Y Llan

{ CANMLWYDDIANT YR EGIJWYS AMERICAN AIDD. Y VIAK'K Eglwys Americanaidd heddyw! yn gant oed. Ar y pedwerydd dydd arj ddeg o fis Tachwedd, 1784, y cysegrwyd ei Hesgob cyntaf yn mherson Dr. Seabury. Cymerodd cysegriad Dr. Seabury le mewn goruwch-ystafell mewn ty anedd, yn ninas Aberdeen. Felly yr oedd rhywbeth yn ei gysegriad ef yn debygji osodiad St. Matthias yn yr it Esgobaeth," yn nechreuad Cristion. ogaeth. Praidd bychan oedd yr Eglwys yn Jerusalem pan y cysegrwyd St. Matthias, praidd bychan hefyd oedd yr Eglwys yn Ysgotland pan y cysegrwyd Dr. Seabury. Yn y cyfnod hwn yr oedd Eglwys Esgob- aethol Ysgotland newydd ddyfod allan o bair poeth erledigaeth wleidyddol. 5Tyii\vyd hi i lawr o'i safle cenedlaethol, a phasiodd Senedd Prydain Fawr ddeddfau gormesol yn ei herbyn. Ie, gorfodwycl i'w gweinid- ogion a'i haelodau ymgynull i addoli o dan gudd. Nid rhyfedd gan hyny ei bod yn fechan yn amser cysegriad Dr. Seabury. Yn wir, nid oedd yn Ysgotland y pryd hwnw ond pedwar Esgob, a rhyw ugain neu ddeg ar hugain o gynulleidfaoedd gwasgaredig yma a thraw ar hyd y wlad. Ond eto i'r Eglwys fach hon y mae i'r America ddiolch am ei Hesgob cyntaf. Pan oedd Esgobion Lloegr yn petruso gan ofn tori y gyfraith, cadwodd Esgobion tlodion Ysgotland eu llygaid ar eu dyledswyddau tuag at eu Pen Mawr a'u brodyr yr ochr draw i'r Werydd, ac felly dodasant ddwylaw ar Dr. William Seabury i fod yn Esgob cyntaf America. Gellir ffurfio rhyw ddrychfeddwl am gyflwr yr Eglwys yn Ysgotland yr adeg hono oddiwrth y disgrifiad a roddir o'r modd y treuliodd Seabury ei Sul cyntaf yn Aber- deen pan y daeth yno i ofyn cysegriad. Nis meiddiai aelodau yr Eglwys Esgobol gyfodi 0 ZD adeilad o bwrpas i addoli ynddo. Yr oedd cyfraith y tir a gwrthwynebiad y Presbyter- iaid yn ei gwneuthur yn beryglus. Gofynai Seabury i'r gwr gyda'r hwn y lletyai, ddangos iddo y lie yr oedd gwasanaeth Eg- lwysig yn cael ei gynal. Mi a ddangosaf i chwi," ebe y lletywr. "Cymerwch eich het achanlynwch fi; ond canlynwcho hirbell, canys gwylir ni yn eiddigeddus gan y Pres- byteriaid." Arweinwyd ef ar hyd llwybrau culion ceimion a heolydd anhygyrch, hyd nes o'r diwedd y daethant i hen adeilad llawer uwchder llofft, ac yn hwnw i ystafell fechan, lie yr oedd rhyw ddyrnaid o bobl wedi ymgasglu ynghyd i addoli Duw yn ol llais eu cydwybodau. Yr oedd yr hen ad- eilad hwn mewn rhan yn dy i'r Esgob Skin- ner, ac mewn rhan yn lie i addoli. Yma y cysegrwyd blaenffrwyth Esgobion America. Bechan yw'r Eglwys yn Scotland hyd heddyw. Yr ydym yn deall nad yw ei haelodau ond tua thri obob cant o'r boblog- aeth. Y Presbyteriaid sydd yn sefydledig yno, a hwynt-hwy sydd yn derbyn y degwm. Ond y mae'r Eglwys Esgobol wedi cynyddu yn ddirfawr yno o fewn y can' mlynedd di- weddaf. Ac y mae'r cynydd yn parhau. Hyspysir i gynydd o 5,000 o aelodau a 3,000 o gymunwyr gymeryd lie y flwyddyn a aeth heibio. Y maa'r "fechan" eisoes wedi myned yu fwy na mil ac y mae lie i obeithio yr a y wael yn genedl gref." Ond beth am y cynydd yn America. Can' mlynedd yn ol y cysegrwyd ei Hesgob cyn- taf. Erbyn heddyw medda tua deg a thri- ugain o Esgobion, ac yn agos i bedair mil o offeiriaid, a phedwar can' mil o gymunwyr. I fod yn Esgob Coniiecticutt y cysegrwyd Dr. Seabury. Y ri-iae yn Connecticutt heddyw ddau cant o offeiriaid a thiugain a phump o filoedd o gymunwyr. FeJy y mae'r hedyn mwstard, a hauwyd yno gan' mlynedd yn ol, yn tyfu ac yn myned yn bren rnawr. Gellir edrych ar gysegriad Seabury megis dechreuad cyfnod newydd yn hanes ein Heglwys. Cyn hyn nid oedd cymaint ag un Esgob perthynol i Eglwys Loegr yn gweithio y tu allan i ororau Prydain Fawr a'r Iwer- ddon. Gwnaed llawer ymdrech gan Ben- aethiaid yr Eglwys i syrnud ymaith y gwarth hwn. Ond y cyfryw oedd y rhwystrau oddiwrth yr awdurdodau gwladol, a'r gwrth- wynebiad oddiwrth Ymneillduwyr, fel ag y trodd y cyfan allan yn fethiant. Meiddiodd Eglwys fechan ddirmygedig Ysgotland dori y rhew; dilynwyd ei hesiampl ymhen pedair neu bum' mlynedd gan Eglwys Loegr; syrthiodd pob gwrthwynebiad i'r llawr; ac erbyn heddyw y mae'r Eglwys wedi enill rhyddid i anfon ei phrif weinidogion i bedwar ban y byd, ac y mae drwy ras Duw yn helaethu lie ei phabell ymhob cyfeiriad.

DYN FFODUS.—Newyddiadur Americanaidd a gyhoedda fod dyn o'r enw Jacob Jacobs, 63 mlwydd oed, o San Francisco, wedi dyfod yn etifedd i gyfoeth dirfawr yn Lloegr. Sais ydyw o genedl, a daeth i'r wlad hon flynyddau yn ol, gan fyned o'r naill fan i'r llall ar ol ffortiwn ag oedd bob amser o'i gyraedd. Bu yn eadw gwesty gwledig yn y dalaeth hono am yeliydig amser, ond yn ddiweddar bu yn gwerthu cigars ar hyd yr heolydd. Gorfu arno fenthyca arian oddiar gyf- eillion, un o ba rai ydoedd y Milwriad Andrews. Y dydd o'r blaen aeth i fasnachdy y Milwriad Andrews, ac ar ol talu y ddolar ar hugain a fenthyciodd oddiarno, prynodd oriawr werth 260 o ddoleri, a modrwy gwerth 200, gan dalu arian ar law am danynt. Yna dangosodd dalnod am 2000p., ynghyd a llythyr oddiwrth frawd ieuangach nag ef, yn oi hysbysu am farwolaeth ei frawd hynaf, a'i fod wedi dyfod i t iddo gwerth .3,600,000 o ddoleri.

Y SENEDD. TY Y CYFFREDTN. DYDD MAWRTH, TAOH. 4 Mr. Chamberlain, mewn atebiad i Mr. Lewis, ynghylch y cythrwfl yn Birmingham, a ddywed- odd fod y papyrau a gynwysent y tystiolaethau, y thai a ddarllenodd yn y Ty yn ystod y ddadl a gymerodd le ar yr 20fed o Hydref, yn ei feddiant ef y pryd hyny. Yr oedd yr oil o honynt yn a,wr wedi eu hanfon i'r cyfreithwyr i'r rhai yr ymddir- iedwyd yr ymchwiliad cyfreithiol. Gan fod gwrthwynebiad wedi ei wneyd i afreoleidd-dra yn y papyrau hyn, deallai ef fod yr holl dystiolaethau wedi cael eu hail gymeryd y tro hwn yn unol A gofynion y gyfraith. Yr oeddys hefyd wedi anfon at y cyfreithwyr Ceidwadol yn eu hysbysu fod y papyrau at eu gwasanaeth os y dymunent gyehwyn cynghaws mewn perthynas i'r mater. TY'R CYFFREDIN.—DYDD MERCHER. Cynygiodd Mr. Gladstone ar fod i unrhyw fesur yn dWYJil cysylltiad a chynrychiolaeth y bobl gael y flaenoriaeth ar waith arferol y Ty, ag eithrio y dadleuon ar yr Anerchiad a rhybuddion o gynyg- ion. Credai y byddai hyny yn sicr o fod er mantais a chyfieusdra i bob plaid, ac i'r Ty arall hefyd. Cynygiodd Syr John Hay welliant yn eithrio dyddiau Mercher o'r cynyg, ac eiliwyd hyn gan Mr. Storer, yr hwn a ddymunai i'r Llywodr- aeth ddeall fod mesurau eraill yn y rhai y cymerai y wlad gymaint o ddyddordeb ag yn Mesur Cyn- rychioliad y Bobl. Sylwodd Syr Stafford North- cote ei fod ef yn deall y pwysigrwydd o fyned yn mlaen yn gyflym gyda'r mesur uchod, ond os pasid y cynygiad yn y ffurf y cynygid y cyfryw, byddai gan y Llywodraeth awdurdod annherfynol ar waith y Ty. Awgrymodd ar fod i'r amser, yn ystod pa un y byddai y rheol mewn grym, i gael ei gyfyngu i fis Tachwedd. Cydsyniwyd a hyn, a thynwyd y gwelliant yn ol. TY Y CYFFREDIN.—DYDD lAu. Cynygiodd Mr. Gladstone ail-ddarlleniad Mesur Estyniad yr Etholfraint. Gwnaeth araith fath, gan sylwi i dcleclireu fod y mater wedi cael ei ddodi gerbron y Ty yn Uawn ar achlvsur blaenoral. Yr oeddys yn gwybod o'r dechreu pa mor anmhosibl ydoedd i'r Llywodraeth gydsynio i wneyd un mesur o Fesur Estyntad yr Etholfraint a Mesur Ad-drefniad, neu ddwyn ymlaen y ddau fesur ar unwaith. Y pwysicaf o'r ddau ydoedd Mesur Helaethiad yr Etholfraint, ac nis gallai y J Jywod- raeth wneyd dim a farnent a fuasai yn peryglu y mesur hwnw. Gyda golwg ar ad-drefniad, darfu i'r boneddwr gwir anrhydeddus awgrymu amryw gynygion. Dywedodd y dylai unrhyw fesur yn dwyn cysylltiad a'r pwnc o ad-drefniad fod yn un rhyddfrydig a chyflawn tuag at wahanol dosbarth- iadau mawrion y wlad, ac yn un teg tuag at bob ddosparth o'r trigolion. Gwnaeth amryw sylwad- au ar ymddygiadau diweddar aelodau Ty'r Cyfl- redin tuag at Dy'r Arg/wyddi. Wedi i'r boneddwr gwir anrhydeddus ac eraill wneyd sylwadau, gohirwyd y dadl hyd dranoeth. TY Y CYFFREDIN.-DYDD GWENER. Ail-ddechreuwyd y ddadi ar Helaethiad yr Ethol- framt gan Syr R. A. Cross, yr hwn a erfyniodd ar i'r Prif Weinidog gyfarfod yr Wrthblaid haner y ffordd drwy roddi iddynt hysbysrwydd parthed eu cynllun o ad-drefnu yr eisteddleoedd, a thrwy roddi iddynt ryw sicrwodd y byddai i'r mater yma gael ei ddwyn gerbron yn ystod y Senedd-dymhor brasenol. Dyna'r oil a ofynai yr Wrthblaid. Arglwydd R. Churchill a sylwodd fod y Senedd, yn ol Araeth y Frenhines, wedi ei galw ynghyd er ystyried yr holl bwnc o ddiwygiad cynrychiol- iadol. Yr oeddynt yn gwybod fod y Llywodraeth yn barod gyd a'u mesur ad-drefniad, a phaham na ddygid ef ymlaen ? Gan belled ag y gallai ef farnu yr oeddynt ar y ffordd i dd'od i gytundeb. Credai y byddai i fesur o ad-drefniad wedi ei syl- faenu ar egwyddor rhif y boblogaeth, fod yn fodd. ion i uno y ddwy blaid. Darfu i Mr. Charles Russell apelio at yr aelodau Gwyddelig i'w ganlyn ef gyda'r Llywodraeth yn yr ymraniad. Cymer. wyd rhan yn y ddadl hefyd gan Mr. Finch Hatton, Syr F. Milner, Mr. Daniel Grant, Mr. Warton, Mr. Storer, Mr. Heneage, Mr. Labouchere, Mr. Gibson, Mr. Willis, Mr. Chaplin, Mr. Goschen, Syr Stafford Northcote, ac Ardalydd Hartington. Yna cymerodd yr ymraniad le, gyda'r canlyniadau isod :—Dros welliant Mr. Stanhope, 232; yn erbyn, 872; mwyafrit i'r Llywodraeth, 140. TY Y CYFFREDIN.—DYDD MAWRTH. Ail ddarllenwyd Mesur Helaethiad yr Ethol. fraint am y drydedd waith heb ymraniad.

ABERYSTWYTH. Y CYNGOR TREFOI..—Dyma hon drosodd eto, ond hawyr mawr! Pa beth mae Eglwyswyr y dref uchod wedi bod yn wneyd i meddyliwn ni eu bod wedi bod yn cysgu neu eu bod wedi cael eu gwystlo. Yr Eglwys wedi gadael i etholiad fyncd drdsodd heb i all, heblaw son am ddau o'i haelodau gael eu hethol i'n cynrychioli ar y Cynghor hwn. Yn sicr i chwi ni wna peth fel hyn mo'r tro. Pa le mae yr undeb oedd yn bodoli rhwng yr Eglwyswyr yn y dref wedi myned ? Mae yma hefyd Conservative Club." Pa beth oedd yr achos na fuasent wedi cyd-weithio a mynu, fel ag y maent wedi gwneyd am flynyddau bellach, rhoddi dau Eglwyswyr ar y Cynghor Trefol. Rhaid cael mwy o undeb a chydweithrediad yn y dyfodol. EGLWYS ST. MAIII.Yehydig ainser yn ol ffurfiwyd pwyllgor er gasglu tanysgrifiadau tuag at gael organ newydd yn yr Eglwys hon, oherwydd meddyliai rhai o aelodau yr Eglwys y byddai organ yn fwy o gyn- orthwy i'r cor a'r gynulleidfa na'r harmoninm sydd ganddynt yn bresenol. Casglwyd, fel yr wyf yn deall, swm da o arian, nis gwn faint, a,t yr achos gan am- ryw, ond nid oes swn o gwbl am yr organ yn awr. Efallai y bydd i rai o'r pwyllgor roddi ychydig o oleum ar hyn. Paham na chafwyd yr organ ? a pha beth sydd wedi d'od o'r tanysgrifiadau ? -Lleyfjwr.

Anhawdd rhedeg, oni ellir cerdded. (Felly, gan hyny, cychwyner yn y dechreu, a gellir gobeithio; dyfod ymlaan yn Hwyddianua.) I