Y Llan

NODIADAU GAN "IDRISWYN." "PEGI LEWIS." Diohon y bydd y manylion canlynol am yr arwres Pegi Lewis yn help i rywun i enill y pum' punt a gynygir am y gan oreu iddi. Y mae yr hen ohwaer yn byw yn lied gysurus, mewn fcy wedi ei ddodrefnu yn ddestlus. Y mae yn perchen ar dflwy fuwch, y rhai sydd yn talu yn dda iddi, ac yn gallu gwerthu rhai sydd yn talu yn dda iddi, ac yn gallu gwerthu treisiad bob blwyddyn. Delia chwe' erw o dir, am ba rai y tala ohwe' phunt o rent; a dywedir y gellic gosod ei fferm fechan y dydd a fynir am ddeg pant, o leiaf. At hyn codir wyth swllt yn y flwyddyn o ddegwm ond gomeddodd Pegi Lewis dalu y swm uchod. Cafodd, ymysg eraill, rybudd i ym. ddangos o flaon y llys; ond yn hytrach na pheri tramgwydd ac achosi drwgdeimlad, maddeuodd y fioer iddi y owbI. Yn awr, dyna y ffeithiau i nyddu deg penill allan o honynt. Pa un ai y fiear ai Pegi sydd wedi dangos fwyaf o ysbryd Cristion- Qgol-pwy yw yr arwr ? Gwn pwy fydd wedi ei gwisgo mewn dillad arwrol yn y gân-" Pegi Lewis a gwn hefyd pwy fuasai Iesu o Nozareth yn ganmol-y ficer, yr hwn a wnaeth drugaredd a'i gymydog, a'r hwn a faddeuodd i'w ddyledwr. ie- » ANWYBODAETH YN ANGENRHAID! Ymddangosadd Mr. Marshall yn yr Uchel Lys yn Llundain, o flaen y Master of the Rolls a Mr. Justice Matthew, ar ran cadben llong, o'r enw David Williams, yr hwn oedd yn ymgeisydd am sedd yn Nghynghor Trefol Pwllheli ar y laf o Dachwedd di- weddaf, i ofyn i'r llys ei esgusodi am beidio anfon, fel y gofyna y gyfraith, gyfrif o'i gostau erbyn yr amser penodedig. Dywedai Mr. Marshall mai diofalwch hollol ydoedd hyn ar ran Mr. Williams. "Diofalwch I" meddai y Master of the Rolls," an- wybodaetb ydyoh yn feddwl. Nid yw cadben Hong yn gwybod dim am ddarpariaethau Deddfau Sen. eddol; a byddaiyn gadben Iled rhy fedd pe buasai yn gwybod." Gwn am lawer llongwr a chadben Ilong sydd yn coleddu syniadau lied chwithig am ddeddf- an eu gwlad, ond ni feddyliais erioed fod yr anwy- bodaeth hono yn rhan o fodolaeth morwr I Y DIWEDDAR DOCTOR EDWARDS O'R BALA A GWLEIDYDDIAETH. Mewn erthygl olygyddol yn y Tarian, am yr wyth. nos hon, wrth alw sylw at ysgrif o eiddo y Parch. J. H. Parry, Aberdar, yn y Western Mcdl ar "Undeb rhwng Cristionogicn," dywedir fod xhai o ddynion enwocaf Cymru yn yr oes hon, wedi cymeryd rhan flaenllaw gyda gwleidyddiaeth ac fel engraifit o hyny, enwir Dr. Rees (Gwilym Hiraethog), a Dr. Edwards, Bala. Wei, gwyr pawb mai dyna y pryd yr oedd y diweddar Hiraethog yn ei elfen-pan ar yr esgynlawr yn ceisio anadlu bywyd ar yr esgyrn sychion, sef cyfangorff y genedl Gymreig, yr hon ydoedd megis wedi marw i bob peth gwleidyddol. Deffro ei genedl oedd ei amcan, ac ni buasai hyd yn nod Dr. Rees yn eu hanog i gyflawni dim an- onest a gwaradwyddus. Ond pan y dywedir fod Dr. Edwards wedi bod yn areithio ddegau o weithiau ar y platfform cyhoeddus," yr wyf yn barod i ofyn am y benod a'r adnod i brofi hyny. Yr oedd, fel y gwyr pawb, yn ysgrifenwr cadarn—yn ysgrifenwr Cymraeg goreu yn ei oes-yn erbyn pob gormes a thrais ond ni welais ef erioed ar yr esgynlawr yn nghanol miri" etholiadol. Dichon ei fod yn bleidiol i'r hen foneddwr o Gastell Deudraeth yn y frwydr fawr hono yn 1867; ond nid ydwyf yn meddwl iddo fod erioed yn myned o'r naill fan i'r Hall i bregethu politics yn wir, yr wyf yn sior na fu erioed. Nid fel areithiwr ar wleidyddiaeth yr oedd Dr. Edwards yn alhc yn Nghymru, ond fel gwr Duw ac y mae yn rhaid i'r Tarian ddwyn tystiolaeth i broil yr honiad uchod cyn y gallaf ei gredu, CABLEDD! Wrth gyhoeddi testynau yr wythnos weddio ddechreu y lfwyddyn, y mae y Frner yn tafiu allan yr awgrymiad cableddus canlynol: Goddefer i ni awgrymu y priocloldeb o weddio ar yr Arglwydd am Ddadgysylltiad a Dadwaddoliad buan yr Eglwys Sefydledig. Credwn fod hwn yn bwnc ag y dylem weddio llawer yn ei gylch, gan ein bod, fel Ymnoill- duwyr, yn credu fod y cysylltiad a fodola rhwng yr Eglwys a'r Wladwriaeth yn anysgrythyroI, yn niweidiol i grefydd, yn enwedig i Brotesfcaniaeth, hoblaw ei fod yn hyrwyddo drygau eraill. Ni fyddai yn anmhriodol rhoddi i'r mater le enwedigol yn ngweddiau yr wythnos, ac hefyd ar y Sul." Rhyfedd y fath hyfdra a ddangosir gan ryw ddos- barth tuag at y pethau mwyaf cysegredig yn nheml Duw-gobeithio nad ydynt wedi anghofio tynged plant Eli ac eraill a ddangosasant hyfdra tuag at bethau sanctaidd yr Arglwydd. # "Y DDAU BENLIN YN DDU Y mae y Bedyddwyr yn Nghymru wedi cael Ilawer sen o bryd i bryd, ao nid ychydig ydyw nifer y straeon digrif sydd at hyd a lied y wlad yngtyn A phobl y dw'r," fol y gelwir hwy yn fynych. Y mae gohebydd yn yr Evening Express (Caerdydd) un diwrnod yr wythnos ddiweddaf wedi adrodd yr hanes yngiyn a chyfansoddiad un o'r hen rigymau mwyaf adnabyddus; ond y mae ei 'stori yn hollol wahanol i'r hon a glywais i pan yn hogyn. Cymerwyd gwrandawr selag gyda'r Bedyddwyr yn sAl iawn- dyn nad oedd dim; ond y dwfr yn ei atal rhag bod yn aelod trwy ei oes-ac yr oedd arno gymaint o ofn marw heb gael ei fedyddio, fel y cydsyniodd i gy- meryd ei droohi yn ei ystafell-wely. Chwiliwyd am y twb mwyaf oedd yn yr ardal, yr hwn a lanwyd ft dwfr. Codwyd y claf o'i wely, rhoddwyd ef ar ei hyd yn y llestr, ond, er pob ymdrech, methwyd oael y dwfr i orohuddio ei benliniau gan fod y twb yn rhy fychan. Cafodd rhyw walch afael ar y 'stori, a rhigymodd fel hyn :— Fy hen gymydog, Siencyn, Gwr egwan fel fy hun Afewn twb o ddw'r a droohwyd Oil ond ei ddau ben-lin Rhyfeddod gweled Siencyn 0 fawn y nefoedd fry, A'i gorff yn wyn fel eira, A'i ddau benlin yn ddu. Y GLOWYR A'U CYFLOGAU. Y mae yn anmhosibl cael sicrach prawf o adfyw- iad masnach yn gySredinol trwy y wlad na'r newyddion ydym yn gael o bob cyfeiriad fod y gweithwyr yn hawlio rhagor o gyflog, a'u bod, bron yn ddieithriad, yn llwyddo. Oynhaliwyd eyfirfod o Gyngrair y Mwnwyr yn Ngwrecsam dydd LluD, pryd yr hysbyswyd fod rhybudd wedi cael ei anfon i'r holl lofeydd yn Ngogledd Cymru, yn gofyn am godiad o 10 punt y cant yn y cyflogau. Penderfynwyd hefyd dewis cynrycbiolwyr i gyfarfod arolygydd Glofa Bailey-hill, gerllaw y Wyddgrug, i geisio penderfynu y dyryswch sydd yn bodoli yno er's mwy na deuddeg wythnos, er oolled fawr i't ddwy blaid; a gobeithio y llwyddir i roddi terfyn ar y sefyll allan yn fnan.- O'r News of the Week.

NODIADAU GWLEIDYDDOL. +. [GAN UHDEBWB.j ARGLWYDD HARTINGTON A MR. GLAD. STONE. Traddododd Arglwydd Hartington araith ragotol i'w etholwyr, yn Bacup, swydd Lancaster, yr wytb- nos fiaenorol, mewn atebiad i araith Mr. Gladstone yn Manceinion. Dygodd ymlaen ffeithiau a rhes- ymau anwrthwynebadwy i wrthbrofi haeriadau di- sail a thywyllodrus gwladweinydd mwyaf yr oes." Disgrifiodd Mr. Gladstone y eafle Undebol fel U gwrthwynebiad i'r Iwerddon," ond dangosodd Arglwydd Hartington yn ddiwrthddadl mai nid i'r Iwerddon yr oedd eu gwrthwynebiad, ond i lywot- trefn Wyddelig Mr. Gladstone, yr hon yn marn yr Undebwyr oedd mor ddinystriol i fuddianau yr Iwerddon ei hun, neu i unrhyw ran o'r Ymerodraeth, ag ydoedd i fuddianau yr Ymerodraeth yn gyfired- inol. Mewn atebiad (i haeriad a wnaed gan Mr. Gladstone yn Manceinion fod yr Undeb wedi profi yn fethiant, dyfynodd Arglwydd Hartington o araith a draddodwyd gan y boneddwr gwir anrhydeddus wyth mlynedd yn ol, yn yr hon y dywedai" Nid wyf yn credu fod unrhyw boblogaeth lafariol yn yr oil o Ewrop, er nad yw sefyllfa y llafurwr Gwyddelig yn bob Ipeth a ellir ddymuno, wedi gwneyd yn nghorph yr ugain mlynedd diweddaf gynydd oyfartal i eiddo y llafurwr Gwyddelig." Dywedodd Mr. Gladstone yn yr araith dan sylw fod yr Iwerddon, er gwaethaf 'personau neillduol' (y rhai ydynt ei gyf eillion presenol), wedi gwneyd cynydd anarferol i wlad yn cynwys cyn lleied o alwedigaethau." Dangosodd Arglwydd Hartington o enau Mr. Glad- stone ei hun y'llwyddiant digymar a gymerasai le yn yr Iwerddon dan yr Undeb, ond nid yw o un diben disgwyl am gysondeb oddiwrth y twyllresymwr ardderchog o Benarlgg. Nid oedd arno ef (Arglwydd Hartington) gywilydd i ymddangos ger eu bron fel amddiffynydd yr Undeb hwnw ag oedd Mr. Glad- stone wedi felldithio, ac nid oedd arno gywilydd, gydag Undebwyr eraill, eu bod wedi defnyddio eu holl allu a'u dylanwad i gadw y Ceidwadwyr mewn swydd,'yr hyn nad oedd yn un dianrhydedd iddynt. Yr Oedd y Rbyddfrydwyr Undebol wedi galluogi y Llywodraeth i basio deddfwriaeth fuddiol i'r wlad. Dadleuai ei arglwyddiaeth fod gan y wlad hawl i ofyn i Mr. Gladstone am ryw fynegiad o natur ei fesurau Gwyddelig mewn canlyniad i'r cyfnewidiad oedd wedi cymeryd lie mewn perthynas i bresenoldeb yr aelodau Gwyddelig yn y Senedd Ymerodrol. "Yr ydym wedi ein galw allan," yohwanegai yr arweinydd Undebol, i ddiben neillduol i wrthwyn. ebu perygl jjeillduol." Yr oedd Arglwydd Hartington drwy ei araith yn llefaru fel gwir wladweinydd, ac yr oedd mor ben- derfynol ag erioed i amddiSyn yr Undeb rhwng Prydain Fawr a'r Iwerddon. MR. PARNELL YN NOTTINGHAM. Daeth y Brenin Anghoronog allan o'i ymgudd- fan yr wythnos ddiweddaf, a bu yn ymffiamychu yn Nottingham ddydd Mawrth. Traddododd ddwy araith—un mewn gwestfa a rod 3wyd iddo gan y Clwb Radicalaidd a'r Gangen leol o'r National League, a'r Hall mewn cyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr. Datganodd ei ymddiried na fyddai i adrodd. iad y Ddirprwyaeth Arbanig ddwyn unrhyw warad- wydd arno ef nai gyd.aelodau. Addefodd nad oedd y cynwrf tirol wedi bod yn hollol rydd oddiwrth droseddau mwy na mudiadau eraill o'r un natur. Ei ddarnodiad ef o Home Rule y.doedd—dad- blygiad adnoddau llafuriol yr Iwerddon. Dynaoedd ei syniad ef bob amser mewn perthynas i'r hy* a wnaent pan gawsent yr awdurdod i'w dwylaw. Er nad allent ddisgwyl i'r Iwerddon fod yn wlad o ad- noddau llafuriol a llaw-weithfaol mawrion, eta i gyd gellid gwneyd llawer yn y oyfeiriad hwnw er gallnogi y bobl i edrych am foddion cynhaliaeth heblaw amaethyddiaeth. Gwir bob gair ond a yw hyn yn fwy tebyg i gael ei ddwyn oddiamgylch gan lywodr- aeth o lymrigiaia yn eistedd yn College Green, Dublin, na chan y Llywodraeth Ymerodrol a dynion arianog anturiaethus yn y wlad hon? Gobaith gwan fydd am "ddadblygiad adnoddau materol yr Iwerddon wedi dychrynu cyfalaf allan o'r wlad, a rhoddi y Llywodraeth yn Haw Mr. Charles Stewart Parnell. Rhoddi gofal yr wydd i'r cadnaw fyddai hyn gyda dialedd. Aeth yr Oracl Gwyddelig ymlaen i ymosod ar Mr. Balfour, ac ar y Llywodraeth, yr hon a alwai yn Government of fraud, triokery, and deceit." Yr oedd y Brenin Anghoronog yn mesur y Llywodraeth, gellid tybio. a'i lathen ei hun. Yn y cyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr, dywedodd fod Ardalydd Salisbury wedi rhoddi rhy faoh o or- fodaeth; dylai roddi mwy neu ddim. Gwadai y posibilrwydd i allu Hywodraethu yr Iwerddon o dan y Cyfansoddiad a thrwy fesurau gorfodol. Yr oedd y cydymdeimlad a ddangoswyd gan y Saeson at y Gwyddelod yn fwy effaithiol i gadw yr olaf o fewn terfynau cyfansoddiadol nag ugain mlynedd o or- fodaeth. Nid oedd yn ameu y ffaith na ellid llyw- adraethu gwlad am dymor drwy orfodaeth. Beiau y Llywodraeth am wrthod y mesur a ddygwyd i mewn ganddo yn 1887 i setlo yr ol.ddyledion ardrethol ae ail osod y tenantiaid yn eu Ileoedd-that's the rub t Gwnaeth ymosodiad fiyrnig ar Orangemen Belfast, a gwadai fod gan fwyafrif mawr Protestaniaid yr Iwer- ddon ddim o bwys yn erbyn Home Rule. Nid oedd Pabyddion. yr Iwerddon yn bobl anodd- efgar a rhagfarnllyd, ac yr oedd ef yn siarad fel Protestant I Gyda golwg ar Home Rule, nid oedd arnynt dcum bryiõ, ond yr oeddynt yn hollol ar- gyhoeddedig y byddai i'r blaid fawr Ryddfrydol, yr hon na chollodd frwydr erioed, enill ac enill yn fuddugoliaethus, yn cael ei blaenori gan ei harwein- ydd gogoneddus, yn yr ymdrech fawr agoshaol. Breuddwyd gwrach wrth ei hewyllys." MR. PARNELL YN MHENARLAG. Dydd Mercher, talodd Mr. Parnell ymweliad a Mr. Gladstone yn Mhenarlag. Wonders never cease," medd y Sais. Ychydig flynyddau yn ol bwiiodd Mr. Gladstone y Brenin Anghoronog i gar. char Kilmainham, ac yn awr y maeyn ei groesawu i'w balas I Dilys ddiameu i My dear Mr. Parnell" (fel y cyfarchai Mrs. Gladstone y Teyrn Gwyddelig) gael croesaw calonog wrth fwrdd ei hen garoharwr, ac uwchben y walnut a'r gwin. MR. PARNELL YN LERPWL. Talodd Mr. Parnell ymweliad & Lerpwl ddydd Iau. a bu yn anerch cyfarfod brwdfrydig o Reformers a Nasiwnaliaid y ddinas. Aeth dros lawer o'r an pethau ag yn Nottingham. Prif faich yr araith ydoedd—y Pigott Forgeries-Home Rule ac agoriad gweithfeydd—ac ymosodiad ar y tirfeddianwyr a'r Llywodraeth. Dadleuai fod gweithrediadau y Plan of Campaign wedi bod yn hollol rydd oddiwrth dros- eddau, ac amddiffynodd wrthryfel yn yr Iwerddon yn yr oesau a aethant heibio. Buasai yn llawn cystal i'r Brenin Anghoronog aros yn ei ddirgelfa o ran dim lies a wnaeth i'w achos, ond cafodd y Nasiwnaliaid a'r Gladstoniaid- "Reformers," begio pardwn—wledd wrth fodd eu oalon.

YCIIWANEGU HEDDGEIDWAID YN UTTNDAIN. Y mae awdardodau y Brifddinas yn teimlo nad yw eu gallu heddgeidwadol yn ddigonol i gyfarfod a'r angen, ac mewn canlyniad y mae y Llywodr- aeth wedi eymeradwyo cynllun i ychwanegn mil o ddynion at y nifer presenol. Y mae hyn wedi rhoddi boddlonrwydd cyffredinol, yn neilldaol felly yn y maesdrefi, gan -mai hwy oedd yn teimlo mwyaf yn amser Strikes a phethau cyffelyb, a dyma lie y dioddefir mwyaf oddiwrth ladron, &c. Ni chymer yr ychwanegiad le ar unwaith-dim and haner y nifer yn bresenol, a'r haner arall ymhen chwe' mis. Tybed nad ellid hebgor rhan fawr o'r nifer hwn o leoedd eraill, lIe y teimlir fod gormod o honynt, a'u bod yn faich trwm ar y I siroedd sydd yn gorfod eu cadw ? Yn sicr y mae y pwnc yn werth i'r awdurdodau ei ystyried.

DROTEEMESS CURED. A Wealthy American Lady whose only son for years was a slave to Intemperance, Nervous Depression, and Exhausted Vitality, after seeking in vain for a cure, and trying all known remedies, at last found a simple means that cured and saved him from a drunkard's grave. Anyone suffering or desiring to help others in this worthy cause, by sending a self-addressed stamped envelope to Mr. James Holland, 25, Hart Street, High Holborn, London, will receive this information, free of charge. Mention this paper.

sydd yn llawn o frefiadau defaid Ymneil- iuol, nid ydynt erioed wedi meddwl fod un perygl iddynt hwy Ond y mae lliaws o weinidogion parchus yn mhlith yr enwadau, a llawer o hen aelodau tawel crefyddol, yn ofai am y dyfodol. Nid heb achos. Y maent yn gweled fod amseroedd enbyd gerliaw, os nad wedi ymddangos. Canys bydd dynion a'u serch arnynt eu hunain, yn ariangar, yn ymffrbsfewyr, yn feilchion, yn gablwyr, yn anufuddion i rieni, yn anniolch- gar, yn annuwiol, yn enllibaidd, yn tori cyf- amod, yn angharedig, yn anghymmesur, yn anfwyn, yn ddiserch i'r rhai da, yn fradwyr, yn waedwyllt, yn chwyddedig, yn caru melus-chwant yn fwy nag yn caru Duw a chanddynt rith duwioldeb, eithr wedi gwadu ei grym hi: a'r rhai hyn gochel di" (2 Timotheus iii. 2-5). Onid yw yr oil o'r cymeriadau yna i'w cael yn mhlith aelod- au crefyddol y dydd heddyw ? Ydynt. Ac y maent yn peri igofid a galar i deithwyr y llwybr cul. Y cwes- tiwn yw, beth sydd i'w wneyd ? Yr wyf fi yn dymuno galw sylw y goreuon o bob enwad at y cynllun hwn:—" Ymddidolwch, deuwch allan o'u canol hwynt," a chynhal- iwch gyfarfodydd mynych i gydweddio am lwyddiant y deyrnas nad yw o'r byd hwn. Ffurfiwch gymdeithas a'ch gilydd ar seiliau cedyrn y gwirionedd, a bydded eich arwydd- air yn Heddwch a Thangnefedd." Gelwch eich hunain yn aelodau o Gymdeithas y Tangnefeddwyr (Society of Peacemakers), a bydded y diben mawr mewn golwg genych yn weledig i bawb, sef sobri, crefyddoli, ac efengyleiddio Cymru. Uned y tangnefedd- wyr o'r Eglwys a phob capel a'r gymdeithas hon, a bydded iddynt ofalu bob amser wneyd eu goreu i osod holl deimladau rhag- farnllyd, cenfigenllyd, sectol, a pholiticaidd i lawr. Ymdrechent hefyd i ddylanwadu ar offeiriaid a gweinidogion Ymneillduol i beidio ymwneyd dim ag etholiadau, ac i gadw yr holl addoldai yn hollol rydd oddi- wrth gyngherddau, eisteddfodau, &c. Na fydded iddynt osod neb yn nod o'u blaen „.ond Tywysog Tangnefedd. Nid am ffurfio I sect newydd yr wyf. Gwarchod pawb! Mae gormod i'w cael yn barod. Ond yr wyf am ffurfio llwyfan (platform) lie y gall yr Eglwys a'r enwadau gydweddio a chyd- weithredu, ac, efallai, yinhen amser, ddwyn ad-undeb crefyddol oddi amgylch. Ac er mwyn cyraedd yr amcan hwn, dysger gwers C) y, Nadolig yrahob addoldy trwy y gwyliau. Yr wyf am i holl frodyr y cadachau gwyn- ion, o'r Archesgob i lawr hyd at y pregeth- wr bach penstol, draddodi cyfres o bregethau ddechreu y flwyddyn ar eiriau anthem yr angylion ar feusydd Bethlehem, sef Gogon- iant yn y goruchaf i Dduw, ac ar y ddaear tangnefedd, i ddynion ewyllys da." Gallant gael digon yn y geiriau yna am bob Sul trwy y flwyddyn 1890. A welwch chwi pwy sydd i gael y gogoniant ? Nid Mr. Gladstone; nid Radicaliaeth; nid Wesley nid Galfin nid sect; nid nifer fawr; nid y gweinidog; nid y cor; nid y blaenoriaid nid y pwrs mawr; nid gwragedd yr achos na neb ar y ddaear ond Duw sydd i gael y gogoniant. Dyma waith i offeiriaid a phre- gethwyr, cael gan bawb roddi eiddo Duw i Dduw"! "Ar y ddaear tangnefedd"! Nid rhyfel y scctau rhyfel y capel rhyfel dewis gweinidog; rhyfel y canu rhyfel dewis blaenoriaid; rhyfel a'r Eglwys; rhyfel y degwm a rhyfel y cyfrif, &c., ond tangnefedd O dyma destyn rhagorol i arweinwyr y cynhyrfiadau yn Nghymru I ddynion ewyllys da Ewyllys da i'r offeiriad, i'r clochydd, i'r wardeniaid, i'r aelodau, i'r degymwr, i'r Tori, i'r Hen Gorph, i'r Trochwr, i'r Annibynwr, ao i bawb. A gawn ni glywed muriau addoldai Cymru yn adseinio gan anthem yr angylion y flwyddyn nesaf? Y mae Hen Domos, di'r help, am fyw i wel'd agwedd arall ar ei hen wlad enedigol mewn ystyr grefyddol. Nadolig lawen i bawb. Y mae yr asyn bach, a'r hen ffon, yn barod i fyned ar daith, ond cael gan y rhew a'r eira yma gadw draw. Ar drot wyllt.