Y Llan

TYMHORAU Y FLWYDDYN. Y GAUAF. Ti ddaethost, auaf 'storrous, hy; 1 Distewi wnest y fronfraith gu, Yr hon a garai yn y coed Mor iach a morwyn ddeunaw oed. Teyxnasa braw drwy'r goedwig gu Pan glywir twrf dy oerllyd ru; Yr adar bach yu ddistaw sydd, Pob telyn hoff ay'n oer a phrudd. Ni chlywir mwy 'r ehedydd glan Fel gynt y bu a'i beraidd gan; Ond llecha heddyw yn y llwyn, Mewn galar dwys i ddweyd ei g\tyn. Y blodyn tlws a wyla 'n awr Wrth daflu gwisg uior hardd i lawr; Ac archolleaig dan ei glwy' Yw'r rhosyn gwymp—i farw mwy. A oes tywysog yn ein byd A chanddo gartref bach mor glyd. A chartref y morgrugyn cu, Fu'n ddiwyd erbyn gauaf du? A ydym ni, ieuenctyd lion Yn edrych hwnt i'r enyd hon ? Rhybuddion gawn a gwersi lu, Wrth edrych ar y gauaf du I Nantyfen, Conwil Elfed. ELFETIAN.

NEWYDDION AMERICANAIDD. Mae ffynon Phillips, yn Titusville, Pa., yn rhoddi allan bob awr o 230 i 250 o farilau o olew —cynyrch digyffelyb. Lladdwyd un Isaac Jones yn SiafFt Rhif 2, Braceville, Ill., ar yr 20fed cyufisol, yn hollol ddi- rybudd, trwy ddisgyniad careg arno. Gadewodd wraig a naw o blant i alaru ar ei ol. Dywedir mai Miss Mary Elizabeth Garret, merch y diweddar John W. Garrett, o Baltimore, yw y foneddiges ddibriod gyfoethocaf yn y wlad. Cyfrifir etifeddiaeth ei thad yn werth o 15,000,000 i 50.000,000 o ddoleri, a derbynia hi y drydedd ran. YN DDISTAW AM DDENG MLYNEDD I-Gwrthod. odd Miss Oliva Jenkins, o Sir Gynette, Georgia, siarad yr un gair a'i thad am ddeng mlynedd, er ei bod yn byw yn yr un ty ac yn bwyta wrth yr un bwrdd. Hawliai yr eneth nas gallai ddefn- yddio ei thafod o gwbl pan fyddai ei thad yn y golwg. Bu farw y dydd o'r blaen heb yngan un gair wrtho. Dyma fel yr ysgrifena R. Morgan, New York, i'r Dryoh o dan y penawd Enwau Dieithr "— Mr. (Iol,-Pan oeddwn i yn llanc yn Oneidia Herkimer, er's oddeutu haner cant o flynyddoedd yn ol, enwau ein gweinidogion oeddynt, yn blaen. William Rowlands, Robert Everett, Morris Roberts, James Griffiths, &c. Ond yn bresenol gwelaf drwy y Drych fod enwau ein gweinidogion wedi newid i ryw enwau outlandish megis W. Machno Jones, J. Gwrhyd Lewis, F. Teilo Evans, &c. Dymunaf arnoch chwi, neu un o'r pregethwyr uchod, roddi gwybod i mi ac amryw o'ch darllenwyr pa beth ydyw ystyr yr enwau uchod, canys nid wyf yn credu fod yr un o honynt wedi eu galw felly wrth eu bedyddio. Tarawyd un John Roberts, yn New York, nos Sul, gan Henry O'Connell, a niweidiwyd ef, fel yr ofnir, yn angeuol. Adroddir y bydd gweithfeydd glo caled Penn- sylvania yn cael eu hatal yn ystod yr wythnos gyntaf yn Tachwedd a'r wythnosau cyntaf a'r olaf yn Rhagfyr. Syrthiodd un William Thomas i lawr hatchway mewn ysbyty yn Cincinati, a lladdwyd ef yn y fan. Ni wyddai Thomas fod yr elevator wedi ei symud. Cafwyd corph Samuel Edwards, peirianydd, yn yr afon yn Pittsburg. Bernir mai ei lofruddio a gafodd er mwyn ei arian, ac yna i'r lladron ei daflu dros y bont. Ceir a ganlyn yn y New York World :— "Tennyson fled from North Wales because he was asked to preside at the National Eisteddfod at Llangwel lydandoodlefodd, ac he feared he would be compelled to pronounce both words on taking the chair, so he took leave instead." Mae yn California bymtheeg cant o blant Chineaidd, a bydd yn rhaid iddynt, fe ymddengys, dyfu i fyny mewn amddifadrwydd o fendithion gwareiddiad Cristionogol. Dywed arolygydd oy. hoeddus y Dalaeth nas gall plant Chineaidd gael eu haddysgu ynddynt, gan fod addysgiaeth gyhoeddus wedi ei fwriadu yn ol Cyfansoddiad y Dalaeth, ar gyfer y rhai hyny yn unig a allant ddod yn ddinasyddion. Fel yr oedd Mr. St. John, ymgeisydd y Gwa. harddwyr am yr Arlywyddiaeth, yn dychwelyd i Terre Haute, Indiana, ar yr 2il cynsol, a phan ddaeth- v s-erbvdres i orsaf Sullivan, saethwyd ato. Cafodd ddiaDgfa gyfyng. Yr oedd y person a daniodd yr ergyd at Mr. St. John yn Indiana yn sefyll o'r tu allan i'r gerbydrea, a saethodd drwy y ffenestr. Aeth y belen i mewn i waith coed y cerbyd, ychydig fodfeddi oddi wrth wyneb Mr. St. John. Diangodd y cudd-lofrudd.

CYMDEITHAS BHYDDHAD CREFYDD.— PWY YDYNT ? At Olygydd Y Llan." Svr,—Creaduriaid cul rhagfarnllyd, yn llawn Hid a chenfigen at bawb a wahaniaethant oddi- wrthynt hwy yn eu barn. Y mae hyn i'w weled yn amlwg bob dydd o'n bywyd yn ngweithrediadau a threfniadau y gwahanol enwadau tuag at eu gilydd, y naill ar ei eithaf i drawsfeddianau eiddo y llall mewn byd ac eglwys. Nid ydynt yn gwybod am fyw bywyd heddychol:; y maent fel y mor yn dygyfor, pan na allo fod yn llonydd, yr hwn y mae ei ddyfroedd yn bwrw allan dom a llaid." Felly hwythau, nid oes iaith yn rhy ffiaidd a geiriau yn rhy gelyd ganddynt i bardduo yr Eglwys; a'i gweinidogion rheolaidd, ond ni ddisgwylir iddynt i fwrw allan ond yr hyn fydd ynddynt yn naturiol, ii obkgid o eigion y galon y llefara. y genau." Breuddwydiant am ryw ryddid a hawl iddynt eu hunain mewn pethau nad ydyw yn pershyn iddynt i yryd a hwy. Y mae rhyw dyb ynddynt nad ydynt yn cael eu hawl a'r parch a ddylasent gael yn ngolwg y byd yn eu gwneyd yn anfoddlon, dig- llon, a dialeddgar. Gwaeddant am ryddid a chydraddoldeb crefyddol nes gwneyd, eu hunain yn anhapus a chaeth gan eu dychymygion ou hunain. Y mae dynion yn Nghymru ac yn Lloegr fieddyw yn ddigon diegwyddor i feddwl eu bod hwy yn cael anghyfiawnder am y breuddwydiant fod ganddynt hawl i gyfartalwch o holl diroedd a chyfoeth y wlad hon. Y fath bentwr o ffolineb sydd yn gynwysgedig yn eu crochan berwedig. Yn wir, y mae llawer mab afradlon, diegwyddor, a dir&s, yn ystyried ei dad yn gwneyd anghyfiawn- der ag ef pan y mae yn cadw y llywodraeth yn ei law oi hun, pryd y mae y mab yn meddwl fod ganddo hawl i lywodraethu fel yntau, ac i fyw fel y myno, a'r lie y myno ef ei hun yn ymneill- duedig oddwrth y teulu. Y mae un yn ysgrifenu fel hyn am Ymneillduaeth ac YmneiUduwyr parchedig :—" Dan yr oruchwyliaeth bresenol mae tegwch pryd y weinidogaeth wedi colli; ei gwyliau a droed yn alar, a'i holl ganiadau yn oernad ei haul a fachludodd haner dydd, a'i goleuni a dywyllodd liw dydd golen. Yn lIe cymhwyso y gwirioneddau yn ddirodres at gydwybodau pechaduriaid a gosod efengyl bur i orwedd ar eu cyflrau, y mae wedi myned yn degan chwareu (ac yn bregethu politicaidd). Y maent yn nythle cenfiaen, malais, cynhenau, ac ymbleidio: gweith- redant ar eu cyfrifoldeb eu hunain, a gwnant i eraill ddwyn y canlyniad. Codant gapeli diangen- rhaid, heb ofyn na barn na chyngor, ac heb olwg am ffyrlling i'w rhyddhau; daw ffrwytli eu ffordd i eraill i'w fwyta, a'u hymddygiad gwallgof i eraill i'w ddwyn. Gyrant eglwys yn erbyn eglwys, gweinidog yn erbyn gweinidog, a dyn yn erbyn dyn. Codant i fyny bregethwyr dieisiau, danfon- ant hwy yn Jacks ar hyd y wlad i gymell eu hunain fel nwyddau waste. Dan rith ymweliadau gweinidogaethol mae yn hel tai, yn adrodd ystorion, ac yn gwneyd ei hun yn ben Ifwl y gymydogaeth. Ni fedd y drychfeddwl lleiaf am gadw i fyny ei aurhydedd fel dyn na gweinidog. Pe rhoesid ef mewn anrhydedd i gychwyn, mae pawb yn yr ardal yn hyf arno, a chaiff fod yn ami yn wrthrddych iddynt i brofl eu harabedd. Yn awr, pa fodd y dichon i grefydd fod yn anrhydeddus, na'r weinidogaeth fod yn anrhyd- eddus, yn nwylaw y fath ddynion ? Nid siarad ar antur yr ydym, nid dyfalu pethau tebyg i gymeryd lie mewn amser i ddyfod, ond pethau sydd yn awr-sefyllfa bresenol y weinidogaeth Ymneillduol. Y mae areithwyr cyflogedig gan Gymdeithas Rhyddhad Crefydd yn Nghymru yn ymffrostio yn fawr yn rhif eu capeli, ac yn nifer eu haelodau, fel pe bai bobpeth ag y maent hwy yn wneyd yn cydfyned 4 gosodiad Duw. Y [ mae Byddin yr Iachawdwriaeth yr un fath a hwy yn hyn mor belled ag y mae llwyddiant yn myned. Nid ydyw llwyddiant y naill na'r llall i'w briodoli t i Dduw vn hollol. Dirgelwch eu llwyddiant ydyw eu bod yn cyduno yn well ag egwyddorion gwerin- lywodraeth, a thueddiadau boddhaol y natur ddynol lygredig i gael ei ffordd ei hun, er i hyny fyned yn groes i osodiad ysgrythyrol Duw.—Yr eiddoch, Llundain. GLANLERI.

RHYL. Y LLYFR GWEDDI GYFFREDIN.—Y Sul diweddaf, yn yr Eglwys Gymraeg, caed dwy ddarlith ar ranau o'r Llyfr Gweddi, sef parhad o gyfres a ddechreuwyd gan y jParch. T. Pntchard, ein curud, rai misoedd yn ol. Fe ftyr darllenwyr yr Haul fod y gwr parch- edig yn hylaw ar y gwaith o drin y liturgy, a gosod allan ei cheinion, a dangos eu prydferthwch. Yr oeddwn i a meddwl mawr genyf am y llyfr bob am- ser, ac yn hyddysg yn Wheatley," Proctor, &c., ond wedi clywed y darlithiau yr wyf yn ei werthfawr- ogi yn fwy nag erioed. Credai mai felly hefyd y gellir dweyd am fy nghyd-aelodau Cymreig yn Rhyl, a. hn.rnu oddiwrth v siarad. sydd a'r cynydd mawr ar nifer y rhai a ddaliant Llyfr Gweddi yn eu dwy- law ar bryd gwasanaeth Duw, rhagor a'i defnyddiau ryw ddwy flynedd yn ol. Ond nis gallaf lai na gofidio fod cynifer o'r Gwyr Eglwysig nad ydynt erioed wedi gosod allan ragoriaethau ein llyfr gwasanaeth ger- bron eu praidd, a'u hanog i'w astudio a'i ddefnyddii. Credaf eu bod trwy hyn yn pallu mewn dyledswydd ac yn esgeuluso braint oruchel. Dymunol iawn fyddai cael gan y Parch. T. Pritchard grynhoi y lectures yma i un neu ddwy o ddarlithiau, i'w tra- traddodi yma ac acw fel y caffai hamdden a chyfleustra. Byddai darlith neu ddarlithiau o'r fath megis agoria.d i'r ofEeiriaid plwyfol fyned ymlaen ac i mewn eu hunain gan fanylu ar y testyn. Ond ofnaf na fedd y gwr parchedig nemawr seibiant i hyn o beth, gan mai nid peth hawdd i Wr Eglwysig mewn plwyf poblog, ac y mae'n genyf allu hyspysu fod y Cymry Eglwysig yn Rhyl yn lliosog-ydyw myned lawer oddicartref os bydd wedi ymroi i gyf- lawni ei ddyledswyddau ymhlith ei braidd; a. gallaf ddweyd mai dyna a wna ein curad ni yma.—L. J.

ENGLYN ['r Parch. W. Herbert, rheithor Llansantffraid, Cered. igion, am 47 mlynedd.. I Herbert rhoddwn hirbarch,—dyn i Dauw, A dyn ddaeth i'n cyfarch; Treuliodd oes heb nam nac ammharch, Ar hoedd y byd yr haedda barch. Mynwy. R. W. R.

Penodwyd y Parch William Powell, rector Bangor Teifi gyda Henllan, i guradiaeth barhaol Castellnewydd-emlyn, sir Gaerfyrddin. Noddwr, Arglwydd Esgob Tyddewi. Cafodd y Parch. W. Davies, B.A., fioer Llan. fihangel-geneu'r-glyn ei benodi i guradiaeth bar. baol Llanllawddog, sir Gaerfyrddin. Y noddwr ydyw ficer Abergwili. Y mae y Parch.. John Wesley Reese, diweddar gurad, wedi cael ei benodi i rectoriaeth Nolton a Rach, sir Benfro. Yr Arglwydd GangheUydd ydyw y noddwr.

tretniant lletyawl efrydwyr y n rhan hynod bwysig o gyfundrefn Coleg, yn llawn mor bwysig efallai a'r ystaielloedd darlithio. Y mae gan yr Eglwys ei clioleg yn Llanbedr, pa angen iddidori egwyddor y Colegau Newydd? Cefnoged hwn, lie y mae digon o waith iddi, yn lie gwthio honlets Eglwysig ar Golegau nad ydynt yn eu dymuno, hyd y rhoddwyd ar ddeall gan neb hyd yma. Dar lie tied "Airdwr yr Erthygl yr erthygl aJluog a ymddangosodd yn v Faner yr wythnos o'r blaen, a chaiff ddeall pa fath groesau y mae ei hostels yn debyg o dderbyn gan Ymneillduwyr. Nid sain anhynod oedd erthygl y Pamer na bychan ei ddylanwad. Ni roddais y lie lleiai i fy ngwrthwynebydd i gasglu fy mod yn edrych ar waith crefvdd vn Nghymru fel math o frwydr en- wadol. n Ei ddychymyg bywiog ef a fu ar waith yn y fan hon eto. Yr hyn tt awgrymais oedd mai perygl gwaith crefyddol yn Nghymru ydyw eiddigedd enwadol, gosodiad hollol wahanol l'r hyn a esyd yn fy ngenau. Dywed unrhyw Ym- neillduwr meddylgar yr un peth a minau. Dar- llened "Awdwr Y1 Erthygl "y newyddiaduron. Y Genedl er engraipht. Bn dwy neu dair erthygl ynddi yn olynol yn ddiweddar yn erbyn y perygl hwn, er nad oedd y cy fieri a gynygid i wella y clwyf yn cyraedd haner digon dwfn. Ni fynwn er dim awgrymu fod holl Ymneillduwyr Cymru yn enwadwvr eiddigeddus, nac yn agos iroll o honynt—gwn yn amgen-na chwaith nas diction Eclwyswyr ayrthio i eiddigedd^ enwadol. Can- fyddaf avwydd o bono fel pryf difaol wrth wraidd yr hostels. Lledaener addysg, gofalwn ni fel Eg- lwyswyr am argyhoeddi y wla>d o'n tegwch a'n gostyngeiddrwydd, ac ni raid i'r Eglwys ofni y dyfodol nac eiddigeddn rhag i Ymneillduaeth enill tir trwy y Colegau Newydd, neu i oleuni addysg droi yn dywjllwch Anffyddiaeth os na chodir clawdd terfyn hostels i atal llifeiriant ysbryd yr oes. Y mae gwirionedd cadarn y can- rifoedd genym, er nad oes genym hawl i'w gyf- yngu i ni ein hunain. Pwyswn arno yn wrol a hyderus. Fe ddeil ei dir doed a ddelo. Ni raid i ni wrth gloddiau cymdeithasol hostels er am- ddiffyn yr Eglwys. Gocheler ofn llwfr ac annheilwng" ynglyn ag addysg y Colegau Newydd i ail-fenthyca y cyngor a roddwyd i ni yn Llanbedr gan eich gohebydd. Deuaf yn awr at ddau sylw arall o eiddo Awdwr yr Erthygl." Cyfeiria at safle Ymneill. dnwyr yn Llanbedr fel yn gyffelyb i'r hyn fyddai safle efrydwyr Eglwysig yn yr hostels, ond cyll olwg ar un gwahaniaeth hanfodol sydd yn difetha yr holl gyffelybiaeth. Nid yw bechgyn Ymneill- duol yn ein Hysgol yn cael eu di-doli oddiwrth fechgyn Eglwysig, ac ni wahenir efrydwyr Ym- neillduol yn y Coleg oddiwrth eu cyd-efrydwyr. Y mae bechgyn yr Ysgol, beth bynag fo eu credo, yn lletya gyda'u gilydd mewn cymdeithas gyd- radd a diwahaniaeth yn hostel yr Ysgol. Fy nghwyn yn erbyn hostel Eglwysig yn y Colegau Newydd yw yr ymneillduaeth gymdfeithasol sydd vn ffvnwvsedig vn eu hegwyddor ac nid ea haddysg grefyddol. Ceid addysg grefyddol, fel y dangosais yn y dechreu, lawn cystal hebddynt, ac arbedid hebddynt hefyd y drwg digymysg o ddi-doliad cymdeithasol o dan enw crefydd. Pe sefydlid hostels anenwadol gan Gyngorau y Coleg- au Newydd byddai eu cynllun yn gymdeithasol, ar yr un tir a chynllun ein Coleg ni, ond heb addysg grefyddol. Chwaneger hyn, fel yr awgrymais, heb hostel. Y mae hanfod y ddadl rhyngom yn troi ar y gwahaniaeth sydd rhwng lletya holl efrydwyr Coleg-pa Goleg bynag fo- ar yr un tir a'u di-doli yn ol barn grefyddol mewn hostels enwadol. Yr ymadrodd rhyfeddaf yn ei lythyr yw yr un lie y dywed fod y tir ar ba un y gwrthwynebaf ei hostels yn fy ngorfodi hefyd i ddal "nad oes galwad ar yr Eglwys Wladol i wheyd ymdrech ar gyfer y miloedd sydd heb freintiau crefyddol o un math mewn ardaloedd poblog." Amcana fy llfethu trwy fy arwain i gors reductio ad absur- dum." Ond ni chymeraf fy nghamddarlunio na'm camarwain fel yna ganddo. Manyler ar ei gydmariaeth, ac fe syrth yn deilchion i'r llawr. Yr hyn a fyddai yn cyfateb mewn plwyf poblog i hostels enwadol yn y colegau newydd fyddai nid Eglwysi a Cliapelydd, ond barracks neu luestai anferth i Eglwyswyr ac aelodau pob enwad Ym. neillduol gael byw ar wahan rhag llygru credoau eu gilydd. Fy nghynllun i o addysg grefyddol sydd yn cyfateb i Eglwysi a Chapelydd. Gwahodd- af ef yn awr i oddef goruchwyliaeth reductio ad absvrdum yn fy lie. Carier egwyddor ei hostels ef allan ymhob plwyf poblog, ac fe geid golygfa i synu mynachod y canol oesoedd, sef yr holl gref- yddwyr a'u teuluoedd bawb mewn barracks per- thynol i'w Heglwys neu eu henwad, a peb ond pechaduriaid anedifeiriol yn rhydd i fwynhau annibyniaeth eu haelwydydd eu hunain. Arwain Eglwysyddiaeth Awdwr yr Erthygl" ef i eithafion mynachaeth, ac ochr wanaf Puritaniaeth Ymdrechais wrthbrofi ei holl haeriadau a throi ffroen holl ynau ei ffug-ymresymiadau oddiwrthyf ato ef ei hun yn 01. IBu Awdwr yr Erthygl" yn hollol ddistaw yn nghylch dyledswydd yr Eglwys, yn enwedig yn y Gogledd, i gefnogi mwy ar Lanbedr cyn llamu 1 dywyllwch cynllun yr hostels. Buaswn yn tybied fod ei ddistawrwydd yn arwyddo ei gydsyniad a'r hyn a ddywedais ar y pen hwn y tro o'r blaen oni bai el fod yn dangos arwydd am i esiampl ddrwg y Gogledd lygru ;moesau da y Deheuwyr a'u denu i ddewis hostels newydd o flaen Lanbedr. Er mai •' gwyn pob newydd'' diau y dywed eich darllenwyr gan mwyaf mai gwell yw yr hen." Yr wyf yn ysgrifenu y waith hon yn fwy yn erbyn hostel Bangor na hostel Caerdydd, canys nid oes rhagolwg ymarferol y sefydlir un yn Nghaerdyad o gwbl, oherwydd, yn mhlith rhesymau eraill, ochelgarwch doeth Esgobion y Deheu. Y mae creigiau o bob tu o flaen hostel Bangor y mae megis rhwng dau dan, yr Ymneillduwyr ar y naill law a llawer o glerigwyr mwyaf dylanwadol y ddwy Esgobaeth, ynghyd a Llanbedr, ar y Haw arall, yn benderfynol yn ei herbyn. -i Nid yw y ddwy Esgobaeth agos yn unol o'l phlaid. Os eir ymlaen gyda'r cynllun daw y gwrthwynebiad fod ei ddistawrwydd yn arwyddo ei gydsyniad a'r hyn a ddywedais ar y pen hwn y tro o'r blaen oni bai el fod yn dangos arwydd am i esiampl ddrwg y Gogledd lygru ;moesau da y Deheuwyr a'u denu i ddewis hostels newydd o flaen Lanbedr. Er mai "gwyn pob newydd diau y dywed eich darllenwyr gan mwyaf mai gwell yw yr hen." Yr wyf yn ysgrifenu y waith hon yn fwy yn erbyn hostel Bangor na hostel Caerdydd, canys nid oes rhagolwg ymarferol y sefydlir un yn Nghaerdyad o gwbl, oherwydd, yn mhlith rhesymau eraill, ochelgarwch doeth Esgobion y Deheu. Y mae creigiau o bob tu o flaen hostel Bangor; y mae megis rhwng dau dan, yr Ymneillduwyr ar y naill law a llawer o glerigwyr mwyaf dylanwadol y ddwy Esgobaeth, ynghyd a Llanbedr, ar y Haw arall, yn benderfynol yn ei herbyn. -i Nid yw y ddwy Esgobaeth agos yn unol o'l phlaid. Os eir ymlaen gyda'r cynllun daw y gwrthwynebiad iddi yn fwy i'r golwg. Nid wyf yn ysgrifenu o dan Ey nwylaw. Cadwodd parch at safle, cymeriad, ac amcanion, cefnogwyr dylanwadol hostel Bangor Lawer hyd yma yn ddistaw sydd yn mhell o gyraer- adwyo y cynllun. Wrth gwrs, ni raid i mi ddywedyd I mai pell oddiwrth amcan Awdwr yr Erthyg1" a I chefnogwyr hostel Bangor ydyw creu culm ac eidd- igedd cymdeithasol yn y colegau newydd, neu ymddwyn yn annheg tuag at Ymneillduwyr, neu niweidio Llanbedr. i Eu hamcan yw cefnogi addysg grefyddol efrydwyr Eglwysig a dim arall. Ond er cyrhaedd eu hamcan lluniasant yn ol fy marn ostyngedig i gynllun an- ffodus yn cynwys tuedd ac egwyddor beryglus hollol groes i amcan ei gefnogwyr. Heb farnu fy hun yn ddoethach na hwynt anturiaf aynyg cynllun gwahanol i sylw eich darllenwyr, yr hwn yr wyf yn credu sydd yn rhydd oddiwrth beryglon cvnllun yr hostels, sydd yn sicrhau addysg orefyddol i efrydwyr y colegau newydd, ac sydd hefyd yn gadaol adnoddau yr Eglwys yn rhydd i gef- nogi Coleg Llanbedr. Dywed 11 Awdwr yr Erthygi fy mod yn fy llythyr o'r blaen bron megia Seculanad penrhydd. Ai ni ddarfu iddo ystyried ei fod yn lied annghyson, ac ynta.u yn dwyn mawr zel dros addysg grefyddol wrth arddangos y fath frys i adeiladu tai i ddenu efrydwyr EglwyBig o Goleg yr Eglwys I Golegau' Llywodraeth, lie y mae yr ystafelloedd darlithio, medd efe, yn ystafelloedd digrefydd ? Efe, ac nid myfi, cofier, sydd yn eu galw yn ddigrefydd. Er heb grefydd ffurfiol nid wyf fi o gwbl yn meddwl eu bod yn groes i grefydd. Ond fe ymddengys ei fod ef yn myned can belled a hyna, ac eto mae am ddenu efrydwyr Eglwysig iddynt yn hytrach nag i Lanbedr. a hyny ar draul adnoddau yr shglwys.. Cofier na wnelai dwsin o hostels Eglwysig Goleg Caerdydd, er engraifit, yn Goleg yr Eglwys fel y mae Llanbebr. Y mae y gwahaniaeth rhyngom a. r tri choleg arall yn ein herbyn yn ngolwgjjy Llywodraeth a'r Ymneillduwyr rhesymol i ni ddisgwyl, ar y Haw arall, ei fod yn fantais bwysig o'n plaid yn ngolwg pob Eglwyswr. Ymdrech anhylaw i gyfuno yn ddiangenrhaid ddwy gyfundrefn anghydnaws ydyw yr hostels. Cynyg at ychwanegu darn o Lanbedr yn Mangor a Chaerdydd fel math o atodiad, cymeryd darn o hen frethyn-Iled gryf serch ei oed-i drwsio brethyn newydd. Ymddengys fod y pwyllgor dylan- wadol a ymgyfarfu yn Mhalas Bangor ychydig yn ol yn disgwyl gallu casglu yn y ddwy Esgobaeth B500 yn y flwyddyn at hostel Bangor. Os gellir gweled hyn yn y Gogledd diau y gellid gymaint yn y Deheu. Yn awr a yw yn gormod gofyn i'r Eglwys gasglu trwy Gymru y £ 1000 hyn yn y flwyddyn a'u rhoddi i Lan- bedr yn lie i hostels ? Nid oes genym yn awr ond prin £ 3000. Y mae gan y colegau newydd 44000 o'z Llywodraeth yn unig. Ystyrir Coleg Aberystwyth yn ferthyr oblegid na dderbyniodd yntau 24000. Ni chlwir haner gymaint o gwyno i Lanbedr, er na dder- bynir hyd yma ddimai o'r Llywodraeth, ac er ein bod yn dlotach hyd yn nod nag Aberystwyth, tra y mae genym arl hyn o bryd fwy o efrydwyr a bechgyn c dan addysg na'r un o'r colegau Prifysgolaidd eraill. Ni ellir Jgwneyd fawr, os dim, daioni gydal 2500 y flwyddyn. ymhob un o'r ddwy hostel. Ond rhoadei y 91000 | at y £ 3000 sydd yma eisioes a byddai an. rhydedd yr Eglwys yn mhlith colegau Prifysgolaidd Cymru wedi ei ddiogelu. Gallai cymanfa pob Esgob. aeth benodi pwyllgor i edrych ar ol y iplooo. Os bvddem vn camymddwyn gellid fel cerydd atal y grani newydd hwn oddiwrthym jaycl nes y aiwygiem. ddelai dimai o'r arian i logellau y Proffeswyr presenol. Tynem gynllun i fyny i ddangos beth wnelem â phop dima. Y mae yma ddigon o eisiau mwy o brofieswyr ac o ddarlithwyr, ychwaneg o scholarships, a rhai uwch eu gwerth. Yr ydym yn gwneyd pob egni i ddarparu cystal addysg ar gyfer swyddi lleygol i fechgyn yr Eglwys ag a geir yn y colegau eraill. Teimlwn ei fod yn bwysig i glerigwyr a lleygwyr dyfodol yr Eglwys yn Nghymru gael eu haddysgu ochr yn ochr yn yrjun coleg. Dwyseiddir y lleygwyr ac eangir y clerigwyr trwy y cyfryw addysg gyfochrog. Rhodder i ni £ 1000 yn y fiwyddyn ac fe osodid ein cyfundrefn ar dir cadarn yn lie i raddau helaeth, ddibynu ar yni ac athrylith dihafal un dyn. Yn awr ydyw eyfle yr Eglwys i nurfio gwladweiniaeth addysg eang eofn gogyfer a Phrif- ysgol Cymru tra y mae Prif-athraw yn Llanbedr all gario y wladweiniaeth allan i oruchafiaeth, yn lie cythruddo Ymneillduwyr heb wneyd dim lies i'r Eglwys, a gwasgaru adnoddau yr Eglwys yn lie eu crynhoi. Nid heddywyw y dydd i ranu rhengau yr Eglwys yn Nghymru. Ysgwydd yvrth ysgwydd yn dyn yn ein gilydd y dylem fod. Yr wyf yn apelio yn y modd mwyaf difrifol at holl ddarllenwyr y LLAN am ddyfod allan fel un gwr o du Lanbedr yn lie sefydlu hostel yn Mangor na Chaerdydd. Derbyniais, yn mysg llythyrau eraill ar y pwnc yr wythnos o'r blaen, lythyr doniol oddi- wrth glerigwt o'r Gogledd-old LanipeteT man-yr hwn y mae ei enw yn hysbys, nid yn unig yn Nghymru a Lloegr, ond dros Ewrop, lie bynag yr astudir Cymraeg. Cynygiodd i mi air Oymraeg am hostel. Ei air yw crebychfa-, crebychfa Bangor, crebychfa Caerdydd i grebachu meddyliau a chalonau ieuenctyd yr Eglwys. Er mai gwr cul fy meddwl ydwyf yn ol Awdwr yr Erthygl, yr wyf yn hollol gydsynio a'r prif lonor mai gair campus yw crebychfa er dangos ar darawiad beryglon hostels yn well nag mewn maith lythyr. Goeheler crebychfeydd. Maddeued eich darllenwyr fy meithder: gwaith byr yw haeru fel Awdwr yr Erthygl." Er iddo enill y dorch arnaf mewn byrder rhaid iddo newid ei ddull o ymresymu cyn fy nwyn i'w farn ynghylch doethineb a dyledswydd yr Eglwys yn yr argyfwng presenol.—Yr eiddoch, Coleg Dewi Sant. JOHN OWEN.