Y Llan

EHAGOEFEEINTIAU YR OES. fb-eddagol yn Eisteddfod Iforaidd Llanelli Gorphenaf 5ed, 1867). RRAN I. 0 oea, O oes, dirif yw'tli ragotfreintiain, Tydi yw'r benaf welodd Gwlad y Bryniau Mae celf ac anian fel mewn cyetadleuaeth, A'th feib yn dangos en talentau helaeth: Haut dysg drwy'r byd sydd megis yn disgleirio, Gwybodaeth gwyd ei phen gan wenu arno Actel pe byddent oil yn dyr-chn clodydd, A dangos mawr ddoethineb eu Creawdydd. Y mae y rheilffyrdd megis byw wythienau, Prwy gorph holl fasnach Prydain drwy'r blynyddan, A phan ddarfyddant hwy, bydd pob trafnidiaeth, Mewn golwg brndd ar genian trancedigaeth Cad wrth fyfyrio am eu gwerthfawrogrwydd, Y meddwl a eheda draw yn ebrwydd, Atycyfnodan gynt pan oedd ein Ynys Heb wel'd erioed ond masnach wael helbulus. Y ceffyl heddyw ar y maes ymbrancia, A'r asyn hefyd heb ei bwri orwedda, %Tra'n- sylln uLr waith celf yn cyfiym dyna Ei Iwythi trymion ar ei ol gan fygn. Cychwyna yr hen wr yn araf, araf, O'i fwthyn bach a'l wyneb tua:r orsaf; 03 gofyn neb am dano'n mhen ychydig, Bydd gyda'i fasnach yn y dref bellenig I Ha I feibion llarnr nofiant mewn dedwyddyd, Wrth wel'd medrnsrwlvdd dwylaw mad eelfyddyd, Yn gosod prii elfenau'r greadigaeth I weithio megis gweision ufydd odiaeth: Byddunyn rhyw negesydd dewr a buan, Yn berio eigioa 'nor y Werydd Ilydan, A'r lleill yn marchog ar laith donan'r weilgi, Gan gludo i bob gwlad eu gwerihfaWr Iwythi. Mae addyeg drwy y byd yn ymledaenu, Ac ofergoeliaeth sydd bron llwyr ddiflann; Ein gwiad sy'n llawn o wych ysgolion dyddiol, A'r ienainc do sy'n cael gwybodaeth fuddiol; Alltndiwyd y tywyllwch mawr caddngol, Oedd gynt fel in antell dros y meddwl dynol; A daeth ynddydd I mae'r byd yn Hawn gwelliantaa A'r oes fel yn ymdroi mewn rhagorfreintiaa BRAN II, O! fyd, 0 fyd, yr wyt yn dyst olnoedd Oddigwyddiadau hynod drwy yr oesoedd, Er pan orphenodd Dnw y greadigaeth, Yr wyt yn gyflawn iawn o banesyddiaeth. Afeddidiardafodilefarn, Wrth un sydd amwybodàethyn sychedn ? 0! dywed imi helynt y cynoesau Ai hof o hyd-oodd dyddisu eiu cyndeidian ? st I na, dych'mygaf f/lywed swn yr awel, Fel pe yn sisial rhwng y creigydd nchel, A llawer llanerch fach rhwng brynian Cymrn, Fel pe blai yn ei hiaith yn cydlefarn: Ha.! tystion ydym ni o grenlonderan, hy erch i'th feddwl di gael gwir syniadau Ata danynt byth, 0 dioleh blentyn rhyddid Dy fod mewn oes fel hen, O! oes o hawddfyd A faost ti ericed ar ael y mynydd. Nen yn y goedwig yn mysg y coedydd, tJen mewn ogofan endd a'th ganwyll fachan, Yn darllen dy Feibl bach yn dy ymgnddfan ? Dy gorph fel dalen wyw yn crynn. crynn, Gan ofn erKdwyr creulawn crefydd lesu; Er hyny'n teimloth eiiuid medi'i glymn Wrth are dy Ddnw, a'r ffordd i dy waredu A fnosttierioed mewn carcbar tywyll, A'th gnawd yn deilchion man o dan y ffrewyll, Dy waed yn lliwio'r llawr i gyd oddentu, Am ddarlien peno(I fach o'th Feibl i'r tenln ? O! na, mae rhyddid arnat ti yn gwenn, Nid oes un dyn am wneyd i ti byth wadn Datgnddiad Daw—Ewyilys y Jehofa, Mae genyt destyn gwych, O cana, oana! A welaist ti erioed weddiwr dtiwiol, Yn rhwym wrth yr ystane gan fodaa dynol, Yn cael ei roddi'n fyw i'r elfen danllyd, I'w yrrn gvda g\vg i'r trag'wyddolfyd; Na, na,uid gweled tyrfa yn ymdyrn, I ryw neillduol fan i wei'd ruerthyru, Wyt ti er pan yn blentyn bach yn gofio, Ond gweled lln ynghyd yn cydweddio. Ah bn cly deidian'n,gorfod ymneilldno, Mewn ofn i nnig fanavi i weddio; Mae llawer ciifach fach rhwng bryniau Gwaiia, Yn dystion eywir herldyw o'r olygfa: !E welodd llawer nn ei Feibl hawddgar, Yn cael ei wneyd yn dan gan ki erlidgar; Ond pan oedd ei ddalenan ma.d yn fflamio, Nid oedd yn medrn gwneyd dim—dim ond toylo I 0 t oes sy'n Ilawn o wertlifawr ragoriaethan, ffordd yn rbydd, ceir chwilio'r Ysgrythyran; Ma.e'r wasg yn arllwys i ni ei chynyrchion Godidog allan er ein llesiant weithion; Yn britho'n gwlad y gwelir heirdd Eglwysi, A pbawb yn rbýdd, yn rhydd i gael addoli! 0 dymor haf I wir ganlynwyi; lesul- Mae 'r jjordd ya- Iiir t'f Ke/oetM 'Mawy o Gymru. DEWI MAI.

LLYTHYR DEINIOL WYN. Diau fod holl gyfeillion y Wasg Eglwysig Gymreig yn mawr lawenhau with ddarllen llythyr Cymroaidd y Deon Owen, o Llanelwy, yn eich rhifyn diweddaf ar T WASG EGLWYSIG GYMREIG. The, unexpected often happens," meddai y diweddar Arglwydd Beacohsfield. Ac yr oedd efe wedi gwirio y ddiareb hon yn ymarferol yD ei yrfa boliticaidd. Prin-ybuasai neb rbyw ddyn yu prophwydo 25 mlynedd yn ol y buasai Deon Llanelwy yn 1889 yn Gymro o'r Oymry, yn gefnogydd gwresog o'r iaith Gymreig, ac yn gefnogydd galluog i'w Ilenyddiaeth. Rhedodd llawer o bethau trwy fy meddwl pan yn bresenol ar yr achlysur o osodiad y Daon Owen yn sedd ddeoniaetholf yr Eglwys Gadeiriol ar y 14eg o Fehefin. Nid poth newydd ydoedd gweled Esgob newydd a Deon newydd yn Gymrytwymngaloll yn yr Eglwys Gadeiriol. Bu yr Esgobion Richard Davies, Thomas Davies, William Morgan, a Richard Parry,pohun o honynt yn Gymry trwyadl, yn llenorion Gymreig disglaert ac ysgolheigion blaenaf yr oes, yn eistedd ar gadair Esgobol Llanelwy. Yr oedd yr Archddiacon Prys, a'r Dr. John Davies, o Fallwyd,. hefyd yn ganoniaid yn Eglwys Gadeiriol Llanelwy. Mewn gwirionedd, y mae Eglwys Gadeiriol Llanelwy yn enwocach na'r un o Eglwysi Cadeiriol yn Nghymru yn ei chysylltiad a llenydd. iaeth Eglwysig Gymreig. Credwn, hefyd, iddi fod ynllawnmwyenwog (?) yn y cyfnod o'r "Anglican- ising Policy na'r un o'r Eglwysi Gadeiriol Cymreig i geisio rhewi allan yr iaith Gymraeg o fodolaeth. Bu, iddefnyddio yr enw hapus o eiddo y diweddar Ddeon Edwards, o Fangor, yn concentrated ice- house I Mor oer ydoedd ymddygiad Esgobion Seisnig tuag at lenorion Eglwysig Cymreig! Bu y diweddar "Ieuan Glan Geirionydd" fyw a marw yn Ficer y Rhyl. Ac yr ydoedd yn ddyled. us am y fywoliaeth hon i Mr. Wynne Edwards, ficer y Rhuddlan, y noddwr. Gwrthododd yr Esgob Short roddi iddo unrhyw ddyrchafiad. Dywedodd offeiriad, sy'n awr mewn gwth oedran, wrthyf, I remember Bishop Short introducing Ieuan Glan Geirionydd to me as a bit of a bard.' "Bit of a bacd Ni welodd Cymru erioed fardd gwychach na'r anwyl Ieuan. Y mae'n rhagcri o lawer ar Williams, Pantycelyn, o ran coethdor a thlysineb iaith, a dyfnder a dwysder tsimlad. A buasai yn gwneyd daioni i ben a chalon yr Esgob Short allu darlien ei emyn rhagorol, "Ar Ian IorddOnen ddofn," emyn sydd wedi swefreiddio a chvBuro milnedd n eneidiau cyn hyn. Buasai canu yr hen emyn gogoneddushwn ynEglwys Gadeiriol Llanelwy, ac Ieuan Glan Geirionydd yn un o'r stalls fel-Deon neu Ganon, a digon odân Cymreig ynddo i doddi y con- secrated ice house yn ddwfr rhedegog, gloew, glan, i afon Elwy Yn wir, Mr. Golygydd, y mae wedi ei doddi eisloefi, pan ystyriwn y stdff o urddasolion Eg- IwyBig sydd yno ar hyn o bryd. Gobeithio y ca.wn glywed yr iaith Gymraeg o fewn muriau henafol Eglwys Gadeiriol Llanelwy uawaith eto, a ohanu Cymraeg yno o'r iawn ryw, h.y., canu cynulleidfaol. Pe buasai Ieuan Glan Geirionydd, Richards o Gaer- wys, Gwallter Mechain, Be eraill y gallem eu henwi, yn ;fyw, buasai eu calonau yn llamu o lawenydd wrth weled urddasolion Eglwysig Cymreig yn Ngbymru fel y gwelir heddyw. Dymunwn i'r Esgob Edwards a'r Deon Owen bob rhwyddineb a llwydd- iant yn y gwaith anhawdd sydd o'u blaen. Da iawn genym weled fod y Wasg Gymreigyn cae I y He pwysig y mae'n wir deilyngu yn y rhaglen a'u gweithrediadau. Nid ydyw y gwaith wedi ei gymer- yd mewn Haw ganddyntioment yn anamsarol. Cawn lawer o siarad ao ysgrifenu am wella y Wasg Gymreig—llawer o gynghori, yn ami, gan rai hollol anmhrofiadol, a oheisir blaenori gan rai nad ydynt wedi dwyn dim o bwys a gwresy dydd caisir blaenori y gad gan rai na feddant y gallu lleiaf i arwainieu hysgrifell j ysgrifert:" gymaint a brawddeg i am- ddiffyn yr Eglwys a'i hegwyddorion Ni chlybuwyd erioed am arweinydd i'r fyddin heb ddysgu dwyn y oleddyf! Yr ydym yn meddwl fod syniad Ksgob Llanelwy yn un tra chywir, sef mai mater ydyw y Wasg Eglwysig Gymreig i'r Esgobion Cymreig gy- meryd mewn llaw, a da iawn genym weled ei fod ef yn symud ymlaen yn y peth hwn mor rymus. Gadewch i ni gael pwnc y Wasg Eglwysig Gymreig ar ei deilyngdod eang ei hun. Etholer dynion sydd a'u calon yn y gwaith i weithredu, ysgrifenu, a lledaenu llenyddiaeth Eglwysig. Nid mater i un esgobaeth ydyw, ond i'r pedair esgobaeth Gymreig. Y mae yn y pedair esgobaeth lenorion galluog, chwaethus, a phrofiadol, pa rai a ymrestrant yn y gwaith o wirfodd oalon, o ddyfnder eu serch at eu Heglwys, eu hiaith, a u gwlad. Da iawn genym weled fod yr IEGLWYS GYMREIG YN MANCEINION yn myned ymlaen mor rhagorol. Dymunwn i Eg- Iwyswyr Cymreig Dinas y Cotwm, ac Eglwyswyr Cymreig bob tref Seisnig yn y deyrnas, bob llwydd. iant yn eu hymdrechion tmchanmoladwy i ddarparu gwasanaethau Cymreig ar ran y Cymry lliosogsy'n trigo yndjlynt. Yn sicr, y mae'r off eiriaid sy'n llafurio yn y trefydd hynyn toilyngu pob cefnogaeth oddiar law eu brodyr yn Nghymru. kbraiddna ddywedaswn eu bod yn hawlio .cydnabyddiaeth oddiar law yr esgobion Cymreig hefyd. Wedi'r cwbl, tua'r "Hen Wlad y mae ea serchiadsu yn rbedeg. Yn wir, byddai golwg ar y Foel Fammau, a mynydd- oedd Cymru, pan oeddym yn Nghaerlleon, yn lloni ein calon a sirioli ein hysbryd. Wedi'r cwbl, pa wlad sydd fel" Cymru IAU, gwlad y g&n."

EGLWYSI CYMREIG MEWN TREFI SEISNIG. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,-Doo iawa ydoedd genyf weled llythyrau Cenhadwr Manceinion ac eraill ar y pwnc uchod. Better late than never," fel y dywed y Sais. Ond dymunwn ofyn i'r rhai hyn sydd yn awr yn deffro ar y pwnc pwysig hwn, a ydynt hwy heb wybodaeth am lafur diflino Ficer St. Ann's, Bangor, a chym. deithas Genhadol Bangor, a ffurfiwyd yn bwrpasol i lanw y gagendor sydd rhwng yr Eglwys Gymreig a'i phtant gwasgaredig ? Gwir mai i'r Wladfa Gymreig y eyfeirir gwaith y Genhadaethyn awr, ond dar- llened neb y daflen flynyddol agwêl ar unwaith mai bwriad y gymdeithas ydyw 11 dileu y gwatthrudd oddiar Eglwys y Oymry nas gall na bodoli nae ym. ledu ymysg Cymry o'r tuallan i'r sefydliad a chyn. haliaeth ei hen waddoliad." Mewn gair, dymuniad Cymdeithas Bangor ydyw dwyn breintiau Eglwys eu Tadau i Gymry ymhob man ac ymhob lleyceic: hwynt allan o'u gwlad. Onid gresyn gorfod dweyd fod y gymrleithas hon, wedi ei sefydlu er's llawer blwyddyn, eto heb alia casglu digon i dalu cost un offeiriad. Rhaid i'r South American Mission gymeryd rhan o ymgeledd trueiniaid barbaraidd Fuegia i borthi Eglwyswyr Chupat, oherwydd fod Cymru, gwlad Efengyl, yn rhy hunanol, yn rhy gul, yn rhy grintachlyd i arbed ychydig o'i chyfoeth i ymgeleddu eiphlant gwasgaredig ei hunan. Peth rhyfedd yn fy ngolwg i ydyw na chipid ein hesgeulusdra gwarthus yma gan y Dadgysylltwyr fol eybuddiad marwol yn erbyn sefyllfa yr Eglwys fel Eglwys Genedlaethol. Ond gan fy mod wedi trin ar y pwnc yma eisoes mewn llawer llith a than llawer ffagenw yn yprif newyddiaduron a misolion Cymreig a Seisnig; nid af iddo ymhellach. Terfynaf gan obeithio y gwneir Cenhadaeth Gymreig Patagonia yn Welsh Church Missionary Society, ao yn lie gadael i wahanol genhadaethau Seisnig ddyfod yn flaenaf y ceir hon yn cael y prif ystafell ymhob plwyf yn Nghymru. Eisiau mwy o Home Rule e sydd yn yr Eglwys Gymreig, gadael i'r byd weled y gall hi weithio ei ffordd ar independent lines, yn lie cardota a byw fel perthynas dlawd ar ei chwaer yn Lloegr. Dyma fel y ceir y Cymry yn ol fel Ilifeir- iant, sef gweled ynddi fel y gwel y Sais yn awr, "Our National Church, the noblest, the highest, the truest exponent of our nationality." Cymru Fu, Oymry Fydd.—Yr eiddoch, &c., W. M. ROBERTS (Ap Elis Wyn o Wyrfai). At 'Olygydd Y L Ian a'r Dywysogaeth." Syr,—-Yr ydym yn ymgymeryd 6.9 yagrifenul ail lythyr dan y genawd uchod, gan y credwn "ac air a chydwybod," y dylai gael y lie blaenaf ar feddwl a chalon pob gwir Eglwyswyr y dyddiau presenol. Ond cyn myneå. ymhellach, erfyniaf eich caniatad, Mr. Gol,, i ddiolch i'r cyfeillion fu mor garedig ag ysgrifenu llythyrau atoch er cynorthwyo i ddwyn y mater dan aylw i'r blaen; hefyd i ateb gofyniadau eich Gohebydd Arbenig o Lerpwl, o un i un, fel y maent ar lawr, goreu y gallwn. Ond dealleryn y fan yma nad wyf yn bwriadu dadleu dros fy nghyn. Ilun fel y rhagoraf yn bosibl; cynygiais ef fel math o symbyliadi rhywnn dd'od ag un rhagorach a mwy ymarferol i'r maes. Gofyna eich Gohebydd paham y oyfyngaf y c&sgliadau at yr achos dan sylw i'r ddwy Esgobaeth Ogleddol ? Meddwl yr oeddwn ar y pryd yr ysgrifenais fy llythyr cyntaf i'r LLAN ys. grifenu un yr wythnos ddilynol i awgrymu i'r ddwy Esgobaeth Ddeheuol y priodoldeb ogodi cronfa er anfon cymorth i Lundain, a manau eraill yn Neheu- barth Lloegr, lie ceir Cymry yn trigo ond methais, oherwydd piinder amser, a gwneyd hyny. Feallai y dylaswn fod wedi awgrymu hyny yn fy llythyr cyntaf. Gofyna eto, Pa le ceid oasglyddion i ymgym- eryd a'r gorchwyl, ao a fyddai yn rhaid eu talu am eu Uafur ?" Buaswn yn oynyg fod un i gael eu dalu, fel y gallai ymroddi yn gyfangwbl i'r gwaith, a thramwyo o blwyf i blwyf er gosad y mater allan yn y goleu cryfaf yn bosibl, a phenodi dau neti ychwaneg o gasglyddion gwirfoddol ymhob plwyf i weithredu dan ei gyfarwyddid. Gofyna ymhellach, paham yr oeddwn yn cynyg boneddigesau fel casglyddion ? Awgrymais hyn gan fy mod yn gwybod trwy brofiad y gall bonedd- iges lwyddo lie nis gall boneddwr, os bydd yn ym- roddi o ddifrif i'r gwaith. Dywed ymhellach fod y cynllun olaf a awgrymais, 11 heblaw ei fod yn fwy begeraidd, yn anymarferol." Dichon hyny, ond pa foad y gall y Gohebydd Arbenig o Lerpwl roddi oyf- rif am y llaith fod y Wesleyaid, a rhai o'r enwadau eraill, yn gallu llwyddo i godi y fath swm anrhyd- eddus drwyddo ? Methu yr ydym yn ein byw a gweled beth all ein lluddias ni rhagor rhyw rai eraill i lwyddo. Ond ar ol y cwbl, fy amcan yn cynyg y cynllun hwn yw, cymell rhywun galluocach i dd'od ag un rhagorach allan parhawn i'w argymell hyd oni oheir un gweli. Yr wyf yn hollol o'r un farn &'ch Gobebydd a fy hen gyfaill hoff ac anwyl, Mr. Thomas Jones, y dylid gwneyd casgliad blynyddol yn holl Eglwysi De a Gogledd Cymru at y Genhadaeth Gartrefol." Ond yn sicr i chw:, os dibynir ar y casgliadau yn yr Eglwysi yn conhadreth lied wan fydd hi. Rtiyw (idwy flvnedd yn ol bu yr ysgrifenydd yn apelio at gynulleidfa ar ran un o gronfeydd Esgob- aeth Llanelwy na, yr wyf yn camgymeryd, Canon Howell wnaeth yr apeliad, a gwnaeth hyny mor rymus ag y gallai imrhyw un yn 'yr eagobaeth wnoyd, a chafwyd casgliad o f,2 10s., aed o dy i dy yn yr ardal, gan wneyd cyffelyb apêl, a chafwyd £ 20. Gwir y crybwylla y Gohebydd o Lerpwl am "roddion gwirfoddol," heblaw y casgliadau. Ond pwy sydd i ofalu am y rhoddion gwirfoddol hyn ? Gallasai yr Organising Secretary cyflogedig wneyd hyn. Ofni yr ydym mai heb rhyw un i gyfyngu ei lafur yn gyfangwbl i'r gwaith, mai Iled ddifywyd fydd y symudiad. Ond gobeithiwn ein bod yn cyf. eiliorni. Yn awr, gyd-Eglwyswyr, a raid i ni roddi y medd- ylddrych o anfon Cenhadon Cymreig i Loegr i fyny oherwydddiffyg cefnogaeth ? Mae yu Wigan, Bury, Barrow, Middleaboroi-igh, Hanley, &c filoedd lawer o Gymry yn trigo. A ydych am amddifadu yrhai hyn o "weinidogaeth yr iaohawdwriaeth gyffred. inol a gyhoeddir gan yr Eglwys ? A all hynawsedd a zel Eglwyswyr gwlad ein genedigaeth adael i'r niferoedd a daflwyd i'r lleoedd uchod gan Raglun- iaeth, fyw yn amddifad o'r weinidogaeth sydd yn werthfawr ao anwyl ganddynt ? Os na, deuwch allan yn awr yn gynorthwy mewn cyfyng- bwynt. Gadewch i ni, er gwaethaf pawb a phob- peth, ddiogelu safle deilwng i Hen Eglwys y Oymry yn y trefydd dan sylw. Ai i'r Enwadau yn unig yr ymddiriedodd yr Arglwydd y miloedd Cymry sydd yn ninasoedd a threfi gwlad y Sais ? Os na, pwy a rydd y £ 5 cyntaf tuag at anfon Cenhadwr dros Glawdd OSa ?" Nid ydym yn credu mewn agitations, ond er hyny nis gallwn lai na chredu y gwnai agitation. rbyw lawer o ddrwg yn y cyfeiriad yma. Codwn fel un gwr, ynte, a bloeddiwn nes y clyw y pedwar Esgob Cymreig, y Deoniaid, yr Aroh- ddiaconiaid, a'r Canoniaid. Nis gallwn fyw yn hwy ar gwyno ac achwyn oherwydd diffygion yn y gor- phenol, mae amser gweithio wedi gwawrio -Yr ,eiddoch, &c., Y CENHADWR CYMREIG. Manceinion, Mehefin 28ain.

COLEG DEWI SANT.—ARHOLIADAU Y GRADDAU. At Olygydd wYLlan a'r Dyioysogaeth." Syr,—Dan y penawd uchod, yn eich rhifyn di. weddaf, yn y rhestr a roddwch o enwau yr ymgeis- wyr llwyddianUs am Responsions, yr ydych wedi gadael allan y ffaith a ymddengys ar y rhestr swyddogol fod T. Morris, D. T. Alban, a J. E. Lloyd wedi llwyddo fel "non.matriculated students" o Ysgol y Coleg. Gellir ychwanegu, gyda llaw, mai tri ymgeisydd ddanfonwyd o Ysgol y Coleg, i'r tri gael eu barnu yn deilwng o'r dosbarth blaenaf, ac i enw T. Morris, nid yn unig ymddangos yn y doa- barth blaenaf gydag anrhydedd mawn Gwyddon- laeth, ond hefyd fel yn gyd-fuddugol am y Bates Prize.-Yr eiddoch, .&C." T. M. EVANS. Ysgol y Coleg, Llanbedr, Gorph. laf.

AT Y BEIRDD. Btmmet lit. EVANS.—Yr ydym yn methn yn lan a gwaeyd pen na chynffon o'ch llinellau. Y mae eich ayniadau dyfnion ymhell tllhwnt i'n cyraeddiadan petlaf ni. Teimlem ein heiddilwch mawr with eu daibllen. Da chwi, ceisiwch fod yn fwy dealladwy i feidrolion isel. Nis gallwn ddirnad eich cyfansoddiad; a pheidiwch, da chwi, ei osod ar feddfaen neb, rhag obi i ddynion feddwl fod rhyw ddrychiolaeth awen- yMot wedi talu ymwelie.diâ'u_byd ni I

DOSBARTH I. TAFARN GWAR Y DDOL. pheniIl at wasanaeth "Blodau'r Oes." Bnddngol yn Eisteddfod Merthyr, Hydref 7, 1867). TON-" Cartiéfi Cyrnrn." O! feddwon a diotwyr, Gadewch y gwirod poeth, A'r cwrw coch sydd megis cloch Marwolaeth synwyr coeth Nac yfwch y cymysgedd, Afiechyd sy'n ei gdl, Mae diod iach mewn tafarn bach Gan Dduw yn ngwar y ddol. 0 dewch, O! dewch, mae'r blodati Yn yt'ed oil o hou, Ac iechyd sydd felar bob gradd, Yn gwen u-gwenn'n Hon: O dewch, a byddwn ddedwydd, Gadewch y dawns ar ol; Cewch gly wed e&n yr adar m&n, Yn ahaiarn gwar y ddol. O! dtewch o nn galon, 0 sawyr ffrwyth y brâg; Llogellan lJu o ddynion cu, A wnaed gan hwn yn wag. Ffarwel i hil John Ileiddyn, Ni fyddwn ni mor ffol; 'Mae Daw ein Tad a diod rad, Yn nhafarn gvrUt y dddl. DEWI MAI.

Y WASG EGLWYSIG GYMREIG. At Olygydd Y Llan a'r Duivysoqaeth." H Syr,—Ymddangosodd llythyr oddiwrth y Deon Owen, Llanelwy, yn brydlawn fel tystiolaeth gadarn o blaid Y LLAN a'r Wasg Eglwysig Gymreig mewn atebiad i ymosodiad gelynol y North Wales Chronicle a daliad i fyny froichiau oiri gohebydd galluog, yr hwn sydd wedi rhoddi curfa ofnadwy i olygydd y pa.pyr Saesneg uohod. Am mai papyr Ceidwadol ydyw, hyderwn y oyfaddefa ei fai ar unwaith, ao yr ymuna a'r blaenaf i droi ei saethau yn erbyn gelyn- ion ein Heglwys a'r Cyfansoddiad Ceidwadol Pryd. einig. Y mae Y LLAN yn allu cadarn eisioes, ac yn neillduol folly yn y Deheudir. Dylai pob offeiriad a lleygwreiphleidio. Yrycbydig hyny ag ydynt mor gibddall acheisio ei bychanu-mewn anwybodaeth dybryd y gwnant hyny—nid ydynt hyd yma yn deall egwyddorion einHeglwvs fel v dvlent. A(IweLAnnm rai o honynt, ac y maent yn ateb yn gywir i'r dis- grifiad-mewn gair, y maent yn fwy o wrthddrychau tosturi na dim arall. Rhoddes y golygydd medrus gneuen i'r golygydd o'r Gogledd naa medr of ei thori yn hawdd, pan yr hysbysodd ef fod Y LLAN yn oyn- yddu yn gytlymyn ei chylchrediad, ao y buasai thai wythnosolion Cymreig eraill mwy hongar yn lied falchpe y buasai ganddynt gylcbrediad mor eang. Os ydym fel clerigwyr alleygwyryn caru Ilwyddiant ein Heglwys, deuwn allan o blaid Y LLAN fel un gwr. Ysgtifenwn i'w cholpfnau disglaer, a pher- swadiwn ein plwyfolion i'w phrynu a'i darlien. Gyda golwg ar yr ychydig Bydd hyd ymayn rhY gybyddlyd neu ragfarnllyd i'w phleidio mewn an model, nid, oes eisiau i ni, ofidio yn y mesur lleiaf, ana y gwyddom y bydd Y LLAN yn flodeuog pan y bydd- ont hwy yn gorphwys yn dawel yn ngwlad y gwaddod." Yr ydym yn eymeryd y oyfleusdra hwn i ddiolch r i'r tanysgrifwyr am eu harian y llynedd. Danfon- asom Y LLAN yn glir (heb gadw dim cymftint a dimai goch ar gyfer y draul) i'r ariandy yn Caer- fyrddin. Derbyniasom oddiwrth Dr. Walters Ad- roddiad am bob tanysgrifiwr yn eindeoniaetb, fel Y eawsai pob un o honynt receipt am eu swm.