Y Llan

CYMRU, FY NGWLAD. Lenad anwyl, lenad Cymrm, Wrthi d'wed am danaf 6, Caru wnaf anwyliaid Cymrn, Tra eyseni dithan'r Ili; 0 mae 'nghalon glwjrfna yn*, Droa y mor, yn rnoadi llaia, 0 'rwy'n meddwl clywed bene Dyner lais fy anwyl fam. CTDOAJT. Lenad anwyl, lenad Cyan, Dywed imi, lenad faich, Pan adewaist fryniaa Arlon, Oedd fy anwyl fain ya iaeh f Brysia yno, leuad loew, Dywed wrthi 'mod i'n iaela, Paid a dweyd am ddagran fMaid, Rhag it' waedu 'i chalon faeh 0 mae 'i chyngor olaf imi Yn adseinio yn fy nghlynr, Pan a chusan olaf anwyl, Y cyflwynodd fi i Dduw. Lenad anwyl, Ac. Leuad wen, y nef ay'n gwybod Am fy ymdaith i bob cam. Anwyl genyf ydyw cadw Llwybran nniawn Dnw fy mam; 0 na chawn am unwaith etc Ei chnsanu fin yr hwyr, Bycban yr am danaf heae Fod fy nghalon fel y cwyr. Lenad anwyl, leaad CYJDn, Dywed imi lenad fach Pan adewaist frynian Arfen, Oedd fy anwyl fam ya iaeh t HrwjiL Coarmait.

RHY HWYB. Pan rodiai geneth lAn Hyd lwybran glin y Ilya, Cydunai'r adar vain I'w holi hi fal bya:- P'le mae ? p'le mae f Cyn hir aiff yn rhy hwyr, Ond disgwyl wnai o hyd gm iau Am weled ddi Ion, Ei hunig nn arwy'r byd, Ond canan'r aaar mltn— P'le mae ? p'le mae f Cyn hir aiff yn rhy hwyr. Tra daliai yn ei llaw Nefolaidd swp o rô., Iw bron ymlithrodd braw Wrth wel'd cyagodan'r aea; Rhy hwyr, rhy hwyr, Mae wedi myn,a,-rhyh Iyr,l Fe wenai gynt yn lion Ond galar ddaeth An kwyr, Ei chalon yn ei bron, A doddodd megia cwyr; Rhy hwyr, rny hwyr, Yw'r g&n, aeth yn rhy nwyr I Mae'r blodan mfln o hyd Yn brithio llwybraa'r Uyn, Ond huno heddyw'n fad Mae Elen dloa y Glyn Cyagodan'r hwyr, Yn orchudd droati aydd. I»WAL WTM.

ER COF AM Winifred, anwyl briod Mr. Owen Jew", Cloth Ban, Llanddaniel Mon, yr hon a hvnodd yn "yr learn, ddydd Sul, Hydref 19eg, 1884, yn 51 mlwydd Oed. Angeu dn yr wyt yn grenlon, Wrth hil Addalr ayddist h.M Yn eu taraw yn ddiarbed, I'r bedd oer mewn bro a bryn; I Landdaniel dawel daethoat, Rhoddaist yno farwol glwy, I un hawddgar, lan, bryawaddol, Byth ni welir mo'ni mwy. Ofer disgwyl am ei chwmni, Ofer earych am ei gwedd, Ofer ydyw chwilio am dani, Mown un man tu yma'r bodd; Ond er hyny 'rym yn credo, Ei bod mewn dadwyddack Ilo, Yu cann hyfryd fawl 1r lean. Yn ddiagiaer iawn yn nheyrnse no'. Mawr ddymnnem glywed ganddi Pa fodd yr aeth drwyr MOB ddofn, A fu'r lean yn ei harwain, Trwy ei thonau yn ddiofa Clywch, mae'n ateb, mewn eyfynfder Yr oedd Crist yn ffrynd i mi, Fe'm cymerodd vn ei fynwea, Ac a'm cariodd droe y Hi*. 0 fy aerchua berthynasan, A'm cyfeillion sydcl ar ol, Am wir grefydd ymofynweh, Gadeweh holl bleaeraa ffol; Ffowch o ffyrdd y gelyn Diafel A dilynwch lean Gnat, Yna chwi gewch fodd i &&an, Yn yr onau mwyaf tnat. Fy hoff briod na alarweh, Am fy ngholli ddim yn hwy, Canys ni ddychwelwn yus Pe cawn fydoedd fyrdd a mwy Os gwnewch chwithan ddilya Ieao, Yn ddiwyrni hyd y bedd, Yna chwi gewch ddyfod yma I fwynhau'r dragwyddol wiedd. Grorphwys heddyw 'rwyf yn dawel Yn Mharadwys Duw a'r Oea, Lie ni ddaw at an preewylydd, Gofid, galar, ing, na phoen Bellach hedd a nefol wynfyd, Brynwyd im'drwy waed y Ghroee, Cain fy enaid en meddiann, Yn dragy wyddolbeb on loet. LlafiSdanM. T. Str^eQSt.

NEWYDDION CYFFREDINOL. FFAITH HTNOD.—Ganwyd bachgenyn yn Ngog. ledd Lloegr, ychydig yn ol, i'r hwn yr oedd yn fyw ddau daid a dwy nain, a phump o'r genedl- aeih flaenorol i hyny-hen neiniau a theidiau, a'r oU o honynt yn gweithio yn gysonfi enill eu byw- oliaeth. A'r ffaith hynotaf ynglyn A'r achos yw, fod y pentref lie y trigianant yn cael ei ystyried yn un o'r manau mwyaf afiach yn Lloegr, a bod 811 tai, laweroedd o weithiau, wedi cael eu con. demnio fel rhai anaddae i fyw ynddynt. HUNANLADDIAD GERLLAW LLANGOLLEN.—Dydd Sul, eyflawnwyd hunan-laddiad penderfynol gan Mrs. Hughes. priod Mr. Jonathan Hughes, ceidwad helwriaeth Mr. Timothy Kenricks, Din. bren Hall, Llangollen. Gan fod perchenog y palas yn absenol, yr oedd Hughes a'i wraig yn gofalu am y palas, a phrydnawn y diwrnod a nod- wyd, clywodd Hughes 8wn ergyd yn y palas, ac erbyn myn'd i mewn i un o'r ystafelloedd, cafodd ei wraig wedi marw mewn canlyniad i saethu ei bun A dryll. Cwynai er's amser o herwydd poenau dirdynol yn ei phen. STMUDUDAU AGKRLONGAU MRI. EVAN THOMAS, RADCLIFFE, A'U OWMNI, CAERDYDD.—" Gwenllian Thomas," wedi gadael Huelva am Garston, Tachwedd 8fed i "1010 Morganwg," wedi pasio Gibraltar am Leith o Odessa, Tachwedd 4ydd; Anne Thomas," wedi gadael Yeiek am Gibraltar, Tachwedd 12fed; Kate Thomas," wedi cyraedd Dunkurque o Gibraltar, Tachwedd lleg; "Wynnstay," wedi pasio Malta am Gibraltar am archebion, Tachwedd 14eg Walter Thomas," wedi pasio Gilraltar am Antwerp, Tachwedd 14eg; "Bala," wedi cyraedd Rotterdam am Odessa, Tachwedd 14eg. Y PLENTYN A'R EILUNADDOLWR.—Adroddir gan Mr. Jl. 1. Irish, cenhadwr Cymdeithas Genadol yr Eglwys, i eneth fechan yn Neheubarth India oedd wedi cael ei gadael gan ei mam yn y jungle gael ei chymeryd i dy cenhadwr, lie y cafodd pob gofal ac ymgeledd. Pan anfonwyd hi i'r ysgol ni ddangosai ond ychydig o allu i dderbyn addysg, ao eto yr oedd yn nodedig am ei synwyr. Un diwrnod gwelodd saer yn naddu delw allan o ddarn o bren, a gofynodd iddo Pa beth ydych yn wneyd ? Ddelw," meddai y saer. "I ba beth ? meddai yr eneth. I fod yn Dduw i mi i'w addoli," meddai yntau. Chwi ddyn," meddai hithau, "chwi sydd yn naddu, naddu, naddu, chwi sydd yn ei wneyd ef, ac efe yr ydych am ei addoli; chwi sydd yn ei wneyd ef, a dylai ef addoli chwi." OBDBAN T DDANAR.-Darns rhai gwyddonwyr, medd y seryddwr Richard A. Proctor, fod oed y ddaear tua 500,000,000 o flynyddau; tra mae eraill diweddarach, ac yn eu plith Due Argyll, yn ei osod mor isel a 10,000,000 o flynyddau. Eithr nid oes neb a wyddant am y cyfnewidiadau mae wedi myned drwyddynt, yn ei osod yn is na 10,000,000. Tybiai Newton, er nad oedd yn aillaog i roddiunrhyw reswm boddhaol dros hyny, y byadai i'r ddaear rywbryd sychu i fyny yn llwyr. Ac mae ymchwiliadau a wnaed er y pryd hwnw, yn profi fod damcaniaeth Newton yn gywir. Fel y parha y ddaear i oeri, daw yn rhidyllog, a ffurfir agenau mawrion yn ei chanol, y rhai a sugnant y dwfr o'r arwyneb. Cyfrifir fod y gweithrediad hwn yn myned ymlaen yn bresenol mor gyflym, fel y lleiheir y dwfr dros arwyneb yr holl ddaear, yn ol cyfartaledd o drwch papyr ys. grifenu mewn blwyddyn. Yn ol y cyfartaledd hwn, mewn 9,000,000 o flynyddau sudda y dwfr tua milldir ao mewn 15,000,000 o flynyddau bydd pob dyferyn o ddwfr wedi diflanu oddiar wyneb y ddaear I CORWTKT DINYSTRIOL.-Gyda'r agerlongau o China a Japan, ceir many lion am y corwynt erchyll (typhoon) a ysgubodd dros ranau o'r gwledydd hyny y 15ed o Fedi. Torodd yr ystorm allan gyda'r fath sydynrwydd a nerth, fel yr oedd yn anmhosibi cymeryd unrhyw feaurau rhag- ocheliadol. Llwyr ddinystriwyd rhan isaf Yokohama, prif.ddinas Japan. Ni adawyd ty yn pefyu, a diangai y trigolion am eu bywydau, rhag cael eu boddi yn y tonau cynddeiriog a hyrddid gan y gwynt dros y tir. Chwythwyd ymaith am. ryw o'r adeiladau cadarnaf yn nghwruchaf y ddinas, megys pe byddent ond adeiladau papyr. Yn y parth hwnw o'r ddinas, dinystriwyd 128 o dai, a niweidiwyd 390. Yr oedd y golled ar fywydau yn Uai ar y tir nag ar y mor. Allan o 80 o longau hwylio, suddodd 53, gyda 228 o ber. sonau ac mae deuddeg o lestri eraill ar goll gyda 123 o bersonau. Anfonwyd pump o fywydfadau allan, a dymchwelwyd pedwar o honynt, a bodd- wyd deg o bersonau. Yr oedd y corwynt y flyrnicaf a deimlwyd er 1870. Y CHOLERA YN PAWS.-Dydd Gwener diweddaf, bu 56 o bersonau farw o'r cholera yn Paris; ac o haner nos Wener, hyd haner dydd ddydd Sadwrn, bu 23 farw. Holl nirer y personau a fuont farw o'r geri yn Paris o'r 7fed byd y 13eg cyfisol ydoedd 885. Yr wythnos flaenoroi ni bu ond deg farw o'r cholera. Felly, gwelir fod yr haint yn ymledu gyda tihyflymdra mawr yn Paris. O ddeuddeg o'r gloeh nos Wener hyd dhwech prydnawn Sadwrn bn 45 farw yn y brif-ddinas o'r geri, ac ymddengys mai cynyddu yn dra chyflym y mae rhitedi y marwolaethau. Bu un farw yn Nantes o'r cholera hefyd. Yn ystod yr oil o ddydd Sadwm, dywedir i 72 farw o'r geri yn Paris, a deuddeg boreu Sul. Mae awdurdodau yr Unol Dalaethau wedi mabwysiadu mesuran caeth a manwl er ceiaio cadw allan yr haint o'r wlad hono, ac yn sier dylai awdurdodau Lloegr, yn anad un wlad, gymeryd y gotal mwyaf yn awr wrth ganiatau trafnidiaeth rhwng ein gwlad orboblog I Ffrainc, gan nad yw y geri ond taith ychydig oriau oddiwrthym. Dy- wedirfod y cholera y tro hwn yn dilyn yr un ewrø yn hollbl Agr haiht dinystriol a ymwelodd fx wlad hon flynyddau yn .1. Bu y geri y pryd hwnw yn cyniweirio am fisoedd ar y Cyfandir yn yr haf, ao yn mis Tachwedd daeih drosodd i Ijo4gri He y'bu yn gvmeyd hafoe orcbyll ana dglau fls. CYNRYCHIOLAETH SIR ABE:RTEIFI.- Mae Mr. Lewis P. Pugh, yr aelod seneddol dros Sir Aber- teiti, yr hwn sydd yn awr ar ei daith i India, wedi amlygu ei fwriad unwaith eto i roddi i fyny ei aelodaeth seneddol. Teimla Radicaliaid y Sir yn ddig wrtho am beidio datgan yn bendant o blaid dadgysylltiad yr Eglwys. LLOFRUDDIAETH GAN FACHGEN.—Yn llY8 Bour- geu profwyd bachgenyn 13 oed, o'r enw Wentzies, am lofruddio ei feistr. Ymddengys iddo gael ei droi ymaith o'i le am gamymddygiad at forwyn, ond ar eiriolaeth ewythr iddo, yr hwn sydd offeiriad Pabaidd, cymerwyd ef yn ol. Ond ini leihaodd hyny awydd y bachgen am ddial. Cafodd afael mewn cyllell hir, a gwnaeth fin ami, ac yna gwyliodd am ei feistr i ddyfod lawr y grisiau, a thrywanodd ef trwy ei ysgyfaint mor effeithiol fel y bu farw mewn ychydig o amser. Addefai y bachgen fod y syniad o lofruddio ei feiatr wedi dyfod iddo ar ol darllen nofel o eiddo Emile Richeborogh y La Belle Julie, oddiwrth yr hon y casglodd nas gellid gwneuthur mwy iddo fel llof- rudd o dan 14 oed na'i ddanfon i'r Hou8e of Cor- rection hyd nes y byddai yn 21 oed. Yr oedd ei gasgliad yn gywir. Wrth roddi y ddedfryd o euog arno, yr oedd y barnwyr yn rhwym yn ol y Code, i roddi gorchymyn i'r perwyl hyny. Y DDYLED AIPHTAIDD.-Y mae gohebydd y Daily Telegraph yn Cairo yn YBgrifenu Pan ddaeth Ismail yn Khedive yn 1862, yr oedd y ddyled genedlaethol Aiphtiaid oddeutu X3,000,000. Nid yw yr Aiphtaidd yn debyg o anghofio yn ystod ei 16 mlynedd o deyrnasiad iddo gynyddu hyny i X95,000,000, ac o'r swm yna nid oes ond 50 y cant wedi cael eu ffordd i'r drysorfa genedl- aethol. Y mae y fellah yn gwybod mai i dalu llog y ddyled annuwiol yma y gwasgir ef i lawr gan drethi, ac mai hyn yn unig sydd wedi dwyn oddiamgylch y cyfryngiad tramoraidd anmhobl- ogaidd. Nid oedd ystad dirol Ismail yn 1862 ond yn cyraedd i 15,000 o aceri, ond yr oeddynt wedi cynyddu yn 1878 i droa 1,000,000 o aceri o'r tir goreu yn yr Aipht. Lied debygol fod Ismail yn un o'r dynion cyfoethocaf yn Ewrop. Y mae genyf yr awdurdod oreu dros ddweyd fod swm yn cyraedd dros M,000,000 wedi eu cael allan wedi eu talu i'w gyfrif mewn amryw fanciau Cyfandirol (yn neillduol Holland a Belgium), rhwng y blyn- yddoedd 1874 a 1879, pan y rhoddodd i fyny. Hyd yn hyn nid oes dim mesurau wedi eu cymeryd i olrhain yr arian y gall fod wedi eu gosod ar log yn Lloegr yn ystod yr un cyfnod." AMAETHYDDIAETH.—Oddiwrth yr adroddiadau amaethyddol a gyhoeddwyd yr wythnos ddiwedd. af, cawn fod creaduriaid amaethyddol wedi ychwanegu yn fawr yn ystod y flwyddyn yn y Deyrnas Gyfunol. Y mae cynydd o 5,770 o geffylau wedi cymeryd He, 324,879 o dda, a 1,029,227 o ddefaid. Yr ydym yn gweled fod moch wedi lleihau rhyw 80,222 yn y flwyddyn, a hyny yn ddiau yn herwydd fod cymaint o gig y creaduriaid hyn yn cael eu ddwyn i'r wlad o wledydd tramor. Y mae tir pori y deyrnas wedi cynyddu hefyd yn fawr, sef 225,000 o erwau yn y flwyddyn. Yr oedd cryn gynydd wedi cymeryd He yn nghyfanswm y tir a roddwyd o dan wenith y flwyddyn ddiweddaf, ond pa un a barheir ymlaen sydd amheus, c herwydd y pris isel a geir am wenith eleni Dywedir fod gwenith yn cael ei werthu yr Hydref presenol am 3s. 6c. y bwsiel, tra y mae y goreu yn cael ei werthu am 4s. Oddi- wrth yr adroddiadau sydd sydd wedi eu gwneyd, cawn tod yn Mhrydain Fawr 16,061,000 o ddofion pluog. YFED TE.—Dywed meddyg, tra y ceir dirwest- wyr yn cyfodi eu lief yn erbyn y diodydd medd. wol, nid yn fynych yr aroosant i feddwl pa faint 0 niwed a wneir trwy yfed y drwyth y mae y rhan fwyaf o honynt yn hoff o hono, sef, sef trwyth y te. Yr wyf newydd fod gydag achoB mewn cysylltiad a phlentyn pum' mlwydd oed, yr hwn sydd wedi ei ddinystrio am ei oes trwy fod ei rieni yn caniatau iddo yfed te yn ormodol. Daeth y plentyn yn nervous a dispeptic, a danfonasant am danaf gofynais iddynt pa faint o de yr arferai yfed, a dywedasant, tua dwy gwpanaid gyda phob pryd, ac amryw weithiau rhwng y prydiau. Yr oeddynt yn gadael y tea pot i sefyll ar y stove trwy y dydd, ac felly yr oedd y tannic acid yn cael ei dynu allan, yr hyn sydd yn effeithio i droi lining yr ystumog i ledr, ac yn dwyn ymlaen dys- \pepsia, ac anhwylderau cyffelyb. Cewch ganoedd o fenywod, yn ferched a hen wragedd, ac yn ach- lysurol ddynion ag ydynt wedi dinystrio yn hollol eu nervous system trwy yfed yn ormodol y te cyff- redin. Byddai yn fendith i ddynoliaeth pan y bydd yr ymgyrch diweddaf yn gallu hebgor digon o anadl i ymosod hefyd ar y drwg hwn. DARGANFYDDIAD GWARGLAWDD INDIAIDD.- Y mae gwarglawdd (mound) Indiaidd Iled fawr newydd ei agor yn agos i dref Jesterville, ac wedi bod o dan archwiliad pwyllgor o wyddonwyr a ddanfonwyd allan gan y Smithsonian Institute. Mewn rhyw ddyfnder oddiwrth yr arwyneb caf- wyd hyd i fath o ddaeargell, yr hon a gynwyaai esgyrn cawr, yn mesur saith troedfedd a dwy fodfedd. Yr oedd ei wallt yn arw, ac yn hollol ddu, ac yn bongian i lawr hyd ei ganol, a'i dalcen yn cael ei addurno a choron copr. Yr oedd yr esgyrn mewn cadwraeth dda. Yn agos iddo hefyd cafwyd cyrff amryw o blant, yn amrywio mewn maintiol; y gweddillion wedi eugorchuddio do gleinron (beaks) o wneuthuriad rhyw fath o esgyrn. Yr oedd y cyrff hefyd wedi eu hamgau mewn math o rwydwaith gwellt, ac o dan y cyfryw yr oedd gorchudd o groen rhyw anifail. Ar y ceryg a orchuddient y gell yr oedd rhyw argraph wedi ei gerfio, yr hyn yn ddiameu, pan y ceir allan beth ydyw, sydd yn sicr o dynu y gorchudd sydd yn tywyllu hanes yr hiliogaeth yma o gewri y tybir fa mewn rhyw gyfnod yn trigianu yn America. Y mae y gweddillion henafol hyn wedi eu pacio, yn ofalus, a'u danfon i'r sefydliad, a dy. wedir eu bod y casgliad mwyaf dyddorol a gafwyd erioed yn yr Unol Dalaethau. Y mae yr ymchwil. wyr yn gweithio yn awr wrth waipglawdd yn Baartow Cotmty, Fengylvania.

MERTHYR TYDFIL. CYFABFOD CHWARTEROL YR ATHRAWON.—Hena (nos Wener) y cynhelir y cyfarfod athrawon ohwar- terol perthynol i Ysgolion Sul Eglwys Loegr yn y rhanbarth hwn. Ymgynullir i yagoldy y merched gerllaw Eglwys St. Dewi, am haner awr wedi saith, a disgwylir y ceir cyfarfod buddiol ymhob yatyr. Ym- ddengys adroddiad am dano yn ein rhifyn nesal. RHAGOLYGON MAsNAcH.- -Da genyf hyebysu oich darllenwyr fod y rhybudd am ataliad gwaith Cyfarthfa wedi ei dynu yn ol, ao felly cerir ef ymlaen fel o'r blaen, yr hyn sydd yn newydd cysnrlawn i bawb yma. Dywedir fod gwaith haiarn Dowlais hefyd yn fwy llewyrchus nag y bu.-Gohebydd.

ABERHONDDU. DIRWKST.—Mae cangen o Gymdeithas Ddirweatol Eglwys Loegr wedi ei sefydlu yn mhlwyf St. Dewi, a'r hon y mae lluaws mawr wedi uno. Ymwelwyd ag Aberhonddu gan nifer o areithwyr dirwestol enwog yn ddiweddar, a'r canlyniad yw fod yn agos i iftl < bersonau wedi arwyddo yr ardystiad dirwestol. LLYS YB YNADON.—Dydd Llun, gerbron y Maer, Mri. Richard a J. Protheroe, cyhuddwyd Lewis Lewis, Aberbran, o fod yn feddw yn nhafarndy ▼ Drover's Arms, ddydd Sul, Tachwedd 9fed. Dedfrya- wyd ef i dalu 10s. o ddirwy ynghyd 4 lis. 60. o gostau. Am ganiatau meddwdod, dirwywyd John Jones, y landlord, i £ 2 2s., a 17s. 6c. o gostau. Y GYMDEITHAS FUGEILIOL EGLWYSIG. —-NOB Sul, traddododd y Parch. T. H. Hughes, bregetb rymus yn nghapel Coleg Crist ar ran y gymdeithas uchod.

MOUNTAIN ASH. Yr wythnos diweddaf cynhaliwyd cyfres o gyfar- fodydd yn y lie hwn yn dal cysylltiad A'r Eglwys. Nos Lun, cafwyd cyfarfod perthynol i'r adran Ojm. reig o Undeb yr Ysgolion Sul yn y Cwm. Cyfarfod athrawon perthynol i'r gwahanol ysgolion oedd hwn yn fwyaf neillduol. Darllenwyd papyr gan IIr. Protheroe, organydd Eglwys St. Mair, Aberdar, ar Yr Ysgol Sul a'r c6r." Yr oedd y papyr yn un gwir dda, yn yr hwn yr oedd y cerddor galluog yn dangos fod yr ysgol a'r c6r fel dwy lawforwyn i wasanaethu yr Eglwys. Dangosodd yn eglur fod gan yr athrfkw fantais yn ei ddosbarth i barotoi bechgyn leuaino fir gyfer y c6r, ac felly i fod yn wasanaethgar i'r Eg- lwys. Da fuasai i bob athraw yn Nghymru i glywed ei awgrymiadau, ac hefyd i'w cario allan yn y gwa- hanol ysgolion er mwyn i'r Ysgol Sul fod, mewn gwirionedd, yn blanhigfa i'r Eglwys. Nos Fawrth, cafwyd cyfarfod i gyflwyno tysteb i'n diweddar ficer. sef y Parch J. H. Protheroe. Amoaa tysteb y dyw dangos allan deilyngdod a pharoh -I- mae fel y Ilythyronau B.A. a D.D. yn dangos eafle y personau sydd yn eu meddu mewn graddau 0 wybod- aeth, ond y mae D.D. Americanaidd, a'r B.A. German Silver wedi gwneyd y llythyrne au hyn yn ddiystyr. Yr wyf yn gwybod am rai wedi derbyn tyst- ebau oherwydd eu digywilydd-dra a'u haerllugrwydd, a'r lleill am eu bod yn ddynion di-ddrwg, di-dda, a'r rhan fwyaf o'r arian yn dyfod o logellau yr Ym- neillduwyr. Nid tysteb o'r natur yna gyflwynid i'r Parch. J. H. Protheroe, ondyr oedd hon yn wir ar. wydd o deilyngdod a pharch. Gwrthododd ygwrparch- edig iddynt ofyn am yr un geiniog i neb. Gyda hwyr- frydigrwydd mawr y rhoddwyd oaniatad i'w lfrm{Hau i ddangos eu teimladau da tuag ato, trwy anfon eu rhoddion i'r ddau churchwarden. Nid oedd eisieu cymell neb i gyfranu na, yr oedd llafur diflino Mr. Protheroe yn y lIe er's un-mlynedd-alr-ddes ya ddigon o gymelliad i bawb. Yn yr amser hwn bu o wasanaeth onrhaetholiilr plwyfolion. Yn amser y sefyll allan annedwydd a fu yma yr oedd ef yn nn o'r rhai blaenaf gyd ag Arglwyddea Aberdar yn tori angen y trigolion. Yr toedd yn aelod pwyisig olt Bwrdd Ysgol a'r Bwrdd Claddu, ac yn wir yr oedd ganddo law ymhob symudiad daionus yn y He. Yn ei gymeriad gweinidogaethol bu yn foddion i adeiladu Sant Dewi a Sant Gwenffrewi, aolhefyd i helaethu Sant Margaret, yr hyn a gostiodd yn agos i dair mil a haner o bunau, ac nid oes ond ychydig dros ddan gant a haner o bunau o ddyled yn arps heb eu talu. Nid yn unig fe fu yn foddion i adeiladu Eglwysi,ond fe fu yn foddion gyda chynorthwy eraill i lanwy rhai hyny 4 chynulleidfaoedd parchus. Hefyd, gadawodd saith o Ysgolion Sul yn y lie, pa rai sydd yn rhifo yn agos i 1ll o ysgolheigion. Ar ol iddo lafurio yn galed fel Eglwyswr trwyadl a johydwyb odol, gaa ddal athrawiaethau pur yr Eglwys oflaen y bobl, gadawodd y lie heb aaael cymaint ag un gelyn ar ei ol, ond yn hytrach gadawodd filoedd o galonau oynes tuag ato ymhlith |pob dosbarth o ddynion. Cyflwya- wyd |y dysteb i Mr. Protheroe gan Arglwyddes Aberdar, ac wrth iddi adrodd ei theimladau eihun, ceid ei bod yn adrodd teimladau pawb (eraill yn y lie, ac nid rhyfedd i'r teimladau a amlygodd hi mewn modd mor ddoeth a medrus wrth gyflwyno yr arwydd hwn o'u parch tuag ato. i effeithio ar deim- ladau y derbynydd. Da y dywedodd Arglwydd Abordar fod Mr. Protheroe yn cael ei barchu a'i anwylo gan bawb, a hyny heb iddo aberthu ei egwyddorion i foddloni neb. Dywedodd iddo glywed y pregethwr mwyaf parchus yn y lIe yn Ilefaru ya uchel iawn am dano, ac yn cwyno oherwydd ei golli. Mae pawb yn|rhwym o barohu y milwr sydd yn glynu wrth ei faner ac un felly fu Mr. Protheroe yn ein plith heb fod arno gywilydd i restru ei hun gy:d&'r Uchel Eglwyswyr, a'n gweddi yw ar iddo Igaelnerth i lynu wrth yr un egwyddorion hyd y diwedd. Fel yr hysbyswyd yn fyr yr wythnos diweddaf, Uywydd- wyd y oyfarfod yn fedrus gan y Parch B. iLloyd, ein ficer presenol, ao yr oadd pawb yn ylie yn ^alch o'r hen a'r newydd. Dydd Mercher, fel y crybwyllwyd yn y diweddaf, daeth yr Arglwydd Esgob i'r He i gjaegru Sant lgwenffrewi, Penrhiwceiber. Casglwyd yn y gwasanaeth tuag at ddwyn treuliau y cysegriad droa fill. Arglwyddes Aberdar a osododd gareg sylfaen yr Eglwys, ac yr oedd Arglwydd ac Arglwyddes Aberdar a'r teulu yno ar ddydd y cysegriad, ac ar ol y gwasanaeth aeth yr Esgob gyd a hwynt i'r Dyft. ryn. Yn yr hwyr cafwyd, gwasanaeth Gymraeg a phregeth rymus gan y Parch. S. R. Jones, Glyntaf. 0 hyn allan bwriedir cael gwasanaeth Cymreig yn Sant Gwenffrewi am 10 o'r glooh boreu |Sul, ao hefyd yn yr wythnos. Mae llawer o Eglwyswyr gweiniaid wedi dyfod i'r lie, ac o achos uad oedd gwasanaeth Cymreig yno, ynghyd a dylanwad y gaffer, maent wedi ymuno A'r capelau, ond gobeithio y dyohwel yr afradlonisid yn ol i dy au hen fam. Mae curad dwy-ieithawg ar sefydlu yn y lie yn awr, sef y Pajoh A. P. Hyslop, yr hwn, syd wedi profi ei hun yn weithiwr llwyddianus mewx Ueoisdd eraill, a goboithio y coronir ei ymdrdchldju 4