Y Llan

DOSBARTH I. Y DI'EILEN OLAF. Anwylwn y ddeilen olaf,-arion Enrlîw o'r oea hiraf; Carodd a heriodd yr haL-ond cwympodd, O'n golv»g gwywodd dan gilwg ]gaaaf. Gr.B.

ENGLYN I'R IAITH GYMRAEG. Abl iaiili anr o fcleth eiriaa—Gomer hen Yw'r Gyairaeg, yn seiniau Ydyw i gyd wedi'i gwau, Yu nodedig :awn didan. OWEN DINORWIG.

DOSBABTH II. Y CYBYDD. Wele gybydd gWilel eigoban, Er yn fycbad, gerwin ioj Cul ei wyneb, eel ei enau, Yn y rnwuan mae ei nod; Main y liygaid, y itiaen U'wga Golwg byg-ddn, cilwg poen, Arwr luiloedd o'r aar melyn, Oer ei grysyu ar ei groen. Lletty cantwll, het ddi-gantel! Gwena oerfel, gan wir fod Anfad gaban ynfyd gybydd Yn wir giudydd oer ei glod Gwalian moelion gwael y moledd I'r digonedd aur digoll; Tywyll arw tyUau oerwynt I Mawr yw'r helynt ynddynt oil. Glo yn eisian, gwely'n isel, Dyna gornel y dyn gwael; Mynu anfoes famon anfad 7 Yw ei fwriad ef o'i faei; E'roes arian ftr usuriseth- t Golud helaeth caled tin; Gael i'w ffwrn aur Califfornla. Ni wnai waia i hwn a'i wJn. Mae ei garpian am ei gorpws Fel yn gycuvvys foli'n g&8 Ddawn gul odiaeth ddyn goIndog- Un aufoddog, enwog was Er yn medda arian, meiddi&'n Wael gardota'n \vyl ger ty; Gwna er ceioiog weini'r cenad, Ac am damaid honiad hy'. Ac er dimai caria domen Yn dra Ilewen drwy y lie, Hon a goidw mewn hen gadach, Ni cheir bwbach Pyr i b'ie; O'i boll arian ni all wario Dimai gryno ;-dyma'i gred- "Enrddnw hwylns, ti arddelaf Y daw lynea"i hyd a'i led." 6> 0 raib enaid yn crybinio! Crafo. twylio, cryf wyt ti; Gwertbn'r Iesa gwarth i'r oesoedd Hyn a fwriodd hwn o fri; Rhwd y trysor mewn rhawd troaedd Ddwgi bydrcdc1, lJygredd lIwm, Enaid Saddas nad oes iddo $ Nod i'w biesio ond ei blwm. GL B. f

CREDO YR APOSTOLION. (Aralleiriad.) HoJJallaog Dduw Dad gredaf, Grewr net' a daear lawr Ac yn lean Griat auwylaf. Ei Fab Ef a'n Harglwydd mawr Trwy yr SBbryd Glan fe" ganwyd, Cafwyd Ef o Forwyn Fair, A dioddefodd dan Pilatns, A groeshoeliwyd, medd y Gair, Fe fn farw ac a gladdwyd, Diegyn hyd i uffern wnaeth Ond y trydydd dydd cyfododd, Ef o fsirvv'i) fyw a ddaetb, Yna fry i'r nef esgynocid Ar ddehenlaw Dnw ei Dad Hollallnog, daw oddiyno I farnu'r byw a'r meirw heb wad. Yn yr Ysbryd Glan mi gredaf, Yaaddiriedaf ynddoEf; Yn yr Eglwya Lan Gathoi'g, Forth arweiniol yw i'r net; Cytriun Sanctaidd a maddenan't, Pechod yaaa o bob rbyw Adgyfodiad corph o'r beddrcd j Eto i dragywjddol fyw. Liangwnadie. Ap Monus. 1

LLINELLAU LLONGYFARCHIADGL I: Mr. J. Stanley, Cwmafon, ar gyflwyniad tysteb iddo gan ei weithwyr, Mawrth 2il, 1889. Gydweithwyr, ciyma ni mewn hedd, Bob nn yn llawen iawn ei wedd, Yn eydgyfarfol Ttieviii inawr-tri Er anrhyded(iti'n ttieistr rii. CVDGAIi-Ei anrliyd,-ddu wneloni, &c, Mae'n gwir deilynga byn. Os bu teilyngdod pur erioed, Yn lan ei wing, yn hardd ei droed, 0 fewn ein meistr mae yn awr Yn dawnaio fel pelydraa'r wawr. CYDGAN-Pob llwydd i'r Copper Miners, &o., Difachlad tyddo'ck haul. Hawdd iawn i ni yw canu'n lion Ar adeg bapnb rnegis hoii, Tra'n gwol'd ein Lueistr yti gytnn A'i ganoedd gweitbwyr inegiB un. CYDGAN—O boed i'r nnrleb ytna, &c., Gynyddu'n f wy o hyd. 'Nawr Mr. Stanley, 'n iach ein bron Y rho'wn i chwi yr anrheg hon, Ond cofiwcii hyn, fod ynddi hi Galonaa'ch gwrol weithwyr chwi. CYDGAN—Pob llwydd i Mr. Stanley, &c., A Mrs. Stanley mwy. Mae pob pethdo. sydd yn ein mysg, Cymeriad, talent, bri, a dysg- Maent oil o'cb plaid, maent oil ynghyd Yn canu'ch clod yn nghlustiau'r bvd. CYDGAN-Pan ddaw'r etboliad nesaf, &c., Ca'r deyrnaii wybod byn. Boed nef a daearfyth ynghyd Yn gwenn arnoch ar bob pryd, Yn llaw yn llaw awn mwy ynilaen A'n baner wen heb nn ystaen. CYDGAN—Pob llwydd i'r fasnach alcan, &c., Droa bedwar ban y byd. D. MICHAEL (DEWI AFAN).

ABERHONDDU A'R EISTEDDFOD GENDLAETHOL. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,-Da gonyf ddeall oddiwrth ysgrlf eich go- habydd fod pwyllgor yr Eisteddfod uohod wedi bod mor ddoeth ag ail ystyried au penderfyniad gwreidd- iol, sef peidio bysbysu enwau eu beirniaid nes y buasai eu programme yn barod, a'u bod ar fedr cy- hooddi eu rhestr o'r cyfryw rai. Mae ei gohebydd yn hollol gywir pan y dywed na "ymgystadla amball fardd neu lenor nes cael gwybod pwy yw'r beirniaid." Y mae yr un mor gywir hefyd pan y cydnebydd fel pob dyn goneafc nad yw pethau eisteddfodol yn y gorphenol wedi cael eu cario ymlaen uwchlaw ambeuaeth," a dyna y rheswm yn gymwys paham nad ymgeisia llawer un nes gwybod yn gyntaf pwy sydd i'w glorianu. Nis gall eich gohebydd wadu, ao yn wir y mae yn awgrymu hyny, fod dynion angbymwys wedi cael ea dyrchafu i'r fainc feirniad- ol mewn eisfceddfodau, a hyny yn lied ddiweddar- dynion yn ddifiygiol mewn gallu, neu egwyddor, nea fe ddichon y naill a'r llall, a gall yr hyn a ddigwydd, odd mewn eisteddfodau blaenorol, ddigwydd eto yn Aberhonddu, gan nad yw y pwyllgor yno, mae'n aebyg, mwy nag eraill, yn hoai arifffteledigcwydd. Gobeithio na bydd i gysylitiadau personol na phleidiol ymyraeth yny gradd lleiaf & dewisiad y pwyllgor. O'r tu arall, os bydd iddynt benoldi I dynion ydynt wedi profi eu hunain i'r byd Henyddol yn addaa i'r gwaith," fel y sicrheir ni gan eieh go- hebydd y gwneir, pob path yn dda ond rhaid iddo faddeu i mi eu am wneyd defnydd o'r gair bach "os" a rhaid iddo yn mhellach ganiatau y rhyddid fel hen eisteddfodwr i farnu hefyd pan gyhoeddir y rhestr, a fydd y pwyllgor wedi llwyddo i ddewis y cyfryw | feirniaid ai peidio. Yn sicr i chwi, nis gellir disgwyl | i undyn dreulio misoedd o ymdrech galad ar gyfan- soddiadau llafurfawr heb gael perffaith foddlon- rwydd parth. cymhwysder ei feirniaid, y rhai ddylent fod fel gwraig Cesar, uwchlaw amhauaeth." Un awgrym eto. Gan fod yr Eisteddfod wadi ei thaflu fis yn mhellacb, sef i Fedi, onid doeth a tbeg hefyd tuag at yr ymgeiawyr fyddai rhoddi mis ychwanegol iddynt hwythau ? Gofyniram y cyfan- soddiadau i fod mewn llaw ddechreu Mehafin, ac felly adael dros dri mis i'r beirniaid i'w clorianu, tra. nad yw yr ymgeiswyr wedi oael ond rhyw wyth neu naw mis at eu gwaith. Gyda dymuniadau gorau am lwyddiant yr uchel-wyl yn hen dref Aberhanddu,- Y gorphwys yr eiddoch yn wladgar, HEN EISTEDDFODWR.

AMDDIFFYNIAD YR EGLWYS YN NGHYMRU. At Olygydd." Y Llan a'r Dywysogaetlt." Syr,-Byddaf ddiolcligar iawn i chwi os caniatevvcb i mi ychydig o ofod yn eich nawyddiadur clodwiw i ddweyd gtiir neu ddal.1ar y pwno pwysig Hehod. Y mae ftawer wedi ei ddvveyd a'i ysgrifenu ory pwnc uchod mewn cynhadleddau a darlithiau, oud y mae dau neu dri o bethau, cyn bolled ag a wn i, nad oes neb wedi eu cyffwrdd eto, a dyrua beth ydynt: 1. Geill person wneyd llawer iawn mewn amddi- ffyniad i'r Eglwys trwy ymweled âpbawb o'i blwyf. olion yn ddiwahauiaetb, a chydymdeimlo ft hwy yn eu gwabanol brofedigaethau, gofid, a cholledion y person a'i wraig dalu ymweliad ami ag Eglwyswyr ei blwyf. Owns. hyn lawer iawn dros amddiffyniad yr Eglwys, a bydd yn foddion i uno boll Eglwyswyr y plwyf yn un fyddin fawr, gref, a gweitbgar. Dengys hyn fod y person a'i wraig yn cydymdeimlo â hwy i'r byw, ac yn caru o eigion eu calonau bob Eglwyswr. Ond fel y mae yn alarus cyfaddef, y mae Ilaiver per- son balch a fEroenuchel, fel y dywedodd yr Hen Domos yn Y LLAN diweddaf, yn meddwl mwy am y safle uobel y mae wedi gyrbaeddyd yn Oxford a Cambridge rtac am eneidiau ei blwyfolion a llwydd. iant yr Eglwys. Dyledswydd y fatb, yn ol ei feddwl of, yw iddo ef a'i wraig dalu ymweliadau ami a. chyson â'r yswain a mawrion eraill, ond am vr amaethwyr tlawd a'r gwetthnvvr, di'r help, os gwel- y ant eu gwynebau glan unwaith bob blwyddyn a haner neu ddwy flynedd, y mae hyn yn eithaf aigon iddynt hwy. I ba beth y mae hyn yn arwain ? 11 I ddadgysylltiad. Y mae y fath bersoniaid yn eiddig- eddus iawn wrth y dadgysylltwyr, pan mown gwir- ionedd y maent hwy eu hunain yn gwneyd mwy dros ddadgysylltiad mown wythnos nag v mae'r galyn yn wneyd mewn blyoyddau. Bdrychwch ar ?efylifa-fu,rwaidd llawer Eglwys—nid oes yno nac andeb na chydweithrediad, am yr unig reswm nad yw v person a'i wraig yn cyflawni ou dyledswydd fel y dylent tuag at bawb, ie, yn herwydd eu balehder a'u stiffness. 2. Y mae llawer o beraoniaid yn ynadon hedd- wch, ao y maent yn credu fod eistedd 80r y faine lain? yn fwy pwysig ac angenrheidiol iddynt hwy nag ymweled S'u plwyfolion o bob gradd a sefyllfa. Druayi o'r tlodion, druain o'r afiach, droain o lawer o Eglwyswyr zelog ond tlawd eu hamgylohiadau- nid ydynt yn gweled gwyneb eu ficer, neu eu rheith. or, o un flwyddyn i'r liall Y mae hyn yn cael ei wntsyd yn hynod ami, a phe byddai y fath berson- iaid yn cael eu suspendio, byddai yn fendith fawr i'r Eglwys. Y gelynion mewnol yma sydd yn lladd ac yn disfcrywio yr Eglwys, a goreu i gyd po gyntaf y Qoie- gwared o honynt a phe byddai Esgobion Cymru yn talu sylw uniongyrchol i hyn, caem iJdi- wygiad buan yn yr Eglwys. 3; Y mae llawer o Ddeoniaid Gwladol nad ydynt yn cynal oyfarfodydd deoniaethol, yr hyn Bydd yn resynus iawn i feddwl, pan y mae y fath ymosodiad- auerhyll yn cael eu gwnayd ar yr Eglwys. Yn lie oynllunio a chydweithredu i wrthweithio y fath ddy- lanwa,d gwenwynllyd, y maa llawer o'r Deoniaid Gwladol yn plethu eu dwylaw. Y syndod i mi a llawer eraill fod dynion o'r fath yn oymeryd swydd- au. pan nad oes ganddynt y chwaeth na'r oymwys- derau i w cyflawni. Beth yw hyn ond y difaterwoh mwyaf, yr byn sydd yn niweidiol iawn i Iwyddiant yr EglwyB. Os na chawn ddiwygiad buan yn hyn o beth, hydd yr ymosodiadau ar fyr yn hynod bersono!, yn enwedig ar ddeoniaethau yn Eagobaeth Llan- elwy.—Yr eiddoch, &o., OARWR DIWYGIAD.

Y GYNGRES EGLWYSIG. At Olygydd Y Llan, a'r Dywysogaeth." Syr,Symudiad hynod o hapus ydyw yr un y cyfeirir ato gan y Parch. Evan Davies, Owmtillery yn Y LLAI# heddyw. Y mae yn haeddu sylw, cyd- ymdoimlad, a chefnogaeth pob ofieiriad a dderbyn- iodd ei addysg yn Llanbedr, a phob myfyriwr sydd yno yn bresenol. Gobeithiaf y bydd i bawb a allant, gydgyfarfod yn Nghaerdydd, ac y cynhelir eyfarfod i drin pynciau ymarferbl yn dal cysylltiad a llwydd- iant yr Eglwys yn Nghymru. Dylid apwyntio pwyllgor yn ddioed er mwyn tynu allan gynllun, a threfnu materieu eraill cysylltiedig a'r symudiad. Bydd yn dda genyf gydweithredu ymhob modd o fewn fy ngallu a'm brodyr Parchedig sydd wedi bod mor ystyriol a doeth a chymeryd y cam cyntaf yn y mater.-Yr eiddoch, &a., Ficerdy Aberteifij GWILYM CYNOG AP DEWI. Mawrth 22ain.

At Olygydd y Llagt ar Dywysogaeth." Syr,—Yr wyf yn cydio yn yr ysgtifbin heddyw, gan ei drochi yn yr ino, mewn atebiad i wahoddiad y Parch. Evan Davies, Cwmtillery, yn y rhifyn di- weddaf o'r LLAN. Y mae yn dda genyf gael ar ddeall fod darpariadau helaetii ar droed yn Nghaer- dydd a'r gymydogaeth er mwyn rhoddi derbyniad calonog i'r dieithriaid i'r Gyngres Eglwyaig yn mis Hydref nesaf. Dyna gam yn yr iawn gyfeiriad, gan ei bod yn amser i godi y peth i'r gwynt. Dylid tynu sylw cyflcedinol at hyn, ia, a chadw y sylw arno hyd Hydref nesaf. Nid ydyw y liiaws Eglwysig yn Nghymru yn gwybod rhyw lawer yn ymarferol am y Gyngres Eglwysig, ac nid ydym yn eynu at hyny, gan nad ydynt, hyd yn hyn, wedi cael rhyw lawer o gyfleuederau i ymgynefino a hi, Rhaid, yntea, taenU gwybodaeth yn ei chylch ar hyd a lied o hyn hyd hyny, fel y byddo y bobl yn llawn o honi. Bydcl hyn yn sicr o'u tynu i Gaerdydd yn mis Hydref. Bydd bron yn anmhoaibt iddynt aros gar- tref pan y bydd eu meddyliau a'u teimladau yn Nghaerdydd. Y mae rhai rhwystran ar y ffordd, a dylid, os yn ddichonadwy, eu symud ar unwaith. Goddefer i mi, yute, yn y fan hon, nodi un o honynt, a'r un penaf hafyd o ran hyny. Bydd y railway fare a'r tocynau yn rhoddi hawl i'r gwahanol gyfarfodydd yn resymol rad, a byddir yn gwybod cyn oychwyn faint gostia y cyfryw ond y mae tywyllwoh rhyfedd oddi amgylch y board and lodgings yn Nghaerdydd yn ystod y pedwar diwrnod crybwylledig. Yr ydys am oleuni ynghylch y lletyad yno. Y mae y rhai hyny sydd yn arfer mynychu y Gyngres Eglwysig yn rbeolaidd y naill flwyddyn ar 01 y llall yn barod i feddwl fod pawb yn gwybod yr ins and outs ynghylch hyn fel hwythau. Os eir ymlaenar y dealldwriaeth yna, gwneir eamsyniad dybryd, a gwell ei osgoi, os gellir, mewn pryd. Bydd y board and lodgings, os na cheir goleuni arno yn lied fuan, yn debyg o darfu llaweroedd rhag dyfod i Gaerdydd yn mis Hydref. Dyna'r bwgan mawr sydd ar ffordd gwyr y wlad ;-bydd yn sior o'u tarfu wrth y miloedd os na symudir ef yn y oyfamser. Yn awr, yr wyf yn galw ar y pwyllgor lleol yn Nghaer. dydd i ddodi matcben yn y bwgan hwn, fel y gellir ei ddifa ar unwaith, ac yna bydd yn non est. Y mae llaweroedd, ynllen a lleyg, yn bwriada ymweled & Ghaerdydd ar yr achlysur hwn-Ye, llaw- eroedd, 08 wyf yn clywed yn iawn, o sir Aberteifi- Y mae dynion angbvfarwydcl ft myned rhyw lawer oddi cartref yn hoffi myned, os gallant, at adegau felly, at rywrai ag sydd yn gwybod rhywbeth am danynfc. Teimlant yn gartrr-fol, dan yr amgylchiad- au, hyd yn nod pan y byddonfc yn mhell oddi cartref Y mae llaweroedd yn Nghaerdydd a'r oyffiniau o sir Aberteifi, a byddai yn dda ganddynt yn ddilys ddigon roddi oroesaw calon i wyr yr hen sir enedig- ol, os y bydd hyny yn eu gallu. Sut y gellir dwyn y rhai hyn at eu gilydd ? Dyna broblem i'r pwyllgor. Ni ddywedwn yr un ga;r yn mbellach arno yn bre- senol. Os bydd angen, dychwelwn ato eto rywbryd. Wel, yr ydym yh ei adaal yn nwylaw y pwyllgor ar hyn o bryd, gan deimlo yn hyderus y gwnant chwalu y problem i foddlonrwydd cyfiredinol. Y maa un peth yn rhagor yn llythyr y Parch. Evan Davies y dymunwn ddweyd gair arno oyn ter- fynu. Sonia am "roddi datbyniad calonog i holl fyfyrwyr Coleg Dewi Sant, Llanbedr," 800 yn wirion- edd i, cyn belled ag y mae byna yn myned, yr wyf yn dweyd Amen gydag ef. Ni3 gall neb, am a ) wn i, yngan na siw na miw yn orbyn hynyna. Y mae y Parch. Evan Davies, fodd byaag, yn myned yn mhellach, ac "am daro ar rhyw ffordd i gael rhyw ffordd i gael rhyw fath o gydgyfarfod yn gyatal rhwng yr hen a'r myfyrwyr presenol o'r ooleg ucbod at ryw ddydd yn ystod wythnos y Gyngres. Yn awr, yr wyf fi am wrfrhwynebu y cynygiad hwn, gan fy mod yn ei ystyried yn un hollol annoeth ac anymarferol dan yr amgylchiadau. Yr wyf yn cymeryd yn ganiataol r nas gellir mo*i gynal ar y dydd cyn nac ar y dydd ar ot y Gyngres. Y mae dyddiau Llun a Sadwrn yn rhai rhy anghyfldus ar gyfer dynion pell i fod yn bresenol. Yr wyf, ynte, yn gwrthwynebu y cynygiad ar y tir caniynol, a gobeithiwn, drwy gynorthwy eraill, roddi terfyn i'r path yn y pliogyn 1. Dylid gwneyd y goreu o'r Gyngres Eglwyeig oyhyd ag y byddo yn ein oanol, a thynu cymaint o ddaioni oddiwirthi ag y medrom. Nid ydyw yn ein plith yn ami, a byddai yn drueni i ni wneyd dim & thuedd ynddo i filwrio yn erbyn ei llwyddiant. Dylem, os yn bresenol, wneyd ein goreu i fynychu pob oyfarfod ag a allom yn ystod y pedwar diwrnod. Wrth sefydlu cyfarfed neu gyfarfodydd annibynol, byddwn yn dyfod i wrthdarawiad i'r prif gynulliad. Beth bynag wneir, gadewch i ni wneyd pob peth yn ein gallu tuag at wneyd y Gyngres yn llwyddiant perffaith. 2. Os mabwysiedir yr awgrymiad cynygiedig bydd yn debyg o borthi vn ormodol y clannishness sydd yn ein nodweddu. Y mae ychydig o hwn yn dda yn ei le, ond y mae gormod ohona yn niweidiol. Deuwn o byd i'r goreaon ymhlith y Saeson yn y Gyngres, a gadewch i ni wneyd yr eithaf o'u cym- deithas, gan ddysgu rhywbeth oddiwrthynt yn ystod y pedwar diwrnod. Bydd y gyfathrach yn debyg o eangu tipyn bach o'n meddyiiau cul a ohrebacblyd. Y mae eisiau development yn y cyfeiriad hwn. Teo brwnt iawn, mi debygwn i, yw gwahodd y Saeson i'n plith, ac yna, ar ol eu dyfodiad i'n canol, ym- neillduo oddiwrthynt. Y mae y Saeson yn ein dea-U ac am gydymdeimlo a ni fel Eglwyswyr, ond bydd ymneiliduo oddiwrthynt ar adegau heillduol fel hyn, ar ol eu gwuhodd, yn debyg o daflu dwfr oer ar y petb. 3. Y mae offeiriaid Cymru, wedi eu darparu yn y gwahanol Golegau ar gyfer y weinidogaeth, yn Had eiddigeddus wrth eu gilydd oherwydd hyn. O'n ooleg ni y mae y dynion goreu yn dyfod. meddent, i gyd. Dywed aslodau y naill goleg wrth y llall :— A ddichon dim da ddyfod o Nazareth ?" Y mae Hen Dombe," di'r help, wedi taro yr hoelen ar ei chlopa ar y pen hwn, pan y dywed yn ei lith di- weddaf yn Y LLAN :—" Yn yr Eglwys y mae Rhyd- ychain yn edrych i lawr ar Durham a Llanbedr, y mae Llanbedr yn edrych i lawr ar St. Bees, St. Aidan's, a Birmingham, ac y mae yr eiddigedd fwyaf yn bodoli rhwng yr offeiriaid. Os dechreua Llanbedr roddi esiampl ddrwg yn hyn, bydd y colegau eraill yn debyg o wneyd yr un petb, ac os felly, dyn wyr beth fydd y canlyniadau. Fodd, bynag, a dweyd y Heiaf, bydd y Gyngres yn sicr o ddioddef oddiwrth byn. Cynorthwyo y Gyngres ddylid wneyd ymhob dull a morld o fewn ein cyraedd, ao nid oynllunio mesurau i fod yn rhwystr- au ar ei ffordd. I I Dyna fi wedi traethu fy marn ar y pwne, yn unol a'r hen ddywediad, Rhydd i bob dyn ei farn, ac i bob barn ei Ilafar." Gall eraill fod yn me-ldwl yn wahanol, ond dyna, fodd bynag, hyd nes yr argy- gyhoeddir, yw barn-Yr eiddoch, &c., Llandysiliogogo. DEwi CYKFAB.

RHYFEL Y DEGWM YN MHENBRYN. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,—Mae papyrau yr wythnos ddiweddaf wedi rhoddi hanes terfysg chwithig yn mhlwyf Penbryn, Ceredigion; gelwir ef yn Rhyfel y Degwm ac yr oedd wedi ei gario ymlaen ar radd helaeth; yr oedd yno arfau angeuol o bob tu. Mae pob Cristion a gwladgarwr yn teimla i'r byw wrth weled fod y Cymry yn dirywio mor bell yn eu eymeriad cemedi. aethol. Maent yn cael eu hanog gan Radicaliaid ynfyd a diegwyddor, heb ystyried dim eu bod yn diraddio cymeriad eu conedl. Pe buasent wedi casglu ynghyd i resymu, yn lie arfogi fel barbariaid, ni fuasai cymeriad wedi cael ei andwyo fel y mae. Ond hydded l'r byd ddeall, nad oedd y degwm yr ymladdent yn ei erbyn yn perthyn dim i beriglor y plwyf, ond yn eiddo personol teulu Llwynbrain, ger Llanymddyfri. Felly, yr oedd y rhyfel hwn yr un fath yn hollol a phe buasent yn nacau talu rhent am dir ac y mae'n aijalwg folly, y bydd y Radical- iaid yn ymosod ar y tirfeddianwyr. Rhaid fod unrbyw ddyn nad yw yn gweled hyn yn gibddall iawn. Ni chymerasai y Cymry lawer, ddeugain mlynedd yn ol, am Wyddeleiddio eu gwlaj yn y modd hyn. Perchenog yatad Llwynbrain, a'r rhan hono o ddegwm Penbryn yr ymladdwyd y f rwydr ddiweddar, ydyw etifedd Mr. John Puw Vaughan Pryee, BwIch- bychan. Os nad ydym yn camsynied, mae Mr. Pryse yn galw ei hun yn Rhyddfrydwr. A ydyw yn ddichonadwy nad ydyw goruchwyliaeth o'r hyn a ddygir ymlaen yn Mhenbryn yn ddigon i'w ar- gyhoeddi ef ac eraill o berygl ofnadwy Radicaliaetb? Os llwydda y dosbarth hwn o wallgofiaid ein gwlad i ddadgysylltu yr Eglwys, byddant yn y man yn ym- osod ar y tirfeddianwyr.—Yr eiddoch, &o., GWLADGARWE.

A YDYW GLADSTONE YN BABYDD. At Olygydd Y Llan a' ])ywyso.qaeth." Syr,-Gofyniad lied ryfedd, onide, am un sydd yn cael ei haner addoli gan gynifer o ddallbleidwyr y Deyrnas Gyfnnol, a rhanau eraill o'r byd. Er maint a folir ar y Grand Old Man, ya gelwir ef, rhaid i ni ei gymeryd fel y pren, ei adnabod wrth ei ffrwythau. Edryehwcb yn 01 fel y mae wedi bod yn chwareu megis wrth dwll yr asp & Phabyddiaeth yr Iwerddon ec amser gwaddolifColeg Maynooth, ac ar ol hyny distrywio yr unig wrthglawdd ac ydoedd gan y Protestaniaid, druain, yn yr Iwerddon rhag gallu gorthrymus ac erlidgar y Babaeth, sef dad- gysylltu a dadwaddoli yr Eglwys yn yr Eglwys Bab- y 11 yddol druenus hono. Dylasai gwr o safle a dysg y cyn-Brif Weinidog fod yn fwy cyddabyddua a hanes yr Iwerddon, a mwy hyddysg am natur eu gwrth- ryfel, yn-enwedig gwrthryfel 1798, dim ond rbyw ddeng mlynedd a phedwar ugain yn ol, pan gyfod- odd y Pabyddion mewn gwrthryfel i gigyddio y Protestaniaid yn y dull creulonaf, a'u hanes yn ddigon a pheri i galon unrhyw focl dynol waedo Yr un yw y Babaeth heddyw, yr un yw ei hegwydd- orion. Lladd a mwrdro pob un a wahaniaetba oddiwrthynt. Rhaid fod dyn yn ddwl dros ben am egwyddorion Pabyddiaeth, aoanwybodus yn hanes ei wlad, i arwyddionyr amserau presenol i beidio gwelec1 fod y surdoes melldigedig Pabyddol yn lefeinio ein teyrnas, o'r bendefigaefch i'r gwerinwt. Mae bellach ddeuddeng mlynedd ar hugain er amser yr Emancipation Rite, ac er hyny hyd yn awr y mae gallu y Babaeth yn araf dyfu, ao nis, gellIr gwadu nad dyoa wreiddyn cbwerwedd yr holl S12* hunedd yn yr Ynys Wardd y blynyddau hyn. VI- gwyddodd i'r ysgrifenydd gael llyfr a argraffwyd gall un John Jones, yn Dublin, yn y flwyddyn 1800, 00 wedi ei ysgrifenu Ran un Mr. Taylor (Protestant), ydoedd yn liygad dyst o alanastra 1798, yr hwn a