Y Llan

MARWOLAETH CANON JONES, RHEITHOR I LLANENGAN, PWLLHELI. Ysgrifena Edmygydd" atom :—Boreu Sul diweddaf, Ebrill 28ain, bu farw y boneddwr uchod yn y Rheithordy. Byr gystudd gafodd, ond eto fe brofodd yn angeu iddo. Yr oedd Mr. Jones yn gerddor ac yn gyfansoddwr campus. Efe ydoedd arweinydd y gymanfa ddeoniaethol a gynhelir yn flynyddol yn Lleyn ao fe gyhoeddodd trwy'r wasg y Welsh Church Tune and Chant Book." Yr oedd Mr. Jones hefydyn ynad heddweh, ac yn ddeon gwladol. Yr cedd yn y winllan Eglwysig weithian yn agos i 56 o flynyddoedd, ac fe brof- odd ei hnnyn was ffyddlawn hyd angau. Nod. wedd neillduol ynddo hefyd ydoedd ei sirioldeb, ac yr oedd yn elusengar at bob achos daionus a dyngarol. Dawnsiai sirioldeb ar ei wynebpryd bob amser, ae fe barchai bawb fel eu gilydd. Mae ei weitbgarwch wedi profl yn llwyddiant ymhob agwedd yn yr Eglwys yn y gymydogaeth. Perchid ef gan Ymneillduwyr yn ogystal ag Eglwyswyr, a gair da a glywid am da ymhob cymdeithas. Bu Mr. Jones yn gnrad yn Llanllechid, ac yn ficer yn Pwllheli, a thrachefn yn Rheithor Llanengan. Heddweh i'w Iwch.

HARLECH. DyddLlun, Ebrill 29ain, cynhaliwyd cyfarfod o pwyllgor Undeb. Corau Eglwysig G oriiewinol Ardudwy, yn y lie uchod. Ail etholwyd y gwa- hanol swyddogion am y flwyddyn ddyfodol, a gwnaed parotoadau gogyfer a'r nawfed wyl, yr non sydd i gymeryd lie yr wythnos olaf o fis Awst neaafyn Eglwys Harl&ch.

DEONIAETH UCHAF LLANDAF. Cynhaliwyd cyfarfod chwarterol siapter ddehau- ddwyreinioljr ddeoniaeth uchod ddydd Mawrth diweddaf yn Nghaerdydd. Ar ol gweinyddiad y Cymun Bendigaid, cyfarfyddodd y boneddigion canlynol yn y Ty Clerigol :-Y Parchn. C. Parsons, D.G., yn y gadair F. J. Beck, T. H. Birley, C. Brook, J. R. Buckley, H. A. Coe, W. C. Cotes, C. Davies, Penarth; J. E. Dawson, A. E. H. Hyslop, R. J. Ires, G. H. Jenner, Wenvoe G. H. Jones, J. Jones, Llanishen L. Usk Jones, Llandougb N. D. Macleod, E. Morgan, Llan- ishen; H. S. Nicholson, C. S. Smith, T. Rees, E. L. Reeves. A. G. Russell, A. J. H. Russoll, J. W. Ward, H. G. Williams, Radyr a'r ysgrifenydd. Darllenwyd rhan o'r Testament Groeg allan o St. loan ii. 12—25, ac agorwyd y testyn dewisedig, Parotoad i Gonffirmasiwn," gan y Parch. J. E. Dawson. Cafodd y papyr gydwelediad cyffred- inol, a diolchwyd yn unfrydol i'r darllenydd am dano. Ar ol ymddiddan parthed dylanwad ym. arferol y pwnc, terfynwyd yr eisteddiad trwy gy- hoeddi y fendith. Gwahoddwyd y siapter gan Ficer St. Mair i'r byrbryd parotoedig.

TAIBACH, PLWYF MARGAM. DYBCHAFIAD EGLWYSIG.-Gwn y bydd yn dda gan lawer o ddarllenwyr Y LLAN glywed fod y Parch. Morgan Powell, B.A., curad Hirwaia, Aberdar, wedi ei apwynfcio i guradiaeth bwysig T^bach, fel olynydd i'r Parch. R. Meredith JenkinB, yr pwn ynddiweddar a ddyrohafwyd i Berigloriaeth Liiiigasty, Talyllyn, sir Fryoheiniog. Y mae Mr. PoWell yn enedigol o Llanon, sir Gaerfyrddin, ao yn fab f Mr. John a Margaret Powell, o Llanon, ac yn barth^i&fts agos iawn i'r diweddar Barcb. Mr. Powell, diweddar offeiriad Llanon, ac i Mr. Thomas Phillips, Eglwys- wr zelog iawn yn Eglwys y plwyf, Cwmafon, sir c' Forganwg. Y mae iddo air da. gan bawb, a chan y Gwirionedd ei hun. Treuliodd dair blynedd yn Ngholeg Llanbedr yn llwyddianus iawn ac urddwyd ef yn ddiacon yn Llandaf, gan yr Esgob presenol, yn y fiwyddyn 1887, a thrwyddedwyd ef i guradiaeth Hirwain, Aberdar. Urddwyd ef yn offeiriad yn Llandaf, ar y 26ain o Chwafror, 1888. Gobeithio y bydd efe yn offeryn yn llaw Duw i droi llawer iawn o bechaduriaid o dywyllwch i oleuni, ac o feddiant' satan at Dduw. Dechreuodd Mr. Powell ar ei waith yn Taibach boreu Sul y Pasg, trwy weinyddu y Cymun Bendigaid yn y Capel Anwes am 8 o'r gloch. Duw yn rhwydd iddo.-J. A. D. Y mae Canon Cazenove wedi ymddiswyddo o fywoliaeth St. Marc, Reigate, ar ol gwasanaethu 29 mlynedd yn y swydd, ac o'r ddeoniaeth wladol ar ol gwasanaethu 10 mlynedd. Bwriada dreulio ei amser yn y dyfodol i gyflawni gwaish Eglwysig Esgobaethol a chyfiredinol. Y mae Eagob Dover wedi dychwelyd i Canter- bury o Biarritz, lie y bu yn arcs yn ystod y jdpu fis diweddaf er mwyn ei ieohyd. Y mae yn well nag y bu, ond parhau yn bur wan y mae, ac, yn gweitb- redu o dan gyngor meddygol, bwriada fyned am beth amser i'c Isle of Wight.

NODIADAU SENEDDOL. [GAN EIN GOHEBYDD ARBENIG.] klL- GYFARFYDDIAD TY Y CYFFREDIN. Ail-gyfarfu Ty y Cyflredin ddydd LIunt yr wythnos ddiweddaf, ar ol gwyliau Pasg hirach nag arferol; ond oddiwrth y nifer oedd yn bres- enol gellid tybied mai nid xhyw lawer o awydd a deimlai yr aelodau i ddychwelyd at eu dyled- swyddau. Pan agorwyd y gweithrediadau nicl oedd ond prin digon yn bresenol i Hurfio Ty. Cymevodd y Llefarydd y gadair am dri o'r gloch, a gweithredai Mr. Goachen fel arweinydd y Ty yn abeenoldeb Mr. W. H. Smith mera can- lyniad i farwolaetb m chwaer; a chynrychiolid yr Wrthblaid gan Mr. John Morley. Ar faine y Trysorlys yr oodd y Twrnai Cyffredinol, Syr M. Hicks-Beach, yr Ysgrifenydd Cartrefol, Mr. Long, a Mr. Ritchie. Darllenwyd amryw fesurau lleol y drydedd waith, a gofynwyd nifer o gwestiynau, yn ol yr arfer gyffredin; ac, inter alia, un gan Mr. Picton mewn perthynas i gyfansoddiad DIRPRWYAETH ACTAU Y BUCH- FRECHIAD. Dywededd Mr. Ritchie na fyddai yn alluog am rai diwrnodau i roddi enwau y Dirprwywyr Brenhinol oedd i wneuthur ymchwiliad i'r deddf- au hyn; ond, pa fodd bynag, gallai bysbysu mai priforchwyl y dirprwywyr fyddai gwneyd ym. holiad mewn perthynas i effeithiau buch-frechiad fel moddion i atal lledaeniad y frech wen, a pha foddion eraill heblaw buch-frechiad a ellid ddefnyddio i'r perwyl hwnw, yngbyd tL'r gwrtb- wynebiadan i fnch-frechiad ar y tir ei tod yn niweidiol, a natur a helaethrwydd yr effeithiau niweidiol ag oedd mewn gwirionedd yn deilliaw oddiwrtho. Dywedodd Mr. Ritchie fod yr adroddiadau yn y newyddiaduron gyda golwg ar enwau y dirprwywywyr yn hollol gyfeiliornus. Nis gall na bydd adroddiad y Dirprwywyr Brenhinol ynglyn A'r mater pwysig hwn yn dra dyddorol pan gyhoeddir ef, ond nid yw yn debyg y boddlona y gwrth-fuch-frechwyr. CAU AR Y SUL YN NGHYMRU. Hysbysodd yr Ysgrifenydd Cartrefol Mr. Bowen Rowlands nad oedd efe (Mr. Matthews) yn alluog eto i gyhoeddi enwau y Dirprwywyr Brenhinol oedd i wneyd ymchwiliad i weithrediad Deddf Cau y Tafarnan ar y Sul yn Nghymru. Mae yr aelod dros Geredigion yn debyg o enill iddo ei hun enwogrwydd fel arholydd Cymreig yn Nhy y Cyffredin, a rhaid i Mr. T. E. Ellis fod ar ei wyliadwriaeth. TALIAD DEGWM YN NGHYMRU. Gofynodd Mr. Rowlands ymhellach i'r Ysgrif- enydd Cartrefol a oedd gwir yn yr adroddiad fod awdurdodau sirol Caerfyrddin a Cheredigion, ar ol ymoliebu &'r Ysgrifenydd Cartrefol, wedi d'od C, I Y i'r penderfyniad i ganiatau 70 o heddgeidwaid i amddiffyn Mr. Stevens, goruchwyliwr y Dirprwy- wyr Eglwysig, mewn cysylltiad a chasgliad deg- ymau, yr hyn oedd i ddechreu yn y siroedd a nod- wyd yr wythnos ddyfodol. Gofynodd Mr. Matthews am rybudd o'r cwestiwn. AMCAN-GYFRIFON Y GWASANAETH GWLADOL. Wedi hyny ymffurfiodd y Ty yn Bwyllgor Cyf- lenwadol ar Amcan-gyfrifon y Gwasanaeth Gwladol. Peth dison sych ac annyddorol, fel rheol, i'r cyhoedd yw y pwyllgorau hyn ond, pa fodd bynag, rhoddant fantais neillduol i'r Wrth- blaid i godi pob math o ddadleuon drwy gynyg gostyngiad yn y pleidleisiau. Gwnant hyn yn ami mewn ffordd o ddial, ac er cael cyfleusdra i dywallt eu Ilid am ben Gwemidogion ei Mawr- hydi, yr hyn oedd yn amlwg yn y gwelliantau a gynygiwyd nos Lun. Ar y bleideb o £ 48,751 tusg at gyflogau a threuliadau gwahanol swyddfeydd y Llywodr- aeth, &e. Cynygiodd Mr Labouchere ostyngiaid yn y bleidlais o ^6,000—. £ 3,000 o leihad yn nghyflog Prif Arglwydd y Trysorlys, a £ 3,000 yn nghyflog Canghellydd y Trysorlys. Dywedodd nad oedd dim yn bersonol yn y cynygiad, oblegid Prif Arglwydd y Trysorlys oedd y goreu yn y swydd hono y gellid ddychymygu am dano, a Changhell- ydd y Trysorlys oedd y goreu fel y cyfry w y gellid ei ddymuno. Ond dadleuai fod cyiBogau y swyddogion hyn yn rhy fawr, a bod gweinidogion mewn gwledydd eraill yn cael llawer iawn llai o gyflogau. Gallai y wlad gael dynion Ilawn cyetal i gyflawni y dyledswyddau hyn am gyflogau llai. Dywedodd Mr Goschen nad oedd yn deg cyd- maru cyflogau y wlad hon a chyflogau gwledydd eraill, am tod enillion dynion cyhoeddas gyda phob math o alwedigaethau yn Lloegr yn llawer uwch nag mewn gwledydd eraill, yr hyn a gan- fyddid yn amlwg os cyferbyniant gyflogau gweinidogion ei Mawrhydi â chyflogau dynion llwyddianus mewn galwedigaethau eraill yn Nhy y Cyffredin. Yr oedd ymchwiliad wedi ei wneyd i'r mater yn 1841, ac yn 1850, pryd y daeth pwyllgor o Dy y Cyffredin i'r penderfyniad nad oedd y cyflogau a delid i'r gweinidogion a enwyd gan y boneddwr anrhydeddus (Mr Labouchere) yn ormodol. Yr oedd y gweinidogion, mown ychwanegiad at eu dyledswyddau allan o'r Ty, yn rhwym o roddi eu presenoldeb yn y Ty, tra nad oedd yr aelodau eraill o dan y rwymedigaeth hono. Siaradodd Mr. Addison yn erbyn y gwelliant, ar y tir fod treuliau y gweinidogion mor fawr, ao ymranodd y Ty gyda'r canlyniad— Dros y gwelliant 30 Yn erbyn loo Mwyafrif yn erbyn 70 Parhad ar tudal. 8. >

.,>æ;'IrJ!I::Ilf'Si:" YR EGLWYS iN NGHYMRU. Y mae Mr. Byron Reed wedi rhoddi rhybudd y bydd iddo gyfarfod cynygiad Mr. Dillwyn am Ddadgysylltiad yr Eglwys yn Nghymru gyda'r gwelliant canlynol" Nad yw y Ty hwn, ar ol cymeryd i ystyriaeth ddylanwad mawr a chynydd. ol yr Eglwys Genedlaethol, yn enwedig yn Nhywysogaeth Cymru, yn barod i basio Mesurau er dadgysylltu yr Eglwys yn y rhan hono o'r deyrnas."

hon oedd yn feiohiog o drueni neu ddedwyddwch aenedlaetbau lawer o'u cydwladwyr oedd heb eu I geni. Seiniodd Ardalydd Salisbury yn Bryste yr alarwm, a da fyddai i holl Undebwyr y deyrnaa yn gyffradinol gymeryd yr awgrym, a gosod eu byddin- oedd mown-, trefn. Organise t Organise t ANBBCHIAD I GYNGBAIR Y FBIALLEN. Ar ol y westfa. anerchodd Ardalydd Salisbury gyf- arfod mawreddog a dylanwadol, yn cynryohioli Trigfanau Cyngrair y Friallen yn Ngorllewinbarth Lloegr, yn y Drill Hall. Yr oedd y neuadd wedi ei haddarno yn y modd prydferthaf; ac yr oedd y blodau wedi eu trefnu yn y fath fodd o flaen yr esgynlawr fel .ag i gynryohioli y geiriau—" Quis Saparabit Pwy a'nfgwabana ni ?" Arwyddair campus I Cafwyd araith dra dyddorol gan y llywydd, Syr M. Hicks-Beach, yr hwn a ddywedodd mai y gwaith oedd gan Gyngrair y Friallen i'w gyflawni ydoedd— amddiffyn sefydliadau mawrion ein gwlad ao am. ddiffyn cyfanrwydd yr Ymerodraeth Brydeinig. Yr oedd hefyd i amddiffyn rhyddid-rhyddid y tlawd yn gystal a't cyfoethog. Dywedodd fody Primrose League yn byw ao yn llwyddo er gwaethaf athrod ao enllib. Yr oedd ei chynydd mewn pum mlynedd yn 800,000 o bersonau, yn ol 125,000 yn flynyddol. Nid rhyfedd fod yr Ysgarwyr a gelynion yr Ymerodraeth yn eiddigeddu yn ei llwyddiant. Traddododd Arglwydd Salisbury araith fawr a dyddorol ar sefyllfa yr Iwerddon a Home Rule. liewn perthynas i'r olaf dywedodd fod gan Cornyw, gyda'i thraddodiadau gwabaniaethol, lawn cymaint o hawl i Ymreolaeth ag oedd gan yr Iwerddon, sgotland, neu Gymru. Gallai Cernyw ymffrostio tttawn hen iaith wahanol, haneaiaeth gwahanol, traddodiadau gwahanol, a ohwedloniaeth mor Wahanedig ag eiddo yr Alban neu Gymru. Nid oedd "cenedligrwydd" ond "clap-trap" i gam- fcrwain y bobl. Y CYFARFOD HWYROL. Yn yr hwyr anerchodd Ardalydd Salisbury ryw bum' mil o Geidwadwyr y Drill Hall, ao ymdriniodd ya helaeth a'r cwestiwn o Home Rule i'r Iwerddon, adgyfnerthiad y Llynges, a materion eraill, gyda deheurwydd, ac ynghanol brwdfrydedd mawr; ond I. ihaid i mi frysio ymlaen at gyfarfodydd YR UNDEB CENEDLAETHOL RHYDD- FRYDIG, Yn Birmingham, ar ddyddiau Meroher, Iau, a Gwener. Dechreuwyd y gytres prydnawn ddydd Archer, dan lywyddiaeth Mr. Chamberlain. Dy- ^*6^odd y Cadeirydd, yr hwn a dderbyniwyd gyda ^frydedd angherddol, fod yr etholiad diweddar yn Birmingham wedi profi tuhwnt i bob amheuaeth fOd y Gladatoniaid mown lleiafrif truenus, a bod y naill adran neu y ilall o'r Undebwyr, ar ei phen ei hun, yn ddigon oryf i enill buddugoliaeth lwyr ar yr Ysgarwyr. Priodola Mr. Chamberlain y ffaith fod y mwyafrif mor fawr, os nid y fuddugoliaeth yn hollol, i gyfryngiad Mr. Balfour, yr hwn a longyf- archodd yn galonog ar llwyddiant ei wladlywiaeth Wyddelig. Yr oedd ef yn credu y gwnelai y Llyw- odraeth, er gwaethaf y rhwystrau a deflid ar eu ffordd gan yr Wrthblaid, yn ystod y Senedd-dymor presenol roddi amlygiad o'u bwriad i ymwneyd yn derfynol &'r Cwestlwn Gwyddelig. Buasai yn an. Hhogibl caniatau llywodraeth leol i'r Iwerddon hyd oni wneid ymdrech lwyddianus i roddi terfyn ar y gwrfchryfel rhwng gwahanol ddosbarthiadau ond os gwnai y Llywodraeth ddwyn ymlaen eu cynlluniau eyn apelio eto at y wlad, nid oedd ef yn teimlo y PQtrusder lIeiaf i ddatgan ei farn y gwnai yr ethol. feydd eu cefnogi unwaith yn rhagor. Etholwyd Mr. Chamberlain yn llywydd y gym- deithas am y flwyddyn ddyfodol. Dywedodd Arglwydd Derby wrth gynyg fod y Peaderfyniad i gael ei fabwysiadu mai nid rhyw ftjl gyffredin rhwng pleidiau gwleidyddol e<ld wedi eu dwyn at eu gilydd Mewn Perthynas i'r cyngrair rhwng y Rhyddfrydwyr Undebol a'r Ceidwadwyr, yr oedd yn hyfrydwch 8&addo ddeall fod yr undeb hwnw yn myned yn Sryfaoh, gryfach beunydd. (Bloeddiadau o gymer- ^Wyaeth.) Yr oedd yn eu plith fel Undebwyr rai Q c Radicaliaid mwyaf pybyr. Digon oedd crybwyll enWanrhydeddus Mr. Bright-(Cymeradwyaeth)- a 1 llywydd enwog i brofi hyn. Y ffaith ydoedd fod Swladlyv/iaeth newydd danlliw wedi ei ohychwyn gall Mr. Gladstone, un nad oedd dim a wnelai a'r SWahaniaethau cyffredin cydrhwng Radicaliaid a Geidwadwyr. Anerohwyd y cyfarfod hefyd gan Ardalydd Lome, ft a ^dywedodd ei fod yn credu ei bod yn iawn dynt barhau i alw eu gwrthwynebwyr yn Ysgarwyr a 8&lw eu hunain yn Undebwyr. Yr oedd ef yn ysfcyried y Rhyddfrydwyr Undebol nid yn unig fel gyfeillion yr achos Rhyddfrydol, ond hefyd yr yn a elwid yn achos Gwyddelig. Well done ^y^haliwyd cynhadledd ddydd Iau, a chyfarfod y«oeddus yn yr hwyr. Llywydd y gynhadledd oedd c" ?°well Williams, A.S. e ^yaygiodd Arglwydd Selborne benderfyniad yn! yn caniatau Parliament Gwyddelig, a chymerwyd 11 ya ngweitbrediadau y gynhadledd gan Mr. Pe°^8' ° GlasSow, a ^r* Jesse Collings. Pasiwyd y e'fyniad gyda'r brwdfrydedd mwyaf. CYllhaliwyd dau gyfarfod mawr ddydd Gwener- at y marched, a chyfarfod cyffredinol yn y Bingley Hall yn yr hwyr, dan lywyddiaeth Mr. Chamberlain. Y prif siBrradwr oedd Arglwydd Hartington, heblaw y cadeirydd. Dywedodd Mr. Chamberlain mai bastardiaid y blaid Ryddfrydig oedd y Gladstoniaid, ac mai y Rhyddfrydwyr Undebol oedd y gwir etifeddion. Yr oedd yn amlwg oddiwrth lythyr a ysgrifenwyd yn ddiweddar gan Mr. Gladstone, ei fod yn glynu wrth y wladlywiaeth ddinystriol a wrthodwyd gan y wlad dair blynedd yn ol. Dyna y ddadl oedd i'w phen- derfynu, a dyna y pwno ar ba un yr oedd yr Undeb. wyr wedi ouro eu gwrthwynebwyr, ac ar yr hwn y gwnaent eu caro draohefn. Nid oedd yr udgyrn mawr Undebol yn Birming- ham yn rhoddi sain anhynod. Cynhaliwyd amryw gyfarfodydd cyhoeddus eraill yn ystod yr wythns, ond y mae'r llythyr wedi rhedeg yn faith, a rhaid rhoddi pen arno yn y fan yma.