Y Llan

ADDYSG ANGREFYDDQL YSGOLION Y BYEDDAU. Pan yn darllen geiriau y Barnwr Matthews nis gallasem lai na theimlo yn ddiolcbgat focl sylw y wlad wedi ei alw mewn iaith a modd swyddogol at effeithiau truenus yr addysg angbrefyddol a gyfrenir yn ein hysgolion dyddiol. Y mae Byrddau Addysg sir Forganwg yn enwog am eu gelyniaeth i'r Beibl. Maent yn groes i addysglfoeeol yr Hen. Feibl oherwydd nid cymwys, yn ol eu barn hwy, ydyw dysgu moesoldeb a cbrefydd ar draul y trethdalwr. Dyma dretbdalwyr y Sir yn awr yn gorfod talu trethu er mwyn cosbi y trueiniaid a gollfarnwyd yn mrawdlys Abertawe am becbu yn erbyn moesoldeb. Onid gwell fuasai iddynt dalu tretbi er mwyn dwyn plant y Sir i fyny yn addysg ac atbrawiaetb y Beibl ? Beth, tybed, fydd ateb y gweinidogion Ymneillduol gwrth. Feiblaidd i eiriau Uosgedig y Bsrnwr Matthews ? -0--

MARWOLAETH DEON BUBGON. Bu farw y Tra Pharchedig Ddeon Bnrgon, yn y Deondy,, Chichester, dydd Sadwrn. Urdd- wyd ef yn ddiacon yn 1849, ac yn cSekiad y flwyddyn ganlynol. Yr oedd ei yrfa golegawl yn mbrif-ysgol Rhydychain ynun hynod o Iwyddianus, ac am baner canrify mae wedi sefyll o flaen y cybosdd fel un o ysgrif. enwyr mwyaf toreithiog ei ddydd. Yr oedd yn bynod am ei elyniaeth i'r cyfieithiad diwygiedig o'r Beibl. Yr oedd yn Gristion cydwybodol ac o benderfyniad di-droi-yn-ol. Heddwch i'w lwch! Cader Idris, Boreu dydd Mercher.

KODTADAJT WYTHNOSOL GAN IDRIS. Y mae'r ddeiseb a gyflwynwyd MB. JOHN gan Mr. Dillwyn i Dy y Cyffredin, DILLON A'l yr wythnos. ddiweddaf, yr bon GEFNOGWYE. oedd wedi ei harwyddo gan 75,000 o bobl p Ddebeudir Cymru a sir Fynwy, yn ffafr rbyddbad Mr. John Dillon o garchar Dundalk, yn un o brif ryfeddodau y dydd. Gorchwyl hawdd ddigon yw cael gan ddynion i ddodi eu benwau wrth ddeisebau, ae y mae mwy o dwyll ynglyn a'r fusnes nag a dd&eth i gaJon y than fwyaf o feidrolion erioed ddy- chymygu. Mae rhyw un fil ar bymtheg o'r Saeson wedi arwyddo petisiwn i'r Ysgrifenydd Cartrefol dros arbcdiad bywyd y llofrudd ysgeler Jackson. Nid oes dadl yn fy meddwl nad yw lHaws o'r deisebwyr hyn yn cydymdeimlo a, tbroseddan, ond fy nghred onest ydyw fod y mwy. afrif o honynt yn bobl ddiniwed a diieddwl-drwg. Cymerir mantais, yn acbos y raerthyr Gwydd. elig," gan gynhyrfwyr politicaidd diegwyddor ac kunangar ar deimladau goreu y natur ddynol. Cymerir yr achos i fyny gan yr ymyrwyr gwleid- Yddol byn, a thrwy y cam-ddarluniadau mwyaf gwaradwyddue a digywilydd llwyddant i gael gan filcedd i ysgrifenu eu benwau wrtb ddeiseb na Wyddant ond y nesaf peth i ddim am ei nhatur. Nid ydym heb wybod am ddichellion ac ystrywiau y swymvyr hyn. Dywed gobebydd a gyfenwa ei biiii Camfyr "—ac y mae ei olwg mor fyr &'i gatn-mewn newyddiadar Radicalaidd Cymreig fod John Dillon yn un o wyr goreu y Gwydd- elod, ac mai ei nnig bechod yw gwrtbryfela mewn ffzrdcl gyfamtddiadol yn erbyn y Llywodraeth 'Ira gtflawnder i'w wlad a'i genedl." Well wel! 1 b\1e yr ydym yn myned, bobl anwyl ? Dywed %r ei Olwg" ymhellacb, "Nad oes gan QyrarLI gyfaill cywirach yn y Senedd na John illotl." Dyn a glimax ynfydrwydd o'rdiwedd! a wnaetb John Dillon erioed dros Gymru ? yn rbwydd ei fod yn cydymdeimlo & 0geddwyr y gyfraith yn Nghymru a phob glad arall. Nid gorchwyl hawdd yw sylweddoli Y fiaitb ei bod yn bosibl i un dyn yn ei iawn kwyll allu eistedd i lawr'ac ysgrifenu mewn gwaed oar y fath gamdystiolaethau baerllug a di- Sywilydd. Yr arch-gynhyrfwr, a'r eso-convict ^ladetonaidd yn un o'r dynion goreu a fedd y 'Gwyddeloa i,, Os yw y doethwr hwn n credu yr byn a ddywed y mae yn wrth- flarych to-sturi i bob bod ibesymol. Mae £ ftQddo rbyw syniad chwithig a Gladstonaidd lawn ata arwyddcâd y gair cyfan- aoddiadol. It Gwyr pawb ond y rbai ydynt wedi 6tl declln gan ragfarn fod John Dillon wedi ei fwrw ngbarcbar am herio yr awdurdodau ac anog y r4wYddelod i beidio talu eu dyledion. Ffrwyn i *reh, ffrewyll i asyn, a'gwialen |i gefn yr ynfyd ^ydded y cam byr yn wyliadwrus rbag iddo ael teimlo pwys y pastwn, a byny gydag arddel- raawr. Look out I

Ar ol ystorm ceir tawelwch. Y SSWYDK Y mae'r awyrgylch wleidyddol i cWIISIWN. raddau wedi clirio, a'r elfenan fHamycbawl wedi llosgi eu hunain Ni cbantyddwyd erioed olygfeydd mwy °eQUs yn y Senedd Brydeinig na'r hyn a gymer- Dad le yno yr wythnos a aeth heibio. Ar lawr Ty CYffredin ymladdwyd un o'r brwydrau mwyaf ^a-iadwyd^us a diraddioly bu y byd gwareidd. lg" erioed yn dyst o honynt. Gwelais unwaitb hynod natariol a diegrifiadol, mewn oil- 0 faefl ^aterlo° dranoetb y frwydr j^gofiadwy boqo a fu yn foddion i benderfynu ^dwcb Ewrop. Ebywbeth cyfifelyb mewn ystyr 5>et?01 yr oIygfa y° y Oyffredin dran- ch ^rwydr y Comieiwn Brenbinol i wneyd ym- fd^a<^ 1>roBeddau mwyaf dycbrynllyd a 'K yn erogi uwchben dynion cyboeddus." ^goliaeth o du y Llywodraeth. Yr y i'arnelMaid a'r Gladstoniaid wedi gollwng ^oll reolau milwriaetb deg, a "dylif o y galwai y Times eu hareithian ^ftel 10,n ae ^<1, yr byn a barodd dramgwydd o 31 r aibronydd mawr a'r boneddwr bynaws ^^Qn-Tyne. Gwnaethaat yr ollag oedd drwy fytbeirio, yegrecbain, a cbwytbo fel catbod coed, i atal y mesur yn ei fynediad drwy y pwyllgor.

ME. GLAD- STONE AR Y LLXTHEIGFA. Golygfa ddifrifol a gresynus i'r eithaf oedd gweled hen wladwein- ydd haner-can'mlwydd fel Mr. Gladstone, yn cael ei gynorthwyo gan ei arf-gludydd amrosgo, byr William Harcourt, iyn defnyddio ei allnoedd uebel, ei ddoniau mawr, a'i hyawdledd Uifeinol i daflu ei darian dros ddynion a gybuddir o fod yn gyfranog yn y troseddau mwyaf gwaedlyd a gyf- lawnwyd erioed. Pa fodd y cwympodd y cadarn ? Gwyr Mr. Gladstone, o leiaf y mae yn ofni byny, fod y Parrvelliaid yn euog, ac y gwselai dadleniad o'u gweitbredoedd ercbyll ddinystrio ei enw a'i gymeriad fel gwladweinydd. Yn is, is y mae Mr. Gladstone yn cael ei gario ar litbrigfa ddycbrynllyd gan ei ucbelgais a'i orwagedd. Y mae Parnelliaeth a ThroseddaTi," er nad yw ond pamphled bycban, wedi ei gwneyd yn anmhosibl i'r diweddar Brif, Weinxdog bytb mwyach ymgymeryd fig awenau Llywodraeth ei wlad. Nid ffyliaid yw y genedl fawr Brydeinig, beth bynag all fod ei diffygion. Os oes yagerbydau (skeletons) dynol yn nghypyrddau y Parnelliaid, allan a bwy-yn awr neu byth

& ANFOESOLDEB' SIR FOEGANWG. Pan yn anerch y Grand Jury yn Abertawe, dydd lau diweddaf, cyfeiriodd y Barnwr Matthews at yr anfoesoldeb gwaradwyddus oedd yn bodoli yn y Sir. Gwnaeth sylwadan llym ar sefyllfa gymdeithasol y dosbarth gweithiol. Yr oedd wyth o gybuddiadau i ddyfod o flaen y rheithwyr, pa rai a ddangosent, meddai y barnwr, fod anmhuredd ac anllad yn ffynu i raddau helaeth ymblith y boblogaeth. Yr oedd tystiolaeth ddiamwys wedi dyfod o'i flaen, meddai ymhellach, nad oedd fawr o wybodaeth am y gwahaniaeth rhwng da a drwg yn bodoli ymhlith aelodau ieuangaf cymdeithas. Gan fod yr ysgol- feistr a'r athraw crefyddol naill ai ddim yn ceisio, neu ynte, yn methu dylanwadu ar yr oes sydd yn codi rhaid oedd i fraich gref y gyfraith ddysgu y werin pa beth ydyw egwyddorion rbinwedd a pburdeb.

STIBGAIJTOU GWEINIDOG AMAETHYDDIAETH.—Mae Arglwydd Cranbrook wedi gorphen ei fesur er creu y swydd newydd o Weinidog Amaethyddol. Dygir cf ymlaen cyn gobiriad y Senedd. Credir yn gyff- redinol mai y boneddwr a ddewisir i'r swydd ydyw Mr. Henry Chaplin, A.S. DAMWAIN ANGEUOL.—Boreu Sadwrn, wythnos i'r diweddaf. fel yr oedd dyn o'r enw William Williams yn cyflawni ei orchwylion yn chwarel Talysarn, cwympodd i ddyfnder aruthrol, a chaf- odd y fath niweidiau fel y bu farw yn y fan. Yr oedd efa yn wr priod, a chanddo bump o blant. TABAW TRI DYN GAN FELLTEN AB FYNYDD FFLINT—Dydd Mercher, tra y/oedd tri o ddynion yn tori gwair yn nghyraydogaetb mynydd Fflint, t^rawyd'^wy- gaa felitea. Cafodd dyn o'r enw Edward Bellis ei darw ar ei gefn, ac y mae mewn cyfiwr deryglus. Enwau y ddau arall yw Peter Jones a John Owens. Y FKENHINES AC YMERAWDWB GERMANI.-Nid yw yn anhebygol na fydd i Ymerawdwr Germani dalu ymweliad a'r Frenbines yn Lloegr yn mis Hydref nesaf. Dywedir fod yr Ymerawdwr ieuanc yn un a fawr hoffir gan y Tenia Brenbinol Seisnig, a'iffod ar y telerai goreu a'i Mawrhydi y Frenbines, yr hon, fel y cofir, ydyw ei nain. MAEWOLAETH MR. C. 0. MORGAN. Boren ddydd Sul, yn ei breswylfod, The Friars, Cas- newydd, bu farw Mr. Charles Octavins Morgan, brawd Arglwydd Tredegar. Bu Mr. Morgan yn aelod Ceidwadol yn y Senedd dros sir Fynwy o'r flwyddyn 1841 hyd 1874. Yr oedd efe yn, 85 mlwydd oed. Yr oedd yn awdwr amryw lyfrau ar faterion bynafiaetbol.. PEDAIR BLYNEDD AR DDEG OBENYD WASAN- AETH.—Cafodd Margaret Davis, 24 mlwydd oed, yr hon a weitbiai mewn ffactri, ei cbyhuddo yn Mrawdlys Llynlleifiad, ddydd Gwener, o lofruddio yn wirfoddol Isabella M'Donough, yn Bolton, yn Mehefin diweddaf. Dangosai y dystiolaeth fod y carcharor, yn ystod rhyw angbydwelediad yn nby y drancedig, wedi tori oil lamp a thaflu y cyn- wysiad filamllyd ar hyd y ddynes, yr bon a fa farw yn y clafdy rhyw dair wythnos ar ol hyny oddiwrth yr effeithiau. Caed y carcharor yn euog o ddynladdiad, a dedfrydwyd hi i 14 mlynedd o benyd wasanaeth. GWENWYNO TEULU YN SIR FFLINT.-Cynhal. iwyd trengholiad yn Halkin, ddydd Mawrth, ar gyrph dau o blant, o'r enwau Edward a William Hughes, mam y rbai, gwraig weddw dlawd, sydd yn byw mewn ty bychan yn Pantyffridd. Ym- ddengys i'r holl deulu, chwech mewn niter, gael eu cymeryd yn wael ar ol boreufwydi as ar ol di. odfdefiadau ingol ba farw dau o honynt y dydd canlynol. Dariu i'r 11eill, o dan ofal Dr. Hughes, Fflint, wella mewn ychydig ddyddiau. Dangosai arcbwiliad a wnaed ar el1 cyrph i farwolaeth gael ei acbosi gan ryw wenwyn, ac anfoawyd cylla y ddau i Dr. Lowe, Caerlieon, i'w dadansoddi. Cafodd Dr. Lowe olion copr yn y ddau gylla, a barnai mai dyna ydoedd achos y farwolaeth. Darfu i'r rheithwyr ddychwelyd dyfarniad agored. —Gwnaeth y trecghclydd sylwadau cryfion ar sefyllfa iechydol druenns y pentref yr oedd y rhai trancedig yn byw ynddo, a cbybuddai yr awdur- dodau,a'r swyddegion o eegeuicso eu dyledswydd. au. HUNANLADDIAD YN NGHONWY.—Dydd Mercher diweddaf, gerbron Mr. L. R. Thomas, dirprwy- drengholydd, cynhaliwyd ymchwiliad i achos marwolaeth Mr. John Parry, 70 ced, Watkin Street. Ymddengys iddo foreu dydd Gwener dori ei wddf gyda hen gyllell, ellyn, a fforc, ac o'r herwydd farw dydd LInn.-Dr. Arthur Prichard a ddywedodd fod y trancedi-g yn dioddef oddiwrth glefyd y galon ac anbwyldeb yr ymenydd, yr byn a barai iddo ddyrysu yn ei feddwl. Nid oedd y meddyg yn synu o gwbl ddarfod i'r trancedig niweidio ei hun.-Merch y traneedig a ddywed- odd i'w thad arfer gweithio ar y rbeilfiordil, ond iddo tua haner blwyddyn yn ol gael ei dalu allan, a byth er hyny yr oedd mewn iseldra ysbryd.- Dychwelwyd rheithfarn iddo niweidio ei hun tra allan o'i bwyll. YMDDISWYDDIAD UN o AELODAU SENEDSOL LEEPWL.—Oherwydd ei afiecbyd parhaus y mae Arglwydd Claud Hamilton, yr aelod Ceidwadol poblogaidd dros West Derby, Lerpwl, wedi am- lygu ei fwriad i ymddiswyddo. Etholwyd ef dros Lerpwl am y waith gyntaf yn 1880 gyda mwyafrif o 1,900. Yn 1885, ar ol ad-ddosbartbiad y cyn- nrychiolaethau, safodd dros West Derby, a chafodd fwyafrif o 1,140 yn 1886 etholwyd ef i drachefn gyda mwyafrif o 1,300. Gwelir felly fod y sedd hon yn hollol ddiogel i'r Ceidwadwyr. Y tebygolrwydd mai yr un a saif yn ei Ie dros y Ceidwadwyr ydyw Syr James Poole, cyn-faer Lerpwl, boneddwr neillduol o boblogaidd. Nid yw yn debygol y bydd i'r un Bhyddirydwr e wrthwynebu. SEFYLLFA DDIFRIFOL GENETH 0 GYMBU TN LLUNDAIN.—Yn Ilys ynadon Dalston, y dydd o'r blaen, cyhuddid Catherine Morgan, 19eg mlwydd oed, morwyn, c gelu genedigaeth, ac achesi marwolaeth ei phlentyn angbyfreithlawn. Dygwyd y garchares o'r tlotty, lie yr oedd wedi bod er y laf o Gorpbenaf, pan y cymerwyd hi i fyny. Oddiwrth dystiolaeth Mrs. Ellen Church, 212, Lordship Road, Stoke, Newington, ymddecgysi'r garchares ddyfod saith mis yn ol o Lanbedr-pcnt- Stephan, i'r brif ddinas fel morwyn. Ar y SOain o Mehefin, caed hysbysrwydd fod y garchares wedi cael plentyn ac wètâigwneyd arcbwiliad ar y seler, daethpwyd o hyd i a-orff y plentyn mewn. hen faril. Ar y cyntaf, gwadai hyny: ond wedi byny cydnabyddodd iddi roddi genedigaeth i blentyn yn y seler a chan ei bod yn tybio fed y plentyn yn farw, rhoddodd ef mewn baril, Nid oedd Dr. Fox yn barod i ddweyd yn bendan t fod y plentyn wedi cael bodolaeth wahanol, fel y gosodid allan gan y gyfraith. Dywedodd Mr. W. V. Young, yr hwn a amddiffynai y gyliuddedi g, fod yna drengboliad wedi cael ei gynal ar y corir, ac nid oedd dedfryd y rheithwyr yn wrthwynebol i'r garchares. YMLADDFA RHWNG CYHYDOGION AMAETHYDBOI. YN LLEYN.—Gerbron Ynadlys Sirol Pwllheli, yr wythnos ddiweddaf, cyhuddai Owen Owens, Twllbontpren, Aberercb, GriiBth Roberts, Evan Roberts, a Robert Jones, Bwlchffordd, Abererch, o fod wedi gwneyd ymosodiad arno ar y 23ain cynfisol.- Yr oedd Samuel Owens, brawd Owen Owens, yn cael ei gybuddo gan G. Roberts ac E. Roberts o gyflawni ymosodiad arnynt hwylhauyr un diwrnod.—Yn ol tystiolaeth O. Owens, ym- ddengys iddo gael ymosod arno, a chael ei daflu dros reiliau cae, a thra ar lawr ei guro wed'yn gan y diffynwyr. Defhyddiai y diffynwyr iaith ofnadwy Llefai Owens am help, rbag ofn cael ei ladd ganddynt, a daeth S. Owens yco, Dywed odd yr achwynydd mewn atebiad i Mr. O. L. Edwards, yr hwn a ymddangosai dros y diffyn- wyr, mai b,'i geg y chwibianodd efe ar ei frawd. A'u cegau y byddai pawb yn chwibianu, mectdai ete. Nid oedd efe wedi cyffwrdd ei law ar neb o honynt.-S. Owens a gadarnhaodd dyst,iolaeth ei frawd, a dywedodd eu bod yn ei guro a/i gic;o,- T. R. Thomas, cymydog, a ddywedodd iddo weled yr ymrafael. Adwaenai y ditiynyddion.-Y diffyniad a osodwyd allan oedd, mai dyfod i dir G. Roberts yr oedd O. Owens yn barhaus. Cwynid fod y teula weithiau yn myned drwy dir llafnr G. Roberts. Trowyd 0. Owens oddiar y tir y Sadwrn cyn yr ymrafael crybwylledig. Daetbai dros glawdd cae G. Roberts, ar ol cerdded drwy gae rwdins, a heriai rai o honynt i'w symud ei o'r lie. Symudwyd ef, a &hyda byn dyma S. Owens o'r gwrych a ffon yn ei law, ac 4 hono tarawodd G. Roberts (60 mlwydd oed), yn ei ben fel y syrthiodd ar lawr. Pan welodd hyn, neidiodd mab G. Roberts (E. Roberts) at Samuel Owens a gafaelodd ynddo o'r tu ol, syrthiodd y ddau, ae ymladdasant. Cymerwyd y ffon oddiar S. Owens. —Mr. Arthur 0. Owen oedd cyfreithiwr y ddau Owens.—Yr oedd croes-wyeion wedi en codi.-t- Taflwyd hwynt oil allan, ond am yr ymosodiad ar Owen Owens, dirwywyd y tri diffynydd.