedi cael gWeled yn feddw ac afreolus. Aeth eh j^^o^dwad i dy y ddiffynwraig, a mr.j, yn y gegin yn dawnsio ar yn mha un yr oedd corph ei gwr. •a^odd hi ymaith, ond neidiodd eto ar yr n C^> a thynodd yr amdo oddi am y corph. atodd anhawsder mawr i'w thynu oddi- ^5 yr arch. Ar ol hyny, aeth y ddiffyn- y/ai £ allan o'r ty gan barhau i ymddwyn afreolus, a chymerodd y swyddog hi ddalfa. Gwadodd y ddiffynwraig ei ^^yn feddw, a dywedodd fod y corph fr^i ^od yn y ty am bythefnos. Ded- ea ?vyd hi i bedwar diwrnod ar ddeg o rcuariad, gyda llafur caled,

Tf^HISIO A LLOFRUDDIO CRIST- IONOGION YN TWRCI. Cymerodd cyflafan ofnadwy le yn Old Oi&n ^r wythnos ddiweddaf. Ym- "dodd mintai lUosog o Albaniaid ar Cristionogol, a throisant allan iamer» ^r*o°li°n? gan gymeryd medd- o'u tai. Addawsant wrth y pentref- a ddigartrefwyd y buasent yn eu n^g allan yn ddyogel o Serbia. o<> i ^3a°dd tua 90 o'r Serbiaid Cristion- Cty a.^an o'u gwJad dan amddiffyniad 0 Arnauts, gwyr arfqg Q blith eu °yn cyrhaedd cyffiniau y &ad ymos°dwyd ar y Cristionogion yn le Wrus gan nifer 0 Arnauts a ymgudd- ac llwyn, y rhai a saethasant 15 fer»a ^w3rfesant 35, yn cynwys tair o \\rY,od a thri 0 blgnt, Ni chyffyrddr jd ag un o'r Albaiiittitif Yspeiliwyd i'r a\n* laddwyd o'u holl eiddo, Darfu geJ,wyr amddiffynol (?), y rhai a safent (!a„, av,r tra yr oedd y Cristionogion yn pail. 11- raethu, gymeryd rhan yn yr '>J;na, rmosododd yr Arnauts ar a(ua?1,au a'r merched, y rhai yn gyntal aSauei51wyd o flaen llygaid eu perthyn- ae a gigyddiwyd wedi hyny mewn erchyll. Dim ond pedwar neu Wvr, °'r ffoaduriaid oeddynt yn fyw a svd'r. asant i gyrhaedd cyffiniau Serbia Vr -°d(i y Heill i ddwylaw milwyr Cl» y rhai, yn He atal creulondeb yr Arnauts, a lusgasant ymaith y Serbiaid, yn nghyd a'r rhai a glwyfwyd ac a gig- yddiwyd, i'r carchar yn Mitrovitza, lie y maent yn parhau i gael eu caethiwo ar y camgyhuddiad eu bod wedi ceisio ym- fudo heb ganiatad swyddogol. Mewh gwirionedd, ni roddai dim fwy o foddhad i'r awdurdodau Tyrcaidd na gweled eu tiriogaethau yn hollol glir o'r Cristionog- ion, oblegyd meddienid yr holl wlad wedi hyny gan neb ond Mahometaniaid.

CENHADAETH EGLWYSIG YN ABERCARN. Dyffryn cul a phrydferth, wedi ei gau i mewn gan fynyddoedd serth a choed- iog, poblogaeth enfawr o lowyr a gwoit4. wyr alcan, wedi ymgasglu o amgylch y pyllau a'r gweithiau. Dyna, yn fyr, yw Abercarn a'r wlad oddiamgylch. Hyd yn ddiweddar, yr oedd y dyffryn pwysig hwn wedi ei adael bron yn llwyr yn meddiant Ymneillduwyr. Ond ychydig flynyddoedd yn ol, ymysgydwodd yr Eglwys o'i difaterwch, ac y mae y trigol- ion yn sicr wedi amlygu eu bod hwy mor barod i gofleidio yr Eglwys ag yw yr Eglwys i'w cofleidio hwythau. Yn Aber- carn a'r gymydogaeth, un mlynedd ar ddeg yn ol, nid oedd un Eglwys, a llafur- iodd y Parch. S. Jackson, curad y lie, yn ddiwyd am flynyddoedd, heb unrhyw gynqrthwy, gan gynal gwasanaethau mewn ystafell ydoedd gynt yn ystablau. Erbyn hyn, mae ei lafur wedi ei goroni a llwyddiant anghymarol, gan fod ynfi yu bresenol bedair o egjwysi, y rhai yn fuan, ni a obeithiwn, aychwanegir. O'r pedair eglwys, yr eangaf a'r bwysicaf yw yr hon a acjeiladwyd yn cldiwe^dar drwy haei= y frydedd Mr. D, Wlutehouse, Abercarn, Yn hon, cynaliwyd conhadaeth hvydd- ianus iawn gaji y Parclm, Ganon Roberts, M.A., canon cenhadol Esgobaeth Llandaf, H. Morgan, Eglwys yr Holl Saint, Caer- dydd, a'r offeiriaid lleol. Dechrenwydy genhadaeth Mai 31ain, a therfynodd Mehefin 9fed. Bob dydd, yr oedd gwein- yddiad o'r Cymun Bendigaid am wyth yn y boreu, gwasanaeth, anerchiad, ac ymbiliau am 11, gwasanaeth Fr plant am 12.15, gwasanaeth i ddynion a merched ar wahan am 3.30, a gwasanaeth hwyrol gydag anerchiadau am 7.30. Yr oedd cynulJiadau lliosog ymhob un o'r cyfar- fodydd hyn. Mae lie i 500 i eistedd yn yr eglwys, ac yr oedd yr holl seddau yjri llawn yn y gwasanaethaii hwyrol. Pryd- nawn ddydd Sadwrn, traddododd Arthur Lewis^ bar-gyfreithiwr, Miab Ar-. glwydd Esgob Llaridaf, anerchiad i wyr, gan ddewis "Gwroldeb" fel testyik, a chafodd wrandawiad astud. Yr oedid yr ymbiliau yn lliosog, a chafwyd digOii- edd o brawfion fod mynvchwyr y eyfat- yp- fodydd wedi ea meddianu ag ysbryd defosiynol, ac yn benderfynol o ddilyki bywyd newydd. Mae yn anhawdd dodi hyn ar bapyr, ond ni fydd i'r rhai oedd- ynt yn bresenol byth anghofio cenhadaeth Mehefin; 1890. Un nodwedd arbenig a theilwng o sylw yn nglyn A'r genhadaeth hon ydoedd y gwasanaethau a gynhal- iwyd yn yr awyr agored. Bob dydd, ffurfiwyd gorymdaith, yn cael ei blaenori gan y faner a'r offeiriaid, ac felly dygwyd y newyddion da i gyrhaedd rhai na fynycheiit unrhyw le o addoliad. Yr oedd gwasanaeth y Cadben Evans, o'r Fyddin Eglwysig, Brynmawr, wedi ei sicrhau, ac yr oedd o gynorthwy mawr gyda'r gangen hon o'r gwaith. Dychwelai yr orymdaith o'r heolydd gyda nifer fawr yn eu dilyri, ac yn ami yn cynwys rhai a adnabyddid yn flaenorol fel gwehilion cymdeithas, ond oeddynt 3n awr wedi teimlo dylanwadau yr an- I erchiadau difrifol a draddodwyd. Ond nid yn yr heolydd yn unig y gweithredai yr orymdaith. Yr un yw yr hen bwll ar un lie y digwyddodd ffrwydrad ofnadwy 1878, ac y mae cyrff 278 o'r trueiniaid a gollasant eu bywydau yr adeg hono yn awr yn gorwedd mewn rhan o hono nad yw yn cael ei ddefnyddio oddiar yr amser hwnw. Cerddai gweddwon ac amddifaid rhaio honynt yn yr orymdaith. Mae y pwll yn cael ei weithio y doublQ shift, ac 6 7 yn yr ac o 5.30 i w yn y boreu, mae canoedd o ddynion a bech- gyn yn aros ar lanau y gamlas i ddisgwyl eu tro i ddisgyn i lawr Fr pwll. Yno, a,r yr oriau uchod, yr ymdeithiai- yr orym- daith. Yr oedd yr ol-ygfa yn un na anghofir byth,—y dynion a'r beehgyn yn gwrando yn awyddus ar weddiau, anerch- iadau, ac emynau cyn disgyn i grombil y ddaear. Golygfa annisgrifiadwy ydoedd gweledcanoedd o lowyr yn eu dill ad gwaith wedi ymgasglu o amgylch yr offeiriaid yn eu gwenwisgoedd. Yr oedd yn ddigon hysbys i offeiriaid y lie mai rliai caled ac aiiystyriol ydoedd llawer o'r gweithwyr hyn, ond er clod iddynt rhaid i ni ddwyn tystf61^,eth i'w hymddj^giadau ym defosiynol ac astud tra yn gwrando y gwirioneddau pwysig a difrifol a dra- ddwlid ^'da'r fatli ddjlamvad. Clywsoin fod rhai4'o honynt. ti i yh myned i lawr yn y cage, a'c ymhell o enau y pwll, yn par- hau y gweddiau a ddechreuwyd ar y lan gan yr offeiriaid. Ar ddymuniad y gweithyryr eu hunain yr ymwelai yr or- ymdaith a genau y pwll am 5.30 bob boreu, ac yn yr hwyr. Ni pherthyn i'r rhai a gymerasant ran yn y gwasanaethau difrifol a thtirawiadol ddatgan beth fydd ffrwyth eu hymweliad, ond hyn sydd sicr :—Clywid newyddion am gariad anhraethol yr Arglwydd lesu ganrai oeddynt er's blynyddoedd wedi esgeuluso moddion gras, tra y mae eraill a broffesent grefydd wedi eu cadarnhau yn eu hymlyniad wrth yr Eglwys a'i hoffeiriaid. Mae y rhai a gymerasant ran yn y genhadaeth wedi eu llanw a llawenydd a Uiolchgarwch, a'r offeiriaid lleol wedi eu meddianu a gwroldeb ad- newyddol erbyn y dyfodol, Pe ceid ych- waneg o offeirlaid ymroddgar i gynorthm wyo y rhai a lafuriant yno eisioes, buan y deuai dyffrynoedd gorllewinol Sir Fynwy yn gadarnleoedd Eglwysig, yn lie eu bod yn awr wedi eu meddianu gan Ymneill- duaeth i raddau mawr.