Y Llan

MARWOLAETH MR, W. SPURRILL, Y.H., CAERFYRDDIN. Y mae genym y gorchwyl galarus o gofnodi marw- olaeth Mr. William Spurrell, argrafiwr a chyhoedd- wr yr Haul, yr hyn a gymerodd Ie prydnawn Llun y Pasg, Ebrill 22ain. Ganwyd ef ar y 30ain o Orphen- af, 1813, ac felly yr oedd o fewn ychydig i 76 oed. Yr oedd yr ymadawedig yn un o hen drigolion tref Caerfyrddin, lie y mawr berchid ef gan bob dosbarth; yma y ganwyd ao y magwyd ef. Yn ystod ei oes, cymercdd ddyddordeb ymhob aymudiad a dueddai i lesoli ei gyd-ddinasyddion. Efe ydoedd un o'r rhai blaenaf fel sefydlwr y Literary and Scientific Insti- tution yn y dref, ao y mae'r sefydliad hwn wedi troi allan yn llwyddianus ymhob ystyr, ao wedi bod o fawr les i'r dref yn gyfiredinol. Treuliodd rai.blyn- yddau o'i ieuenctyd yn Llundain fel cysodydd yn swyddfa Bradbury and Evans. Ar ol ei ddych- weliad i'w dref enedigol, ymgymerodd &g argraffu drosto ei hun, a daeth allan o'i swyddfa amryw lyfrau a gyfoethogasant lenyddiaeth Gymreig. Efe ydoedd perchenog yr Haul o 1857 hyd 1885, dan olygyddiaoth Brutus. Yn ei swyddfa ef hefyd y cychwynwyd y Cyfaill EgZwysig yn 1862. Heblaw cyhoeddi ac argrafiu amryw gyfrolau pwysig o bryd bwy-gilydd, yr oedd yn awdwr amryw lyfrau ei hun. Bu trwy ystod ei oes yn ddyn llafurus ac aiddgar. Nid oedd dim yn fwy adgas ganddo na. musgrellni a segurdod. Magodd deulu lliosog, ac y mae gweddw nifer fawr o blant heddyw yn alarus ar ei pi. Claddwyd ei weddillion dydi Gwener, Ebrill 26ain, yn mynwent Eglwys Dewi Sant, Caerfyrddin.

CONFFIRMASIWN. ABBRHOHDDU.—Dydd Mercher, Mai laf, cynhaliödd Arglwydd Esgob Ty Ddewi gonffirmasiwn, nen aiddod- iad dwylaw, yn Eglwys y Priordy, sef St. John. Yr oadd 145 o ymgeiswyr yn bresenol, o'r dref a'r plwyfi cylcbynol. Y Parch. W. Williams, Llandifaelog Fach, oedd caplan yr Esgob, ac yr oedd amryw o glerigwyr eraill yn bresenol, a chynulleidfa liosog. Yr oedd golwg hardd a dymunol ar yr ymgeiswyr, yn dangos eu bod wedi cael en parotoi yn ofalus ar gyfer y gwasanaeth pwysig. Anerchwyd hwy yn darawiadol iawn gan yr Esgob, cyn ac ar ol arddodiad dwylaw. Ymhlith yr ymgeiswyr yr oedd llawer mewn oedran, ao 61 amser yu ganfyddadwy ar eu gwedd. Wel, gwell hwyr na hwyr- ach; ond wrth yr ieuanc dywedwn, "Cona yn awr dy Greawdwr yn nyddian dy ienenctyd." ABERAFON.-Dydd Iau, yr 2il cyfisol, bu Arglwydd Esgob Llandaf yn cynal gwasanaeth a gweinyddu y ddefod sanctaidd ac apostolaidd o arddodiad dwylaw yn Eglwys Aberafon. Daeth cynulleidfa fawr ynghyd ar yr amgylchiad, a mawr foddhawyd pawb wrth glywed sylwadau buddiol ao adailadol yr Esgob Gwir Earchedig. Yr oedd 42 o ymgeiswyr am gonffirmasiwn-9 o wýr, a 33 o wragedd. MABGAM.—Yr un dydd aeth ei arglwyddiaeth ar yr un neges i Fargam, a chafwyd gwasanaeth rhag- orol. Yr oedd y nynhulliad yn ardderchog, a rhodd- wyd gwrandawiad astud i gynghorion dwya yr,Esgob. Cyfiwynwyd 76 o ymgeiswyr am arddodiad dwylaw, o ba rai yr oedd 30 o wyr, a 46 o wragedd.

AGORIAD EGLWYS NEWYDD CROESFAEN. Dydd Gwener diweddaf agorwyd Eglwys newydd St. Dewi, Croasfaen, yn mhlwyf Pentyr, ger Caer- dydd, gan Arglwydd Esgob Llandaf. Y mae yr adeilad yn un hardd a destlns, ao yn cynwys oistedd- leoedd i 250 o bersonau. Costiodd iCl,000, o ba swm y mae 2600 wedi eu talu trwy haelioni caredigion yr Eglwys yn yr ardal. Ar amgylchiad yr agoriad prsgethwyd gan Esgob Llandaf, y Parchn. Canon Evans, Rhymney E. Thomas, Sciuren;. a W. Lewis, Ystradyfodwg. Ys oedd cynulleidfaoadd mawrion wedi dyfod ynghyd, yn enwedig i wasan- aeth y boren. Yr oedd y clerigwyr canlynol yn bresenol :-Ficer Pentyrch (y Parch. Theophilus Rees), yr hwn—gyda'i gurad, y Paroh. Morgan Thomas—a gymerodd ran yn y gwasonaeth y Parchn. J. P. Hughes, a LI. Davies (Llantrisant), H. G. Williams (Radyr), W. David, a Moore (St. Ffagan's), Sinnett Jones (St. Bride's-super-Ely), J. Williams (Pontyolown), J. Williams (Williamstown), A. E. H. Hyslop (Caerdydd), Isaac ReeFi (Peny- graig), W. Harries (St. George's-super-Ely), J. Jenkins (Llantwit Vardre), E. Thomas (Neath Abbey), Moses Lewis, a Ellis (Llanwono), Williams (Petersone), Rees (Talywain), ac eraill. Yr oedcl amryw o leygwyr cyfrifol hefyd yn y gwas- anaethau ymhlith eraill, Mr. Wingfield, yr hwn a roddai y tir, a Mrs. Wingfield, Mr. Warren, Mrs. Thompson (Hensol Castle), Mrs. Williams, Miskin, &c. Yn yetod ei bregeth yn y boreu cyfeiriodd yr Eegob at anonestrwydd cywilyddus y rhai a wrthodent dalu y degwm. Yn ngwasanaeth y boreu bedyddiodd ei arglwyddiaeth faban ac un mewn oedran, yr olaf hefyd a, dderbyniwyd i aelodaeth Eglwysig. Archadeiladydd yr Eglwys yw Mr. E. Bruce Vaughan, Caerdydd. [Yr ydym dan orfodaeth i ddal drosodd hyd ein nesaf adroddiad o agoriad Eglwys Llanmihangel. -GOL. J Bydd Archesgob Caergaint yn rhoddi ei ddy- farniad yn achos Read ao eraill yn erbyn Esgob Lincoln, yn Mhalas Lambeth, ar yr lleg o'r mis hwn. — Y mae Esgob Chichester (Dr. Durnford) yr hwn Bydd wedi cyraedd yr oedran addfed o 86 mlwydd oed, wedi bod yn ddiweddar yn oynal gwasanaethau conffirmasiwn ddwy waith y dydd yn ei esgobaeth. Y mae Eegob Hereford wedi apwyntio y Parch. George Herbert Whitaker, cymrawd o Goleg St. loan, Caergrawnt, a Chanon Mygedol Truro, i'r ganoniaeth a waghawyd trwy farwolaach y Parch. Syr F. Gore Ouseley. Y mae Eagob Rochester yn ddiweddar wadi bod yn dweyd ei feddwl yn bur blaen gyda golwg ar or-wisgo gogyfer a chonffirmasiwn. "Nothing," meddai, would distress me more than to send a candidate back for showy o'r tawdry apparel; but for example's sake it may be necessary for me to do so."

DOWLAIS. TysTPB.-Nos Iau, yr 2il o'r mis presenol, ymgyf- arfu nifer liosog o athrawcn yr Ysgol Sul ac aelodau cor yr Eglwys Gymreig yn yr Ysgoldy, er mwyn cyf- lwyno anrheg i Mr. Thomas Thomas, ar ei ymadaw- iad o'r lie i Gaerdydd. Fel math o ragarweiniad i'r seremoni cafwyd cwpanaid o dê a bara brith blasus iawn, gan Mrs. R. Jones, Mrs. Roberts, a'r Misses Lewis, a Lloyd. Yn y cyfarfod ar ol y tb cadeiriwyd gan ein parohus Reithor, ao ar ol egluro natur y cyf- arfod, galwodd ar y brodyr canlynol i ddweyd gair ar yr achlysur, Md. M. Lewis, John Rees, W. Francis, M. Morgans, T. Phillips, D. Griffiths, D. Evans, T. Davies, a'r Parch. R. Jones. Siaradodd pob un o honynt yn uchel iawn am Mr. Thomas, gwrthddrych y dysteb, fel aelod galluog o'r cor, ac aelod defnyddiol yn yr Ysgol Sul, ac eiddunent bob llwyddiant iddo yn Eglwys St. Andreas, Caerdydd. Cyflwynwyd yr anrheg, sef blwcbysgrifeuu (Writing Desk) tlws iawn, gan Mrs. R. Jones, a gwnaeth araith fyr, ond pwrpasol, ar yr amgylchiad. Diolch- odd Mr. Thomas yn barchus am yr anrheg a'r teimladau da a ddangosid tuag ato, Ceir colled fawr ar ol Mr. Thomas yn Dowlais, y mae yn gerddor gwych, a dyfodol addawol o'i flaen, bydd yn gaffaeliad i gor Eglwys St. Andreas. Dymunir pob llwyddiant iddo, yn dymhorol ac ysbrydol, gan drig- olion Dowlais. DYDD LLUN CYNTAF YN Y MIS.-Cedwir y dydd hwn yn wyl gan y glowyr, ond rywfodd nid ydyw pethau yn cymeryd eu lie yn esmwyth iawn yma sto. Drwg iawn oedd genym weled rhyw dair rhan o badair o'r gwaith dur a haiarn yn segur y Llun di- weddaf, am nad oedd glo at eu gwasanaeth. Ofna rhai o'r glowyr nad doeth yw cymeryd pob Llun cyntaf yn y mis yn ddydd gwyl, gan fod pris gweddol am dori glo a galwad mawr am dano ar hyn o bryd. "Cynhauafu y gwair tra fo'r tSs yn para," felly gweithio yn ddiwyd tra mae gwaih i'w gael, a phris gweddol am ei wneyd. Os byddwn byw ychydig, tebyg y ceir stop trucks," a phris bach am dori glo eto. Ar y cyfan y mae teimlad rhag. orol dda yn ffynu rhwng y Mri. Martin a'r gweith- wyr. Hir y parhao.

ABERDAR. Nos Lun, Mai Gad, cynhalijvyd cyfarfod adloniadol yn neuadd eang y Fyddin Eglwysig, gan aelodau yr adran Gymreig o Guild St. loan Fedyddiwr (nawdd- sant y plwyf), a Gobeithlu Eglwys Fair. Cadeiriwyd gan y Ficer. Iaod y rhoddir cynwysiad y rhaglen:- Unawd ar y berdoneg, Mr. Goronwy Protheroe. Canwyd unawdau gan y Misses Sarah Ann Davies, M. A. Williams, Lizzie Mary Harries, a'r brodyr Lewis Harries (warden newydd St. Mair), a David Bowen. Yna dadganodd Gobeithlu Eglwys Fair y Gantata a elwir Queen of choice," o dan lywydd- iaeth fedrus Mr. Lewis Harries, a chyfeiliad Mr. G. Protheroe. Yr oedd y bobl ieuainc yma wedi eu dilladu yn drwsiadus mewn gwisgoedd gwynion, ac yn dwyn heirdd flodau yn eu. dwylaw. Coronwyd Miss Esther Lewis yn "Frenhines y blodau, am mai hi oedd yn cynrychioli y Rhosyn." Gwnaeth- ant eu gwaith yn ardderchog. Rhoddwyd adroddiad dyddorol dros ben gan Mr. Jenkin Lloyd, sef Rhaiadrau y Niagara." Yna aethpwyd drwy dreial bythgofiadwy ''Die Shon D&fydd." Yr oedd y Did hwn, ar ol ymdaith ychydig fisoedd yn Llundain wedi flugio anghofio yr iaith Gymraeg 1 Am y trosedd ysgeler yma gwysiwyd ef o flaen y llys gwladol. Yr oedd swyddogion y Ilys wedi eu gwisgo mewn characters, sef wigs and gomis. Y barnwr odd Mr. John Davies (clero y plwyf); yr eiriclwyr oeddynt Mr. Jenkin Lloyd a Mr. Spurry cadeirydd y rheithwyr, Mr. H. Griffiths; a'r carch- aror, sef Die Shon Dafydd, oedd Mr. Benjamin Harris. Dygwyd y rheitbfarn o euog yn erbyn Die, druan, ond gan ei fod wedi llwyr edifarhau ac ac yn addaw diwygio yn ol llaw, ar ddymuniad taer y rheithwyt a'i berthynasau, rhyddhawyd el. Gwel- wn yn ymddygiad Die y ffolineb o wadu hen iaith ein mam. Canwyd c&n ddigrif iawn, sef "Killaloe," mewn character, gan Mr. B. Harris, ac encoriwyd ef. Wedi gorpben a pbrawf Die, aethpwyd ymlaen gyda pheth nawydd (am a wn i) mewn cyfarfodydd Cymreigo'r fath, sef y Toy Symphony Band," gan y Misses Jones, Tymawr, y Misses Lewis, Mardy House, Mrs. Evans, ao eraill. Yna traddodwyd darlith ar "Logic (allan o Wil Brydydd y Coed) gan Mr. Spurry yn ddoniol dros ben. Fel yma treuliwyd yn agos i ddwy awr yn ddifyr iawn yr unig achwyniad ydoedd nad oedd yr ystafell eang yn ddigon i gynwys y bobl yn gysurus. Dyma orphen- iad y gyfras o gyfarfodydd buddiol a gynhaliwyd yn ystod y gauaf gan ieuenctyd St. Mair, a da genym ddweyd eu bod wedi troi allan yn llwyddianus bob yr un. ACHWYNIAD.—Y mae pobi dda Aberdar yn achwyn ar Y LLAN am nad yw yn rhoddi yohwaneg o newyddion lleol, tra y maent yn cael digon yn y Tarian a'r Gweithiior, ac wytbnosolion Radicalaida o'u bath Yn awr, teg yw dweyd nad ar Y LLAN na'r golygyddion y mae't bai yn gorphwys, ond at Eglwyswyr eu hunain. Y mae genym ni yn Aber- dar, fel ymhob Aber arall, liaws o ddynion ieuainc myfyrgar a allent, pe yn ewyllysio, gadw i fyny ohebiaeth gyson a'r LLAN. Yn awr, boys, ati ynte. Gadewch i ni glywed rhywbeth yn amlach am weithrediadau yr Eglwys mewn plwyfydd mawrion fel Aberdar, Dowlais, Merthyr, Ystradyfodwg, Mountain Ash, &c., ao nid byth a hefyd o rhyw le- oedd bach a dinod megis yn bresenol. Y FYDDIN EGLWXSI0.—Rhag ei blaen y mae'r fintai hon yn myned yma. Drwg genym fod Cadben Wine yn ymadael a ni, ond Did y N yn myned yn mholl, gan ei fod yn myned i sefydlu oangen newydd o'r Fyddin yn Merthyr Tydfil. Y mae Cadben Clayton yn dyfod yma o Wreosam yr wyth- nos hon. Llwydded y Deyrnas I

WHITLAND. Nos Wener, y 26ain o'r mis diweddaf, cynhaliwyd cyngherdd mawreddog yn Ysgoldy y Bwrdd yn y lie uchoc6 Cymerwyd y gadair gan Mr. R. L. Thomas, Parke, ac arweiniwyd gan y Parch. T. Thomas, rheithor Henllan Amgoed. Yr oedd y program fel y canlyn.-Unawd ar y berdoneg, Mr. Luther Owen can, The little hero,' Mr. W. J. Owen; can, I Chwyfio'r eaddch gwyn,' Parch. T. Thomas; can, 'The warrior,' Mr. T. Conwil Evans; can, Mona,' Miss Georgie Thomas can, 'The Message,' Mr. A. R. Sennet, yr hwn hefyd a ganodd The Star of Bethlehem can,1 Gyda'r wawr,' Miss Bessie Rees canwyd hefyd gan Mr. E. M. Rowland, a Mr. Henry Evans; can, « The kissing Bridge,' Miss Minnie Hughes deuawd, 1 Folly and Fashion,' Miss Alice & Mr. R. L. Thomas; can, Sunshine and rain,' Miss Edith Howell Thomas. Talodd y Rheithor ddiolell. garwch gwresog i'r cadeirydd, ac i'r boneddigesatt a'r boneddigion a gymerasant ran yn y cyngherdd, & dywedodd fod y darnau a'r canu o radd uchel ac yn teilyngu pob canmoliaeth. Addurnwyd y platform yn hardd gan Mrs. Lloyd Jones, Caerfyrddin; a Mrs. Owen, Abergwaun. Terfynwyd trwy ganu yr Anthem Genedlaethol.

LLANBEDROG. YSTOBM.—Ymwelwyd b,n b&rdal gan ystorm hynod drystfawr ac ecbrydus o daranau a mellt, rhwng yr oriau 3 a 5 prydnawn Sul diweddaf, ond hyd y mae yn wybyddus i ni, ni dderbyniodd neb ddim niwed. CENHADAETH.-Deallwn yr ymwelir a'r lie uchod ar yr 20fed cyfisol gan y Parch. M. Roberts, Llan- llyfni, ao yr erys yn ein plith hyd y 26ain. Y mae y gwaith canmoladwy sydd vsedi ei wneyd trwy ofieryn- oliaeth y Parch. M. Roberts, fel cenhadwr, yn fforddio i ni obaith cryf y bydd i'r Arglwydd yn y lie hwn ei gymeryd yn ei law, a'i wntuthur yn ofiaryn i gadw llawer o blant marwolaetb. DiRwr, ST.-Nos Lun, y 6ed cyfisol, cynhaliwyd y cyfarfod dirwestol arferol, pryd y llywyddwyd gan Mr. W. Russell. Wedi dechreu yn y modd arferol, cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan y rhai canlynol:- Mri. King, ysgolfeistr H. Hughes W. Roberts, Llithfaen; T. Jones, Tanyffordd, a'r Parch. J. Rowlands Misses Caldicot Holton, M. Jones a'i Heifion Glee Party. Cafwyd cyfarfod da, a chyn- hulliad gweddaidd ac astud.—r'ywotyn.

FFEITHIAU GWERTH EU GWYBOD. Dichon nad annyddorol fydd y ffeithiau canlynol am drigolion y byd, a wnaed yn hysbys y dydd o'r blaen:-Nif or ieithoedd y byd, a siaredir gan wahanot genhedloedd, ydynt 3,064, crefydd pa rai a gyfrenir i tu mil o gyffesiadau ffydd. Mae nifer y gwrywod a'r benywod rywboth yn gyfartal. Cyfartaledd hyd bywyd 33 o fl. Maeunrhan o badair o boblogaeth y byd yn marw cyn cyraedd 17eg oed. Ar gyfer pob mil o bersonau, nid oes ond un yn cyraedd 100 oed, a dim mwy na 6 yn cyraedd 65. Mor bell ag y gwyddis, poblogaeth bresenol y byd ydyw 1,200,000,000, o ba rai y mae 35,214,000 yn meirw bob blwyddyn 96,480 yn meirw yn ddyddiol, 4,020 bob awr, a 67 bob munyd. Ar y Haw arall, y mae nifery genedigaethau yn 36,792,000 bob blwyddyn, 100,800 bob dydd, 4,200 bob awr, a 70 bob munyd. Y mae personau gweithgar a chymedrol yn byw yn hwy na'r diog a'r glwth, a'r oenhedloedd gwareidd- iedig yn byw yn hwy na'r anwareiddiedig, a'r rhai sy'n briod, fel rheol, yn byw yn hwy na'r dibriod.

CYSTADLEUAETH II Y LLAN." Y mao genym i gydnabod traethodau dderbyn- iwyd i'r gystadleuaeth uchod yn dwyn y ffug- enwau canlynol:— Alban. Ap Gwilym Llwyd. Caradog. Wittemburg.. Ymgeisydd Ieuanc. Ymgeisiwr.

Rhydd y Stubbs' Weekly Gazette nifer y meth- daliadau yn diweddu y 4ydd o'c mis hwn fel y canlyn:— 1889. 1888. 1887. Builders and building materials.. 13 24 12 Chemiatsanddrysalters. 1 5 4 China, glass, and earthenware. 1 1 1 Confectionery, toys, fancy goods.. 1 4 Corn.coals.andminerals. 2 5 3 Drapery, clothing textures 27 32 11 Farmers. 6 5 8 Furniture and upholstery trades.. 3 3 — Horses and vehicles 1 3 Jewellery and watches. 1 5 3 Leather 7 12 4 Metals. 3 8 7 Paper, printing, 4 3 2 Provisions. 36 32 19 Wines, spirits, beer, tobacco 16 14 7 Miscellaneous. 15 17 15 f- 134 171 99

ST. FFAGAN, ABERDAR. Y FEBTBI FLYNYDDOL OHIRIE DIG. -Oynbaliwyd hon ar nos Fawrtb,-y 30ain o Ebrill-y Ficer yn y gadair. Penderfynwyd y cwestiynau yn dawel ar ol llawer o ymdrafodaeth—trwy i'r Ficer addaw tala yn flynyddol y swm o P,10 ar gyfar talu i'r organydd a blaenor y gan. Aeth pawb gartref y noson hono wedi eu boddhau yn llwyr. YMWELIAD BLYNYDDOL Y VOLUNTEIPRS.-Borou Sul diweddaf, y 5ed o Fai, oedd diwrnod Church Parade yr Aberdaro Volunteer Detachment. Dy- wedir fod tua 150 o honynt yn bresenol. Yr oedd Eglwys eang St. Ffagan yn orlawn. Intoniwyd y gwasanaetb, a phregethwyd pregeth bwrpasol gan ein curad. Mr. Harris a ddarllenodd y llithiau. Yr oedd yr oil yn Saesneg.

rjonasatt, a iHartoolaftijau. MARWOLAETHAU. JONES.—Ebrill 28a,in, yn 79 mlwydd ced, yn Llea. engan, Pwllheli, y Parch. Canon Jones, Y.H.

Wythnos yn oj, gollyngwyd Bill Ryan, hen gydymaith i'r tren-ysbeilydd beiddgar Jesse Jatnesr, o'r benydfa yn Jefferson City, Mo., i'r hwn Ie y tra- ddodasid ef vn 1879. Ei ddedfryd wreiddiol oedd 25 mlynedd. Y Llywodraethwr Morehouse fyrbaodd gymaint ar ei dymor. Nid yw ei ryddhad yn ddim oaffaeliad i gymdeithas. Ga.nol yr wythnos a basiodd, cynhaliodd nifer o wyddonwyr penaf y wlad hon, gynhadledd yn Washington, D. C. Etholwyd amryw swyddogion, a thrafodwyd rhai o gwfetiynau gwydaonol y aydd yn feistrolgar. Ar yr achlysur rhoddwyd bathodyn gwerth 100 o ddoleri i Edward Schoenfield, o Brif- yagol Bonn, Germani, am ei ddarganfyddiadau ser- yddol diweltlar.