Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
NOD/ON SENEDDOL ----
NOD/ON SENEDDOL [GAN EIN GOHEBYDD ARBENIG.] Anghyfartalwch Cosbedigaethau. Yn Nhy yr Arglwyddi, ddechreu yr wythnos ddiweddaf, galwodd Arglwydd Herschell sylw at y gwahanol farnau a goleddid mewn per- thynas i'r egwyddorion a ddylent reoleiddio llymder y cosbedigaethau i ba rai y dedfrydid drwgweithredwyr, ac ar yr anghyfartalwch yn y dedfrydau a basid mewn achosion o gyffelyb bwysigrwydd. Gofynodd ei arglwyddiaeth a wnai y Llywodraeth benodi Dirprwyaeth Fren- hinol, pwyllgor, neu ryw gyfrwng cyffelyb, i wneyd ymchwiliad i'r gyfundrefn gosbawl bres- 1. 9 enol, ynghyd a'r egwyddorion wrth ba rai y dylid ei gweinyddu ac hefyd, ai nid oedd yn bosibl lleihau yr angliyfartaledd a ddigwyddai cl mewn cosbedigaethau, a'u gwneyd yn fwy effeithiol. Addefodd yr Arglwydd Ganghellydd bwysig- rwydd y cwestiwn. Yr oedd y ffeithiau yn ddigon adnabyddus, ac yr oedd yr holl gwestiwn yn wir deilwng o ystyriaeth Llywodraeth ei Mawrhydi, ond yr oedd gofal mawr yn angen- rheidiol er gochelyd unffurfiaeth gormodol mewn cosbedigaethau. Yr oedd y cwestiwn, yn ei farn ef, yn fwy cymwys i ddadleuaeth nag i ymchwiliad drwy Ddirprwyaeth Frenhinol neu bwyllgor. Wedi i Arglwydd Coleridge, Iarll Kimberley, ac amryw eraill, gymeryd rhan yn y ddadl, y rhai, yn ddieithriad, a gondemniant y gyfun- drefn bresenol o gosbedigaeth, gadawyd y cwestiwn heb ddyfod i un penderfyniad. Y Mesur Tir (Iweiddon). Nos Lun, cynygiwyd ail ddarlleniad Mesur Pryniad Tir (Iwerddon) gan Mr. A. J. Balfour, heb araith. Cododd Mr. Parnell, yr hwn a dderbyniwyd gyda banllefau o gymeradwyaeth gan yr Wrth- blaid, i gynyg gwrthodiad y Mesur, a siaradodd am awr a deng munyd. Sylwodd fod dygiad y Mesur ymlaen yn gydnabyddiaeth o gyfiawnder yr hyn a hawlid gan y blaid Wyddelig naw mlynedd yn ol, pan ffurfiwyd y Land League, sef y dylai y tir-ddeiliadaeth feddianol gael ei seiydlu. Pa fodd bynag, dadleuai fod y Mesur yn un annigonol. ac na wnai ond un rhan o bedair fanteisio oddiwrtlio ei fod yn dihysbyddu credyd lleol heb ymgynghori a'r bobl Wyddelig; nad oedd yn cynwys un ddarpariaeth ar gyfer y rhanau o'r wlad ag oedd wedi ei gorboblogi ei fod yn anniogel i'r trethdalwyr Prydeinig, am fod y gwarantiadau yn dwyllodrus, annigonol, a diwerth. Ei gynygiad, can belled ag yr oedd yn ddealladwy, ydoedd-rhoddi ir tir-berchenog gynifer o flynyddau o bryniad ar yr amod ei fod i ostwng ardrethoedd ei denantiaid ag oedd wedi derbyn gostyngiad yn barod gan y Llys Tirol i safon foddhaol. Diweddglo ei araith ydoedd- Yr wyf yn dymuno cynyg fod y Mesur i gael ( ei ddarllen yr ail waith." Creodd y lapsus lingucr, difrifol hwn daranau o chwerthin yn y Ty, a phan ganfu y Brenin Anghoronog ei gamgymeriad, dywedodd mai yr hyn a feddyliai ydoedd—fod y Mesur i gael ei ddarllen ymhen y chwe' mis i'r diwrnod. Yr oedd yn amlwg nad oedd ei wrthwynebiad i'r Mesur ond ffu-ei fod yn ei wrthwynebu i foddio ei ganlynwyr anghymodlawn. Yr oedd ei araith drwyddi yn wan, cawdelog, a chymysg- lyd-drwg diobaith. Dywedodd Twruai Cyffredinol yr Iwerddo-i, yr hwn a'i canlynodd, nad oedd cynygiad Mr. Parnell i ddarilen y Mesur yr ail waith ond canlyniad rhesymol yr araith a draddodasai. Kgwyddor y Mesur ydoedd—nad oedd yn ym- Wlleyd ag unrhyw ystad yn ei chvfanrwydd, ond â deiliaid uuigol. Nid oedd Syr George Trevelyan, wrth gwrs, yn ystyried eynllun y Llywodraeth yn fanteisiol i'r Iwerddon, am ei fod yn cynwys pob math o denantiaid-drwga da. 0, ddyfnder doethineb! Parhawyd y drladl gan Mr. Ambrose, Iarll Cavan, Dr. Wallace, Mr. J. A. Bright, ac eraill Cafwyd araith forwynol odidog gan Mr. Albert Bright. Dadleuai fod llawer o'r ardreth- oedd Gwyddelig wedi eu gostwng lawn ddigcn eisoes. Yr oedd holl adranau y blaid Gladston- aidd yn cyduno i wrthwynebu y Mesur o Mid- lothian i Cork—(chwerthin)—ond oil yn am- l'ywio yn eu rhesymau dros ei wrthod. (Chwerthin mawr.) Dywedodd fod ei dad, yn ystod yr ychydig ddyddiau olaf 0'1 fywyd, wedi dweyd wrtho lawer gwaith ei fod yn ystyried Act Ashbourne yr unig beth ag oedd eriood Wedi gwneyd llawer o ddaioni i'r Iwerddon. Cafodd y sylw effaitli drydanol ar y Ty. Dywedodd Mr. W. H. Smith ei fod yn gobeithio y byddai i'r ddadl derfynu nos Ivu. Gwrthwynebwyd y cynygiad gan Mr. H. Fowler, a rhai o'r aelodau Gwyddelig. Wedi hyny gohiriwyd y ddadl hyd ddydd lau. Y Mesur Trwyddedol Newydd. Ddydd Mawrth, mewn atebiad i gwestiwn, dywedodd Mr. W. H. Smith y byddai i ddarbod- ion y Mesur Trwyddedol newydd y cyfeiriwyd ato gan Ganghellydd y Trysorlys ynei Gyllideb, yn ddiamheuol, gael eu hestyn i'r Iwerddon. Nis gallai ef roddi unrhyw sicrwydd pendant y dygid y Mesur i mown cyn ail ddarlleniad Mesur y Gyllideb, ond cymerai ofal y byddai i'w ddarpariaethau cyffredinol gael eu gwneyd yn hysbys. 401 Gostvngiad Toll y Te. Ymffurfiodd y Ty yn Bwyllgor ar gynygion y gyllideb, y cyntaf o ba rai ydoedd gostyngiad o 2c. y pwys yn y doll ar de. Dywedodd Mr. Picton ei bod yn ddrwg gan- ddo fod Canghellydd y Trysorlys yn cynyg gwastraffu ei weddill (surplus) drwy fan gyf- newidiadau, pryd y gallasai ddwyn oddiamgylch lesiant cyffrtdinol y dosbarthiadau gweithiol drwy roddi iddynt "fwrdd brecwast rhydd." Dywedodd Mr. Goschen mai eramcau ydoedd dosbarthu y gostynpiad yn y trethi yn ol am- Sylcbiadau y rhai oedd yn eu talu. (Cymerad- wyaeth.) Yr oedd yn sicr y profai y gostyngiad yn y dretli ar dai anedd, hefyd, yn fantais arbenig. Dynaunai Syr William Harcourt roddi pwys neillduol ar yr egwyd dor o raddoliad tretlii, yr hon oedd wedi. ei gosod i lawr gan Ganghellydd y Trysorlys, yn olamgylcliiadau y rhai oedd yn eu talu. Yr oedd yn sicr na fyddai i'r doll ar de aros yn y fan lie yr oedd. (Clywcli, clywch.) Buasai yn dda ganddo weled yr oil o'r doll ar aQedd-dai yn cael ei symud. > Dywedodd y Cadeiryd(I nad oedd yn rheolaidd i ddadleu holl gynygion y Gyllideb, i'r hyn yr atebodd Syr W. Harcourt nad oedd ofe ond dilyn Canghellydd y Trysorlys. (Chwerthin.) Ar ol peth siarad pellach, pasiwyd y pender- fyniad fod y gostyngiad yn nholl y te i ddyfod i weitsjrediad ar y cyntaf o Fai. Toll y Currants, Addawodd Canghellydd y Trysorlys wneyd ymchwiliad i'r dymunoldeb o ohirio y cyf- newidiad yn nholl y currants hyd fis Awst er cyfleusdra i'r fasnach. Dywedodd Syr W. Harcourt fod y bobl am enrrants rhad mor fuan ag oedd bosibl. a'i fod yn gobeithio y gwnai Canghellydd y Trysorlys feddwl am fantais y cyhoedd o flaen eiddo y fasnach. Wedi hyny pasiwyd y penderfyniad hwn a'r holl benderfyniadau eraill. Llafur a Chyfalaf. Yn yr eisteddiad hwyrol, mewn Ty llawn, Galwodd Mr. Bartley (Ceidwadwr) sylw at y cysylltiadau presenol cydrhwng cyfalaf a llafur, a cliynygiodd benodiad pwyllgor i wneyd ym- chwiliad i'r amrywiol gynlluniau drwy y rhai y gallai y llafurwr, mewn ychwanegiad at y gyflog a enillai, gyfranogi o'r elw deilliedig oddiwrth y gwaith a gyflawnai. DadJeuai y byddai rlianu yr elw yn fanteisiol i'r cyflogwyr a'r cyflogedig. Condemniodd Syr J. Colomb yn yr ymad- roddion llymaf ymddygiad y cynhyrfwyr proffeswrol oedd yn ymyraeth mewn ymryson- aurhwng cyfalaf a llafur yn unig er cyraedd poblogrwydd. Barnai Mr. Bradlaugh y cyrhaeddid amcan Mr. Bartley drwy roddi mwy o allu i'r adran lafur o'r Bwrdd Masnacli. Protestiodd Mr. Bradlaugh yn gryf yn erbyn ymddygiad personau neillduol y rhai, drwy eu hymyriad, oeddynt wedi bod yn achos i undebau y crefft- wyr wario symiau mawrion o ariau a ellid gysegru. at well dibenion. Yr oedd Mr. C. Graham yn gwingo yn ddy- chrynllyd o dan y ftlangell, ac yr oedd mor feiddgar fel yr heriai orchymyn y gadair. Gwnaeth lawer ymgais i siarad, ond ynghanol bloeddiadau angbymeradwyol y Ty gorfu iddo eistedd i lawr. Dywedodd Syr M. Hicks-Beach ei fod yn methu deall, os oedd yr enillion i gael eu rlianu, pa fodd y gellid goclielyd rlianu y colledion hefyd, fel mater o fusnes. Addawodd grynhoi yr noil hysbysrwydd ag oedd yn bosibl dyfod o hyd iddo, a'i gylioeddi fel adroddiad Parliament- aidd. Dywedodd Mr. Burt fod yn dda ganddo lywed atebiad haelfrydig y Llywodraeth i'r cynygiad, a tliynodd Mr. Bartley y cjmygiad yn ol. Cau ar y Sul yn yr Iwerddon. Y prif fater fu dan sylw Ty y Cylrredin. Idydd Mercher, oedd Mesur y Gwirodydd Meddwol (Iwerddon). Cynygiodd Mr. Lea ail-ddarlleniad y Mesur, )'T hwn a gynygiai wneyd Act 1878 yn barhaol, yn lie ei hadnewyddu o flwyddyn i flwyddyn Eel y gwneir yn bresenol. Yr oedd yn cynyg hefyd estyn ei gweithrediadau i bump o ddinas- aedd eithriadol o dan yr Act, a lleihau nifer yr 3riau i gadw y tafarnau yn agored ar ddyddiau Sadwrn. Cynygiodd Mr. P. Macdonald wrthodiad y Mesur. CefnoiTwyd y Mesur gan Dwrnai Cylfredinol yr Iwerddon, yr hwn. pa fodd bynag, a ddy- wedodd y gwnai yn mhwyllgor gynyg gwell- iantau i gyfyngu yr oriau ar y Sul yn y trefi a gauid allan yn bresenol o weithrcdiad yr Act yn hytrach na'u llwyr gau. Gwrthwynebwyd y Mesur gan amryw o'r aelodau Parnellaidd. Yr oedd Mr. Parnell yn absenol, ond darllenodd Mr. John O'Connor ran o araith a draddodasid gan Mr. Parnell yn erbyn cau y tafarnau ar y Sul. Edrychodd Mr. Gladstone i fewn. ond ni ddywedodd air ac yr oedd Syr William Harcourt -,).r fainc ftaenaf yr Wrfchblaid mor ddistaw a'r bedd. Ymranodd y Ty- Dros yr ail dclarlleniad 242 Yn erbyn 78 Mwyafrif dros 164 Y Merchant Shipping Act. Nos Ian, yn Nhy yr Arglwyddi, cynygiodd Arglwydd Herschell ail ddarlleniad y Mesur uchod, amcan yr hwn ydoedd—gwella Act a basiwyd yn 1876 er diogelu bywydau ar y mor. Ar ol cryn ymdrafodaeth, darllenwyd y Mesur yr ail waith, a chyflwymvyd ef i bwyllgor ar fesurau cylfredinol. Y Mesur Tir Gwyddelig. Yr oedd disgwyliad mawr am araith Mr. Gladstone ar y Mesur Tir i'r Iwerddon, am fod cryn amheuaetli mewn perthynas i'r cwrs a gymerai. Cododd Mr. Gladstone yn nghanol llongyf- archiadau ei ganlynwyr, a datganodd ei ofid ei fod yn cael ei orfodi gall argylioeddiad gorlethol i wrtlrwynebu y Mesur. Cyfeiriodd yn fyr at gynygiad Mr. Parnell, dau brif bwynt yr hwn oeddynt—dymuniad eang i wneyd eyfiawncler a'r Iwerddon fel cyfangorif, a'i ddymuniad i beidio alltudio y tirfeddianwyr or wlad. Wedi hyny cyfeiriodd at y darpariaethau yn y Mesur ag oedd yn anghymeradwyo, ond y rhai a ellid wella mewn pwyllgor. Prif ddiffyg y Mesur ydoedd—ei fod yn cynyg llesoli, nid y genedl yn gyffredinol, ond dau ddosbarth—y tir-arglwyddi a'r tenantiad. Yn y Ile nesaf, aeth ymlaen i enwi ei brif wrtliwynebiadau i'r Mesur:—(1), Ei fod yn cynyg gwneyd yr Iwerddon yn ddy- ledwr yn erbyn ewyllys y bobl, fel yr amlygid hi gan gorff mawr eu cynrychiolwyr (2), Y dull yr oedd yn cynyg defnyddio arian y wlad hon (3), Ei fod yn sefydlu cyfundrefn o dir- berchenogaetli wladol; ac (4), 0 dan y trefn- iadau gwirfoddol a ddarperid gan y Mesur, elai y fivyaf, os nid yr oil, o'r benditliion a fwriedid i'r tenantiaid i logellau y tirfeddian- wyr. Prif wrthwynebiad Mr. Gladstone i'r Mesur ydoedd—y gwnai amaethwyr yr Iwerddon wrthod talu eu dyledion ar ol prynu eu tyddyn- od. Yn ol Mr. Gladstone, nid yw y bobl Wyddelig ond cenedl o gnafiaid diegvfydclor ac a no nest. Mae hyn yn athrod ar y genedl Wyddelig, ond ar yr un pryd y mae Mr. Glad- stone yn awyddus i ymddiried iddynt fywydau a meddianau y dosbarth toyrngarol a gonest o'r boblogaeth. Atebwyd of i bwrpas gan Mr. Goschen. Dy- wedodd fod y Llywodraeth o'r farn y gwnai y Mesur setlo i raddau helaeth y cwestiwn tirawl yti yr Iwerddon. Nid oeddynt yn gwthio y Mesur ar y bobl Wyddelig, ond yn ei gynyg iddynt, ac yr oeddynt yn gobeithio y gwneid defnydd helaeth o hono. Yr oedd yn edrych ar y gwarantia.dau a gynygid yn hollol ddiogel, ac yr oedd o'r farn fod y fath ragocheliadau wedi eu gwneyd fel nad oedd dim perygl i un rhan o'r baich syrthio ar y trcthdalwr Prydeinig. Sylw- odd fod Mr. Parnell yn cynyg yn union yr un securities. Well clone, Goschon Parhawy;! y ddadl hyd un o'r gloch foreu dydd Gwenor, a gohiriwyd hi drachefn. Mesur Mabwysiad Plant. Yn y Ty Uchaf, ddydd Gwener, cynygiodd larll Meath ail ddarlleniad Mesur, amcan yr hwn ydoedd atal rhieni neu warclieidwaid fydd- ent wedi rhoddi eu cydsyniad i fabwysiadu eu plant gymeryd meddiant o honynt nes y gallent foddloni yr ynadon lleol y buasai hyny yn fan- teisiol i'r plant. Gwrthwynebwyd y Mesur yn gryf gau yr Arglwydd Ganghellydd fel mater o egwyddor. Siaradwyd yn erbyn y Mesur hefyd gan Iarll Kimberley, Arglwydd Cranbrook, ac amryw eraill, a thrwy ganiatad tynwyd ef yn ol. Good riddance. Pwyllgor Cyflenwad. Cafwyd dadl faith, yn Nhy y Cyffredin, mewn pwyllgor cyflenwadol, ar y gaethfasnach. ac ni phasiwyd ond un bleidlais yu eisteddiad y boreu, ac yn yr eisteddiad hwyrol cymerodd llawer o wtig siarad le. Yr oedd y bleidlais i'r gwasanaethau trefedig- aethol dan ystyriaeth pan gododd y Ty am chwarter wedi un. Nid oedd nemawr ddyddor- deb yn ngweithrediadau y ddau eisteddiad.
AMKYWION.
AMKYWION. Y mae gan Mr. Lees Knowles, A.S., ysgrif yn y Nineteenth Century, yn yr hon y dadleua dros fwyta cig ceffylau. Anrhegwyd y Parch. Mr. Davies, diw- eddar gurad Eglwys St. Dewi, Caernarfon, ag anerchiad goreuredig a" chodaid o aur ar ei ymadawiad o'r dref. Taenwyd y si, ychydig amser yn ol, fod y Dr. Harold Browne, Esg'ob Winchester, ar fedr ymddiswyddo. Hysbysir yn awr nad oedd unrhyw sail i'r adroddiad. Cyrhaeddodd Mr. H. M. Stanley Lun- dain ddydd Sadwrn cliwecldaf, a chafodd dderbyniad gwresog. Treuliodd ddydd Sul gyda Thywysog Cymru yn Sandring- zn ham. "Taith: ei Tharddiad, ei Threigl, a'i Thranc," ydoedd testyn darlith ddyddorol a draddodwyd o flaen aelodau Cym- deithas Segontium, Caernarfon, yn ddiw- eddar, gan Mr. lwan Jenkyn. Dyma ganlyniad etholiad y gwarclieid- waid yn Modec1ern :Evan R. Owen, Bodowyr, 163; Hugh Jones, Einion Chwith: 1*1-7; a Robert Williams, Tre- angharad, 70. Y ddau llaenaf a ethol- Nos Sadwrn di weddaf, yn ei plireswyl- fod, The Laurels, Abergafeni, bu farw yn 71 mlwydd Mrs. Catherine Morgan, inaiii Mr. Pritchard Morgan, A.S., yr hwn a fu yn ei gwylied yn dyner yn ystod yr wytliiioi-j olaf o'i chystudd. Cymerodd tan le yn ddiweddar yn masnachdy OwenH, confectioner, Caergybi, trwy i'r forwyn gadw cadachau mewn cwpbwrdd ar ol bod yn glanhau oddeutu y tan a hwynt, ac i dan aros ynddynt rywfodd. "In Darkest Africa" ("Yn Affrica Dywyllaf") ydyw teitl llyfr newydd Mr. H.' M. Stanley, y teithiwr bydenwog, a cliyhoeddir ef yn fllan. Ei bris fydd dwy gini. Bydd yn cynwys 500 o du- dalenau, a 150 o ddarluniau a pharthleni. Y mae pwyllgor perthynol i Gyngor Sirol Mon wedi derbyn tender Richard Roberts a J. Jones am godi, malu, achario y ceryg ar ffordd Beaumaris am £ 71}. Traul y ffordd hon am y flwyddyn fydd £ 120, ac nid £ 200 yn ol yr amcangyfrif. Y mae Mr. Peter Roberts, Bangor, ar- weinydd cor adnabyddus "Olinda," wedi ffurfio cor gogyfer a'r brif gystadleuaeth yn yr Eisteddfod Genedlaethol nesaf. Yn bresenol, rhifa y cor oddeutu 150, ond dysgwylir y bydd iddo gynyddu yn fuan i 200. Y mae cof-golofn wedi cael ei chodi yn mynwent Llanwnog, Trefaldwyn, er coffadwriaeth am y bardd talentog a chenedlgarol, John Ceiriog Hughes. Ei hnchder yw saith troedfedd a haner, a chyhwysa groes gareg fawr gyda thorch o zn flodau ceriiedig. Deallwn fod eglwys-fudd y Towyn, Abergele, wedi ei chynyg i'r Parch. J. Thomson Jones, M.A., Is-ganon Eglwys Gadeiriol Bangor, a'i fod yntau wedi ei derbyn. Y mae Mr. Jones yn frodor o Fangor, ac ymedy oddiyno gyda dymun- b' .J .J b" iadau goreu cylch eang o gyfeillion. Dywedir fod ewyllys y diweddar Mr. Christopher Talbot, A.S. dros Ganolbarth Morganwg, wecli ei phrofl gan Miss Talbot, yr unig gymunweinyddes a bod cyfanswm gwerth yr eiddo personol yn cyrhaedd ,£I,i3S8,lil7 13s. Cafodd y Llywodraeth £35,548 o honynt fel toll. Y mae yn dda genym ddeall fod yr Eglwys yn gwisgo agwedd lewyrchus yn mhlwyf Bodedern, Mon. Ar ddydd y Pasg, yr oedd y gwasanaethau yn gortiwl, a chanwyd yr anthem, "Mor lluosog yw Dy weithredoedd," yn yr hwyr. Y mae L yn perthyn i'r eglwys hon nifer dda o gymunwyr, ac Ysgol Sul flodeuog, yr hon a gychwynwyd tlynydclau yn ol gan y Parch. J. B. Goodman Jones, yn awr Rheithior Llangristiolus. Hysbysir fod yn mwriad yr awdur- doclau gwblhau twr canolog Eglwys Gadeiriol Bangor, ac fod Syr Gilbert Scott wedi taln ymweliad a'r ddinas yn ddiweddar, er archwilio sylfeini yr ad- eilad ac edrych a ydynt yn ddigon cadarn i ddal pwysau y twr y bwriedir ei godi. Nos Sul diweddaf, yn 62 mlwydd oed, bu Mr. Roger Lester, Y.H., Caerfyrddin, farw yn Mentone, Deheubarth Ffrainc, i'r hwn le yr oedd wedi myned er ad- feryd ei iechyd. Yr oedd yn un o berch- enogion gwaith alcan Caerfyrddin, ac yr oedd yn foneddwr a lynai yn selog iawn wrth ddaliadau yr Eglwys Sefydledig. Llawer o son sydd wedi bod trwy y blynyddau, bellach, am ail ddechreu adeiladu llongau yn Mhorthmadog. Erbyn hyn, mae un yn cael ei dechreu, a deallwn fod. perchenog yr ystad, Mr. F. W. A. Roche, wedi dyfod i gytundeb a Mr. Robert Williams, Britannia Foun- dry, yn nghylch y lie y bwriedir adeiladu llongau coed a haiarn ynddo. Ddydd Mercher, y 23ain o Ebrill, un- wyd mewn glan briodas y Parch. John Jenkins, curad Penmaemnawr, a Miss C. Roberts, Maesygroes, Llanllechid. Gwein- yddwyd y seremoni ddyddorol yn Eglwys Llanllechid, gan y Parch. J. Jenkins, Llanymawddwy, tad y priodfab, yn cael ei gynortliwyo gan y Parch. E. Davies. Eiddunwn i'r. par ieuanc hir oes a llawer o ddedwyddwch. Bu ymdrechfa galed gydag ethol- iad y gwarcheidwaid yn Nghaergybi. Ymgeisiodd 11 am saith o seddau. Dyma ganlyniad yr etholiad Ymgeiswyr llwyddianus: y Dr. R. P. Williams, 875; George Lewis, 847; Owen Morris, 753; W. J. C. Riva, 740; Owen Hughes, 71G; John Owen, 715 a John Lloyd Griffith, 683. Ymgeiswyr atlwyddianus Thomas Roberts, 663; Cormac Flanagan, 398; Owen Williams, 397: a Samuel Jones, 299.-Talanton. Y mae llyfr newydd Mr. Nye ar "Yr Eglwys yn Nghymru" wedi cael cylch- rediad helaeth eisioes. Amcan yr awdwr oedd gosod crynodeb o hanes yr Eglwys yn y Dywysogaeth o flaen ei gydwladwyr Seisnig, ac y mae wedi llwyddo i wneyd hyny mewn modd campus. Fel llawlyfr hylaw at wasanaeth y dosbarth gweithiol, y mae y gyfrol fechan hon yn ddiguro. Sibrydir fod lienor Eglwysig o brofiad a medr diamhenol yn brysur wrtliy gwaith o'i chyfieithu i'r Gymraeg. Rhwydd hynt i'r anturiaeth. Cymer cenhadaeth Eglwysig le yn Mhenrhyn Gobaith Da yn ystod yr Hyd- ref dyfodol, gyda'r amcan o "ddyfnhau bywyd ysbrydol llawer, a deffroi eraill o gwsg pechod." Y mae y Canon Mason a'r Canon Bodington wedi derbyn gwa- hoddiad Esgob y Penrhyn i gymeryd rhan yn y genhadaeth, a bydd iddynt adael Lloegr ddechreu mis Gorphenaf. Fel y mae yn hysbys, un o weithredoedd diweddaf y Dr. Westcott, cyn gwaghau ei gadair broffeswrol yn Nghaergrawnt, oedd anrhegu y Canon Mason a'r gradd o Ddoctor mewn Duwinyddiaeth. Yn hwyr, nos Sul diweddaf, bu farw y Parch. Walter Griffiths, B.D., Y.H., yn ei breswylfod, Dulais Each, ger Castell- nedd. Gaitwyd ef yn Ynysygerwn, yn agos i'r un ardal, ac yr oedd yn 60 mlwydd oed. Efe oedd ficer Resolven a Glyncorrwg flynyddau yn ol. Yr oedd yn gyfoethog iawn. Perthynai iddo diroedd yn siroedd Morganwg a Brych- einiog. Iddo ef hefyd y telid rhent y tir ar ba un y saif gwaith alcan Aber- dulais. Etifeddodd y rhan fwyaf o'i gyfoeth drwy ei briodas a merch y diw- eddar Mr. William Llewellyn, sylfaenydd gwaith alcan Aberdulais. Nos Ian, c-ynaliodd cangen Merthyr Tydnl o'r "Shop Assistants Union" gyf- arfod yn yr Abertnorlais Hall. Anercli- wyd y cyfarfod yn fyr gan Mr. T. Spencer Jones, Aberdar, awdwr "Behind the Counter," yr hwn, oherwydd fod can lleied wedi ymgynull, a annghymeradwy- odd yn bendant y difaterwch a'r ofnus- rwydd cywilyddus a arddangoswyd gan yr assistants oeddynt yn absenol. Y mae y dosbarth hwn o ddynion ieuainc yn cwyno ddydd a nos eu bod yn cael eu caethiwo a'u gormesu gan eu meietri, ac eto i gyd nid oes galon ynddynt- i ym- ryddhau o'r "cadwynau" pan gynygir cynorthwy iddynt. Y mae Mr. Ffrangcon Davies, M.A., cantor Cymreig adnabyddus i Gaerdydd mewn cysylltiad a'r cyngherddau poblog- aidd a gynelir yno bob nos Sadwrn, newydd ymuno a chwmni Carl Rosa. Nos Sadwrn diweddaf, gwnaeth ei ym- ddangosiad cyntaf o flaen cynulleidfa Lundeinig yn chwareudy Drury Lane. Da genym ddweyd ei fod wedi rhoddi boddhod annghyffredin, a bod yr holl bapyrau, o'r Tunes i lawr, wedi darogan dyfodol dysglaer iddo. Ganwyd Mr. Davies yn Nhyddewi, Sir Benfro. Y mae, heblaw ei fod yn gantor, yn ysgol- haig da. Yn 1887, graddiodd yn M.A. yn Ngholeg yr Iesu, Rhydychain. Ar ol hyny, daliodd guradiaethau yn Nghonwy a Phwllheli, ac yn olaf yn Hoxton, Llundain. Teimlir fod canlyniadau yr etholiad diweddar yn mwrdeisdrefi Arfon yn dra chalonogol i garedigion yr Eglwys. Sylwa y Gkurch Review fod yr etliolwyr wedi ymladd brwvdr ardderc-hog, ac na ddylai y siomedigaeth a deimlir yn naturiol, oherwydd nad enilhvyd y sedd, ddallu ein llygaid i'r ymdrechion rhagorol a wnaed ar y foment ddiweddaf. Yr oedd Mr. George wedi bod yn meithrin yr etholaeth yn ofalus am hir amser, a'i gyfeillion wedi bod yn ddiwyd gyda'r gwaith o gamddarlunio y blaid fawr Undebol ond eto i gyd, gyda'r gofres etholiadol fwyaf o fewn cof, yr oedd yr Undebwyr yn rhifo mwy oddeutu cant na'r troo'rblaen. Nid ywvn ymddangos oddiwrth hyn fod y lief am ddadgysyllt- iad yn meddu dylanwad anorchfygol gyda'r etholwyr Cymreig. Er gwaethaf yr holl anhawsderau y mae yr Eglwys yn llafurio o danynt, y mae yn dyfod yn fwy poblogaidd y naill ddydd ar ol y llall, a gall ei hewyllyswyr da edrych yn mlaen gyda'r hyder mwyaf at yr etholiad cyffredinol sydd yn dynesu atom.
Nodion o Ddeoniaeth Llanrwst
Nodion o Ddeoniaeth Llanrwst ADDYSG GAXOLRADDOL. Ymddeiio, s fod cefnogwyr y symudiad or 11 sefvdiwyd Ysgol Ganolraddol yn Llanrwst yn decliren torchi en llewysau o ddifrif at y gwaith o gasglu yr adnoddau angenrheidiol. Ychydig ddyddiau yn ol cynhaliwyd cyfarfod o'r prif hyrwyddwyr yn yr Ysgoldy Gramadegol, o dan lywyddiaeth Mr. K. James, cyfreithiwr. ymhlith eraill, yr oedd y boneddigion canlynol yn cymeryd rhan yn y gweithrediadau: —Y Parch. J. 1. Farr, W. E. Davies, a P. Maclntyre. Penderfynwyd cynal cyfarfod cyffredinol ar y cyntaf o Fai, pryd yr ystyrir y priodoldeb o danysgrifio mil o bunau tuag at adeiladu ysgoldy newydd i ferched. YMADAWIAD CURAD. Gofidus iawn gan blwyfolion Llanrwst ddeall ein bod yn debyg o golli gwasanaeth gwerth- fawr y Parch. J. Phillips. Y mae wedi bod yn gwasanaethu yma yn hynod ffyddlon a cliymer- adwy am dros bedair blynedd, a bydd mawr chwithdod ar ei ol. Gwneir ymdrech i gael ganddo ail ystyried ei benderfyniad, a pharhau i wasanaethu yn ein pith, a gobeithio y bydd iddo gydsynio a'r cais. Nid yw y gwr parohedig wedi bod mewn mwynhad o'i gyneb iechyd er's peth amser, a theimla ei fod uiexi angen am orphwysdra dros dymor. Os penderfyna ymadael, bydd teimladau goreu y plwyfolion yn ei ddilyn. YMRVSOXFA SAETIIU. Crcwyd cryn ddyddordeb ymhlith plwyfolion tawel Llanddoget y dydd o'r blaen gan ym- rysonfa saethu peleni gwydr. Yr oedd yno gryn nifer o ymgeiswyr aiddgar, a mawr frwd- frydedd yn cael ei arddangos yn y gystadleu- aeth. Y buddugwyr oeddynt :—Cystadleuaeth gyntaf—John Owen, Pennant Ucha' a John Jones, Tyddyn Valley, pa rai a ranasant y gwobrau cyntaf ac ail, sef 80s. a syrthiodd y drydedd wobr o 5s. i ran Kobert Thomas, Gwytherin. Yn yr ail gystadleuaeth, gwobrwy- wyd y rhai canlynol :—H. R. Hughes, T. Wil- liams, J. Owen, a J. Jones. EGLWYS DEGANWY. Tua saith mlynedd yn ol cymerodd y Parch. W. Arthur Jones mewn llaw y gorchwyl pwysig o adeiladu eglwys genhadol yn ylle hwn, gydag eisteddleoedd i agos i ddau cant o addolwyr. Llafuriodd yno yn ddyfal am y chwe' mlynedd diweddaf, gan ddibynu yn hollol ar yr eg- wyddorol, a llwyddodd i lenwi yr adeilad pryd- ferth a chynulleidfa barchus, serch fod yno gapel Methodistaidd wedi ei adeiladu yn ddi- weddarch yn yr un gymydogaeth. Gan fod trefniant yn cael ei wneyd i gvsylltu yr eglwys newydd a'r un blwyfol yn Eglwysrhos, bydd cysylltiad Mr. Jones a'r lie yn terfynu ymhen mis a byd i'w annedd-dy ar lan y Gonwy gael ei breswylio am dymor gan y Deon Oakley, Manchester. MAKAVOLAETH MEWN AXGUDP. Yr wythnos o'r blaen yr oedd tyrfa fawr a pliarchus wedi ymgasglu yn Parry Street, Llan- rwst, i hebrwng gweddillion marwol geneth ieuanc a fuasai aelod o gor Eglwys St. Mair i dy ei hir gartref. Ymhlith y galarwyr yr oedd ei thaid, Mr. William Owen, yr hwn oedd wedi cyrhaedd yr oedran aeddfed o 91 mlwydd > a phan oedd yr orymdaith ar fin cychwyn, syrth- iodd yr hen wr i lawr yn farw mewn modd arswydus o sydyn. Yr oedd ynwrtra pharchus yn y gymydogaeth, a thybir iddo farw o glefyd y galon. Cafodd gladdedigaeth hynod barchus yn mynwent eglwys blwyfol Llanddoget. EGLWYS NEWYDD. Tenon iawn ydyw y boblogaeth yn nghymyd- ogaeth eglwys blwyfol Llangystejiyn, a deallaf fod mewn bwriad wneyd ymgius at adeiladu addoldy newydd yn nghymydogaeth Lhndudno J unction, lie mae cryn gynydd yn cymeryd lie yn nifer y preswylwyr. E-s's llawer o fisoedd y mae gwasanaeth ar y Sul wcdi bod yn cael ei oynal yn y rhan hon o'r plwyf, a golwg lied lewyrchus ar y genliadaeth. Gobeithio y rhoddir pob cefnogaeth i'r symudiad er estyn cortynau pabell yr Hen Fam yn y gymydogaeth hon. lie mae'r Wesleyaid eisoes wedi ilwyudo i adeiladu capel destlus. y BEIliDD A !!EA'nt[Ci: DANTE. Ceir y nodiad canlynol mewn papyr Ile-)I o'r enw Y Rhedegydd am ddydd Sadwrn diweddaf: —" Dywed yr Academy—un o brif gyhoeddiad- au llenyddol Prydain—ddnrfod i bwyllgor y Beatrice Exhibition of Women's Arts and Industrie", Florence," wahodd prif vsgrifenwyr Ewrop i gyfausoddi caniad groesawol i Beatrice. Hysbysir fod cyfansoddiadau wedi eu derbyn oddiwrth Mri. Lewis Morris, A. C. Swinburne, Theodore Watts, Coventry Patmore, Edmund Gosso, ac hefyd oddiwrth ein cydwladwr talent- og, y Parch. T. Tudno Jones, Llanrwst, yr hwn a gyfansoddodd ganuan (sonnetty yn yr iaith Gymraeg" Ysgrifenir ar yr amgylchiad dy- ddorol hwn hefyd gan Syr Theodore Martin, Iarll Lytton, Esgob llipon, Mr. Frederick Locker, Mrs. Lynn Linton, Miss Plnintre, &c. Hw yrach nad annyddorol i ddarllenwyr Y LLAN fydd golwg ar y llinellau cynghaneddol o eiddo Tudno, pa rai sydd fel y canlyn :— Yn hyw tros for bu Beatrice fwvn, Yn mlodau serch mal Duwies S\Vyn Mor brydferfch oedd ag Efa gain Cyn gweini clrwg, cyn geni drain Ac nid prydferthweh llwch a llaid Y corph yn unig ynddi gaid, Ond tegweh enaid yrai dan Trwy Eidal gynt ar hudol gan. Fferedig yw ei phryd a'i gwedd. -L I Z, Ond rhos y byd sy'n trwsio'i bedd Ei chcif yn fendigedig iawn, Yn llawer uwch na Gwener gawn A merched heirdd, yn mharcii y doeth, Heb betrus geir fel Beatrice goeth- Drwy ddal ei marl gymeriad mwyn— Yn flodau serch, fui Duwies Swvn." Ar erfyniad y pwyllgor yn Florence, y mae'r bardd wedi anfon aralleiriad Seisnig o'r llinellau uchod, ac y mae'r ddau i gael eu fframio ar gof a chadw yn y Bibliotcca Rationale sydd newydd ei adeiladu er cadwraeth y cynyrchion cyfarch- iadol. YR Al<CIUJJHACC\"i. Ddydd Sadwrn diweddaf, talodd r Arch- ddiacon Watkin Williams ymweliad alilanrwst, pryd y cafwyd ganddo siars ymarferol, yn Gym- raeg. Wedi cyfeirio yn hanesyddol at restr faith o'i ragflaenvvyr yn yr Arehddiaconiaeth I hon, a thalu teyrnged o barch i goffadwriaeth y diweddar Arehddiacon Smart, aeth ymlaen i eglnro amrywiol ddyledswyddau y wardeniaid, gan wasgu arnynt y ddyledswydd o'u cyfLiwni gyda ffyddlondeb. Cymerwyd y gwasanaeth y 11 gan y Parch. T. Tudno Jones, ac ymhlith y clerigwyr presenol yr oedd y Deon Owen; y Parchn. H. L. Davies, Eglwysf'ach D. Mcrgan. Capel Garmon W. Arthur Jones, Deganwy; J. M. Price, Gwytherin W. M. Watkms. LI and dewi; F. Jones, Eglwysrhos J.Phillips, Llaorwst; W. Davies Llangystenyn, &c. Gwa- lioddwyd yr oil o'r clerigwyr a'r warcleniald gan yr Archddiacon i wledd ddanteithiol yn y Victoria Hotel; ac wedi gwneyd cyfiawnder a'r trugareddau, ar ba rai y go tynwyd benditli gan y Parch. T. Tudno Jones, cododd y Milwriad Sandbach i -iynyg diolchgarwch i'r Archddiacon am ei siars ymarferol a'i ddarpariaeth IiaeliOnus ar gyfer yr ymwelwyr, a'r hyn y cytunwyd yn vrasog. Wrth gydnabod ei ddiolcligarwch am eu derbyniad ar, cynygio-ld yr Arch- ddiacon ddiolchgarwch i'r Deon am ci gareciig- rwydd yn dyfod i'w plitli. Derbyniwyd IrTn yn frwdfrydig dros ben, a tlm ddode-dd y Dion araeth Gyxrreig effeithiol a piiwrpasoi. Hys- byswyd heryd fod yr Archddiacon wedi eyd- synio a cheisiadau taer a chyffredii.ol i argraffu ei siars.—Givydir. &
LLANFAIR D.C.
LLANFAIR D.C. CYKGERDD DRAMAYDDOL.—Nos Wener, Ebrill 2oain, cynhaliwyd cyngerdd yn yr Ysgoldy Cenedlaethol. Cymerwyd rhan ynddo ran y rhai canlynol:—Mrs. Currey, Miss Maggie Owen, Miss Barnard, Miss Humphreys, a Miss Gwen y Parch. J. F. Reece, Mr. Currey, Mr. Humphreys, Mr. M. C. Davies a Mr. Thomas. Yr oedd yr ysgoldy yn llawn. Yr elw i fvned at adgyweirio yr ysgoldy. Gobeithio fod swm I da wedi ei dderbyn wrth y drysau.
RHUTHYN.
RHUTHYN. DEWIS WARDENIAID EGLWYSIG. Ddydd Gwener, Ebrill 2.1atu, ydoedd diwrnod ethol wardeniaid i St. Pedr, Rhuthyn. Yr oedd yr ymgeiswyr fel v canlyn 'G. Bvford (E.), W. T. Rouw (E,), Juhn Davies a. John Roberts (F.) Canlyniad y pleidleisio oedd fel y canlyn :-Byford, 20; Rouw, 20 Davies, 10; Roberts, 5. SIARS BLYNYDDOL YR HYBAT-HH ASCI-I- DDIACON WILLIAMS. Talodd yr Hybarcli Archddiacon Williams ymweliad a'r dref uchod ddydd Iau, y 24ain cynfisol, er mwyn derbyn y wardeniaid newyddion. Darllenwyd y gwasan- aeth (Cymraeg) gan y Parch. F. M. Jones, curad, a'r Ilith gan y Warden. Yr oedd yn bresenol nifer fawr o wardeniaid. Cariwyd y gweithred- ladau, gan mwyaf. ymlaen yn Gymraeg. Cyn- ygiodd y Parch. R. Williams, ac eiliwyd gan Mr. W. Davies, Llysfasi, ar fod i'r Archddiacon ar- graffu ei siars, a'r hyn y cydsyniodd yr Arch- ddiacon.
HENDY GWY-N L AR DAF.
HENDY GWY-N L AR DAF. ARI'.ERTII.— Deallwn fod gwyl gerddorol Archddiaconiaeth Ty Ddewi wedi myned ar ddifancoll er's tipyn. Ddvdd Iau diweddaf, yn haliwyd cyfarfod yn Rheithordy Ari:>erth i ystyried y cwestiwn o'i liadgyfodi eto. Bychan oedd y cynulliad, mac'n dcbyg. Apwyntiwyd pwyllgor i ystyried y pwnc yn mhellacli. Disgwyliwn am yr adroddiad blynyddol oddi- wrth y Parch. Canon Lewis, ysgrifexiydd mygedol y Wasg Gynireig. Diameu y gwna'r gwr parchus gofio am danom pan ddelo'r amser i ben. Credwn fod mwy o ddarllen ar Y LLAX yn ein Deoniaeth nag erioed, er yr adwaenom ambell i frawd eto ag y mae yn well ganddo daflu ceiniog i'r afon na thalu am gopi o honi, neu unrhyw bapyr arall. Wrth y giwaid yma, yn wyr lien a lleyg, dywed ein Heglwys Mi a fynwn pe baech oer neu frwd," &c. Yr ydym ninau am weled Grislati'r Deml" gan Marlais. Nis gallwn ddweyd dim am dano hyd nes y gwelwn cf. Tebyg i ddyn yw ei hvdn, a thebyg i'r awdwr ydyw ei lyfr. Yn ol rheolau rhesymeg gyifredin, yute, dylai y "Griaau fod yn dda, ond nid ydym yn goiygu neidio at y casgliad y tro hwn. Gan fod prinder newyddion teimlwn awydd. i ddiolch am gawodau Ebrill eleni eto. Er nad oes genym amser i'w dreulio i ymbleseru gyda physg yr eigion, fel llawer o'n brodyr, eto, er r eu mwyn hwy a'r ardd yr ydym yn croesawu y deheuwynt a'r gwlaw maethlon. Y mas'I' olaf yn well gwrtaith i'r dclaear nag hyd yn nod manure rhagorol Ho wells, Trevaughan," er fod hwnw y goreu o ddigon i'r Ifermwyr tua'r Hendy Gwyn a'r cylchoedd am fod y, quality yn odidog. Nis gwyddom am neb arall ar ddaear Duw heddyw cyffelyb i'n brawd da o Drevaughan am garedigrwydd a chyniydoaeth dda. Y mae'r ncwydd ddaeth i'n elustiau neithiwr o St. Clears yn rhwystr i ni ysgiifonn "iawcr heddyw. Gobeithiwn am gyfnewidiud or gweli. er fod gobaith yn agos a bod yn ein herbyn heddyw. Byr a bran ydyw iechyd a, hvwvd ar y goreu. Eiddunwn am adferiad bnan i'n brav a a dyddanwch yr Efengyl i'n ban ,vyl cl.w.t?r TII ei thrallod blin. Gweithiwn ira ddydd. Nis gwyddom pa mor gynted yi-ios ymdaenn drosom. Iechyd ydyw siwgr bywyd. ond fe'n hamddifadir o hwnw yn fuan Treul- iwn ef a'n cwbl ar allor crefydd, a llefwn am ras v Nef i brynu'r amser, ca:iy.s y dyddiau sydd ddrwg c Y DDIWEDDAR MRS. WALTERS, LLANSAMLKT. —Gyda gwir alar y darllenasom y newydd am ymadawiad y foneddiges ragorol achod. Y mae yn awr dros ugain mlynedd er pan oaddym yn gurad i'r Parcaedig Ddr. Walters yn Ystrad- gynlais. Am ryw dair blynedd o amser yn y plwyf uchod derbyniasom lawer o Iiy'fOrddiant a charedigrwydd oddiwrtli ein hanwyl hen Ficer a'i briod ragorol. Cofiwn r;.i o'i cliyngrorion Cristionogol hyd heddyw. Yr oedd yn G-ristion- oges dda ac ymarferol, a gair da iddi gan bawb, ac fel y credwn, gan y gwirionedd ei Iran yr amser hwnw. Ar ol cvstudd maith, yr *hyn a ddioddefodd mewn ITydd ac amjmedct gan auld- fedu yn raddol, a chael ei. chvmhwyso i wlad y telynau. Ehedodd ei rhan anfarwol o'r chveJd i'r orphwysfa sydd eto yn ol i bobl Dduw. ac y mae heddyw yn ngbwmnïr tculu gwaredigol yn eanu am rinwedd gwaed yr Gen Eiddunwn am nerth i'w phriod ai deulu i ddweyd "Nid fy ewyllys i, ond. dy ewyllys ].)i a wnelcr Nodded y Xefoedd fyddo arno 11 r eia diddanweh yr Iachawtiwriaeth. Heddweh fyddo i'w llwch hithau hyd fcreu mawr caniad yr udgorn. LLANGAN.—Nos Ferciier, y Swn'n < ymwelwyd a ni gan ein livsgiiicinydd. 1 a'r brawd Iago i roddi gwt;i\s i'r cCr gy ± a'r wyl yn Meidryin. Er bod y noswaith yn wlyh ac annymunol. eto dacth llyddltuuaid Llangan ynghyd yn lied gryno, a chaiwyd pract-iae lied dda ar y cyfan. Gwyddom fod Cowyn yntau wrthi yn galed yma a thraw i'r u:i ]>erwvi. OKd nid ydym yn hysliys c ,brawd o'r Green. Nid oes genym i 1 1 i'w golli, a dylem roddi y troed olaf yn u 1 c ymdrechu ymborffeitliio 3*11 ein hynu )rn t gyterbyn a'r gwyliau. Y mae afiechyd ein brodyr liotf wedi arafu cin camrau byd ymp, ond eu biaith liwy yn en cvstudd ydvw. Gweithiwch gwetthiwcii (..wsithiweh Y mae yr Ysgol Sul Yn agos at en calonan, er en bod yn methu bod ar y mnes y tro hwn,. Hyderwn. LC y cant adfeiiad lu tri. a diebon y t; I I tlO, yn y rhongau pan y byddom ninMU y 11 mctbu, Yr ydym yma yn golygu g\Vyl lec.1 feclian y Sul nesaf. Disgwvlir ysgolion Lianduev.'i Felire, Llani'ellteg, a, Houllan Amgoed in cyf- arfod yn eglwys Liangan am 6 o'r gloch. Bydd yn help í ni gael ein traed danom gyierbyu a'r wyl fawr, Sadwrn, buom yn eyd-ddiuio & Granan o Fiycueiniog, a cnaw som iawer o nswyddion Eglwysig ac eraill gynudo. Da oedd genym glywed fod un copi o'r Li.A.v,r;eth bynag, yn cael ei ddarllen yn y plwyf. Gresyn yw fcd yr un oti'^iriad C3'mreig lieb f.>d dda;llenvv'r o n liwy.baotolyn clcdwiw, a dylai yr oiieiriaid