Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
LLITH " CLWYDPAB."
LLITH CLWYDPAB." DIRYWIAD YMNEILLDUAETH. YCHWANEG 0 GAPELAU AR WERTH! Y COFRIFIAD CREFYDDOL. Oddiar pan ymwelais a Merthyr Tydfil o'r blaen, mae amryw ddigwyddiadau pwysig wedi cymeryd lie, ond nid oes amser na gofod i gyfeirio at yr oil o hon- ynt yn awr. Mae yn gofus i'ch darllen- wyr i ymladdfa waedlyd gymeryd lie rhwng nifer o Wyddelod terfysglyd yn nghapel y TABERNACL, DOWLAIS, ychydig wythnosau yn ol, ac, fel y mae eisioes wedi ei hysbysu yn eich colofnau, y mae y capel hwnw yn awr ar werth. Capel split ydoedd, wedi ei adeiladu ag arian benthyg i foddio mympwy rhywrai anfoddog perthynol i gapel arall. Aeth ymlaen yn wedclol am ychydig, ond yn awr I mae wedi dyfod yn dead stop arno. Mae y ddyled anferthol sydd arno wedi gorlethu yr ychydig aelodau, a'r ymddir- iedolwyr wedi gorfod ei roddi i fyny, yn gymaint a bod y rhai a roddasant fenthyg arian arno yn galw yn benderfynol am eu harian yn ol. Ychydig obaith, pa fodd bynag, sydd y gwelant ddim yn ol, gan fy mod yn deall fod eisioes ormod o gapeli yn y lie, ac y mae yn debygol y ceir yn fuan glywed am ychwaneg o gapelau ar werth, nid yn unig yn Nowlais, ond mewn lleoedd eraill hefyd. Deallais hyn oddiwrth lythyrau amryw ohebwyr mewn gwahanol ranau o'r wlad. Bydd yn dda genyf dderbyn unrhyw newyddion neu awgrymiadau oddiwrth unrhyw bersonau ynghylch sefyllfa Ymneillduaeth yn eu 11 gwahanol ardaloedd. Cedwir enwau y eyfryw yn hollol gyfrinachol, a thelir sylw i bob un. HAEHIADAU YR YMNEILLDUWYR. Haered yr Ymneillduwyr politicaidd faint a fynont ynghylch eu cryfder yn Nghymru, mae ffeithian yn profi yn wahanol iawn. Llawer gwaith y maent wedi ymffrostio eu bod yn naw o bob deg o'r boblogaeth, ond ni chyhoeddwyd erioed anwiredd mwy gwrthun, a gwydd- ant hyny yn dda. Y gwir yw fod sefyllfa Ymneillduaeth yn awr yn fwy anobeith- iol nag erioed. Dirywiad sydd i'w ganfod ymhob man, tra y mae yr Eglwys, er yr holl ymosodiadau sydd arni, yn cynyddn yn barhaus. Mae hyn, fel y gallesid tybio, wedi creu braw yn y gwersyll Ym- neillduol, a bydd yn rhaid i ychwaneg o weinidogion ymgymeryd a bod yn oruch- wylwyr cymdeithasau yswiriol, darlun- iau, &c., er cynal eu hunain a'u teuluoedd, gan na fedr eu cynulleidfaoedd wneyd hyn. Gresyn na chaffai yr wyn hyn waddoliadau yr Eglwys i'w meddiant Llawer dyfais a gynllunwyd i gadw yr achos yn fyw mewn llawer ardal, megis cyngherddau, eisteddfodau, cyrddau te, ruffles, telephone, ysglodion wedi eu tori ,i -(i, t gan Mr. Gladstone, ac yn ddiweddaf oil mae y phonograph wedi cael ei ddefnyddio at yr un amcan. Mae yn rhaid cael rhyw newydd-beth yn barhaus. Mae gwleid- yddiaeth wedi cael y flaenoriaeth ar yr Efangyl mewn llawer ardal, ac yn awr y mae y gweinidogion yn medi ffrwyth yr hyn a hauasant. Y COFRIFIAD CREFYDDOL CYNYGIEDIG. Mae penderfyniad y Llywodraetli i gael cofrifiad crefyddol y flwyddyn nesaf wedi cynyrchu anesmwythder annisgrif- iadwy ymhlith Ymneillduwyr, gan y bydd iddo ddistrywio yn llwyr yr hobby horse ag y maent wedi farchogaeth mor hir. Nid rhyfedd fod penderfyniadau gwrthwynebol iddo yn cael eu pasio mewn cynhadleddau Ymneillduol. Oddi- wrth y newyddiaduron gwelaf fod dyrn- aid o bregethwyr wedi ymgynull i Bed- linog ychydig ddyddiau yn ol, a darfu iddynt hwythau basio penderfyniad yn erbyn. Deallaf beth yw y rheswm dros hyny, gan i mi ymweled a'r lie ychydig amser yn ol, fel y crybwyllais ar y pryd yn eich colofnau. Yno y mae capel methdaliadol Salem, a chapel cauedig Craig Bargoed. METHODISTIAETH YN DIRYWIO. Yr oeddwn dan yr argraff bob amser fod dilynwyr John Calfin yn lliosog iawn gyda chwi tua Merthyr yna, ond yn awr yr wyf yn deall yn wahanol. Gyda ni yn y Gogledd yma adnabyddir pob capel! Methodist o'r bron o dan yr enw Capel Mawr," ar gyfrif maint yr adeiladau, ond yn ormod o'r haner i'r cyni'lleidfaoedd yn ami. Yn fy llith flaenorol syhvais fy mod wedi gweled capel Ilwydaidd yr olwg ar fy nhaith i'r Brithdir, a phender- fynais ymweled a'r lie pan gawn gyfleus- dra. Gan fy mod yn Merthyr ddydd Sul cyn y diweddaf, penderfynais fyned i'r capel dan sylw, sef PENUEL, TWYNYRODYN, yn yr hwyr. Mae canoedd o dai yn Nhwynyrodyn, yr hyn, ynghyd a bod* y tywydd yn ddymunol, a barodd i mi Oflli na fuaswn yn cael lie i eistedd. Ond er fy syndod, yr oedd pethau yn wahanol. Yr oedd digonedd o seddau gweigion yno, ond dewisais un gerllaw y drws, a plie buasai cyrn ar fy mhen moel, ni allasai fod mwy o lygadrythu arnaf. Tra yr oeddynt yn canu emyn, daeth un o'r blaenoriaid ataf o'r "set fawr" i ddy- muno arnaf fyned yn nes ymlaen, ond gwrthodais ei gynygiad caredig. Y mae yn gapel eang, gydag oriel helaeth ar hyd-ddo. Y pwlpud ydoedd ar ffurf es- gynlawr, ac yn cynwys tair neu bedair o gadeiriau, ac ymddangosai y llefarwr yn mwynhau ei hun yn fawr pan yn gor- phwys yn yr easy chair tra yr oeddynt yn canu. Yr wyf wedi bod yn gofidio lawer gwaith nad wyf yn alluog i ddodi i lawr yr ystumiau sydd yn cael eu gwneyd gan rai pregethwyr, ynghyd a'r oslef gyddfol ag y mae rhai o honynt mor hoff o hono. Gwell fyddai i mi bwrcasu camera & phonograph erbyn fy nheitliiau yn y dyfodol, ac yna ceir yr hyn a ddy- munaf. Cymerodd y gwr parchedig ei destyn oddiar Hebreaid iv. 14. Testyn ardderehog, ond buasai unrhyw aduod wall yn llawn mor gymhwysiadol i'r bregeth, gan na chyffyrddodd y pregeth- wr ond ychydig iawn a'r testyn. Yn wir, anhawdd iawn yw disgrifio y bre- geth, gan ei bod yn cynwys tipyn o bob- peth, ac yn ymdebygu yn fawr i Ysten Sioned." Ymhlith pethau eraill, dywed- odd y pregethwr fod yn llawer hawddach tori glo na byw yn dduwiol, ac feallai ei fod ynsiarad oddiar brofiad. Pan ydoedd I efe yn sefyll wrth ochr dyn byr, teimlai ei hun yn ddyn mawr ond diflanai ei fawredd pan ddeuai dyn tal i'w ymyl. Yr oeddynt hwy yn y parth hwnw, meddai, yn cyfrif fod mynyddoedd y Beacons yn uchel iawn, ond beth oedd- ynt o'u cymharu a'r Wyddfa ? Yr oedd yn beth naturiol gweled mam yn cario ei baby, ond byddai yn beth rhyfedd iawn gweled baby yn cario ei fam Wrth gyfeirio at yr angel yn deffro Elijah (1 Bren. xix. 5—8), ac yn dymuno arno fwyta, dywedodd y pregethwr ei fed wedi ceisio dirnad lawer gwaith pwy a ddysgodd yr angel i fod yn baker Caf- wyd lliaws o ddrychfeddylian eraill lied ryfedd ganddo. Diweddodd trwy gyfeirio at rinweddau Turkish Baths. Wedi gorphen y bregeth a gweddio, rhoddodd y pregethwr emyn allan i'w chanu, ac eis- teddodd i lawr yn yr easy chair grybwyll- edig, gan ymddangos fel pe wedi cyflawni rhyw orchestwaith neillduol, a sychai y chwys oddiar ei wyneb. Rhaid i ini yn awr wneyd rhai sylwad- au ar y GYNULLEIDFA a ddaeth ynghyd y noson dan sylw. I ddechreu, yr oedd y rhan fwyaf o'r seti ar y llawr yn weigion, ac nid oedd neb yn yr oriel. Heb fod yn nepell oddiwrth y drws, yr oedd sedd fawr ysgwar, yn yr hon yr oedd tua dau ddwsin o'r plant mwyaf aiionydd a welais erioed, y rhai a ddifyrent eu hunain gyda gwahanol chwareuon, ac ni cheisiai neb eu rhwystro. Ceisiai un bachgcn wneyd swing o ddrws y sedd, ond ymataliodd pan welodd fy ffon. 0 fy mlaen eisteddai hen wr (yr hwn a ymddangosai yn cymeryd dyddor- deb mawr ynof), dwy eneth, a bachgen. Oddiwrth yr ystumiau a wnai y plant gyda'u bysedd ar hyd yr oedfa,deallais fod yr hen wr yn fud a fcyddar. Yn nghanol y llawr, eisteddai tua thri dwsin o bobl a phlant, tra yr oedd tri o flaenoriaid yn y set fawr." Tua 70 ydoedd y cyfanswm oedd yn bresenol, a dywedai un o'r ael- odau wrthyf ar ol dyfod allan fod yno fwy y noson hono nag oedd wedi weled er's amser. Dywedodd yn mhellach nas gallent fforddio talu i weinidog, ac mai capeli eraill y dref oeddynt yn gyfrifol am daliad y degwm cildwrn i'r pre- gethwyr ar y Sul, gan nad oedd eu casgl- I iadau hwy ond prin ddigon i dalu am y nwy a glanhau y capel. Dywedai yn mhellach fod y capel yn llawn chwe' blynedd yn ol, ond yr oedd y gynulleidfa wedi diflanu yn raddol, nes yr oeddynt yn awr yn methu talu llog y ddyled. Nid oedd poblogaeth Twynyrodyn yn ddim Uai yn awr nag ydoedd y pryd hwnw, ond rywfodd neu gilydd lleihau yr ydoedd y gynulleidfa yn barliaus, ac ofnai y byddai yn rhaid ei gau yn fuan os na ddeuai ymwared o rywle. Gofyn- ais iddo pa faint ydoedd swm y ddyled, pan yr atebodd ei fod rhwng A:800 A £ 900. Pan oeddynt mewn gallu i dalu, ni wnaent, ac yn awr nis gallant. Gofynais iddo beth fwriadent wneyd, pan atebai nas gwyddai beth ddeuai o honynt os na fyddai i'r Cyfarfod Misol neu y Gymanfa gymeryd trugaredd arnynt. Ond," ychwanegai yn athrist, y mae cymaint o ddyledion ar gapeli ymhob man fel nad joen lie i ddisgwyl am gynorthwy oddi- allan." Tra yn cyd-gerdded a'm cyfaill i lawr Twynyrodyn, sylwais ar gapel anferth arall, sef SEION, perthynol i'r Bedyddwyr, a chynulliad teneu iawn ydoedd yno hefyd. Dywedai fy nghyfaill fod rhyw anghydfod wedi bod ynoyn ddiweddar, ond daeth cyngor y diweddar Mynyddog i'm cof, a phender- fynais beidio ymyraeth a hwynt ddim yn mhellach na chrybwyll y ffaith. Wedi ffarwelio yn gynes a'm cyfaill, a diolch iddo am ei hynawgedd, aethum tua'm llety, Wrth fyfyrio ar yr hyn a welais ac a glywais tra yn teithio o fan i fan. nis gallwn lai na dyfod i'r penderfyn- iadlmai gwaith anhawdd os nad anmhosibl fydd perswadio pobl i roddi benthyg arian ar gapeli yn y dyfodol, gan mai security gwael ydyw, fel y mae llawer yn gwybod er eu galar. Ysgrifenaf ychwaneg o hanes fy ym- weliadau a chapeli eraill pan gaffwyf hamdden, gan fy mod yn hynod brysur yn awr. Hyd hyny, byddwch wycli. CLWYDFAB.
[No title]
Telir oddeutu deuddeg miliwn o bunau yn fiynyddol gan yr Ymherodraeth Brydeinig am goed. Dywedodd y Dr. Parr wrth Erskine ei fod yn bwriadu ysgrifcnu ei feddargraff. Atebodd y cyfreithiwr, "Mac'n demtasiwn i gyflawni huna;iladdiad." Gwyddai y Dr. John Bell sut i geryddu ei gleifion cybyddlyd. Ar un achlysur, derbyn- iodd oddiwrth ddyn pur gyfoethog cheque o haner can' punt am wasanaeth ag ocdd efe yn tybied yn werth l'awcr mwy o gydnabyddiaeth. Ar waith y Dr. Bell yn gadael y tC-, eyfarfydd- odd y butler, a chan roddi y cheque iddo, dy- wedodd, EJrychwch yma, yr ydych wedi cael cryn draffoirtli i agoryd y drws i mi, dyna ryw- bath bach i chwi am eich poen.' Aeth y butler a'r cheque i'w feistr, yr hwn a ddeallodd yr hint. ac a anfonodd at y meddyg cheque o gant a hauer o bunau. I Wel, syr,' qofynai aelod llywyddol ar Fwrdd Llyngesol i ymgeisydd ieuanc, beth wyddoch chwi am ddyledswyddau eich proffesiwn ? Peidiwch a chadw y Bwrdd am atebiad, syr. Tybiwch fod dyn yn cael ei ddwyn atoch yn ystod action gyda'i freichiau a'i gluniau wedi eu saethn ymaith, beth wnelech ? Gwnewch frys.' 4 Wel, yn wir, syr,' atebai y llftw-feddyg ieuanc, Taflwn of dros y bwrdd, ac awn ymlaen k rhywun y gallwn fod o twy o wasanaeth-' Derbyniodd yr ymgeisydd ei dystysgrif am ei bresenoldeb meddwl a'i atebiad pert yn ngwyneb y fath jwestiwn ysmala.
Y Parch. Thomas Moore ar Bwnc…
Y Parch. Thomas Moore ar Bwnc y Degwm. (GS.N VERITAS VINCET). (Parhad). Nid oes un ffaith yn fwy eglur ac an- wadadwy na hon—na ddarfu i'r Wlad- wriaeth erioed, pan yn pasio deddfau ynglyn âr degwm, hawlio mai hi rodd- odd y degwm ar y dechreu. Hyd yn nod yn y flwyddyn 1836, pan y pasiwyd y Tithe Commutation Act, yn goBod ar- drethiad yn lie taliad mewn rhyw, ni wnaed un math o ymhoniad mai y Wlad- wriaeth oedd wedi gwaddoli yr Eglwys a'r Degwm. Gadawyd yr ymhoniad yna i wrthwynebwyr diegwyddor yn yr oes bresenol i'w ddyfeisio nid oes un sail iddo mewn hanesiaeth Eglwysig, nac mewn deddfwriaeth Eglwysig ychwaith. Yn yr ail ran o'i ddarlith cyfeiriodd Mr. Moore sylw ei wrandawyr at rai o'r ffug-honiadau a wneir mewn cysylltiad a'r degwm, ac yn yr adran hon yr oedd yn llawn mor hapus yn dadymchwel gwrth-ddadleuon pleidwyr dadgysylltiad a dadwaddoliad ag ydoedd yn y rhan flaenorol, pan yn trin yr agwedd hanes- yddol o'r cwestiwn. Profodd nad oedd y degwm yn faich ar y tirfeddianwr oblegid ni ddarfu i hwn erioed etifeddu na phrynu, na derbyn mewn unrhyw fodd arall, fwy na naw rhan allan o ddeg o'i etifeddiaethau tirol. Yr oedd degied rhan yn perthyn i'r Eglwys er cyn cof, ac nid oes gan y tirfeddianwyr hawl o gwbl yn y rhan hon. Yn y lie nesaf, profodd Mr. Moore nad oedd y degwm yn faich ar y tenant ychwaith, oblegid yr oedd yn rhan o'i ardreth. Os byddai y tirfeddianwr yn ei dalu, yna gofynid cymaint a hyny yn fwy o ardreth oddi- wrth y tenant. Haera rhai fod y degwm yn rhwystr i iawn ddiwylliad y tir. Dangosodd Mr. Moore, mewn ychydig eiriau, mor ddi- sail oedd y chwedl hon. Tybier fod dwy fferm yn gorwedd ochr yn ochr, yn cyn- wys tir o'r un ansawdd, y naill yn ddegymadwy, a'r llall yn rhydd oddi- wrth ddegwm, a oes genym unrhyw sail dros gredu y byddai triniaeth y naill yn well na thriniaeth y Hall am y rheswm hwn ? Byddai tenant y fferm oedd rydd oddiwrth ddegwm yn talu cymaint yn fwy o ardreth ag a delid gan y llall fel degwm. Wedi profi y camsyniad o alw y degwm yn dreth, dangosodd y darlith- ydd mor afresymol oedd achwyniad yr Anghydffurfwyr, fod yn rhaid iddynt hwythau, fel yr Eglwyswyr, dalu degwm. Grwgnachant am fod yn rhaid iddynt dalu yr hyn sydd eiddo arall, a hyny, er mai ar y telerau fod i'r degwm gael ei dalu y derbyniodd y tirfeddianwr y tir ar y dechreu, ac y rhentodd y tenant ef. Ac felly, gwnaed yr achwyniad hwn un ai mewn anwybodaeth dybryd, neu o fwriad maleisus; dyfeiswyd ef yn ngwyneb goleuni a gwybodaeth er mwyn gwasanaethu amcanion diegwyddor y cyffroad presenol yn erbyn yr Eglwys. Nid dymunol gan Eglwyswyr ydyw gorfod ymladd uwchben y torthau a'r pysgod, ond,aryr un pryd,ystyriant hi yn ddyledswydd i wneyd hyny, am fod cais yn cael ei wneyd at ysbeilio Duw o'i eiddo. Nis gallant lai na sefyll i fyny dros iawnderau eu Harglwydd, fel pe b'ai ond ar y tir hwn. Pe esgeulusent hyny, byddent yn euog o'r pechod mwyaf gwrthun, a diameu y syrthiai arnynt hwy ran o'r felldith sydd yn sicr o oddi- weddyd y cysegr-ysbeilwyr, yn ol geiriau Duw ei hun, trwy enau ei sanctaidd brophwyd :— A ysbeilia dyn Dduw ? Eto chwi a'm hysbeiliasoch I. Ond chwi a ddy- wedwch, Yn mha beth y'th ysbeiliasom ? Yn y degwm a'r offrwm. Melldigedig ydych trwy felldith, canys chwi a'm hysbeiliasoch I, sef yr holl genedl fawr hon." Mal. iii. 8, 9.
Cyflwyniad Tysteb i'r Parch.…
Cyflwyniad Tysteb i'r Parch. J. Owen. Cynhaliwyd cyfarfod dyddorol a brwdfrydig yn Ysgoldy 'Rhenblas, nos Sadwrn, yr 17eg eyfisol, er cyflwyno tysteb i'r Parch. J. Owen, curad-mawn-gofal Llangwyllog a Choedana, ond IIWY byd yn ddiweddar curad Llangristiolus a Cherrig Ceinwen. Cymerwyd y gadair gan y Cadben Warren, E. Evans, Henblas, ac etholwyd y Parch. E. B. Thomas, Heneglwys, fel arweinydd. Daeth nifer fawr o gyfeillion ac ewyllyswyr da Mr. Owen ynghyd. Agorwyd y cyfarfod gydag araith gan y lly wydd, yr hwn oedd yn teimlo yn ddwys oherwydd colli Mr. Owen o'r ardal, lie yr oedd wedi bod mor weithgar a ffyddlon, ac wedi enill sercliiadau y plwyfolion o bob gradd a chrêd, fel dyn, gweinidog, a Christion. Rhwystrwyd y rheithor-y Parch. J. B. Goodman Jones-i fod yn bresenol gan waeledd, ond anfonodd lythyr i'r cyfarfod, ymha un y datganai ei barch mwyaf i Mr. Owen, a'i end am ei fod yn ymadael. Yna darllenodd y llywydd yr anerchiad canlynol yn Saesneg, a chyfieithwyd hi i'r Gymraeg gan yr arwein- 0 ydd :— I'jt TAKCII. JOHN OWEX. Barchedig Syr,—Yr ydym ni sydd a'n lienwau isod, ar ran plwyfolion Llangristiolus a Cherrig Ceinwen, yn dymuno datgan ein gofid oherwydd eich bod yn ymadael o'r gymydogaeth i faes arall i lafurio. Yn ystod yr amser y buoch yn dal y swydd o gurad i'r plwyfi uchod-tymor yn cyraedddros ddeng mlynedd o amser-cawsom liaws o gyf- leusderau i sylwi ar y dull trylwyr a ffyddlon y bu i chwi gyfiawni y gwahanol swyddau ynglyn a'ch galwedigaeth sanctaidd, acyrydypl yn dymuno cofnodi ein cymeradwyaeth wreaog o'r dull diflino y bu i chwi lafurio gyda phob symudiad ag oedd yn tueddu i lesoli eich praidd, ynghyd a'n hedmygedd o'rrhinweddau Cristion. ogol hyny ag sydd yn eich addasu mor fawr i lenwi eich Bwydd yn Eglwys Crist. 0 Yr ydym yn erfyn arnoch dderbyn y Beibl, y Llestri Cymun (llogell), ynghyd a'r pwrs yn cynwys rhoddion llawen a gwirfoddol eich lliosog gyfeillion ac ewyllyswyr da. J. Ein gweddi daer ydyw, ar i chwi gael mwyn- hau llawer o flynyddau o hapusrwydd a llwydd. iaut, &0 y bydd i'ch Uafur fel ofl'eiriad yu ein hanwyl Eglwys gael ei fendithio.—Ydym, Barch. Syr, J. B. Goodman-Jones, rheithor. Llangristiolus. Warren E. Evans, Henblas ) Warden- Thomas Pricliard, Fferamfawr ) iaid. Cerrig Ceinwen. Hugh Roberts, Ffernm ) w John Hughes, BodenUi f Trysorydd—U. Williams, Cerrigydruidion. Yn nesaf, cafwyd anorchiad rhagorol gan y Parch. R. W. Owen, curad newydd y plwyfi hyn. Sylwodd yn helaeth ar rinweddau Mr. Owen, a'i ffyddlondeb, ac am dano fel cyfaill pur a datganodd yr anhawsdra a deimlai i olynu y fath weinidog gweitbgar. Mr. U. Williams (trysorydd), Cerrigydruidion, a ddywedodd pa mor ofidus oeddynt oil o golli Mr. Owen. Dywedai y buasai yn haws dioddef yr yagariaeth saith neu wyth mlynedd yn ol, ond fod ei golli yn awr yn cliwerw iawn iddynt oil; hwyaf yn y byd yr oedd yn aros gyda hwy, anwylaf yn y byd yr oedd yn myned yn eu golwg yn barhaus. Y Parch. T. Davies, Llangefni, a ddywedai ei fod ef yn gydmarol ddieithr yn yr ardaloedd hyn, ond Mr. Owen oedd un o'r cyfeillion hynaf a goreu oedd ganddo yn y fro. Ychydig amser yn ol, pan gynygiwyd bywoliaeth i Mr. Owen, llawenychai ef (Mr. Davies) fod Mr. Owen wedi ei gwrthod. Yr oedd ganddo y fath ofn ei golli fel cymydog. Mwyaf oedd yn ei adnabod ef, (Mr. Owen) mwyaf yn y byd yr oedd yn d'od i'w hoffi a'i garu. Mr. David Williams, clochydd, Llangriatiolus, a ddywedodd ei fod yntau wedi cael Mr. Owen yn ddyn ymhob amgylohiad, a buasai yn llawer gwell ganddo ef roddi tysteb iddo am aros gyda hwynt na phan yr ydoedd yn em gadaeL Cafwyd sylwadau hynod deimladwy i'r un cyfeiriad gan y Parch. W. E. Jones, Llan- ddanielfab. Tystiai yntau fod Mr. Owen yn haeddu ei anrhvdeddu. a dvmunai bob bandith. yn dymhorol ac ysbrydoJ, i Mr. Owen yn ei le newydd. Wedii'rarweinyddddweydychydig eiriau, gan gydweled yn hollol a'r oil a ddywedwyd yno, cyflwynwyd yr anrhegion yn y drefn ganlynol, mewn geiriau dwys a theimladwy iawn Beibl Teuluaidd hardd, gan Mrs. Williams, Cerrigy. druidion Llestri Cymun, gan Mrs. Evans, Henblas yr Anerchiad, Cadben W. E. Evans, Henblas y Pwrs, Mr. H. Roberts. Wedi cael distawrwydd, cododd Mr. Owen i fyny i geisio datgan ei ddiolchgarwch, ond yr oedd yn amlwg, fel y cyfaddefodd, mai dyna y tro hynotaf y bu yn eu lianerch erioed. Yr oedd wedi bod gyda hwynt er's deng mlynedd yn ymdrechu cyflawni ei ddyledswyddau yn eu mysg, wedi bedyddio llawer oedd yno, wedi eu dysgu yn yr Ysgol Sul, wedi eu dwyn i'w con- ffirmio, ac wedi bod wrth wely angau gyda llawer yn yr ardal. Yr oeddym yn meddwl, wrth wrando ar an- erchiad Mr. Owen, am Washington, ei fod yntau wedi ceisio talu diolch am anrliydedd a osodwyd arno, fel y dywedodd cyfaill am dano, fod ei deimladau mor fawr nad oedd yn bosibl cael iaith i'w datgan. Felly yma, yr oedd holl hyawdledd Mr. Owen wedi ei grynhoi i un gair, sef Diolch," ac yr oedd yn datgan hwnw gyda gwres neillduol. Cyn talu y diolchiadau arferol, sylwodd yr arweinydd mai dyna, o bosibl, oedd y cyfarfod cyhoeddus cyntaf i'r curad newydd (R. W. Owen) fod yn eu mysg, ac apeliodd atynt roddi derbyniad siriol a llaweniddo, a gwneyd eu goreu i'w gynorthwyo. Cafodd y Parch. R. W. Owan dderbyniad brwd- frydig gan y dorf. Yna talwyd diolchgarwoh i bawb oedd wedi cymeryd rhan yn y mudiad a'r cyfarfod, yn enwedig felly i deulu yr Henblas, y pwyllgor, a'r cas,lyddion.-Talanton.
Llith o Lerpwl.
Llith o Lerpwl. [GAN EIN GOHEBYDD ARBENIG.] CYMANFA FLYNYDDOL Y METHOD- ISTIAID CALFINAIDD. Bu y Methodistiaid Calfinaidd yn cynal eu Cymanfa Gyffredinol yn Lerpwl yr wythnos ddiweddaf, ac yn cymysgu politics a chrefydd i raddau mwy nag arferol. Un o'r arwyddion amlycaf o ddirywiad ysbrydol Methodistiaeth Cymru ydyw eu gwaith yn dwyn materion gwleidyddol i mewn i'w cynhadleddau. Addefa "Lladmerydd" yn y Tyst a'r Dydd y dylid bod yn gynil yn hyn, am mai cynull- ladau crefyddol yw y Cymanfaoedd, a'u bod yn cyfarfod i amcanion ysbrydol, ac nid i amcan- ion politicaidd. Dylem, gan hyny, yn ein holl gynulliadau, amcanu at wella ein gilydd yn ysbrydol, a byddai yn fendith anmhrisiadwy pe gellid troi y rhan fwyaf o'n cynhadleddau eleni i'r cyfeiriad hwnw." Y drwg ydyw fod "Lladmerydd" yn anghyson ag ef ei hun, ac yn gweithredu yn groes i'w broffes. Mae yn ffaith resynas fod rhai yn myned allan o'r cyn- hadleddau pan eir at faterion ysbrydol! Na fyDegwch hyn yn Gath," &c.- Ond i beidio ymdroi, y Methodistiaid Calfin- aidd ydyw yr enwad crefyddol ag sydd yn boni mwyaf o sancteiddrwydd yn Nghymru. Maent yn gosod safon moesoldeb yn uchel, a thrwy hyny yn creu llawer o ragrithwyr Tra pharha- odd y Cyfundeb Methodistaidd i bregethu yr Efengyl, addefwn yn rhwydd iddynt wneyd ily llawer o ddaioni, ond y mae eu gwaith yn dwyn materion politicaidd i mewn i'w cynhadleddau, i'r pwlpud, ac i'r Seiat breifat," wedi lladd ysbryd crefydd yn yr "eglwysi." Ond at y gynhadledrl a gynhaliwyd yn Nghapel Chatham, ddydd lau, yr ydym am alw sylw yn benaf. Yr oedd nifer liosog o gyn- rychiolwyr yn bresenol. Y llywydd oedd y Parch. Daniel Rowlands, A.C. Y gorchwyl cyntaf ydoedd cyflwyno ADEOPDIAD Y PWYLLOOK DIRWKSTOI, i'r Gynhadledd, yr hwn oedd yn cynwys, yn myag pethau eraill, benderfyniadau yn anog yr eglwysi i gyflawni :eu dyledswydd mewn cy- sylltiad a'r achos dirwestol drwy ymdrechu cael pob swyddog eglwysig ac aelod i arwyddo yr ardystiad, i arfer gwin anfeddwol yn y Cymun, ac i beidio rhoddi diod feddwol mewn arwerth iadau ac i weithwyr yn y cynhauaf. Yn nesaf galwyd* ar Mr. A. J. Arnold, ysgrif- enydd Y CYNGRAIR HYENGYLAIDI), i egluro gwaith ac amcan y Cyngrair. Yn nghwrs ei araith, datganodd ei obaith y der- byniai y Cyngrair yn y dyfodol gefnogaeth mwy cyffredinol o Gymru, ac y byddai i gyn- hadledd gael ei chynal mewn rhyw dref fanteisiol yn y Dywysogaeth. ] Wedi cynyg penderfyniad gan y Parch. Ddr. Parry, yr hwn a eiUwyd gan y Parch. Ddr. Saunders, yn datgan cymeradwyaeth o amcan- ion y Cyngrair, dywedodd Y Parch. W. James, Aberdar, fod y cwestiwn wedi ei godi pa un a wnai eu gwaith yn ymuno a'r Cyngrair eu rhwystro neu eu cynorthwyo i ymladd brwydr y degwm, oblegid ei hymladd a wnaent. Mewn trefn i dawelu yr efengylwr rhylelgar hwn, dywedodd y Parch. W. Williams, Aber- tawe, can belled ag yr oedd ei wybodaeth ef yn cyraedd, mai gwaith o natur hollol ysbrydol oedd gwaith y Cyngrair Efengylaidd, ac nad oedd yn ymyraeth mewn unrhyw faterion eraill. Dywedodd Mr. Arnold nad oedd y Cyngrair yn rhwymo neb mewn perthynas i Ddad- gysylltiad neu gwestiwn y degwm, ond y gwnai ymuno ag ef leddfujysbryd chwerwder o'r ddau tu. Dywedodd Mr. James fod yr atebiad yn ei foddloni, a phasiwyd y penderfyniad. Yn sicr, os yw y Cyngrair Efengylaidd yn feddyglyn mor effeithiol i liniaru clnverwder ysbryd, gresyn garw na wnai yr holl barchedig- ion rhyfelgar oedd yn nghynhadledd boliticaidd yr Hen Gorff yn Lerpwl ymuno ag ef yn ddiymdroi. Buasai hyny yn sicr ddiameu yn fantais arbenigol i achos crefydd yn y wlad. Y fath fendith i Gymry fyddai-" to tone down the feeling of bitterness" yn yr efengylwyr bygylawg hyn Yn wir, byddai yn werth cynal cynadleddau ymhob tref a phentref drwy Dde a Gogledd Cymru. Ein hamcan yn galw sylw at hyn ydyw-dangos fel y mae y Methodistiaid Calfinaidd yn ymboliticeiddio Beth feddyliai yr hen dadau Methodistaidd am eu holynwyr pe caent dalu ymweliad A'u cynadleddau y dyddiau hyn ? The shades of Daniel Rowlands, Charles o'r Bala, John Elias, ac Ebenezer Richards Politicians yn gyntaf, a Methodistiaid yn ail yw y rhan fwyaf o weinidogion a phregethwyr y Trefnyddion Calfinaidd y dyddiau hyn. Os yw ymuno a'r Evangelical Alliance yn rhyw anfantais i ymladd brwydr y Degwm, rhaid i iddynt hwy gael ei hymladd, aed yr Efengyl lle'r elo 0 tempora 0 more8 YSTAPEGAU YR ENWAD. Ond ar ystadegau yr enwad y cafwyd yr ym- driniaeth fwyaf dyddorol. Galwyd ar y Parch. Joseph Evans, Abertawe, i gyflwyno yr adrodd- iad ystadegol i'r gynhadledd, yr hwn, fel yr ymddengys, oedd wedi ei wasgaru yn mysg aelodau y Gymanfa. Sylwodd y boneddwr parchedig fod y ffigyrau yn dangos cynydd pwysig yn ystod y flwyddyn ddiweddaf. Yn nifer yr eglwysi yr oedd y cynydd yn 9 capeli ac ystafelloedd pregethu (gorsafoedd pregethu, os gwelwch yn dda), 9 adeiladau i gynal Ysgolion Sul, 28 pastors' manses (Presbyter- aidd iawn), 10 gweinidogion, 22 diaconiaid, 24 cymunwyr, 1.905 gwrandawyr, 1,407 yn gwneyd y cyfanswm o 1,253 o eglwysi, 1,439 o gapeli a gorsafoedd pregethu, 542 o ysgoldai, 99 o pastors' manses (gwell genym beidio treio cyfieithu hwn), 673 o weinidogion, 4,833 o flaenoriaid, 134,239 o gymunwyr, a 283,629 o wrandawyr. Yr oedd colofn yr Ysgol Sul yn dangos lleihad yn nifer yr athrawon, a Ileihad hefyd yn nifer yrysgolheigion. Priodolid hyny nid i leihad gwirioneddol, ond i ddiffyg gofal i gadw y cyfrif on. Ffordd rwydd iawn i gyfrif am y diffyg. Yr oedd y cynydd yn rhif y cymunwyr am yr 20 mlynedd diweddaf yn 41,811, neu gyfartaledd blynyddol o 2,090. Yr oedd y cyfartaledd am y flwyddyn ddiweddaf ychydig yn llai. Yr oedd cynydd wedi cymeryd lie mewn 19 o randiroedd y cyfarfod misol, a lleihad mewn pump-Deheubarth Ceredigion, 178; Dyffryn Clwyd, 4 Fflint, 48 Gorllewin Meirionydd, 22 a Sir Benfro, 18. Yr oedd ef (Mr. Evans) o'r farn y dylai y ffigyrau hyn roddi taw bythol ar y rhai hyny ag oedd yn awyddus i brofi drwy ystadegau fod yr enwad yn colli tir, a distewi yr haeriadau dychymygol oedd wedi eu gwneyd. Yr oedd yn wybyddus iddynt fod haeriadau gwrthun wedi eu gwneyd mewu perthynaf i'w henwad yn y Wasg Seisnig, ac hefyd gan ddynion blaenllaw yn Eglwys Loegr mewn cyfarfodydd cyhoeddus. Nid oedd yn cyfeirio at neb llai nag Esgob Llanelwy, ac 11 y urddasolion eraill perthynol i'r Eglwys hono, y rhai oeddynt wedi ysgrifenu i'r Quarterly Review a'r Newbury Magazine mewn perthynas i'r lleihad cyflym yn rhif eu haelodau, ac hefyd yn y casgliadau. Yr oedd ef o'r farn y dylent, fel cymanfa, wrthdystio yn erbyn y camddarlun- iadau parhaus a wneid yn y cyfeiriad hwnw. Cynygiodd benderfyniad i'r perwyl—" Ein bod yn ymofidio yn ddwys fod amddiffynwyr Eglwysig, ac yn meddu safle uchel Esgob Llan- eIwy, yn parhau i ail-adrodd mewn cyfarfodydd cyhoeddus yn Lloegr, a thrwy y wasg, fod lleihad sicr a dianwadal wedi cymeryd lie yn nifer ein cynulleidfaoedd, tra y mae ein hystad- egau yn dangos cynydd am 20 mlynedd yn olynol o 41,791 yn nifer y eymunwyr." &c. Aw;;rymodd y Dr.Owen Thomasy priodoldeb o adael allan enw Esgob Llanelwy, am ei fod ef yn ofui eu bod yn rhoddi gormod o anrliydedd ar ei arglwyddiaeth, ac anogodd eraill yn y gynhadledd i beidio gwneyd unrhyw sylw o'r camddarluniadau. Dywedodd y Parch. GrifHtk Ellis fod areith- iau yr Esgob yn oael eu gwasgaru yn Lloegr yn ffurf pamphled i'r diben o wrthweitkio y mudiad Dadgysylltiol, a'i bod yn ddyledswydd arnynt i brotestio yn gyhoeddus yn erbyn yr haeriadau a t,Y wneid, ac yr oedd y Parch. D. Lloyd Jones, Llandinam, hefyd o'r un farn. Yn ol awgrymiad y Dr. Owen Thomas, gad- awyd enw Esgob Llanelwy allan o'r penderfyn- iad, a phasiwyd ef, ond nid yn unfrydol. Buasai yn dda genym weled enwau y dis- sentients. Mae Esgob ymroddgar a pkoblogaidd Llan- elwy yn ddigon galluog i amddiffyn ei hun, a gallwn yn hyderua adael yr achos yn ei law, Gwyr ein darllenwyr yn dda ddigon pa fodd y mae yr enwadau Angkydffurfiol yn Nghymru yn coginio eu hystadegau. Ond, a chaniatau fod yr ystadegau hyn yn gywir, nid ydynt yn adlewyrcku fawr o anrhydedd ar y Cyfundeb Methodistaidd. Nid oedd y cynydd drwy Dde a Gogledd Cymru yn ystod y flwyddyn ddi- weddaf ond 1905, ac nid oedd hyny ond rhyw It ar gyfer pob eglwys. Yr oedd mwy o gyn- ydd na hyn yn yr Eglwys yn Nghymru mewn un Esgobaeth, a dyna sydd yn poeni eineidiau culion yr efengylwyr politicaidd. Amcan oiawr y Methodistiaid Calfinaidd ydyw ceisio profi > mai hwy yw yr enwad Uiosooaf yn Nghymru, ac ymogoneddu ar draul cyfundebau crefyddol eraill. The Calvinistic Methodist Church of Wales oedd yr enw a roddid arnynt yn yr hysbysiad am y Gymanfa Gyffredinol, a gofyna y Tyst ar Dydd:-11 Ai dyna flaea teneu y eye am Eglwys Genedlaethol ? Sawyr eatronol sydd arno i hen Fethodistiaid Puritanaidd." Ie, yn wir. Pasiwyd penderfyniad yn y gynhadledd hon hefyd yn unfrydol yn ffafr Dadgysyllt* iad a Dadwaddoliad yr Eglwys yn Nghymru, ond ni chaniata gofod nae arfod ar hyn o bryd i alw sylw at yr ymdrafodaeth. A gaiff yr hen Eglwys lonydd, tybed, yn y Seiat Fawr' ddydd- Llun ? Yr oeddynt yn llawn o lid, malais, phob anghariadoldeb ar hyd yr wythnos, ac yø pregethu Efengyl y Tangnefedd y nos Sadwfl* t a'r Sul canlynol. Buasai yn fwy Cristionogol ynddynt ddefnyddio eu holl ymadferthoedd » wrth-weithio yr amheuaeth, a'r yBbryd gwrtb* Gristionogol a gwrth-grefyddol y soniai y cyn* lywydd, y Parch. Ddr. Griffith Parry, am dano« yn ei araith alluog wrth adaely gadair, na dy- lorni yr hen Eglwys a roddodd f odolaeth iddynt ( Yr oedd hen Fethodistiaid Lerpwl yn arf«r | cymuno unwaith yn y mis yn Eglwys St. James, Toxteth Park.
Advertising
FRANK SMITH & CO, CLERICAL OUTFITTERS AND CHURCH FURNISHER8 In all Branches to H.R.H. THE PRINCE OF WALES. Patterm, Designs, Estimates, and Ilhutr.t,d Catalogues, Free. i8, Southampton-street, Strand, LONDON, W.C. NOW READY, 420 PAGES, CROWN SYO, BOARDS. PUBLISHED UNDER THE AUTHORITY OF TIO LORD BISHOP OF THE DiociesE. THE BANGOR DIOCESAN I CLERICAL DIRECTORt AND CHURCH CALENDAR FOR 1890, With a History of the SEE OF BANGOR, THE CATHEDRAL CHURCH, &0." REPORT OF THE DIOCESAN CONl"gJIJ ENCE FOR 1889, &c. I REPORTS OF THE ANNUAL MEFTINOL OF THE DIOCESAN SOCIETIES. EDITED BY THE 1 REV. W. MORGAN JONES, B.Ay Curate of Penmaenmawr, j Member of the Cambridge Autiquarian Price Is. 6d., post free from the JARVIS AND FOSTER, j LORNE HOUSE, B.A,.? A FORTUNE! In the event of a stroke I The winnings of good fortune you can are guaranteed by win 500,000 marks. Government. You are invited to participate in the CILiNCES of WINNING In the Grand Drawings of Prizes guaranteed by the State of Hamburg1, in which 9 Millions 553,005 Marks Surely have to be won. In the course of these advantageous drawings, which tain according to the prospectus only 100,000 tickets," following prizes will be forthcoming, vir. The Highest Prize will be ev. 500,000 Mar Premium of 300,000 Marks 1 Prize of 200,000 Marks 1 Prize of 100,000 Marks 1 Prize of 75,000 Marks ( 1 Prize of 70,000 Marks 1 Prize of 65,000 Marks 2 Prizes of 60,000 Marks 1 Prize of 55,000 Marks 1 Prize of 50,000 Marks 1 Prize of 40,000 Marks 1 Prize of 30,000 Marks 8 Prizes of 15,000 Marks 26 Prizes of 10,000 Marks 56 Prizes of 5,000 Marks 106 Prizes of 3,000 Marks 203 Prizes of 2,000 Marks 6 Prizes ot 1,500 Marks 606 Prizes of 1,000 Marks 1060 Prizes of 500 Marks 29 Prizes of 300 Marks 120 Prizes of 200, 150 Marks 30930 Prizes of 148 Marks 17039 Prizes of 127, 100, 94, 67, 40, 20 Marks In all so,soo prizes which must be surely won in 1 drawings within the space of a few months. I The highest prize of 1st Class amounts to M 30,0 jo increase in 2nd Class to M. 55,000, in 3rd Jl. 6o,o0°>*fl 4th M. 65,000, in 6th M. 70,000, in Cth M. 75,000, J^e M. MOO,000, and together with the premium of M. Y>°< in the most fortunate case to M. 500,000. j For the First Prize-Drawing, which is officially v the price is for A Whole Original Ticket only 6 sn — d. or 6 < A Half Original Ticket only 3 sh — d, or t A Quarter Original Ticket only z sh 6d. or 14 M*r And I will forward these original tickets guarantfe dtoo the State (not prohibited promissory notes) with prospec-ost provided with the Arms of the State even to the distant countries, in return for the amount torw*r prepaid. Every ticket holder will receive from immediately after the drawing the official winning without any charge. I shall send also also in advance and gratis the prosp*6^ provided with the Arms of the State, containing stakes and division of prizes in the 7 classcs. A The payment and forwarding ef the sums won to concerned will have iny special and prompt attend and with the most absolute secrecy. £ 3T All orders can be sent by the medium of • Office Order, or per cheque, or in English PoP'" Stumps, or by Postal Orders. retl gar Please address all the orders immediately, holl before the 1tb of" JUNE on account of the approaching drawing of the prizes III confidence directly to | I Samuel Heckscher, SenM Banker at HAMBURG, GERMANY.