Y Llan

"Y LLAW A RYDD A GYNULL." Y Haw a fyn 'r oil a fedd-ei gadw Gwed'yn cyll ei hamledd; Ond llaw hael mewn diwall hedd A gynull ei digonedd. PENFSO.

AT Y BEIRDD. Rhaid i ni erfyn ar ein cyfeillion barddonol fod'mor garedig thalu sylvr i'r rheolau canlyuol o hyn allan 1. Defnyddier note paper, ac ysgnfener ar nn tu i'r ddalen. 2. Ymdrecher dewis testynau o ddyddordeb cyffredinol, ac it-adier tlysni a byrdra yn liytrach na meithder g-mnodol. 3. His gallwn ddychwelyd oyfansoddiadau annerbyniol, na arnu teilyngdod cyfieithiadau heb weled y gwreiddiol. )wai-i DINORWIG,—Y mae yr englynion y cyfeiriwch atynt wedi eu tafia o'r neilldn. Nid ydym lyn gallu gweled yr un priodoideb mewn cyhoeddi anerchiadau bychain personoi o'r fath. Rbaid i ni ystyried yr hyu aydd yn gymeradwy gau y lliaws. JTLAN TOWY.—Mae y ilawysgrif yn llawer gwell. Mae dwy linell yn wallus yn eich englynion, sef "Da'n gwylied Dnw yn eglur" 11 Ac adsain y cydseiniau." Gwelwch fod y cydseiniaid yn en lleoedd priodol yn y ddwy iinell, ond nid yw "gwylicd" ac eglur" yn cyngl-ianedda. Ehaid i'r gl yn "eglur" gael eu hateb yn y dull y eeinir hwy, fel hyn:- Y rhaglaw oedd wr eglnr Mae y rhagien moi eglur. Mas yr acen ar cul yn 11 ii(laiiin," gan hyny nid yw yn cynghadeddu a eydaeiniaa." Pe bnasai ar sain bnasai yn iawn. Ehaid i chwi gywiro y ddwy lineii yna. Y irsaa yr englyn arall yn dlvvs iawn. MEWN LLAI.V.-M,ia y Mynydd, Idwalon, Caswailon, lenan Llwyd, &c.

DOSBABTH I. NID TAN HEB GYNUD." A fyni di fyw'n dawel ?—na anos Gvnhenau gwrthiyfel, A chadw draw bob chwedel— Ebrwydd y tan allan el. PENFRO.

AWDL: GWYBODAETH. (A farnwyd yn ail allan o dair awdl ar ddeg yn Utica. y Calan, 1889). (Par had.) Dwg i'r byd gywir wybodaeth—hyddyeg Y trydd wir addysg trwy ddaearyddiaeth. Terfynau tir-afonydd-rhydd moroedd Mawrion ê. maint gwledydd, Trysorau mwnau mynydd, Doethaf er trafnidiaeth fydd. Yna. daw eiieuau byd Drwy wybodgeth bygar; Trwy byn try natnr anwar I gynyg oes ddigon gwar. Dofi'r elfenau deifiol—a'n gyrn Mewn dull gwaraidd hollol, A thrwy athrawiaeth rbeol-daw heb 'atwr Yn gymwynaswr a'i gwmni oesol. Am neaaddau mwnyddiaeth-gwir gysegr I geisio gwybodaeth, A phrawf i ni ffarfio wnaeth-greig enwog, A'u gweraijjhwyliog o'r oesau helaeth. Egyr daeareg rai doran-ydoedd Gauedig trwy'r oesan I Ond i ddyn amlygiad ddaeth Yn athroniaeth yr haenau. Drwy agoriad i'r gareg, I wybodaeth daeth yn deg; A'r graig hyll mor hagr ei gwedd, Wyr oed hon ar ei danedd. Egyr yno gywreinion-holI oeaau, Gwel a llusern weithion, Gynllnnian, bwiiadau'r Ion-amlw-, fydd, Mae'u graddio bennydd mewn gwir ddibenion. Er mawr arwyr morwriaetb-sêr y nos O'r nef ro'nt wybodaeth A da ddull y cwmpawd ddaeth—mor bylwydd, Trofa ei nodwydd fel lamp trafnidiaeth. Rhoddai ager ddiwygiad-at hanfod Tynfaen a'i gyfeiriad Llwybro môr waa'r pellebr mad Ymerawdwr fdam rediad. A daeth y pellaf deithian A'r Ilwybrau oll i'w byrhau. Daet4 hefyd i'r byd wybodaeth—golau Natnr a ewyddan trwy haneoyddiaeth. Trwyddi cawn lawn olenni. oesau'n ol ddaw'n iies i ni! Rhoddi trem heb arwydd tranc Aeth hynafiaeth yn lfane. Dwg nodedig gewri gynt, A dwyn coffhad am danynt. Taenai barch gorchestion byd, Ucbel fodd a chelfyddyd. Drwy folawd y rbyfelwyr-gallnog, A Ilawer o gerfwyr; Drwy leni brwd arlanwyr, Hanes gawn am oeaau gWJr. Mewn doniau a'r celfan cain Ac arwyr mwyaf cywram. Hanesion am deyrnasoedd.-ngw^r enwog, Arweinwyr y bobloedd Arwyr folir a rhyfeloedd,—gwybod Holl fawrion hynod lin o frenhinoedd. Dyry wed'yn chwildxoadan—helaeth A chawn ryw fodaeth a chynhyrfiadan. Trwy waith yr anturiaethwr, Egyr ef y beiddgar wr, A'i anturiaeth yn tori Mor rhwydd o'r newydd i ni, Trwy ddarganfod, cofnodi, A ohael gwybodaeth a wnawn ni. Dieithr hynod atbroniaetb-a.'i deall Dywys i wybodaeth Fe rydd nn ar farddoniaeth—fryd di-ball, A rhydd arall ei fryd ar gerddoriaeth. Yn ei llaw mewn dull eon—allweddau, Drwy agor dorau y gwir awdnron. A tbuedda rhai at ieithyddiaeth,-i gael I Pob gern o waaanaeth, Dwg heb baid a gwybodaeth,—ac urddas, A'i berlau'n addaa o bur leDyddiaeth, Fe egyr glsla demlatl dysg, Rhwydd ei dreidcliad er addysg. Dygir hynod gywreinion-clldd oesau, A rhoddir golau ar fawr ddirgelion. Drwy rym gwybodaeth y daeth gwir deithi, Dawn a gwareiddiad enwog i roddi Doniau i'r anwar i dyner weini, A rhydd i'w enaid gywir ddaioni; A thrwy'r iawn lawn oleuni—try'n serchog I fyw'n ddihalog i ddwfn addoli. Y mae addysg a'r moddion—i'w gyrhaedd Yn rbagorol ddigon; Gwawl ddosth eolegan weithion Roes fii a saif i'r oes hon. (TV) barhag)

DOSBARTH II. DYHUDDIANT I'E PARCH. W. MORGAN, B.A., (PENFRO). Yma sylw, am salweh,-a nodwn, Niweidiol yw gwelwch; Mae Penfro'n sal, gofalwcb,-ei fwynhau 0 fewn fcedd hyd eilweh; A diogel y dygweh,-i fwyniant Ei fynwea na phallwch Dyn o werth mewn prydierthweb,—clasuroi, Un o bryd gwrol yn llawn brawdgarweh. Gweinidog o iiwn redwedcl,-a medraa Fel rnydrwr cynghanedd; A beirniad roes i'r wlad wledd, Mwyn was hylawn mewn sylwedd. Hen gerub mown rhago-,ion,-henadar 0 nociwedd gwir Gristion;— Offeiriad mad difrad fron 0 deulu'r apostolion. lor nehel, O rho iechyd—i dy was, Dewisol o'i adfyd; Mae Morgan, a'i gan i gyd, Yn glafaidd o dan glefyd. Ebrill 15, 18S9. OWAIN DISOEWIG.

Y LILI. Ceinwech brif addurn Canaan,-ywlr Lili War loew-lwys drylan Deg ei gwedd rhyfedd ei rhan, A swynol dduwies anian. Diail welwyf ydyw y lili-deg, Dyger ein clod iddi; Dymor baf harddaf yw hi, Dug urddas holl deg erddi. Diwcdl a hardd floden n,-Ioew-lAn Yw lili y dyffryn Yn gynar iawn y gwanwyn, Rhwydd o ddol gwefreiddia ddyn. Ebrill 18, 1884. OWAIN DIN ORWIG.

CYLOflWYL LENYDDOL DEON- IAETH LLIFON. Dydd Mawrth y Pasg, y 23ain cynfisol, oynhal- iwyd y 19eg gylchwyl Gymdeithas Lenyddol a Chor. awl Deoniaeth Llifon yn Gwalchmai, o dan lywydd- iad y Parch. D. Tiloyd, fieer Llandrygarn, y Deon Gwladol, gyda chydweithrediad 'y Parch. H. S. Priestley fel ysgrifenydd, Agorwyd cyfarfod y borea am ddeg trwy weddi a mawl. Yna arholwyd 62 o orauon Ysgolion SulBcdedern, Bryngwran, Gwalchmai, Llandrygarn, Llanfaelog, a Llecheynfarwn, gan y Parch. G. W. Griffith, Gaer- wen, yn y pynciau canlynol, y buddugol i'w gwobr- "S?yo :—Gweddi'r Arglwydd :—Genethod: 1, E. Row- land, Llandrygarn; 2, E. Hughes, Llandrygarn. Bechgyn: 1, R. Price, Llandrygarn; 2, W. W. Hughes, Llanfaelog. Credo: -Gonethod: 1, M. E. Lewis, Bodedern, a L. Jones, Llanfaelog, yn gyd- radd; 2, S. Hughes, Llandrygarn, L. Hughes, Llanfaelog, a M. Thomas, Llanfaelog, yn gydradd. Bechgyn: 1, O. Jones, Llanfaelog, a H. Williams, Llanfaelog, yn gydradd 2, O. H. Williams, Boded-1 ern, a D. Thomas, Llandrygarn, yn gyfartal. Y Gorchymynion :-Genethod: 1, J. Chambers, Llan- faelog, a L. Hughes, Llandrygarn, yn gydradd 2, M. E. Bowen, Llanfaelog. Bechgyn 1, R. Jones, Llandrygarn, ac A. G. Jones, Llanfaelog, yn gyfartal; 2, R. Jones, Gwalchmai, a D. Jones, yn gyfartal. Y Dyledswyddau :-Genethod :1, G. Richards, Bodedern, a M. A. Bowen, Llanfaelog, yn gydradd; 2, L. Hughes, Llandrygarn, a M. Thomas, Llan- faelog, yn gydradd. Beohgyn: 1, O. Rowland, Llandrygarn, ac A. G. Jones, Llanfaelog, yn gyd- radd 2, R. Hotton, Llanfaelog, a S. Jones, Llan- drygarn, yn gydradd. Y Saoramentau1, G. Richards, Bodedern, a Mr. E. Bowen, Llanfaelog, oyfartal oreu 2, L. Jones, Llanfaelog, a M. A. Owen, Llanfaelog, cyfartal drachefn. Bechgyn: Rhanwyd y wobr rhwng 0. Rowlands, Llandrygarn, a S. Jones, Llandrygarn. Exodus xx.—diwedd (y Tabernaol) :-G!JDethod: 1, M. A. Owen, Llanfaelog 2, Thomas, Llanfaelog. Beohgyn: 1, O. Row- land, Llandrygarn 2, T. Williams, Llechcynfarwn. Colect aa Efengyl am Iau y Dyrcha.fael :-Geneth- od Rhanwyd rhwng C. Williams, Llandrygarn, a M. A. Owen, Llanfaelog. Bechgyn: T. Williams, Llechcynfarwn, ac 0. Rowland, Llandrygarn, yn gydradd. Am 2 o'r gloch cynhaliwyd gwasanaeth yn yr Eglwys. Llafarganwyd y gwasanaeth gan y Parch. D. Lloyd, darllenwyd y llithoedd gan y Parch. H. S. Priestley, a phregathwyd oddiar Datguddiad iv. 8, 10, gan y Parch. G. W. Griffiths, Gaerwen oyfeir- nod sylwadau yr hwn ydoedd arddangoe natur a graddoldeb yr aiddoliad eyhoeddus fel ei gosodir allan yn y Tabernacl, acyn neillduol yn y Portread a ddatguddiwyd i'r Difinydd yn y nefol- ion leoedd. Gwasgai hefyd ar y cantorion y cyfrif- oldeb a osodwyd arnynt hwy fel Leflaid y oysegr mewn oysylltiad A'r gwasanaeth Dwyfol. Gyfeiliwyd gan Mrs. Priestley. Canwyd yr anthem Mawr yw yr Arglwydd yn Seion (Hywel Idloes.) Am 6 o'r glooh cynhaliwyd cyfarfod yn Ysgoldy y Bwrdd. Wedi canu 'Hen wlad iy nhadau,' caed sylwadaugan y Cadeirydd ar yr hyn a ddigwyddasai er y cyfarfod diweddaf. Anfynyoh y gwelid cynifer o gyfnewidiadau mewn deoniaeth wladol wir wledig. Yn gyntaf, ymddiswyddiad Canon Williams, Llan- faelog, wedi ugain mlynedd o ddyfal wasanaeth, oherwydd anhwylderau yngln A hit ddyddiau. Llwyddasai ef, ynglyn l'i gydweinidogion, o bryd i bryd, i ddwyn y ddeoniaeth i safle aruchel. Dan ei lywyddiad ef, cynhelid yn rheolaidd gyfarfodydd chwatterol y ddeoniaeth, ao yn neillduol yn ei Chymdeithas Lenyddol a Ghorawl, safai Llifon yn eithriad braidd ymhlith deoniaathau y Dywysogaeth. Ymhlith yr olfeiriaid uwchraddol ceid tri,,o'r newydd —-y Parcshn. E. Pryse, Bodederll; D. L. Morgan, Bryngwran, a D. Morgan, Llaatrisanfc, Hefyd, y Parchn. J. Owen, Llanfaelog (Rheithor penodedig Llanfrothen), ac E. Lloyd, Yaliey, a ymddangosent o'r newydd yn eu mysg. Am y Parch. E. R. c) Thomas, diweddar gurad Bodedern, mewn efiaith parhaent i fwynhau ei gymdeithas ef folunagofal plwyf Heneglwys arno. Gwnaod rhwyg gan angau l' yn rhengau eu gweinidogion, y Parch. J. Lewis, di- weddar gurad Llanfaelog, a dorasid ymaith yn anterth ei nerth. Yn ddilynol weley rhaglen :-Can gan barti Bodederu, Daw yr. bat' Beirniadaeth ar gyfieithiad o Hark the herald angels sing,' gan Elis Wyn o Wyrfai. Yn unol âg awgrymiad y beirniaid, penderfynodd y pwyllgor brynu cyfansoddiad 'Asaph' (yr hwn sydd allan o gylcii y gystadlauaetb), am bum' swllt, a dymunir arno anfoa ei enw priodol i'r ysgrifenydd a. rhoddir y gweddill o'r wobr i'r Mr. Thomas, Trefdraetb. Can gan barti Llanfaelog. Beirniadaeth ar y 'Ct.yaodab o weinidogaefeh gy- hoeddus Iesu Grist'—cyfartal, Miss Richards, Bodedern, a Mias Thomas, Trefdraeth. Cystadleuth soprano, 0 fryniau Caersalem allan o naw, buddugol Mias Thomas, Trefdraeth. Beirniadaefeh ar chwe' phenill i Tri chan' mlwyddiant yr Esgob Morgan '—cyfartal oreu, Mri. Thomas, Trefdraeth, a — Griffith, Gwalchmai ond gan mai Anghydffuruwr yw Mr. Griffith, gor- fodwyd y pwyllgor i atal ei gyfran. (Bwtiada y pwyllgor gymoryd i ystyriaeth rhagllaw y priocloldeb o neillduo rhai testynau i fod yn agored i'r byd). Can gan barti Gwalchmai. Cystadleuaeth )Tenor), Yn iach i ti, Gymru'— allan o saith, buddugol Mr. O. Owen, Llanerch- ymedd. Beirniadaeth ar Neillduolion y pedwar Efengyl- WI '-allan o bump o ymgeiswyr, goreu Mr. O. Wil- liams, Dwyrain. Can gan Mr. a Miss Thomas, Trefdraeth. Can, I Chwyfio'r ca.da.ch gwyn,' Miss Kate Owen, Llanfaelog. Birniadaeth ary prif draethawd, 'Enwogionyr Eglwys yn Nghymru am y tair canrif diweddaf'— goreu, Mr. Hugh Williams, Newborough. Darllen ar yr olwg gyntaf un ar ddeg yn cystadlu-cyfartal oreu, Mri. 0. Roberts, Dwyrain, a T. Williams, Llechcynfarwy. Can gan barti Gwalchmai. Cystadleuaeth (Baritone), Dwfn yw'r m6r,' chwech yn cystadlu-goreu, Mr. R. Parry, Bod- odern. Unawd ar y bardoneg gan Miss Priestley, Gwalch. mai. Can, Hen Forgan a'i wraig,' Mr. a Miss Thomas, Trefdraeth. Beirniadaeth ar y prif destyn barddonol, Marw- nad i'r diweddar Archddiaccn Wynne Jones,' allan a bedair, eiddo Mr. O. Hughes (Tyswyn), Lay Reader, Penrhosgarnedd, Bangoi:, a ddyfarnwyd yn oreu. Oystadlouaeth ar ddeuawd, Mae'r lan gerllaw saith parti o gantorion yn oystadlu—goreu, Mr. Owen a Mrs. Jones, Llanerchymedd. Wedi talu y diolchiadau arferol, terfynwyd cyfar- fod dyddorol, "dros dair awr ei barhad, trwy ganu God sava the Queen.' Gall nad annerbyniol yr ystadagau canlynol, a ddarllenwyd yn y cyfarfod, gan ddarllenwyr Y LLAN: NlPrR ATIIRAWON AC YSGOLHEIGION YR YSGOLION SUL YN OI. YR ADRODDIADAU A DDEEBYNIWYD GAN Y DIRPRWYWYR YMOHWTLIADOL I ANSAWDD ADDYSG YN NGHYMRU AM 1848." Sir Fon. Ysgol. Athraw. Ysgol- ion, on. heigion. Eglwys Loegr 10 73 709 Annibynwyr 21 330 2060 Bedyddwyr 17 233 1330 Methodistiaid Calfmaidd. 70 1638 9373 Wesleyaid. 14 175 1235 Cyfanrif 132 2449 14707 t

Y BEIBNIADAETHAU. CHWE' PENILL- TRI CHAN' MLWYDDIANT Y DI- WEDDAB ESGOB MORGAN." Daeth pnm' cyfansoddiad i law, ac y mae pedwar 0 honynt yn wir dda. Y maent yn darllen yn llithr- ig, eu syniadaeth yn briodol, a'r iaith yn goeth a sym!. Nid oes ynddynt lawer o athrylith farddonol, ond y maent yn arddangoa gallu i ysgrifenu yn eglur mewn mesur cerdd. Ychydig, mewn gwirionedd, o wahaniaeth sydd rhyngddynt, fel y dengys y rhifnod- au ynglyn a. hwy :— Un o Gymru.—Dyma y gwanaf. Edmygwr.-Y.mae gryn lower yn well am ei fod yn gywirach. Gomer.-Ystyriaf "Gomer" ychydig yn well eto, am nad oes ynddo ddim a ddymunwn newid. Un o Fon a Brysiog.-Y mae y ddaa yma yn fwy swynol a llawen ar y cyfan, ae yn oreuon. Rhaner y wobr rhwng y ddau, sef Un o Fon a Brys- iog."—-Yr eiddoch yn gywir, ELIS WYN 0 WYBFAI. "MARWNAD I'R DIWEDDAR HYBABCH ARCHDDIACON WYNNE JONES, TREIORWERTH. Derbyniwyd pedair marwnad ar y testyn a safant fel y canlyn o ran eu teilyngdod cydmariaethol Ynyswr.-Marwnad lied fer heb ddim yn gwahan- iaethu rhyngddi a rhyodiaeth ond corban a mesur. Y mae yr iaitb, y mesur, a'r odl yn ddiwall, ond hanesiaeth moel, diddyddordeb ydyw y sylwedd. ri.v'5* Un Hoff o Hono.-Gellir dweyd bron yr un peth am y farwnad hon oddieithr fod yr hanesiaeth yn llawnach, a mwy o gelfyddyd yn v mesur. Wylofus.—Y mae marwnad 11 Wylofas 11 yn gwa-, haniaethu yn ddirfawr oddiwrth y ddwy flaenorol. Efelycha farwnad yr Esgob Heber, gan Blackwell. Y mae ynddi lawer o ddefnyddiau da, a math o ddychymygiad barddonol, ond ei pechod mawr ydyw gormodiaeth annaturiol. Y mae yr ormodiaeth mor eglur nes seimlir Dad oes ynddi ddim sylwedd. Y mae y farwnad yn drefnus ei chynllun, a ohywir mewn iaith a gramadeg, ond collir golwg ar y gwir, Hybaroh Archddiacon Wynne Jones yn llifogydd dagrau Mon ac Arfon. Nid oes eon am ddagrau mewn marwnad, eisiau iddi gynyrohu dagrau sydd. Eto, pe na buasai gwell marwnad buasai hon yn deilwng o'r wobr. Caradog.-Dechroue, "Oaradog" ei farwnad drwy ymson synfyfyriol ar angau. Nid oedd angen am hyn, eto gan ei fod yn dcla nid yw olian o le. GaIl- asai, wedi dechieu, ei gario allan i oleuni y Pf\Sg. Ond ymafla yr awdwr yn ei destyn yn lied fuaD Ja ddeheuig, ac ymdrinia ag ef yn feddylgar a myfyt- gar. Dyry bortread teg o'r Hybarch Archddiacofi fel y gellir ei adwaen yn bawdd. Nid ydym yn clll golwg arno mewn un man, ties y teimiwn ei go^I"T ao yr ydyB bellach mewn tymer i alaru y goll6"' Dyma yn ddiau y farwnad oreu, ac y reae yr aw^r' Caradog," yn deilwng o'r wobr.—Yr eiddoch yn Caradog," yn deilwng o'r wobr.—Yr eiddoch yn gywir, ELIS WYN O WYEFAI- j CYFIEITHIAD-" HAITK, THE HERALD," &0. I Gordon.-Y mae yn ddrwg genym fod yr a,vdOt wedi cymeryd y fath enw yn gochl i'r iselwftith 0 geisio. gosod ger ein bron gyfieithiad yn cynwys deuddeg llinell cyflawn o waith argrafiedig, rhanau o linellau. Os yw pobl dda M6n yn cofi of hen air diarhebol, hwy a ohwarddant pan gly want Gordon" yma. anfon i'r beirniad "Borchell 0 hwch ei hun." Cymro Pur.-Etyb yr ymgeisydd hwni'w enw ga1 belled ag y mae a wnelo a gonestrwydd gwaith. y mae y cyfieithiad yn newydd, er nad yw yn d 1\ iawn. Asaph.-Daeth cyfieathiad dan yr enw 11 Asapl"f i'm Haw i tua dechreu Mawrtb, a'r llythyr canlynol rai wythnosau ar ei ol. Y mae yn eg^ fod yr awdwr mewn dyryswch pa le i'w anfon.01 efallai pa bryd. Y mae y penillion yn dda iawn! phe daethent i law yn rheolaidd buasent yn haed" y wobr yn gyflawn. Nis gellir dweyd fod oyfieitb^ Oymro Pur yn deilwng o le mewn Llyfr EmynllU, ond y mae yr eiddo Asaph." Os tybia y pwyllgor yn ddoeth, gallant, dan a]110d au y gystadleuaeth (No. 6), roddi 2s. 6c. i Pur," a phrynu y llall am 5s. Nid wyf yn medd^. fod "Asaph" wedi dyfod i'r cystadleuaeth yn hpl'° brydlon, fel y gwelir oddiwrth y mark post ar 1 envelope. Ond beth bynag a wneir, rhodder ba.t coron i'r "Oymro Pur" am ei gyfieithiad. eiddoch yn gywir, ELIS WYN O WYRPAI- P.S.—Y mae ihif 5 yn gyfyngedig i Eglwys^j Mdn, ac os nad yw "Asaph yn Mon y mae yn allan o gystadleuaetb.-E. W. o WYRFAI. If TRAETHAWD—" ENWOGION YR EGLWYS YN NGHYMn11, it O'r ddau ymgeisydd ar y testyn ysgrifena De11! yn fyr am lawer o'r enwogion, ond gadawa fwy a ddyl&i fod i mewn. Mae helasthrwydd a ylder ysgrifen Ap Gwilym Llwyd" yn rh llawer ar eiddo "Dewi." II Mewn perthynas i waith "Ap Gwilym LWV cynwysa fwy na'r gofyniad. Cymerir i fawn Yo 400 tudalen o'i eiddo, nid yn unig enwogion yr Iwys yri Nhymru am y tair canrif diweddaf, dechreua gydag amser planiad Cristionogaetb> chofnoda yr hyn sydd yn adnabyddus am bob cyhoeddus ymhob cyfnod i lawr at yr oes ddiwedd^ Mae digon o ddefnydd yn yr ysgrif i wneyd My?U dan adolygiad un cyfarwydd a'r waeg, ag a yn drysordy bywgraffiadol a nanesyddol ynglrM Eglwys yn Nghymru. Mae y wobr yn syrthio i' Gwilym Llwyd," a chaniataed i mi dafiu i we, air o edmygodd o'i lafur a'i ddiwydrwydd. TRATITT-IAWD-" NEILLDUOLION Y rEDNVA13 EFENGYLWR." Pump o ymgeiswyr—1, Eglwyswr o "F&n>' "Hen Leygwr;" 3, "Hen Bererin;" 4, "C waladr 5, Didymus." 11 Ysgrifena "Egiwyswr o F6n" yn rhvvvadt Yo gynwysfawr, ac yn ddeallgar, ond or yn cymeradwyaeth, mae yr Hen Leygwr" cymeryd mwy o drafierth heb fod yn ol gallu, wadi ysgrifenu yn helaethacb, ac wedi i mewn draethawd y byddai yn anhawdd ei .g ¡1 mewn umhyw gystadleuaeth. Er fodyr yagtlJeí 57 o dudalenau, nid oes ynddi ddim braidd a ell# bebgor, neu a garwn weled wedi ei adael Byddai yn dda genyf wneyd dyfyniadauo hono, 0 rhag bod yn faith ni wnaf ond cyfehio at yr t geir yn nhudalen 26 fel esiampl o'r meddylgar^0 nodwadda yr boll draethawd. Dengya yr ysgri'e3,J ydd ysbryd patchus at bethau sanctaidd, a &S arwyddion o'r aymer wylaidd uwohben Gair ynghyd a'r rhyddia ymchwiiiadol a feithrinir Eglwys yn ei Ptilplit. of Yo Mae'r "Hen Bererin" yn cymaryd ei le,e'?jy gynefin a chyfansoddi, ar ol y ddau flaenorolj fe.^ hefyd Cadwaladr," ac yn yr un modd "Didymus" yn pwyso yn drwm yn y gloriaIljy erbyn yr Hen Leygwr," yr hwn sydd yn teily^ a. wobr, ac wedi ychwanegu at safle lenyddol an1'1* eddua y ddeoniaeth. TRAETHAWD—" CRYNODEB 0 WEINIDOGAETII G'Í' HOEDDUS IESU GRIST." 0 Mae y ddau draethawd a ddaeth i'm llft^i dan y ffugenw Cymraes," a'r llall o dan y Deborah," yn teilyngu cymeradwyaeth oherw^ cywirdeb y sillebiaetb, y cystrawen, a r sylWedo? ymddangosant yn gyfartal mewn llawer y Rhed Cymraes" ar hyd llinell faith uni^u rheilfEordd heb aros yn un man, nac arafu olwy0 ei cherbyd. Teithia "Deborah" ar hyd llJ70i gyffelyb, ond cymer sylw o'r gorsafoedd, a ti&A siwrnai mewn manau priodol. Mewn geiriaa mae dosbarthiad cyfleus yn nodweddu traetPf^ Deborah," a dengve radd o addfedrwydd fflW ,> j "Chymraes," ond cymer traethawd "Cymra0ej|lJ fewn fwy o'r amgylchiadau a hynodent ein Hiachawdwr Bendigedig. Mae yn llawna^ y yn fanylach, ac os rhoddir y rhinweddau fantol yn erbyn dosraniad ac addfedrW y "Deborah," ao ymhellach, os cyffelyb .VLiI ffynonell, fel meddyliaf, o ba un y tyn y d" dwfr, mae y gwahaniaetn mewn teilyngdod ddwy ysgrif yn rhy fach i mi wahaniaethu cdynt, a dyfynu y wobr i un o honynt. c f> hyny, yr ystyriaf i ranu y wobr rhwng Deb or0, "-ChymraeB." <s, D. W. THOMAS, St.

DRUNKENNESS CURED. -—— e A Wealthy American Lady whose only son for YAOJ was a slave to Intemperance, Nervous DepresSlO ofe, Exhausted Vitality, after seeking in vain for a,sirJI£e and trying all known remedies, at last found » means that cured and saved him from a ^TLl^uexS grave. Anyone suffering or desiring to help ot ^ye* this worthy cause, by sending a self-addressed s jjjg^ envelope to Mr. James Holland, 25, Hart sreefraeQ Holborn, London, will receive this informationi eharge. Mention this paper.