Y Llan

CRYNANT, GER NEDD. DYDD LLUN SULGWYN.—Treuliwyd y dydd hwn gan fwyafrif y lie uchod, fel y gwneir gan y lliaws yn y Deheudir yma, mewn mwynhau eu hunain trwy yfed te, a phethau felly. Darfu i'r Eglwyswyr yma oil gyfarfod yn yr Ysguldy yn y prydnawn, ac am 3.30 yr oedd gwasanaeth yn yr eglwys. Dychwelwyd drachefn i'r ysgol- dy, lie yr oedd y byrddau wedi eu hulio yn daclus, a chyfranogodd nifer liosog o'r hyn oedd wedi ei ddarparu. Yna aeth y rhai ieuaine i ddifyru eu hunain mewn chwareuon diniwed, sef rhedeg, &c., a'r lleill i chwareu cricket, (fc. Y managers oeddynt y Mri. Rhys Nicholas, Willie a J. T. Edwards, ac Edwin Edwards, Llangatwg. Am 7.30, yr oedd cyfarfod mewn adrodd a charm yn yr Ysgoldy, o dan lywydd- 1 it th y Parch, William Edwards, pryd y gwobr- wy wy i -y-rirai canlynol :—Am adrodd y Bene- dicts," Elizabeth Williams ac Annie Davies Gweddr'r Arglwydd," :Margaret Garbett; "Y rhan olaf o'r Catechism," David March ac Edith A. Edwards Te Deum," Rees Garbett Milwyr Ieuainc Iesu," David Mark. Yn ystod y cyfarfod canwyd amryw ddarnau gan blant yr Ysgol Sul, o dan arweiniadMr. Edwin Edwards, yr hwn sydd yn ymdrechgar iawn gyda'r Ysgol Sul, ac hefyd gyda'r Gymdeithas Gymedrol Eglwysig. Hefyd, cynorthwywyd yn y rhan gerddorol gan dri o frodyr, sef Mri. James Nicholas, ysgolf eistr, Tregaron Rhys Nicholas, ysgolfeistr, Crynant, ac Edwin Nicholas, Ystalyfera. Wedi talu diolchgarwch i Mrs. a Miss Edwards, y Persondy, ac eraill, am y te rhagorol, ac am y rosettes tlws i'r plant i'r 8 1 Parch. William Edwards am lywyddu, i'r brodyr Nicholas, ac eraill, terfynwyd trwy i Mr. Edwin Nicholas ganu "Hen wlad fynhadau." Rliodd- odd y Parch. W. Edwards nifer dda o'r llyfrau sydd yn dwyn y teitl History of the Church in Wales," gan Mr. Nye, i'r penau-teuluoedd oedd yn bresenol.

LLANWENOG. Cynhaliwyd cymanfa flynyddol yr Ysgolion Sul yn y lie uchod ddydd Llun Snlgwyn. Yr oedd yr hin yn ffafriol iawn, ac yr oedd cynull- eidfa fawr wedi dyfod ynghyd i'r eglwys drwy y dydd, er fod tair ysgol yn absenol eleni. De- chreuwyd yn y boreu, am 10.80, trwy ganu yr emyn orymdeithiol, Hoffi'r wyf dy lan breswylfa," ar y don Lausanne." Intoniwyd y gwasanaeth gan y Parch. T. M. Evans, Prif- athraw Ysgol Ramadegol Llanbedr, yr hyn a wnaeth yn argiatfiadol iawn. Ar ol myned trwy y gwasanaeth, canwyd yr anthem undebol, Wele, holl weision yr Arglwydd." Yr ysgol gyntaf oedd Ys--ol Sul Highmead, yr hon a ad- roddodd St. Matthew ii., yn Saesneg. Cyn dechreu adrodd, canodd y plant yr emyn baesneg, The Church's one foundation." Ar ol canu, cawsant eu holi gan y Parch. T. M. Evans, ac yna canasant drachefn yr emyn Saesneg, Oft in danger, oft in woe." Yn nesaf, adroddwyd St. loan xiv., gan Ysgol Sul Llanybyther, ac liolwyd hwynt gan y Parch. J. T. Hughes, Llaufihangel-ar-Arth, Yr oedd yr atebion i'r gofyniadau mwyaf dyrus a gawsant yn dda iawn. Ar ol adrodd ac ateb, canwyd yr anthem, "Y Ganaan Glyd," gan y cor, o dan arweiniad Mr. Evan Lloyd, Troedybryn. Ter- fynwyd gwasanaeth y boreu trwy ganu yr emyn Wele, cawsom y Messiah." Dechreuwyd y gwasanaeth yn y prydnawn am ddau. Inton- iwvd y Litani gan y Parch. T. M. Evans. Yr ysgol gyntaf oedd Llanllwni, yr hon a adrodd- odd St. loan xvii. Holwyd hwynt gan y Parch. H. Jones, Llanybyther, ac aethant trwy eu gwaith yn foddhaol iawn, yn neillduol yr anthem. Moeswch i'r Arglwydd," o dan ar- weiuiad Mr. Daniel Davies, Maes. Yn nesaf, daeth yr ysgol olaf sefLlanwenog, yr hon a ad- roddodd Actau xix. Holwyd hwynt gan y Parch. J. Davies, Llanllwni, yr hwn a roddodd ganmoliaeth iddynt am eu hatebion parod. Can- wyd yr anthem, Mawr a rhyfedd," gan y ccir, o dan arweiniad galluog Mr. David Hughes. Cefnrhuddlan-ganol. Cafodd anerchiad y Parch. J. T. Hughes, Llanfihangel-ar-Arth, ynghyd ag ychydig eiriau y Parch. H. Jones, Llanybyther, wrandawiad astud, ac yr oeddynt o fudd i bawb. Terfynwyd trwy ganu yr emyn Boed moliant lesu mawr." Gwasanaethwyd wrfch yr organ (yn absenoldeb y Milwriad D.iyies-Evans, Highmead), gan Miss Jones, organyddes Llanbedr, yr hon a gyflawnodd ei gwaith mewn modd galluog iawn.-Un oedd yno.

DEONIAETH EIFIONYDD. GWYL GORA WL EGLWYSIG.—Edrycliid ar yr wyl hon yn y ddeoniaeth fel prif at-dyniad Eglwyswyr at eu gilydd, yn gantorion ac yn gyuulieidfaoedd. Mae yr wyl gorawl, weithian, yn hen sefydliad daionus yn ein plitli, ac wedi gwneutliur lies mawr i ganiadaeth y cysegr, ac i ystyiiaeth d lyladwy o'r Llyfr Gweddi. Cynhelir yr wyl lion mewn gwahanol eglwysi yn y ddeoniaeth bob bhvyddyn, yr hyn sydd yn gam yn yr iawn gyfeiriad, ac yn symbyliad i fwy o weitligarwch. Cynhaliwyd yr wyl eleni yn Eglwys St. Mair, Beddgelert, ddydd Llun y Sulgwyn. Yr oedd llawer o ddieithriaid yn y He pry die r th hwn wedi ymgasglu, ac ielly llanwyd yr eglwys. Am ychydig wedi tri o'r glocli, gorym cieithiodd y gwahanol gorau, yn cael eu clilyn gan amryw offeiriaid, dan ganu Ffyddlon filwyr lesu," o'r ysgol i'r eglwys, y rhai oeddynt yn rhito oddeutu 200 i 250 (sef y c mtorion), y Parch. R. Williams, ficer Bedd- gelert, yn arwain. Yr oedd y gweinidogion canlynol yu eu gwen.wisgoedd :-Parchn. J. Lewis, B.A., Dolbenmaen; J. Lewis, B.A., curad Porthmadog D. Jones, M.A., ficer, a T. Williams, B.A.. curad, Pwllheli J. M. Jones, ficer Aberercli J. Lloyd Jones, M.A., ficer Criccieth, a William Owen, ficer Llanfrothen. Intoniwyd y gwasanaeth gan y Parch. J. Lloyd Jones. Darllenwyd y llith cyntaf gan y Parch. J. Lewis D.G., a'r ail gan y Parch. D. Jones, M.A. Corganwyd y Salmau Ixxxiv., cxii., magnificat yn unsain Gregoraidd, Deus Aliserateur, Tonus Perigrinus. Ar ol darllen I y gweddiau, canwyd yr anthem, "Llaweaychais I pan ddywedent wrthyf" (Hywel Idloes) ac o tlaen y bregeth canwyd y d6n Y delyn aur (Stephen) ar y geiriau "Rho oleuni, rho ddoeth- ineb." Y pregethwr ddewiswyd at yr wyl oedd y Parch. William Owen, ficer Llanfrothen. Yr oedd testyn y bregeth yn sylfaenedig ar y geiriau canlynol :—" Am hyny, yr wyf yn ewyllysio i'r gwyr weddio ymhob man, gan ddyrchafu dwylaw sanctaidd, heb na digter na dadl," 1 Tim. ii. 8. Pre^eth amserol a phwr- pasol, yn ddiau, a draddodwyd gan Mr. Owen, ac yn sicr o ddwyn ffrwyth. Canwyd u Tref- deyrn ar ol y bregeth. Gwnaed casgliad tuag at dreuliau yr wyl yn yr eglwys. Chwareuwyd yr harmonium, gan y Parch. R. Williams, Bedd- gelert. Yr oedd yr anthem a'r tonau yn •'myu'd" yn rhagorol a swynol, a'r gwasanaeth drwyddo yn fywiog. Yr oedd yr eglwys bryd- ferth yn llawn o wrandawyr, a gwnaeth y cantorion eu rhan yn ganmoladwy. Arweinydd yr wyl eleni ydoedd y Parch. R. Williams, a bu yn ddiwyd iawn yn dysgu y gwahanol gorau yn ystod yr wythnosau diweddaf. Yr oedd y tywydd yn hynod o ffafriol a dymunol.—J. Davies.

HENEGLWYS. YSGOL SUL YR EGLWYS. Nos Wener, y 30ain cynfisol, cefais y pleser o fod yn wydd- fodol yn arholiad plant yr ysgol uchod. Cerid yr arholiad ymlaen yn ol cynllun Bwrdd Addysg Esgobaeth Bangor. Yr arholwr ydoedd y Parch. T. Prichard, M.A., periglor Llanbadrig, a gwnaeth ei waith yn drwyadl iawn. Y mae Mr. Piichard, meddir, wedi bod am flynyddau yn arholwr yn yr esgobaeth, ac y mae, neu o'r hyn lleiaf, fe ddylai fod yn aelod o'r Bwrdd Addysg. Maes yr arholiad yma ydoedd—i'r dosbarth hynaf, y llyfr a elwir Yr Hen Fam a'r Hen Lyfr," hanes yr Hen Eglwys Brydeinig," a thaith henhadol gyntaf St. Paul. Enillwyd tystysgrifau a gwobrwyon yn y dosbarth yma gan John Morris, Llaindelyn J. W. Hughes, Tyuch; W. Hughes, Ty'refail, a Samuel Jones, Penygloc. Arholwyd y dosbarth ieuengaf yn Bethlehem i'r Olewydd," ac yn y Catecism, dyfarnwyd y rhai caillynol yn deilwng o dyst- ysgriiau :—Dosbarth I, Margaret Jones, Gadlys, a Margaret Hughes, Bodedern. Dosbarth II, Aune E. Williams, Caebachaur; Grace Jones, Gadlys Ellen Hughes, Gatehouse, Dosbarth I III, Margaret Owen, Steuben Dulcibella Williams, Royal Oak Margaret Owen, Sardis 0. T. Hughes, Ty'refail Richard Owen, Cae- bachaur John Hughes, Gatehouse J. R. Wil- liams, Ty'nycoed Hugh Hughes, Ty'ref ail; G. Owen, Steuben Jane Owen, Sardis. Datgan- odd yr arholydd ei fod wedi cael perffaith fodd- lonrwydd yn atebion y plant. YR EGLWYS.—Clywais, y dydd o'r blaen, fod parotoadau yn cael eu gwneyd er cynal Cenhad- aeth Eglwysig Blwyfol yma oddeutu Calangauaf nesaf,—J.S.E.

RHYL, Y mae ein tref, erbyn hyn, yn llawn prystir- deb gyda'r ymwelwyr. Mawr yw y parotoadau sydd wedi eu gwneyd i letya y cyfryw am y misoedd haf. Gobeithio y bydd i'r disgwyliadau gael eu cyfiawni. LLYS YR YXADON. Gerbron Mri. T. Ll. Murray Browne, Ll. Lloyd, W. T. Girdlestone, a S. Perks, gorfodwyd Isaac Evans (Rhuddlan), Sarah Hollingsworth, a John Jones (Vale Road, Rhyl), i dalu chwe'cheiniog o ddirwy, a phum' swllt o gostau, oblegid esgeuluso 0 honynt gadw eu hanifeiliaid yn eu terfynau priodol.—Pum' swllt o ddirwy, ac un swllt ar ddeg o gostau, a 11 dalwyd gan John Gittoes, West Parade, oblegid gwrthod o hono gyngor caredig i tyned adref yn dawel, trwy fod Syr John Heidden, yn drech nag ef.—Mary Williams hefyd a gafodd y cyf- lewdra i dalu deg swllt a chwe'cheiniog am ei meddwdod a'i hafreoleidd-dra. Y CYNGO Pj^yVFOL.—Cynhaliwyd y cyfar- fod cyntaf o'r cyngor hwn y dydd o'r blaen, yn yr Ysgoldy Ceuedlaethol, dan lywyddiaeth ein parchus Ficer, Y mae yn ymddangos fod amryw bethau gwir angenrheidiol wedi bod dan sylw y cyngor ac ymhlith y cyfryw yr oedd yn rhaid cael ysgrifenydd galluog, a cliafodd Mr, Gamblin ei dd^wis gydag unfrydedd, Ystyr- iwyd hcfyd y priodoldeb o newid amser dechreu y gwasanaeth boreuol o haner awr wedi deg i un-ar-ddeg, a rhoddwyd hyn mewn gweithred- iad y Sul diweddaf. Hefyd, penderfynwyd yn y dyfodol arfer, yn y ddwy eglwys Saesneg, yr argraffiad newydd o'r Emynau Ancient and Modern, yn hytrach na'r Church Hymns, ac fod y tonau argraffedig yn y cyfryw i gael eu dilynjiyd y mae yn bosibl. Y Dr. Girdlestone, S. Perks, a'r Canon Howell Evans, a ddewiswyd fel cynrychiolwyr i ymweled a'r Commissioners ar bwnc pwysicaf ein tref, sef y fynwent newydd. Hefyd, y mae cyfarfod yn cael ei gyn&l heddyw y I., (ddydd Llun) o'r District Visitors, neu, efallai, yn fwy priodol, Cymdeithas y Gweithwyr Crist- ionogol. Y mae gwaith mawr wedi ei wneyd yn ein gwlad trwy oiferynoliaeth yr ymwelwyr hyn. Y mae yma ganoedd yn ein tref nad ydynt yn arfer a mynychu yr Eglwys nae un lie arall o addoliad ar y Sul, ac yn eu plith ceir Cymry tlodion. Nid oes genym ond gobeithio y bydd i aelodau mwyaf dylanwadol Eglwys Gymraeg y Drindod ymuno a'r gymdeithas hon fel ymwelwyr, yn enwedig pan y mae cyfleusdra o'r natur hwn yn cael ei roddi iddynt, oblegid y mae y Cymry yn gwybod mwy am amgylch- iadau eu gilydd, ac fe fyddai hyn yn fantais er gwneyd angenrheidiau y Cymry yn hysbys i'r Parch. Ganon Howell Evans ac nid oes amheu- aetli genym na bydd iddo yntau gyfiawni yr hyn sydd yn ei allu er sylweddoli ein dymuniadau. Am hyny, gwnawn yn fawr o'n manteision, fel ag y byddo i Eglwys Gymreig y Drindod gadw i fyriy ei safon yn y dyfodol, fel agynymyned- 01, a hyny o ran ei gweithgarwch, ei cherddor- iaeth, a phurdeb ei gweinidogaeth,-Ab Trebor.

ABERYSTWYTH. DYDD IAU Y DYRCHAFAEL.—Cynhaliwyd gwasanaethau yn ngwahanol eglwysi y dref ar y dydd uchod. Y mae yn dda genyf allu dwyn tystiolaeth fod gwahauiaetli mewn cysylltiad a chadw y dydd hwn i'r hyn a fyddai yn arferol o fod yu yr amser a aeth lieibio. Yn St. Michael (Saesneg), yr ydoedd y cynulliadau yn ganmol- adwy dros ben, pryd y cyfranogodd llawer o'r Cymuu Bendigaid. Yn St. Mair (Cymraeg), yv oedd y gynulleidfa yn lliosog, yn arbenig yn yr hwyr, wrth ystyried nad ydyw y Cymry yn rhoddi cyinaint pwys ar bethau o'r fath ag y mae y Saeson yn roddi arnynt. Yn Eglwys y Drindod, drachefn, cafwyd cynulleidfaoedd da. yn y ddau wasanaetb. Am 11, gweinyddwyd yr ordinhad o Swper yr Arglwydd ar ol gwas- anaeth a phregeth. Wrth ystyried mai eglwys newydd ydyw hon, y mae yr achos yn hynod o lewyrchus er dydd ei hagoriad. Y SULGWYN.—Yr ydoedd y cynulleidfaoedd yn fawrion yn y tair eglwys, a phob un o honynt ar eu goreu i wneutbur y gwasanaeth yn dda, er mwyn yr achos ei hun. Canwyd amryw anthemau. &c., yn y tair eglwys. Nid oes ryfedd fod yr Ymneillduwyr. yn eu gwa- hanol gapelan, yn dweyd fod caniadaetli yr Eg- lwys ar y blaen i'r eiddynt hwy. Cljrwsom Mr. Jenkins, Mus. Bac., ei hun yn dweyd fod yr Eglwys ar y blaen o ddigon yn y gwaith hwn. Am dri yn y prydnawn, yr oedd Ysgolion Sul yr Eglwysi yn cyd-gyfarfod, er mwyn gorym- deithio i'r,gwahanol eglwysi. Yr oedd Ysgol- ion Sul St. Michael a St. Mair yn gorymdeitbio trwy brif heol yjdref, o'r Ysgol Genedlaethol, i fyned i Eglwys St. Michael, pa rai, ynghyd ag ysgolion Trefechan. a St. Michael's Place, a rifaut rhwng 500 a 6t;0. Ymi, nullodd aelodau I Ysgolion Sul Eglwys y Drindod hefyd, yn rhifo yn agos i 300, yn yr Ysgol Genedlaethol, a gor- ymdeithiasant hwythau tua'r Eglwys. Wedi cyraedd yr Eglwys, a myned trwy y Litani, rhoddasant'Wasanaeth o Fa wl (Service of Song), yn dwyn yr enw, "Adgyf diad ac Esgyniad yr Arglwydd lesu," yr hwn celld wedi cael ei ddarparu ymlaen llaw ar gyfer yr amgylchiad. .Y Aed trwy y gwaith yn hynod dda, wrth ystyried nad oedd yr ymarferiadau oud y nesaf peth i ddim. Ein parchus Ficer a gymerodd y dar- lleniadau. Yr ydoedd y gwaith o fyned trwy y llyfr yn cymeryd o awr i awr a haner o amser. Yr oedd yr adeilad yn llawn rhwng yr ysgolion a'r gwrandawyr. Cafwyd ail-adroddiad o'r Ilyfr, am dri o'r gloch prydnawn Sul y Drindod, pan yr oedd yr eglwys yn llawn drachefn. SWPER Y Coit. -Nos Iau y 29ain o Fai, cafodd cor Eglwys y Drindod eu swper blyn- yddol, pan yr eisteddodd 65 wrth y byrddau i gyfranogi o'r wledd ag oedd wedi ei d: rparu ar eu cyfer. Wedi i bawb gael eu digoni, cliriwyd y byrddau, ac yna rhoddwyd amryw lwnc- destynau. lihoddwyd amryw ganeuon, &c., gan wahanol aelodau o'r cor. Y Ficer, ynghyd a'i briod serchus (Mrs. Williams), sydd yn rhoddi y wledd hon bob blwyddyn i'r cor am eu ffyddlondeb yn yr Eglwys. Yr oedd y Ficer, ynghyd a'i deulu, y Parch. W. Thomas, curad, Mr. W. J. Watkins, warden, a Mr. William Williams, Portland-street, is-warden, yn bres- enol, ac ar eu goreu yn gweinyddu ar y cor er mwyn eu gwneuthur yn gysurus. Ar ol canu Hen wlad fy nhadau,'jymwahanodd pawb wedi cael eu llwyr foddloni. Rhoddwyd bloeddiadau diderfyn o ddiolchgarwoh i'n parchus Ficer, ei briod, a'r teulu, am eu caredigrwydd tuag atom. -Gohebydd

LLANGYFELACH. Bydd yn dda gan ddarllenwyr y LLAN ddeall fod y Dirprwywyr Eglwysig wedi rhoddi allun y contract o ail-adeiladu cangell yr Eglwys i'r Mri. Thomas Watkins a Jenkins, Abertawe, y rhai a fwriadant ddechreu ar y gwaith yn union- gyrchol. Y mae yr hen gangell bresenol yn fwy tebyg i ysgubor wAc, na dim arall, ac y mae yr adeg wedi dyfod pryd nas gellir goddef pethau yn y fath gyflwr yn y plwyf hwn dan yr oruchwyliaeth newydd. Gan fod y Dirprwywyr Eglwysig yn ail-adeiladu y gangell, mewn cyfar- 9 11 fod lliosog iawn a gynhaliwyd yn yr ysgoldy nos Fercher diweddaf, penderfynwyd yn un- frydol i adgyweirio corff yr Eglwys hefyd. Ffurfiwyd pwyllgor adeiladu, yn cynwys y Ficer, y wardeniaid, y sidesmen, ynghyd a'r Mri. W. Mort, J. Glasbrook, a Henry Davies. Y trysorydd ydyw Mr. Johns, Llwydowen a'r ysgrifenyddion, y Parch. David Thomas Jones a Mr. John Thomas, Clase Farm. Hai ati, fechgyn gwrol Llangyfelach gweithiwch fel dynion, a gwnewch eich goreu i gynortliwyo eich Ficer parchus a'i gyd-lafurwyr yn eu gwaith o ddwyn pethau i well trefn. CYFARFODYDD CHWARTEROL,—Cynhaliwyd y cyntaf o'r cyfarfodydd hyn yma ddydd Sul diweddaf. Yn y boreu am 10.30, darllenwyd y gwasanaeth gan y Parch, D, T, Jones, a phre- gethwyd gan y Parch, D, Bankes Williams, Abertawe. Am 2.30 y prydnawn, darllenwyd y gwasanaeth gan y ficer, y Parch. D. Watcyn Morgan, a thraddododd y Parch. T. P. Lewis, Penliergaer, y bregeth. Am 6 yn yr hwyr, dar- llenwyd y gwasanaeth gan y Parch. D. T. Jones, a phregethodd y Parch. D. Bankes Williams. Yr oedd y pregethau yn fywiog ac yn rymus dros ben, ac yr oedd yn amlwg fod Pen Mawr yr Eg- lwys yn llefaru drwy ei weision, a gobeithio y gwelir canlyniadau bendigedig ar ol yr had da a hauwyd. Casglwyd ar ddiwedd pob gwasanaeth at adgyweirio yr Fglwys, pryd y cafwyd dros 1£12. Yr oedd cynulleidfaoedd mawrion drwy y dydd, ond yn yr hwyr yr oedd yr hen adeilad yn orlawn o wrandawyr astud yn gwrando ar y genadwri yn cael ei thraddodi gyda gwres a dy- lanwad mawr. Eglwyswyr Cwmafon, mawryg- weh eich braint o gael y fath Ficer newydd i'ch plith. Da genym ddeall eich bod yn bwriadu rhoddi iddo dderbyniad gwresog. Y mae iddo air da gan bawb yn yr ardal hon, a drwg genym ei golli, RHODDION I'R EGLWYS.—Nid yn unig y mae eisiau adgyweirio yr Eglwys, ond y mae eisiau llawer o bethau eraill, megis bedyddfan, lectern, &c. Da genym hysbysu eich darllen- wyr fod y boneddwr parchus, y Dr. Morgan, Treforris, wedi addaw anrhegu yr Eglwys a lectern hardd. Pwy a rodda fedyddfan teil- wng eto i ni ? Bydd yn syn gan ddarllenwyr y LLAN glywed nad oes yr un fedyddfan yn yr Eglwys hon. Diolchwn yn gynes i Mrs. David Richards, Abertawe, am ei rhodd haelionus o gadair hardd i'r Eglwys. Gyfoethogion yr ardal, deuwch allan fel dynion, a rhoddweh i Dduw ychydig yn ol at ei wasanaeth o'r hyn y mae efe wedi roddi i chwi. Yr oedd yn syndod mawr genym weled y fath gynulleidfa ddydd Sul yn yr Eglwys, gan fod yn y pentre yma gyf- arfod blynyddol gan y Methodistiaid. Onid ydyw hyny yn profi fod yr Eglwys yn fyw, ac yn enill tir ? Damwain ydoedd i'r cyfarfodydd fod yr un dydd.-Ap loan.

Ymwcliad Esgob Derry a Llanelwy. Cofir yn hir am yr wythnos ddiweddaf yn ninas Llanelwy, a thrwy'r Esgobaeth yn dra chyffredinol. Yr oedd parotoadau helaeth wedi eu gwneyd ar gyfer ymwel- iad y Dr. Alexander. Derbyniasai pob offeiriad wahoddiad penodol i fod yn bre- senol, a daeth oddeutu 200 o honynt i'r gwahanol gyfarfodydd. Anmhosibl siarad yn rhy uchel am ragofal a charedigrwydd yr Esgob, y Deon, ac Archddiacon Llan- elwy, yr hwn yw y Canon trigianol am y tymhor hwn. Yr oedd eu tai yn agored i bell ac agos, a chroesaw cynhes i bawb ar bob awr o'r dydd. Yr oedd tua 50 o offeiriaid yn cytranogi o lettygarwch trig- olion y ddinas am yr wythnos. Y mae'r Deon a'r Siapter i'w llongyfarch ar Iwydd- iant eu hymdrech i wneyd yr Eglwys Gadeiriol yn ddefnyddiol i'r Esgobaeth, a'i gwneyd yn "fam-eglwys" mewn gwir- ionedd. Clywsom hyny o lawer genau yn ystod yr wythnos; a diau genym fod llwyddiarjt perffaith yr anturiaeth yn ddigon o ad-rdaliad ganddynt am eu holl drafferth. Yn nechreuad ein bywyd gweinidogaethol, buom yn cwyno lawer tro nad oeddem byth yn cael cyfleusdra i glywed un o enwogion yr Eglwys. Yr oedd hyn yn anfantais fawr i ni yn ber- sonol, ac yn anfantais i'r Eglwys hefyd. Nid oes amheuaeth genym nad oedd wythnos y Sulgwyn yn Llanelwy yn wythnos o adfywiad Eglwysig. Yr oedd llawer o Annghydffurfwyr a rhai Pabydd- ion yn bresenol, ac nis gallai gwrando ar hyawdledd pregethwr o ddysg a medrus- rwydd Esgob Derry lai na gadael argraph ar eu meddyliau. Dechreuodd y gyfres bregethau ddydd Mawrth. Cynaliwyd amryw wasanaethau yn ystod y dydd. Cymmun Sanctaidd am 8.15, gwasanaeth corawl am 10, gwasan- aeth neillduol, a phregeth yr Esgob am 3.45, a'r Gosper am 6.30. Cymerodd ei destyn, ddydd Mawrth, o'r Epistol am Ddydd Llun Sulgwyn- "yr hon a gerddodd o amgylch, gan wneuthur daioni," &c. Ei brif bwynt ydoedd "Prophwydoliaeth," a'r rhan am y prophwydoliaethau am y Messiah yn nychweliad y byd. Wrth ymwneyd A'r pwnc o "Ysprydoliaeth" amlwg ydoedd fod "Lux Mundi" mewn golwg ganddo. Cynghorai hwynt i beidio rhoddi lawr ddarnodiad rhy gyfyng o ysprydoliaeth. Ddydd Mercher, pregethodd oddiar i Cor. xv. 8—"Yn ddiweddaf oll, gwelwyd ef genyf finau hefyd." Sylwai fod ffydd St. Paul yn sylfaenedig ar ffeithiau amlwg, y rhai a ddynodid gan bedwar o eiriau neillduol—"a fu farw," "a gladdwyd," "cyfododd," "gwelwyd." Wrth ym- wneyd A "diwygiadau" ac a throedig- aethau disymwth, sylwai fod y fath beth a throedigaethau ansylweddol. Nodweddid hwynt gan dri o bethau. Yr oeddynt yn ansacramentaidd, yn aflonydd, ac yn an- sefydlog. Nid felly St. Paul. Yna, aeth yn mlaen i ddangos nad athrawiaeth Paul ydoedd llawer o'r hyn a elwid felly yn y dyddiau hyn. Terfynodd gyda desgrifiad ardderchog o'r gwahaniaeth rhwng esiampl a dylanwad. Ddydd Iau, cafodd ei destyn eto yn y xv. benod o 1 Corinthiaid—"Efe a heuir." Y pwnc, y tro yma, oedd Adgyfodiad y corph." Credwn mai hon oedd yr allu- ocaf o'r gyfres. Dangosodd fod yr ad-! gyfodiad yn ddichonadwy adolygodd rai o'r anhawsderau, a'r gwrthwynebiadau profodd nad oedd hunaniaeth gronynau yn anhebgorol i hunaniaeth corph. Nis gallwn roddi yma fraslun o'r bregeth ardderchog hon. Yr oedd yr iaith mor dlws, a'r meddylddrychau mor wreiddiol, fel nad annghofir mo honi gan y rhai a gawsant y fraint o'i chlywed. Nos Iau, gwahoddodd yr Esgob a Mrs. Edwards yr holl glerigwyr, a nifer luosog o leygwyr, i "at home" yn y palas, i gyf- arfod ag Esgob Derry. Treuliwyd hwyr hapus iawn yno, a mwynhaodd pawb groesaw caredig yr Esgob a'i briod. Ddydd Gwener, traddodwyd y bregeth olaf o'r gyfres. Y pwnc ydoedd "Pechod tragywoddol." Ar ol gorphen ei bregeth, terfynodd yr Esgob drwy dalu diolch i Esgob Llanelwy am ei garedigrwydd brawdol, i'r Deon a'r Archddiacon, ac i'r cynulleidfaoedd mawrion a ddaethant yn nghyd i wrando arno. Deallwn fod cyfres o'r fath i gael ei thraddodi yn flynyddol o hyn allan. Hyderwn y cedwir i fyny y safon uchel a gyrhaeddwyd ar y cychwyniad.

Dinbych a'r Cylchoedci. YR HEDDLYS BWRDEISIOL. Dydd Gwener, gerliron y Maer, a Mr. T. E. Jones, cyhuddwyd Percival Bell, Nantglyn, gan y Rhingyll Jarvis, o fod yn feddw yn yr heol fawr tra yr oedd yn ngofal ceffyl a cherbyd. Dirwywyd ef i 7s. 6c. a'r costau. Hefyd, dirwywyd am- ryw benau teuluoedd am esgeuluso anfon eu plant i'r ysgol. WYTHNOS Y SULGWYN. Golwg ddilewyrch iawn oedd ar y dref ddydd Llun, oblegid yr oedd y rhan fwyaf o'r rhai oedd yn feddianol ar ychydig o gregin heddwch," wedi myned i fwynhau eu hunain i ryw le- oedd eraill. Ond dydd Mawrth yr oedd golwg wahanol ar ein tref. Yr oedd pobl y dref wedi codi "cyn codi cwn &aer," y y diwrnod hwn, a gellid gweled pobl yn dylifo i'r dref o bob cyfeiriad, a hyny yn weddol foreu fel, erbyn 11, yr oedd y dref yn weddol lawn. Y prif atdyniad yma ydoedd cael golwg ar y tair cym- deithas gyfeillgar sydd yn ein tref yn gorymdeithio, a'r sports a gynhelir mewn cysylltiad a hwy yn y prydnawn. Am 11, gorymdeithiasant trwy brif heolydd y dref, yn cael eu blaenori gan seindorf y Gwirfoddolwyr, i Eglwys St. Mair, lie y cafwyd pregeth wir briodol i'r amgylch- iad gan y Parch. D. Griffith. Y mae sefyllfa arianol y cymdeithasau hyn yn dra boddhaol.—Nos Fercher, am 8 o'r gloch, bu y Parch. D. Williams, Glyn- dyfyrdwy, yn Eglwys St. Mair, yn anerch y cymunwyr Cymreig. Y mae enw Mr. Williams yn ddigon o sicrwydd ei fod yn dda. Er na chefais y fraint a'r anrhyd- edd o fod yn bresenol fy hunan, eto, gwir ofidus genyf ddeall mai teneu oedd y cynulliad. Yn wir, yr wyf yn ofni nad ydym ni, Eglwyswyr Cymreig Dinbych, yn gwerthfawrogi y manteision a'r cyf- leusderau a ddyry ein gweithgar, ond tawel, Reithor i ni.—Yr wythnos hon, hefyd, bu y Temlwyr Da yma yn cynal eu 19eg gynadledd o Uwch Demi Gym- reig Cymru. Pallai gofod i ni roddi y manylion, ond dy-wedwn fod y cynull- iadau yn lliosog a llwyddianus. SUL Y DRINDOD. Gwnaed casgliadau da yn y ddwy eglwys ddydd Sul tuag at gronfa yr Ysgolion Sul. Pregethwyd ar ran y sef- ydliad nos Sul, yn Eglwys St. Mair, gan y Tra Pharchedig Ddeon Owen, Llanelwy, a chawsom bregeth wir deilwng ar lyfr yr Ysgol Sul. Sylwodd ar ei Ddwyfol awduriaeth, ei gynwys, ei ddylanwad, a'n dyledswydd ijinau tuag ato. Pregethai y Parch. T. Lloyd, ficer corawl Llanelwy, yn St. Dewi i'r Saeson. Dylaswn ddweyd hefyd fod y Cymun Bendigaid wedi cael ei weinyddu yn Gymraeg am 8 o'r gloch yn y boreu, a chynhaliwyd Jloiver service am 2.45. LLANKHAIADR-YN-CINMERCH. Yr wythnos ddiweddaf ydoedd y tro cyntaf i mi ymweled a'r plwyf hwn ar ol ymadawiad y cyn-ficer, y Parch. J. Parry Morgan. Nid yw y ficer newydd, sef y Parch. J. Williams, Drefnewydd, wedi dyfod i fyw i'r plwyf eto. Ond da genyf hysbysu darllenwyr y LLAN fod golwg adnewyddol a llewyrchus ar yr Eglwys yma. Yr offeiriad a weinydda yno ar hyn o bryd yw y Parch. W. Herbert, yr hwn sydd yn bregethwr coeth a hyawdl, ac yn gerddor galluog hefyd. Er nad oes ond ychydig wythnosau er's pan y daeth yma, y mae wedi enill serch ac edmygedd y plwyfolion i raddau pell iawn yn barod. Credwn, os ydyw y ficer newydd yn bwr- iadu cadw curad, mai Mr. Herbert fyddai t4 y dyii iawn yn y Ile iawn." Y mae yr ysbryd Eglwysig fel yn ymadnewyddu yn y plwyf Ymneillduol hwn er's pan y mae efe yma. Yr Arglwydd a fendithio lafur ei offeiriaid yn y plwyf hwn, a phob plwyf arall, i gael y bobl i'r wir gorlan.

AT EIN GOHEBWYR GELWIR sylw Darllenwyr, Gohebwyr, a Dos- barthwyr caredig Y LLAN A'R DYWYSOGAETH at y cyfnewidiadau canlynol mewn cysylltiad a dygiad allan ein newyddiadur. 0 hyn allan, cyfeirier Newyddion Lleol, Cyfansoddiadau, Ysgrifau, Gohebiaethau, a Llyfrau i'w hadolygu fel y canlyn:— Rev. LL. M. WILLIAMS, The Rectory, Dowlais. Er mwyn sicrliau tegweh ac osgoi siomedig- aeth, erfynir ar ein Gohebwyr lliosog dalu sylw arbenig i'r rheolaw canlynol:— 1. Ysgritener ar un tu i'r ddalen, yn fyr ac i'r pwrpas. 2. Cofier nas gall y Golygydd sicrliau ym- Ily ddangosiad unrhyw Ysgrif, Gohebiaeth, &c., os na dderbynir hwynt cyn, neu ar foreu DDYDD MAWRTH ymhob wythnos. 3. Nis gellir dycliwelyd Ysgrifa,u na wneir defnydd o honynt. 4. Rhaid i enw priodol pob Gohebydd gael ei ymddiried i'r Golygydd, nid er mwyn ei gy- hoeddi, ond fel sicrwydd o gywirdeb a gonest- rwydd yr awdwr. 5. Ni wneir sylw o gyfansoddiadau dienw. Y GOLOFN FARDDOL. Cyfeirier cyfansoddiadau Barddonol fel y ca-alyn:- Rev. N. THOMAS (Marlais), The Vicarage, Llanddarog, Carmarthen. Rhaid i ni erfyn ar ein cyfeillion barddonol fod mor gar^dig a thalu sylw i'r rheolau canlynol bob amser 1. Defnyddier note paper,' ac ysgrifener ar un tu i'r ddalen. 2. Ymdrecher dewis testynau o ddyddordeb cyffredinol, ac astudier tlysni a byrdra yn hytrach na meithder gormodol. 3. Nis gallwn ddycliwelyd cyfansoddiadau annerbyniol, na barnu teilyngdod cyfieithiadau heb weled y gwreiddiol. TELERAU AM «• Y LLAN A'R DYWYSOG- AETH." Anfonir un copi drwy y Post i unrhyw gyfeir- iad yn y Deyrnas Gyfunol am y prisiau canlyno I -Ch warter blwyddyn, Is. 8c.; haner blwyddyn, 3s. 4c.; blwyddyn, 6s. 8c. Dau neu dri rhifyn yn ol yr un raddfa. Rhaid, anfon blaendal gyda phob archeb. Y telerau i Ddosbarthwyr ac eraill a gymer- ant ddwsin ao uchod yn wythnosol ydynt 9c. y dwsin, 10c. gyda'r rlleilfloidd, a Is. gyda'r post. Rhaid i bob Dosbarthwr wastadhau ei gyf. rifon yn cliwarterol, a dymunir ar i bob un dalu sylw neilldnol i hyn. Os digwydda unrhyw y 0 esgeulusdra ar ran swyddogion y Llythyrdy neu y Eheilffyrdd gyda cliludiad unrhyw sypyn, dylid anfon hysbysrwydd o hyny yn ddioed i'r Cyhoeddwyr. Rhaid i'r Dosbarthwyr a dder- byniant eu sypynau gyda'r rbeilffordd ofalu eu hymofyn yn eu gwahanol orsafoedd bob wyth- nos. HYSBYSIADAU Y LLAN A'R DYWYS- OGAETH." Gan mai Y LLAN A'R DYWYSOGAETH yw yr unig Newyddiadur Eglwysig a gyhoeddir yn Gymraeg, a dderbynir ac a ddarllenir gan y mwyaf deallus o bob dosbarth yn y Dywysog- aeth, efe, gan hyny, ydyw y cyfrwng goreu i wneyd unrhyw betli yn hysbys. Y Telerau, am Hysbyoladam. 75 o eiriau (solid) nen un fodfeddi lawr y golofn (displayed) Un wythnos (tal ymlaen llaw). 2s. 6c. Dwy wythnos 2s. 0c. Pedair wythnos Is. Se. Chwech wythnos ] 8, 60. 13 wythnos Is. 3c. 26 wythnos Is. 0c. Hysbysiadau Seneddol a Rhybuddion Cyfreith- iol, 6c. y llinell. Arwerthiadau, 4c. y Ilinell. Cyhoeddir Hysbysiadau yn Gymraeg neu yn Saesneg. Ni ofynir tal am gyfieithu. SYLWE R.-Rliaid i bob Gohebiaeth ynglyn 11 a, Hysbysiadau a Thaliadau o hyn allan gael eu hanfon i'r Cyhoeddwyr, Messrs. FARRANT & FROST, Y LLAN A'R DYWYSOGAETH Office, 135, High Street, Merthyr Tydfil. HANESYDDIAETH BOBLOGAIDD o EGLWYS LOEG R. Yn dangos ei,Tharddiad-EiChynydcl-Ali Gwaith dro8 y Bobl. BRASDDARLUN MEWN TAIR PENOD. I.-Oddiar y dyddiau boreuaf hyd amseroedd y Diwygiad. II.-Hanes y Diwygiad. III.—Oddiar y Diwygiad hyd ein dyddiau ni. Gan G. H. T. NYE, Ysgrifenydd Trysorfa Sefydliad, Amddifynol yr Eglwys (Financial Secretary to the Church Defence Institution). The Palace, Llandaff. March 13th, 1890. My DEAR SIR,-I am much obliged to you for a copy of your "Popular Story of the Church in Wales." I have just read it, and think it a valuable and very seasonable addi- tion to Church Defence Literature, and that it would help to strengthen our hands very much if the clergy (especially in Wales) would make an effort to get it widely circulated in their parishes.—Believe me, very faithfully yours, R LLANDAFF. G. H. F. Nye, Esq., I. Palace Chambers, Westminster. Y MAE TURKISH BATHS I MERTHYB WEDI CAEL EU HOLLOL ADNEWYDDU. Y mae y Baddoedd enwog hyn YN AWR YN AGORED I'R CYHOEDD 0 Wyth o'r Gloch yn y Boreu hyd Haner awr ivedi Wyth y Nos. W. POOL, PERCHENOG. maflt&aliatol ltbab. Cyhoeddir Hysbysiadau byrion, os TELIR YMLAEN LLAW, yn Y LLAN A'R DYWYSOGAETH, I yn ol y raddfa ganlynol:— 20 o eiriau, un waith, Is.; tair gwaith, 2s.; chwe' gwaith, 3s. 30 o eiriau, un waith, Is. 6c.; tair gwaith, 3s.; chwe' gwaith, 4s. 6c. I 40 o eirian, un waith, 2s. 3c.; tair gwaith, 4s. 6c.; chwe' gwaith, 6s. 9c. ASSISTANT-CURATE Wanted bilinguist and musical.—Address, Rector, Gelligaer. j 12- \\f ANTED, a Bilingual CURATE good j Musician. Stipend, £ 130.—Apply, f Vicar, Llanidloes. 12- WANTED, CURATE in a populous bilin- j gual parish in St. Asaph.—Apply, with s testimonials and references, Vicar, Minera, Wrexham. 13—15 i A RESPECTABLE YOUTH Wanted as | Apprentice to the Bookselling and Station- | ery Trades,—Apply to Messrs. FARRANT AND f FROST, Stationers, &c., Merthyr Tydfil. mo CANDIDATES FOR ORDERS.—A Lon- I don Clergyman, who has had exceptional f success with pupils, prepares for all theological I examinations, ou moderate terms, and partially I by result. Great success in Cambridge Pre- j liminary. References to Welsh pupils.—W. F., J 4, Alwyne Square, N. 9-14 < E LWY HALL SCHOOL, RHYL.—For the j Daughters of Gentlemen. Resident En- glish and foreign Mistresses and visiting Mas- | ters. Special terms for the Daughters of the Clergy. This School is specially recommended { by the Right Rev. the Lord Bishop of the Diocese, and the Very Rev. the Dean. Pros- pectus on application to the Lady Principal. j Next Term commencing May 1st. 6—57 i I TYELSH GIRLS' SCHOOL, ASHFORD.— [ All applications for ensuing election to foundation and intermediate pay scholarships I' must be made upon special forms, which must be returned to the Secretary, on or before April the 1st. Foundation Scholars obtain their I education and board free of all cost. Inter- mediate pay Scholars pay R16 per annum. A limited number of higher pay Scholars at &32 per annum can be admitted after Easter. The cost of Board and education is over &50. Forms of application and full information can be obtained from the Secretary of the Welsh School, 127, St. George's-road, London, S.W. CYFRINGELL Y GOLYGYDD Derbyniasom ddau adroddiad am yr Wyl Gerddoroi Eglwysig yn Neoniaeth Eif- ionydd, a dau adroddiad am Gyfarfod- ydd Cystadleuol Ysgolion Sul Eglwysig Deoniaeth Caereinion. Cyhoeddasom y rhai a ddaethant gyntaf i law.

YR YSGRIW YN NACAU GWEITHIO. MEWN rhifyn blaenorol, galwasom sylw ein darllenwyr at y change of front, a defnyddio ymadrodd milwrol, ag sydd wedi cymeryd lie yn ddiweddar yn y fyddin Ddadgysylltiol yn Nghymru. Pasiwyd y penderfyniad canlynol, rai wythnosau yn ol, gan Gyngrair Rhydd- frydol y Gogledd :Fod y Cyngrair, wrth weled anystyriaeth ddybryd y gwahanol Weinyddiaethau Rhyddfrydig i gais parhaus a diamwys Cymru am Ddad- gysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys, o'r farn y dylid ymrwymo (rhwymo) pob ymgeisydd Rhyddfrydig yn yr etholiad eyffrediiiol nesaf i wrthod rhoddi eigefn- ogaeth i unrhyw weinyddiaeth os na fydd Mesur i Ddadgysylltu a Dadwaddoli yr Eglwys yn cael ei ddwyn i fewn, un ai yn gy.fochrog â, neu yn gyntaf peth wedi pasio-a hyny yn yr un Senedd ag y pesir ef-Mesur Ymreolaeth i'r I werddon." I'r Genedl Gymreig yr ydym yn ddyledus am y cyfieithiad clogyrnog a thrwstan uchod. Gallesid disgwyl, o'r hyn lleiaf, fod un sydd yn siarad mor oraclaidd yn meddu rhywddirnadaeth am reolau gramadeg. Dywed ein cyfoesolyn o Gaernarfon mai hwn yw y cam mwyaf ymarferol a gy- merwyd gan Gyngrair Rhyddfrydol Gogledd Cymru, ond pa fodd y gellir Z3 cysoni hyny a'r ffaith na wnaeth ond tri o'r saith-ar-hugain aelodau Rhyddfrydol ymostwng i ateb cylchlythyr a anfonodd iddynt yr wythnos flaenorol, yn apelio am eu barn ar y penderfyniad ? Ond pa gysondeb a ellir ddisgwyl mewn dynion ag sydd wedi bradychu egwyddorion mwyaf cysegredig yr hen blaid Rydd- frydig, a bwrw I eu coelbren yn mysg