Y Llan

• CYSTADLE UAETH II Y LLAN." Cynygir gwobr o 21 am y traetbawd goreu ar y pwnc canlynol "y PROFION, YN YSGRYTHYROL A HANES- YDDOL, FOD ESGOBION, OFFEIRIAID, A DIACONIAID YN YR EGLWYS GATHOLIG ODDIAR AMSER YR APOSTOLION." TELERAU Y GYSTADLEUAETH. 1. Rhaid i'r traethawd gynwys ddim llai a 1,500 o eiriau a dim mwy na 2,000, sef rhwng dwy a thair colofn or LLAN. 2. Y cyfansoddiadau, yn dwyn ffugenwau gwedd- aidd, i fod yn llaw y Golygydd cyn neu ar yr 8fed o Fai. 3. Rhaid i ymgeiswyr ysgrifenu ar un tu i'r ddalen. 4. Cyhoeddir rhestr o'r ymgeiswyr yn Y LLAN am y lOfed 0 Fai. 5. Hyabysir dyfarniad y beirniad mor fuan ag sydd bosibl. Os yn deilwng cyhoeddir y goreu yn ein newyddiadur ar dderbyniad enw priodol yr awdwr. Da genym hysbysu fod y Tra Pharchedig Ddeon Bangor garediced ag ymgymeryd a'r gwaith 0 feim- iadu. ia.da.

BETHESDA. ST. JOHN'S AMBULANCE.—Noa LTIn diweddaf, tra- ddododd Dr. Williams, M.D., Bryn Meurig, an o'r dar- litkiau mwyaf galluog ar y testyn uchod i'r gymdeithaa ynyr Ystafell Geidwadol. Y mae y gwyr ieuainc yn teimlo dyddordeb mawr yn y gangen hon, a diau y bydd yn fantais fawr i'r rhai fvdd yn alluog i dd'od i fyny ac i gael tystysgrif, fel y gallont wasanaethu ar eu cyd-ddynion mewn amgylchiadau o ddamweinian. DAMWAIN.-Dy(ld Mercher diweddaf, fel yr oedd geneth fechan fabwysiedig i Mr. Owen Owens, crydd, High Street, Bethesda, yn myned allan i chwareu, di- gwyddodd fyned ar wib i cyfarfod cerbyd, yr hwn oedd yn cael ei yrll gyda chyfiymdra, nes yr oedd o dan draed y ceftyl. lJJgwyddodd gael cic yn ei tnaicen so anafn ei Haw yn dost, and daeth yn well na'r ofnad. Galwyd Dr. Lloyd i wnio yr archoil. DAMWAIN ÅRALL-Foreu Sadwrn, fel yr oedd dyn ieuanc o'r enw David Jones, Brynllys, ger Bethesda, yn parotoi i fyned at ei waith, rywfodd non gilydd eyrth- iodd ar lawr ei dy a thorodd ei goes yn y fan. Wedi galw y meddyg, Dr. John Williams, deallwyd ei fod wedi ei thori mewn dan Ie yn bar ddrwg. CEIDWADAETH.—Y mae golwg gwir lewyrchus ar ein hachos yn y dref hon. Ymddengya ein bod am gael cyfarfod blynyddol ardclerchog yn fuan, a dywedir fod y parchns lywydd a'r ysgrifenydd, y Mri. T. H. Owen, a J. C. Roberts, yn bwriada cael dyn dieithr yma i areithio, a byny yn G-ymraeg. Y tro diweddaf Mr. Swetenham, A.S., gafwyd. GERLA-i.Dywcdir fod yr ysgolfeistr, fel olynydd i Mr. H. R. Jones wedi ei benooi, sef Mr. Jervis, Amlwcb, mab Mr. Jervis, Commercial Inn, Penisa'r- waen, Llanddeiniolen. Dymunem weled y boneddwr yn fnan yma, ae yn cael pob rhwyddineb.—Gohebydd.

LLANDDAEOG. Edrychir ymlaell gyda hyfrydwch at wawriad Linn Pasg yn y lie hwn. Ychydig flynyddoedd yn ol sefydl-1 wyd Gwyl Gerddorol y Plant" yma., pryd y rhodd- wyd gwaith am y tro cyntaf i'r rhai byehain. Unwyd yn yr wyl gan ddeiliaid Ysgol Sal Pontyberem. Gan mai nifer fach oeddam y pryd hwnw, galwyd enw yr wyl yn Festival Facb." Pa,rhaodd Lianddarog a Phontyberem yn ffyddlon, a chadwasant yr wyl bob Linn Pasg yn gyson, gan gael yr hyfrydwch o weled y nifer yn cynydda yn barnaCls. Eleni bydd nifer fawr o'r ddau le hyn, achorau Llangwuwr a Llangyndeyrn yn cyfarfod yn Eglwys Lianddarog. Yn lie yr harmonium, bydd dau brass band yn chwareu. Bydd brass band Lianddarog yn cymeryd hanet y tenan, a brass band Pontyberem yr haner arall. Diagwylir cyf- arfod gerllaw yr ysgoldy, yr offeiriaid yn ea gwen- wisgoedd, a'r bands yn blaenori yn yr oryrodaith. Mewn gwirionedd y mae He i gasgiu fod y Festival Fach wedi myned yn Festival Fawr. Y mae pobi Lianddarog yn enwog am eu caredigrwydd i daieithriaid, a dichon y byddant am y cyntaf yn parotoi te, &c., ar gyfer y lliaws. Cewch hanes yr wyl, ac enwau ei chymwynaB- wyr, pan y cyraer le.

LLANDUDNO. Yn YSGOLION CEKEDLAETHOL.—Arholwyd yr yegolicn uchod ar y 15red a'r 18fed o'r mis diweddaf, gan y Parch. E. T. Watts, M.A., a Mr. E, Roberts, arholwyr droa ei Mawrhydi. DB. lawn genym ganfod i ysgol y babanod, dan ofal Mrs. Morris, ynghyd ag ysgol y bechgyn a'r genethod, dan ofal Mr. Morris, fyned drwy yr arholiad yn y modd mwyaf boddhaoi. Derbyniodd pob bachgen a geneth oedd wedi pasio yn y tair R. lyfr gwertbfawr fel gwobr. Yr oedd y llyfran wedi eu prynu gyda'r elw a dderbyniasid oddiwrth gyngerdd y plant yn mis Tachwedd diweddaf. Cynheiir y cyngerdd hwn yn flynyddoi, ac y mae wedi enill y fath boblog- rwydd fel y mae y George's Hall yn Jlawer rhy fechan i'w gynal. Wrth gwrs y mae parootadau ar ei gyfer yn cynwys II afar a thrafferth dirfawr ar ran Mr. a Mrs. Morris, ond trwy hyn gallnogir bwy i wobrwyo y plant heb roddi baich ar y Committee. Enillodd Mrs. Morris yr Excellent merit grant y flwyddyn hon eto, a hyny am y cheched tro yn olynol. Mae hyn yn brawf amlwg o'i diwydrwydd a'i galla fel athrawes. Nis gall eyflwr llewyrchns yr ysgolion lai na bod yn dra boddhaoi i'r Managers, a phawb sydd yn tsimlo dyddordeb ynddynt. Dymunwn i Mr. a Mrs. Morris iechyd a nerth i gadw yr ysgolion yn y dyfodol yny safle uchel i'r hon y maent wedi en codi.Madog,

LLANELLI. Pan yn siarad ag Eglwyawr ychydig ddyddian yn ol, mewn perthynas i'r Waag Eglwysig Gymreig, a dyled. swydd Eglwyswyr i wneyd ea goreu i gael cylchrediad helaethach i'r LLAN, yngyd a'r cyhoeddiadaa misol, sef Haul a'r Cyfaill Eglwysig, dywedai fy nghyd-Eglwyswr wrthyf mai bodolaefh byr-barhaol oedd i'r LLAN, am mai bychan oedd ei faintioli, ac ychydig o newyddion Ileal a gynwysai: 11 dyma Llanelli er engraifft," meddai pa bryd y gwelsoch linell ynddo mewn cysylltiad i'r dref boblogaidd hon, yn fasnachol neu Eglwysig?" "Os ydych," meddai eilwaith, "am gylchrediad helaeth- ach i'r LLAN yn Llanelli, bydded i'r offeiriaid neu ryw- un a fedr ysgrifenn Cymraeg ddanfon llith yn wyth- nosol iddo." Mr. Gol t yr oeddwn yn orfod cyfaddef fod Ilawer o wirionedd yn sylw diweddaf fy nghyd- Eglwyswr. Yr oeddwn yn gobeithio y baasai fy awgrymiadan yn Y LLAN ychydig wythnosau yn ol ary pen hwn, yn fendithiol i ddeffroi offeiriaid y dref kon 0'11 difaterwch! Nid gwiw cela y ffaith, mai ychydig yw nifer yr offeiriald hyny sydd yn tala y sylw a ddy- lasent i'r Wasg Eglwysig Gymreig I Y mae y fath gyndynrwydd a difaterwch yn peri i mi wingo yn fy nghroen. Dydd Sadwrn, Ebrill y 6ed, agorwydysgoldy eang a hardd yn mhlwyf St. Paul, er mwyn cynal Ysgol Sal a chyfarfodydd eraill mewn cysylltiad ag Eglwys Crist. Yr oedd meistriaid y gwahanol weithfeydd aloan, sef tmri. J. H. Rogers, J. S, Tregonning, E: Trnbshaw, J. Bourne, ac eraill yn bresenol. Siaradodd pob an o honynt yn y cyfarfod. Cadeirydd y cyfarfod oedd Mr Bonrne (cadeirydd y Bwrdd Lleol). Cafwyd anerchiadan campas gan y Parch. Eli Clarke, Aber- tawe' Canon Williams, Llanelli; Cadben Scott, a Mri. Fisher, ithomas, Smith, ac Isaao Simon. Ystyrid agoriad yr adeilad newydd rror bwysig fel yr joedd tri reporter yn bresenol, ae ymddangosodd ffrwyth llafar un o honynt mewn Sdwy golofn lawn yn y Welshman (newyddiadnr a gyhoeddir yn Nghaerfyrddin). Yr oedd yn un o'r cyfarfodydd goreu y bn'm ynddo erioed, ac yr oeddwn yn disgwyl cael gweled ychydig hanes o'r hyn a gymerodd le ar dadalenau Y LLAN, ond fe'm siomwyd y tro hwn eto. Na, dim un gair Pe bao yr hyn a ymddangosodd yn y Welshman yn ymddangos yn Y LLAN fe fyddai yn symbyliad i lawer Eglwyawr i wneyd mwy o blaid yr Eglwys. Gan na wna yr nn gwr; lien na lleyg, ddanfon llith i'r LLAN o'r dref bobJ- o^ai'dd hon, yr wyf yn bwriada o hyn allan wneyd ychydig yn y cyfeiriad hwn. Yn fy llithiaa dyfodol rhoddaf hanes y gwahaol Eglwyai ac ysgoldai dan ofal y Parch. D. D. Jones, ficer gweithgar plwyf St. Paul, ac hefyd eglwysi ac ysgoldai dan ofal yr hen gawr Canon Williams, yn mhJwyf Llanelli. Yr wyf hefyd yn bwriada pwyao a mesur y gwahanol offeiriaid yn y ddan blwyf: 08 y bydd iddynt deilyngu canmoliaeth, mi a'i rhoddaf h«b ddefnyddio sebon zneddal, os na, lookout.—Myrddin Coch.

BHUTHYN. ETHOLIAD GWAHCHEIDWAID.—Gwnaethpwyd canlyn iad yr etbolwyd yn hysbys ddydd Mercher diweddaf, pryd yr etholwyd y ddau flaenaf :—Mri. T. P. Roberts (B.), 108 C. G. Jones (E.), 102 G. F. Byford (E.), 97. —Etholiad Derwen.—Mr. E. T. Jones (M.), 85; Parch. M. Hughes (E.), 37. Gweiir yn ol y ffigyrau nchod fod llawer iawn o waith gwneyd gan yr Eglwyswyr, cyn y cant eti dychwelyd y tro nesaf ar ben y p6l, ac yr wyf yn gobeithio yr aetudiant les y werin yn drwyadi, a chyfeillachu mwy o honynt, nag sydd wedi ei wneyd yn y gorphenol. Ymwelvvyd a'r Dyfiryn gfm wlawogydd mawrion yr wythnos ddiweddaf, ac yr oedd rhanau o hono yn ym- ddangos yn fwy tebyg i fôr na dim arall. Pob peth y.n ei amser.

COCKETT. Nos Lun diweddaf, er garwed yr bin, ymgasglodd cyn«lieidfa ragorol o bob! y plwyf ynghyd i wrando Atonwyson" yn darlithio ar Hanes yr Hen Eglwys., Brydeinig." Cymerwyd y gadair gan y Parch, h). Roderick, y ficer, ac wedi yeiiydig eiriau pwrpasoi, galwodd ac y dailithydd. Eglunti Mr. Richards ei ddarlith drwy y Magic Lantern ac yr oedd yn aiulwg ddigon fod y bobi ya gwerthfawrogi y ddarlith drwyddi oil. Yr oedd y darluniau yn dra rhagorol, ac yr oedd pawb wrth en bodd am yr awr a haner y bu y darlith- ydd yn siarad. Gwnaeth y Parch. E. G. Williams, diweddar gaplan Carchardy Abertawe, sylwadau rhag- orol ar y ddarlith wrth eilioycynygiadoddiolchgarwch i'r darlithydd. Ymwahanodd pawb wedi en llwyr fodahau.

GWMBWELA. Nos Fawrth cafwyd cyfarfod rhagorol eto yn yr Eglwys newydd yn y lie uchod. Yr oedd yn dda. iawn genym weled cymaint o Ymneillduwyi: wedi dyfod ynghyd, pa rai a amlygasant ea boddhad yn fawr iawn drwy gyfi'wng Mr. Jones, diacon pertbynol i'r Gyfondeb Mothociistaidd, yr hwn a ddywedodd ei fod wedi ei lwyr foddloui yn y ddarlith, pRn yn cilio diolchgarwch i Afonwyson. Datganai boneddwr Ymneillduol arall ar g'oedd, ei fod wedi cael goieani ac adeiladaethneilldtiol trwy gyfrwng y ddarlith a gobeithiai y deuai Afon- wyson i roi tro am diinynt eto.

YvTAUNAKLWYDD. Nos Fercher, bn Afonwyson, gyda'r Magic Lantern, yn darlithio ar Yr Eglwys Brydeinig: ei phlamad ali thyfiant," i gynulleidfa rhagorel yn Eglwys newydd y He uchod. Rhoddwyd gwrandawiad astud i'r dar- lithydd am rhagor awr a haner o amser, tra y bu yn rhoddi hanes rhagorol, yn Gvmraeg a Saesneg, planiad a thyfiant hen Eglwys ein Tadaa yn y wlad. Aeth & ni yn fanwl, eto yn fywiog, drwy yr wyth canrif gyntaf, a rhoddodd hefyd ychydig o engreifftiau o waith yr Eglwys yn y tair canrif. diweddaf, er profi nad oedd hi wedi marw, ond ei bod hi fel y berth yn llosgi yn dau, end heb ei difa. Cymerwyd y gadair yma eto gan y Ficer.

Ddwy neu dair blynedd yn ol sefydlwyd YJ1 Boston gymdeithas athronol i wneud ymchwil- iadau ymddiriedol i'r cwestiwn o ragarwyddoldeb breuddwydion, argraffiadau, rhagdeimledau, &c. Yn mysg y llaaws adroddiadau sydd hyd yma wedi dyfod i law yr ysgrifenydd, ymddengys fod rhai enghreifftiau o gyd-ddygwyddiadau hynod, a dweyd y lleiaf. Ar y 14eg cynfisol, rhedodd Charles Nier, Scranton, Pennsylvania, nodwydd i'w droed. Methodd y meddygon a'i chael allan. Yn mhen wythnos aed ag ef i beiriandy y rheilffordddry. danol, a daliwyd ei droed yn agos iun o'r dynamos. Er syndod i lawer, yr oedd y nodwydd wedi ei thynu allan mewn pymtheg mynyd! Gall hwn fod yn awgrym tra buddiol i'r meddygem.

THO I El GEFN AT Y BOBL YMDDIDDAN GAETEEEOL AR BWNC CYNEFIN. rc yr. J. it. w.] FICER.- Boren da, Mr. Jones, y mae arnoch eisiau gofyn cwestiwn i mi 'rwyf yn credu ? MB. J.-Oos syr, y mae ond yr wyf yn gobeithio nad wyf yn cymeryd i fyny eich amser, ao na fydd i'r poth a d3ywedaf eich digio. F.—Yn ylle cyntaf, nis gellwch gymeryd fy amser i i fyny canys nid oes genyf ddim o fy eiddo fy hun perthyn yn gyfangwbl i chwi ao eraill a geisiant gyngor neu gynorihwy. Mae offeiriad bob amser ar .y ei ddyledswydd (on duty). Yn yr ail le, ni ddigia neb fi, a siarada allan yn onest yr hyn sydd ar ei feddwl. Mae unrhyw both yn well na chwyrniadau tanddaearol neu hustyngiau tu ol i gefn dyn. Mr. J.—V/el, hyn ydyw. Daeth Mr. Low i'r Eglwya y Sul diweddaf, pryd yr oeddych chwi yn gweinidogaethu am y tro cyntaf, a dywed i chwi droi oefn at y bobl, ac os gwnewch hyn y gwaant hwythau droi eu cefnau arnoch cawithau. Wrfch gwrs, nid yw ef ond yn siarad urosto ei hun, ac nid wyf yn tybied y gwnai unrhyw un arall ei xoddi mor drwsgl (rudely) ac nid wyf yn gwybod yn iawn sut i'w ateb. F.—Y mas yn ddrwg genyf, wrth gwrs, ei fod ef neu unrhyw un arall yn dyfod i dy Dduw i ddefnydd- io, fel pe tae, opera-glass neu chwydd-wydr, yn lie addoli a dweyd ei weddiau, oni etc nid wyf yn cy- meryd ar, neu yn credu, ei fod yn meddwl bod yn JL anfoesaidd. Mae anwybodaetharhagfarn yn ami yn gwneyd ini siarad yn ddigyngor a byrbwyil gyda'r genau, ac mewn dull y buasai yn ddrwg genym dros liyiiy wA-d'yn. Maddylia, mae yn debyg-mai mown rhanau o'r gwasanaeth, fel engraifffc, yn y Crado y byddaf yn troi tua.'r Dwyrain neu'r ailor. Mr. J.-Ië, dyna ma.e yn ei feddwL F.—A pha fodd yr oedd y bobl yn troi y pryd hyn ? Mr. J.-Tum'.r Dwyrain, wrth gvi,,s; fel yna mae yr eisteddleoedd wedi eu trefnu, oddieithr mewn rhai eglwysydd He eu troir yrnhob dull a modd tuar pwlpud, fel na fyddai achoa ini ddyfod i'r Eglwys ond ar adeg y bvddai yno bregeth, neu f01 pa b'ai y bregeth fyddai y prif beth bob amser yn yr Eglwys. F,—Y mae yn 11 aw en genyf eich bod chwi o leiaf yn gwybod mm lie i addoli ydyw yr Eglwys yn flaenaf, yn ail i weddio, ac yn drydydd i bregethu. Ond pe gwynebai y bob! tua'r Dwyrain a'r "clerigwr tua'r Dwyrain, a fyddai i synwyr cyffredm a gonest- xwydd arwain un i ddweycl ei fod ef yn troi ei gefn at y bobl, neu ei fod yn gwynebu yr un ffordd a/i gyd-addolwr ? Mr. J.Wrth gwrs, yr ydych chwi yn gwynebu yr un ffordd a hwythau. F.— Oedd Mr. Low, yn eistedd yn yr eisteddle olaf yn yr eglwya, wrth y drws Gorllewinol ? Mr. J.-Nag oedd, ond eisteddodd tua'r canol, neu yn uahel i fyny yn yr eglwys. F,Folly, 'twy'n tybied y caifi ei esgusodi ar ei egwyddor ei hun, o droi ai gefn ar lawer o'i gyd- addolwyr ? Mr. J.—With gwrs, fe all. Nid wyf yn tybicclyr hofrai efa y ffordd yna oi fodrli, ond 'be thsydd yn saws i'r wydd sydd yn saws i'r ceiiiogwydd." F.—Yn gymwys. Yn awr, beth yw swvddogasth yr offeiriad plwyfol pan na byddo yn cyfarob ei bobl? Ai nid i fod yn arwemiwr iddynt mewn addoliad ac mewn gweddi ? Mr. J.-Yn ddiau. E'. -Ac mOte yr arweiniwr fel rheal ar y blaen i'r rbiii y byddo yn eu harwain, ao edrycha yr un ffordd A hwytliau ? Mr. J,—Dyna fel y mae. F.-Yna, pan fyddo swydjwr yn gwirfoddoli i arwain gobaith anobeithiol mewn gwarchae, a wna y milwyr rwgnaoh a bygwth encilio am ei fod yn troi ei gefn atynt ? rYrr. J.—Fi fydd iddynt fod mor ffol. F.-Pan yr oeddych chwi yn priodi yr ydych yn cofio i chwi safyll a phenlinio o flaen yr offeiriad gweinidogaethol, ac fod eich gwas a'ch morwyn priodas y tu ol i chwi: a ddarfu iddynt wedi hyny gwyno am i chwi droi eich cefn atynt yn ddirmygus, ac o achos hyny iddynt wrthod dyfod i'r boreubryd priodasol ? Mr. J.-Buasai hyny yn ddrychfeddwl afresymoL F.-Ac yn yr angladd y diwrnod or blaen gwelsoch y clerigwr yn cyfarfod y corff wrth y porth, ac yna, fel y cyfeiria y rhuddell (rubric) myned o'i flaen" gan ddweyd y brawddegeu agoriadol y gwas- anaeth. Ddarfu y galarwyr gymeryd tramgwydd am iddo droi ei gefn atynt ? Mr. J.-Ni allaeai fad ganddynt y fath ddrvch- feddwl. Wrth gwrs, mae yr arweinydi ar y blaen. F.—'Rwyf yn meddwl, ynte, y gwelwch olwg synwyr oyfiredin y mater, a pha mor lleied y eyfcuna grwgnaohiad Mr. Low a synwyr cyffredin. Ond gellir neshau at y owestiwn oddiar bwynt golygfa arall. Gwyddoch fod yn y Llyfr Gweddi ruddellau neu gyfarwyddiadau pa fodd i gario ymlaen y gwasan- aethau, ao fod y rhuddellau hyn yn gyfreithiau, neu yn hytrach yn gyfreithiau lleol (bye-laws) yr Eglwys, rhwymedig ar bawb sydd fel Eglwyswyr yn derbyn ao yn defnyddio y Llyfr Gweddi ? Mr. J.—Ydyw, yr wyf yn gwybod hyny ond nid wyf yn cofio unrhyw ruddell ynghyich troi tua'r Dwyrain. F.—A ydych chwi yn oofio am unrhyw ruddell yn trafnu i'r offeiriad wynebu y bobl ? Mr. J.—Ydwyf; onid ydyw yn dweyd am iddo droi ac y bobl pan yn darllen y Deg Gorohymyn ? F.-Yn sier y mae. Yn awr, cymerwoh y Llyfr Gweddi hwn ac edrychwch mewn faint o leoedd y mae rhuddell yn dweyd am iddo droi at y bobl. Mr. J.—Gadewch i ni wel'd. Boreuol Weddi; dim yn y fan yna, oddieithr darllen y Ilitheedd, pan y mae i droi megis y galler ei glywed yn oreu." Prydnawnol Weddi; dim byd. Credo St. Athanasius; Y Litani; dim feyd. Gwedd'iau a diolchiadau din1 byd. Colleetau',fEpistolo.n, Efengylau dim byd. Y Cymun Bondigaid Mae i droi at y bobl pan yn datgan y Deg Gcu^nflkn. F.—MaddeuwWr^Hftam foment. Og ydyw yn cael ei orchymyn ytflBduol ar ol dechreu unrhyw wasanaeth, yna er flH neillduol i droi at y bobl. onid ydyw hyn yn cHnd yn ganiataol nad oedd ef cyn hyn yn gwyneb«MHB^> ? Mr. mae. Pe b'ai yn eU gwynebu bob buasai yn afreidiol cad rheol newydd i bo^/ado wneyd hyny wrth rhy^ bwynt int), neU le noillduol. F —Felly siwr. Yil^eol gyffradin, gan hyn, ydy^> nad ydyw i lygadrytliu'i wynebau pobi, fai y gallwu