Y Llan

Crotyn bychan, yn edrych i fyny oddiwrth newyddiadur: "Ewythr, beth ydyw 'Y cwestiwn menywaidd mawr,' y mae y papyrau yn dweyd cymaint am dano ?" Yr ewythr, yr hwn oedd yn hen lane sarng, Y cweBtiwn menywaidd mawr a ddywedasoch chwi?" Rwyln sposo mai dyna ydyw, 'Beth oedd hi yn ei wisgo.' Y mae'r dunell lo yna yn edrych yn rhyw ddau gan' pwys yn fyr o bwysau,' ebai dyn teuluol,' a chyn wired a fy mod yn fyw mi fynaf ei bwyso. Y mae'r modd y mae y creadnriaid hyn sydd yn gwerthu glo yn twyllo yn bechadurus i'r eithaf.' Wedi iddo ei bwyso, dywedodd wrth ei wraig, Y mae pob peth yn iawn- mae'n pwyso tna chau' pwys dros ben.' I Fadnt a dal- wch am y pwysau extra, John ?" Dim. En cam- syniad hwy yw hyny, nid eiddof fi."

Barnwr: I A oeei genych rhywbeth i ddweyd fod y Ilys yn pasio dedfryd arnoch?' Carcharor: y cyfan sydd genyf i'w ddweyd ydyw fy mod 3 beithio y gwna eioh anrhydedd ystyried ieae» oithafol fy nghyfreithiwr, a'm dedfrydu mor ysf?ft sydd modd. — 'Y wraig i mi,' ebai efe, ydyw y ferC^neYd ffaaiwn er's llawer dydd—y ferch sydd yn gwraig dda yn y ty, un wedi cael ei dwyn i lyny i hvPy ac i goginio, i olchi dillad ac i smwddio—y o ferch a ayferid ei chael cyn bod mercbetacn myned i mewn am ryw ffiloreg ffasiynol a llawef bethau diwerth.' 'Rwy'n deall. Fy nghynllanifl^ nJj» o \vr sydd un o'r hen ffasiwn. Y mae arntif wna ysgubo yr eira, gosod y glo o dan dd, etl euro y carpedi, a gwneyd pob peth yr arferai & -1 s0 0 gwneyd cyn en bod yn myned i mewn am heti»a r8ill' chlybiau, cyngherddau, a phethau gwaelioo cyij Wedi'r siarad bu tawelwch mawr, a bu ef yn dyfod i'w Ie. ad ý Yr oedd geneth fach saith oed, yr hon bit cael ei haddysgu bob dydd gan chwaer benac Qgp wedi dysgu testyn y pregethwr y Sul o'r ^fecb0^ dystiolaethu i tychan a mawr,' &c. Meddai y fW wrth ei chwaer un diwrnod, • Yr ydych wedi yP nag awr yn fy nysgu heddyw, ac y mae yr 1% aao dweyd mai dim ond awr y dylech fy nysga. w0g J sydd. yn dweyd hyny?' gofynodd yr at^f0'ly^ fechan; atebodd hithau, 11 fychan am oedd hi wedi deall y geiriau.

PIGION O'R WASG GYMREIG. [GAN YEEITAS.] BARN Y PARCH MICHAEL JONES AM Y SAESON. (Y Celt, Mai lleg.) Pa wahaniaeth sydd mewn lladd pobl gyda gwen- wyn i ladrata eu gwledydd, rhagor eii lladd & chleddyfau, bwledi, a bidogau ? Cof genym am fagad o hcgiau segur tref yn cwrdd fiermwt yn dychwelyd o flair, ac yn tynu cynen ag ef, a'i hectro i ymladd, er mwyn ei yspeilio, fel y bydd Llywodr- aeth y Saeson yn gwneyd a gwledydd anwar, er mwyn eu goresgyn, Buwyd yn hir yn rhedeg Llyw- odraeth Burma a'i brenin i lawr yn y papyrau! Seisnig, i addfedu barn y bobl i gael goddefiad i ym- osod ami. Gwnaethpwyd hyny o'r diwedd gan y Senedd Doriaidd a Uofruddiog bresenol, a lladdwyd llawer mwy na 3,800, y chwedleuir eu bod wedi eu gwenwyno yn Brasil. Mae nifer mawr o bendefigion y Senedd yn meddwl os tynir pobl i ryfela, ao iddynt gael eu gorchfygu, y gellir myned a'u gwlad, a threfnu eu heiddo fel y mynir, ac mai iawn yw eu lladd ag arfau rhyfel yn ddiarbed. Ond mai ysgeler yw lladd dyn os na fydd yn paffio. Yn ol golygiad. au Sion Bwl y mae paffio yn wrol yn gwneyd y pechod ysgeIer o lofruddio yn rhinwedd canmol- adwy! Ond y mae lladd pobl heb baffio yn ddistaw gyda gwenwyn yn drosedd yageler, a haeddai y dyn a'i gwnelo ei grogi. Ond y dyn a lofruddia bobl wrth y miloedd drwy baffio, ac a'u gorchfygo, ac a a a'u cyfoeth yn yspail, dylid canu ei glodydd, a chodi cofgolofn i anfarwoli ei enw Mae yn debyg y bydd rhywun am anfarwoli enw Balfour, 6 herwydd ei fod wedi trefnu ymosodiad gwaedlyd yn Mitshelstown ar y Gwyddelod, a manau eraill aneirif, lie mae dynion wedi eu lladd. Pe buasai yn gwneyd hyny trwy wenwyn, buasai pot. SaiB am ei grogi. Gall drefnu i gadw Gwyddeled i rynu i farwolaeth mewn carcharau oer a llaith, ond nis gall eu gwenwyno. Os yw dyn am ladd yn ddi- gosp, rhaid iddo astudio syniadau goleuedig yr oes, a lladd mown swydd, lladd yd ol trefn ac enw y Llyw- odraetb, ac wedi hyny bydd nid yn unig yn ddi- gerydd, ond caifl ei dalu yn iawn am ladd, yn enwedig os lladd efe filoedd lawer mewn rhyfel. Dyna beth yw Cristionogaeth Prydain Fawr. Y PAB A'R GWYDDELOD. (Y Tyst, Mai lleg). Cwestiwn a ofynid yn fynyoh y dyddiau diweddaf oedd, beth a wna y Gwyddelod os condemnia y Pab y Cynghrair ?' I'r neb a wyr rywbeth am y Babaetb, y mae yn hysbys fod cenadwri ar fater yn ddeddf. Nid yw Bulls y Pab i'w troi o'r neilldu yn ddisylw. Mae ei felltith ef yn beth i'w fawr ofni gan bob Pabydd. Bernid y buasai yr offeiriaid Pabaidd mewn cyfyngder mawr, ac mai anhawdd iawn fuasai iddynt hwy barhau yn gefnogwyr gweledig i'r Cynghrair; ond am y bobl y gallasent hwy fforddio sefyll yn ffyddlon iddo. Daetbai yn ddydd prawf arnynt oil, a phrawf tanllyd fuasai hefyd. Ond hyd y gellir deall oddiwrth ymadroddion cynil, eto eglur, thai o'r arweinwyr, sefyll wrth y Cynghrair a wnanfc. Dy- wedant eu bod yn barod i dderbyn eu crefydd o Rufain, ond dim o'u gwleidyddiaeth. Siaradant gyda'r parch mwyaf am y Pab, ae eto safant yn benderfynol dros eu gwlad a'u cenedl. Gwell i'r Pab beidio cario pethau yn rhy bell. Gwnaeth Rhufain ymgais i daflu dwfr oer ar dystob Parnell flynyddoedd yn ol, ond symbyliad ac nid rhwystr a fu i'r symud- iad. Buasai yn dda genyf weled hollt yn y Babaeth, ac nid yw yn anmhosibl nad o gyfeiriad yr Iwerddon y daw gyntaf. Pwy a wyr? Pe dechreuai yr Iwerddon, byddai yn rhwym o ymledu i Amerioa, Awstralia, a phob gwlad lie byddo Gwyddelod Pab- yddoL Nis gall Leo fforddio gwneyd hyn, ao am hyny gwell iddo ymbwyllo. Nid oes dadl nad yw pethau yn dyn iawn yn Rhufain ar hyn o bryd. Galwyd am Archesgob Walsh o Dublin yn bur sydyn, ac yn Rhufain y mae. Sibrydir fod pethau mor ddifrifol fel y sonia Walsh am ymddiswyddo. Mae efe yn Ymreolwr cadarn, ac yn gefnogydd selog i'r Cynghrair. Teimlir ei bod yn adeg bwysig, a'i bod yn gyfyng o'r ddeutu ar y Pab. Bemir fod ei Gynulleidfa yn rhanedig iawn ar y mater, ond gwna yr holl helynt a'r petruso yn ei gylch i anffaeledig- aeth y Pab edrych yn ysmala a dirmygiedig iawn, ac nid oes eisieu cyflymder a chraflder GwyddeUg i waled hyny. HR. GAMALIEL ROWLANDS YN FARNWR. (Gwalia, Mai 9fed.) Yr oeddym ni bob amser, efallai yn ein diniweid- rwydd, yn arfer edrych ar y Traethodydd fel cyfnod- olyn hollol anenwadol ac anmholiticaidd, ymha un y ceid yr hufen o gynyrch ymenyddol y dynion mwyaf dysgedig a galluog yn Nghymru, boed hwynt yn lleygwyr neu yn wyr o'r brethyn. Am flynyddau y bu yn dal ei dir a chyfiawn hawl ganddo i'w alw yn brif gyhoeddiad y genedl, ond ofnwn ei fod yn awr, am ysbaid o leiaf, yn gorfod boddloni ar y sefyllfa ail-raddol. Efallai mai ar y tir ei fod yn gyhoeddiad dysgedig, i'r dysgedigion, y penodwyd Mr. Daniel Rowlands, prifathraw Coleg Normalaidd Bangor, i fod yn olygydd, gan y tybid fod y bonedd- wr hwnw yn un o alluoedd neillduol fel ysgolor, fel meddyliwr coeth, yn ddyn perflaith, rhadlon, a chymwys i hyfforddi neu i oleuo gwyr ieuaino a'u gosod ar ben eu hiawn ffordd ar gyohwyniad gyrfa bywyd. Y mae gan Mr. Rowlands berffaith hawl i'w opiniynau politicaidd fel pawb arall, ond priodol iddo ef yn fynych fyddai eu pooedu. Yn lie hyny wele ef, yn rhinwedd ei swydd fel golygydd y Traeth- odydd, yn gosod ei hun i fyny fel oracl politicaidd heb ei wahodd gan neb, ac yn ymostwng yn awr ac eilwaith o'i sefyllfa ddyrchafedig i'n gosod ni feidrol- 0 ion y llawr a'r wasg yn ein lie parthed ein crwydr- iadau ar wleidyddiaeth. Swm a sylwedd yr erthygl orddysgedig yn y Traethodydd ydyw dangos nad oes ond ynfydrwydd a phob twyll a drygioni yn nod- weddu Ardalydd Salisbury a'i Weinyddiaeth, tra y mae pob rhinwedd a daioni yn ymgorphoredig yn Mr. Gladstone, Mr. Bradlaugh a Mr. Daniel Rowlands. CYMDEITHASFA OASTELLNEDD. (Y Goleuad, Mai lleg.) Cafwyd Cymdeithasfa ddigon clymanol yn Nghastellnedd wedi y owbUDruoganasal y proffwydi, sef y bodau deallgar sydd yn cymeryd arnynt wybod y dirgelion oil, y byddai y Gymdeithasfa yn oael ei nodweddu gan ddadleuaeth frwd, y byddai teimladau yn rhedeg yn uchel, ac hefyd y byddai y bwriad o uno ein hathrofeydd yn cael ei daflu drop y bwrdd, fel na chlywsid son am dano mwyaoh. Fel arall y trodd allan. Gyda'r eithriad o un amgylchiad gofidus, yn yr hwn nid oedd ond ychydig yn cyfran- ogi, pasiodd y cynadleddau heibio oil yn y modd mwyaf tawel a heddychlawn. Ac y mae yr undeb heb gael ei droi y naill du na'i gondemnio. Ar yr un pryd, rhaid addef fod nifer wedi dyfod i'r Gym- deithasfa dan gamargraff tybid fod rhywrai, oherwydd malais at Trefecca, yn barod i aberthu anrhydedd y De. Cynyrchwyd yr argraff hon mewn rhan gan y llythyrau sydd wedi ymddangos ar y mater mewn gwahanol newyddiaduron, o ba rai y ma3 y nifer liosocaf uwchben ffugenwau. Gweddus ddigon oedd gwyntyllu y mater trwy gyfrwng y wasg ac y mae rhai erthyglau wedi eu hysgrifenu ar y mater hwn yn glod i'w hawdwyr y maent yn gryf o ran ymresymiad, yn oleu o ran arddull, yn bur o ran chwaeth, ac heb un cyfeiriad parsonol anmharchus. Ond am lythyrau eraill, y maent mor enbyd o sur, fel pe eu tefiid i lyn y Bala, y gwnelent ddigon o finegr i holl drigolion y ddaear hyd ddiwedd amser. Amlwg yw fod awdwyr y llythyrau hyn yn ysgrifenu mewn cyd-ddealltwriaeth dechreuasant mewn tri neu bedwar o newyddiaduron tua'r un adeg dyfynant yn helaeth o'u gilydd, neu gan eu bod yn gwerthfawrogi talent y naill y llall gymaint. Yn naturiol ddigon, yr oedd rhai wedi cael dylan- wadu arnynt gan y llvthyrau yma, ao nid rhyfedd felly eu bod yn teimlo yn ddigofus. PENODIAD DR. JOSEPH PARRY. (Tarian y Gweithiwr, Mai lOfed.) O'r diwedd y mae Dr. Parry wedi cael ei benodi i fod yn ddarlithiwr ar gerddoriaeth yn, Ngholeg y Brifysgol yn Nghaerdydd. Ni lwyddwyd i sicrhau hyn heb lawer iawn o wrthwynebiad: bu raid ym. ladd brwydrau poethion, swn pa rai yn ddiau sydd heb ddiflanu o glustiau ein darllenwyr. Poerai y Saeson sydd yn aelodau o'r oyngor ar y peth byth. eiriai y wasg Seisnig bob llysnafedd ar y genedl ac ar y Doctor a gwawdiai hil Die Shon Dafydd y syniad fod unrhyw ragoriaeth cerddorol yn perthyn i'r Cymry. Ond yr oedd y bobl wedi gosod eu bwriad ar gael Dr. Parry i Gaerdydd; a'r bobl a orfu gwiriwyd y ddiareb, Treoh gwlad nag arglwydd." Ond nid yw y dull y sicrhawyd y pen- odiad yn adlewyrchu un gradd o anrhydedd ar awdurdodau Coleg Caerdydd yn hytrach, a ymhell i brofi mai gwrth-Gymreig ydynt o ran teimlad ac anian. Gwrthodwyd yn bendant ystyried y Owes. tiwn o gael darlithiwr cerddorol i'r coleg heb i ryw rai o'r tu allan ymgymeryd a'r draul am bum' mlynedd. Y rheswm a roddid dros hyn oedd diffyg arian. Ond y mae arian i'w cael i ddysgu Groeg, a Lladin, a Ffrancaeg, a gwahanol ranau gwyddon. iaeth a phaham na ellid oael arian lawn cystal at ddysgu cerddoriaeth? Y gwir yw fod y Saeson sydd wedi dyfod i Gymru yn tybio eu bod yn meddu hawl i'n llywodraethu fel y gwelont yn dda mai ein dy- ledswydd a'n braint ninau yw cael ymostwng dan yr awdurdod; ao os na wnawn byddant ar eu heithaf yn ein camddarlunio fel creaduriaid oulion, llawn rhagfarn. Pa fodd bynag, trwy garedigrwydd ych- ydig o wladgarwyr pur, cafwyd yr arian, a siorhawyd y lie i'r Doctor athrylithgar. Dywedir na feddwn yr un cyfansoddwr cerddoriaeth sydd a'i glod wedi ym- estyn tuall&n i derfynau y Dywysogaeth; neb ag sydd wedi gadael ei faro ar gerddoriaeth yn Lloegr, ac at y oyfandir. Pa mor wir yw y dywediad, nid ydym am ymgymeryd A phouderfynu. Ondrhaid i ni gyfaddef nad ydym wedi codi yr un Handel, na'r un Haydn, na'r un Mozart. A phaham ? Nid diffyg talent; y mae Duw wedi ein bendithio yn helaeth a thalent gerddorol. Y rheswm yw diffyg ymdrech diffyg ymroddiad. Ni edrychir gan lawer ar gerddoriaeth ohd fel defnydd mwynhad; ym- gymeryd a'r gelfyddyd er mwyn pleser; nid ydynt am ymgymeryd ag unrhyw lafur. Ni wna y dduwies odidog fynegu ei ohyfrinach wrth y dosbarth hwn gwyr hi yn dda pwy sydd yn cellwair a hi, a phwy sydd yn ei charu o ddifrif; ac wrth y diweddaf yn unig y mynega 9i dirgelion. YMDDISWYDDIAD YR HYBAROH DDR. ROBERTS, PONTYPRIDD. (Seren Cymru, Mai lleg.) Deallwn mai y Sul cyntaf yn y mis nesaf fydd Sul diweddaf Dr. Roberts fel gweinidog Tabernacl, Pontypridd, Y mae Dr. Roberts wedi bod yn pregethu am 47 o flynyddau, ac yn weinidog am 41, a threuliodd 29 yn Pontypridd. Dengys hyn mai nid symudol iawn ydyw wedi bod, ond ei fod yn meddu ar y dawn anfynyoh o fod yn weinidog sef- ydlog. Ni raid i ni ddweyd am allu, safle, a gwas- anaeth Dr. Roberts i'r enwad, mewn cysylltiad &'r wasg a'r areithfa, o herwydd gwyr Cymru hyn yn dda er's blynyddoedd. Gresyn, yn ein barn ni, na fuasai yn llanw cadair dduwinyddol yn un o golegau ein henwad. Y mae terfyniad bugeiliaeth ein hanwyl frawd yn gyfnod neillduol yn ei fywyd ac yn hanes y cyfundeb. Dihuna fyfyrdod ac adgofion yn mhob meddwl. Teimla y Dr. yn awr ei fod yn haeddu gorphwys i raddau, ac fod Pontypridd o herwydd cynydd y boblogaeth yn gofyn am ddyn ieuengach i weithio y maes, ac am hyny yr ymneill- dua. Mae. hyn yn glod i'w ben a'i galon, a da genym fod ei amgylchiadau yn caniatau iddo wneyd hyny. Y mae yna lawer—rhai o orfodaeth a mwy o wirfodd, yn gorfyw eu defnyddioldeb gan "ladd yr achos heb bechu fel y dywedir, ond mewn gwirion- ede dyma y pechod mwyaf y medr hyd yn nod pregethwr ei gyflawni; ond y mae ein brawd yn foddlon ao yn alluog ei osgoi. Ond er rhoddi i fyny y fugeiliaeth, ni fwriada roddi i fyny y weinidogaeth. Y mae ei nertb a'i iechyd yn dal ynjgryf, ac yr ydym yn cymeryd yr hyfdra o'i sefydlu yn weinidog sir Forganwg, ac yn weinidog cynorthwyol Cymru. Gwyddom y bydd yn dda gan lawer o eglwysi gael ei wasanaeth gwerthfawr, o herwydd yn sicr gall bregethu yn awr mewn rhai ystyron yn well nag erioed. Yr hyn a gollodd mewn yni a enillodd mewn profiad. Dymunwn o galon iddo brydnawn hit a dedwydd, a chlywn Gymru yn dweyd Amen."

RHAI 0 GAMSYNIAÜAU MR. W. I GLADSTONE. ETHOLIADAU SENEDDOL ODDIAR PHENAF, 1886. d Yn ystod anorchiad Mr. Gladstone yn Nghynadl0^ Ryddfrydol Marylebone, dywedodd foa ei blaid ef bod mor llwydianas yn ystod y pymtheg mis J1' weddaf fel ag i enill mwyafrif mawr o'r etbol1 seneddol a gymerodd le, er holl alln undebol y ceh wad wyr a'r Undeb wyr. Beth yw y ffeithiau ? ystod y pymtheg mis diweddaf, enillodd ei bedwar ar ddeg o etholiadau ymgeisiol, trayr enill^f yr Undeb wyr ddeuddeg. Ai ay ma y mwya'^8 mawr yr ymffrostia Mr. Gladstone gymaint ynd^o Yn ystod y deuddeg mis diweddaf, y mae yn tvwy1]? ar yr arweinydd (?), oherwydd y mae yr enilliaclatf/!i gyfartal o'r ddwy ochr. Os awn ni yn ol i'r Cyffredinol, gwelir fod y blaid Undebol wedi enill datl ar bymtheg o etholiadau a'r blaid Gladstonaidd 1111 bymtheg trwy frwydrau etholiadol. Enillivyd gan Umkb- wyr. Antrim, Gogledd Camberwell, Dulwich Deptford Hants, Gogledd Hunts, Gogledd King's Lynn Lambeth, Brixton Lancashire, Blackpool Lancashire, Newton Middlesex, Brentford Middlesex, Hornsey Paddington, Gogledd St. George's Hanover- Square Taunton Tower Hamlets (St. George's) Winchester Yorkshire, Doncaster Enillwyd gan Glad' stoniaid, Burnley Cheshire, Northwich Cornwall, Mid. Coventry Derbyshire. Ilkeston Donegal, Deheudir Dundee Edinburgh, W. Glamorgan, Gorllewin Glasgow, Bridgeton of Gloucestershire, Foree Dean Leith Lincolnshire, Spalding Liverpool Southwark, W. Staffordshire, Burton