Y Llan

40. DBWG genym fethu cyd-olygu a John Jones o berthynas i'r ymdrech a wneir yn awr i wella y Wasg Eglwysig Gymreig. Ystyria efe ddygiad allan Fisolyn Cymreig da yn wastraff ar arian, ac yn arwydd o ddallineb gwrthnysig i arwyddion yr amserau, a dywed mai ar y Wasg Seisnig y dylem dreulio ein nerth. Gwyddom gystal a neb fod yr iaith Saasneg yn enill tir yn gyflym iawn yn Nghymru. Ond hyd yn hyn nis gwelsom yr arwydd leiaf bod perygl i'r ffaith hon gael ei anghofio na'i hesgeuluso gan yr Egiwys. Pe buasai prinder cyhoedd- iadau Seisnig Eglwysig i'w rhoddi yn nwy- law ein hieuenctyd, buasai rhyw synwyr yn ngeiriau John Jones. Ond pa le y mae'r dyn all feiddio amheu prinder yn y maes hwn? Hyd yn nod pe na buasai y darllenwyr Eglwysig Cymreig ond nifer fechan, a fuasai John Jones yn ddigon diystyr o'i gydwlad- wyr i ofyn i'r ychydig hyny gael eu gadael yn hollol at drugaredd y Wasg Wrth-Eg- lwysig ? Gall John Jones ysgrifenu Saesneg yn dda a nerthol, a thrwy hyny gobeithia ddylanwadu ar y miliynau. Y mae dynion galluog eraill nad ydynt yn ei hystyried yn beth islaw iddynt i ysgrifenu tipyn yn Gymraeg er ceisio dylanwadu ar y miloedd, a hir y parhao John Jones i fod yn un o honynt. Yn mhellach, oni wyr John Jones mai y Deon Edwards, yr hwn a edmygir ganddo mor fawr, oedd un o'r rhai cyntaf, os nad y cyntaf oil, i bleidio y cynllun sydd yn awr ar gael ei roddi jnewn gweithrediad ? Diau yr addefa hyd yn nod Mr. John Jones, Obseivatory Cottage, y gwyddai y diweddar Ddeon ryw- beth am anghenion Cymru Gymreig.

r OCHELYD camgymeriad, yr hwn fel yr ydym yn deall sydd eisoes yn ffynu i raddau, gallwn hyspysu yma mai at Fisolyn, ac nid at Newyddiadur Cymreig, y rhoddir y mil punnau. Na thybied neb, gan hyny, bod un rhan o'r rhodd hon o eiddo y Gym- deithas er Lledaenu Gwybodaeth Gristion- ogol i fyned tuag at y LLAN.

♦ DA genym alluychwanegu fod cyfres newydd o'r Haul i gael ei dwyn allan o dan olyg- iaeth y bardd a'r lienor galluog- Elis Wyn o Wyrfai. Y pris fydd tair ceiniog y mis, ac y mae'r cyhoeddiad i gynwys darluniau gwerthfawr. Cyboeddir y rhifyn cyntaf ddechreu mis Ion&wr nesaf. Y mae ger ein bron rifyn o'r Welshman, yn cynwys araith rymus Dr. Walters, Llansamlet, yn Nghyn- adledd Ty Ddewi, yn yr hon y rhoddir hanes y symudiad o'r dechreuad-yr ym- drafodaeth yn y Western Mail yn 1877, y cyfarfod yn Amwythig dan lywyddiaeth y diweddar Ddeon Edwards, lie y penderfyn- wyd mai buddiol fyddai cael dau newydd- iadur Eglwysig Cymreig, yr ymdrafodaeth yn Nghynadledd Abertawe yn 1879, a'r modd y llwyddwyd i gael y mil punau eleni. Y mae miloedd o blwyfydd yn Nghymru," ebe Dr. Walters, H lie na buasai yn bosibl i Ymneillduaeth sefyll, oni bae am yr anwir- eddau, a'r athrod, a'r camddarluniadau a daenir gan y Wasg Gymreig wrth-Eglwysig. Y mae'r wasg ddydd Sadwrn yn cario'r dydd ar y pwlpud ddydd Sul."

Y MAE amser eisteddiad y Cynadleddau heb fyned heibio eto. Yr wythnos ddiweddaf bu Esgobaeth Lerpwl yn cynal ei Chyn- hadledd. Y mae holl offeiriaid yr Esgob- aeth yn aelodau o hon yn rhinwedd eu swydd; a chynrychiolir pob cynulleidfa hefyd gan ddau leygwr. Y mae nifer yr holl aelodau tuag 800, ac o'r rhai hyn yr oedd yn agos i 300 yn bresenol y diwrnod cyntaf. Yn ei araith agoriadol rhoddodd yr Esgob Ryle le pwysig iawn i Burdeb Cym- deithasol a Chysegredigrwydd Priodas. 0 berthynas i'r ymgais a wneir i ganiatau i ddyn briodi chwaer ei wraig, dywedai y byddai i'r mesur feddu yr effaith o ddryllio cylch teuluaidd hapus nifer fawr, tra na roddai foddlonrwydd ond i ychydig iawn. Cyfeiriodd yr Esgob hefyd at yr ystad druenus i'r hwn y mae purdeb cymdeithasol wedi syrthio yn Ffrainc a'r Unol Dalaethau, ac hefyd at y miloedd o dor-priodasau a gymer le yn y gwledydd hyn. Na fydded i neb, ebe fe, yn wyneb y ffeithiau hyn gyfeirio at America a'r Trefedigaethau fel esiampl i gyfreithloni priodas a chwaer gwraig." Derbyniwyd y sylwadau hyn gan y gynhadledd gyda chymeradwyaeth brwd- frydig. Yr ydym yn wir yn gorfod credu fod rhagolygon Purdeb Moesol Prydain Fawr yn dyfod yn ddisgleiriach.

Y MAE Deddf newydd Ysgariaeth yn Ffrainc yn cael sylw yr Eglwys Rufeinig fel H fait accompli," ffaith gyfiawnedig. Anfonodd y Pab at y Llywodraeth i hysbysu na fu i'r Eglwys erioed ganiatau ysgariaeth. Ateb- odd Llywodraeth Ffrainc nad oedd ganddynt ond canlyniadau gwladol yn unig mewn golwg; a bod y Pab yn rhydd i roddi un- rhyw gymelliadau a welai fod yn dda i'r Esgobion i wrthgymell eu pobl rhag cymeryd mantais o'r ddeddf newydd. Nid yw'r Eg- lwys Rufeinig am newid ei meddwl ar y mater yma; a pharha i ddysgu nad yw gyf- reithlawn yn ol Gair Duw i wahanu y rhai a gysylltodd Duw trwy lan briodas.

+ ER hyn oil y mae'r Pab yn gwybod y bydd rhai yn sicr o gymeryd mantais o'r ddeddf wladol, ac y byddant yn dyfod a'u plant i gael eu bedyddio. Dywedir fod y plant i gael eu bedyddio, ac hefyd fod y rhai hyny sydd yn galw eu hunain yn dad a mam i gael eu rhestru felly heb wneyd un gwahan- iaeth rhyngddynt ag eraill. Ond beth a ddaw o'r rhieni pe byddent yn cynyg eu hunain o flaen y Ford Sanctaidd i dderbyn y Sacrament ? Atelir hwy cyn iddynt gyr- aedd yr allor yn mhorth cyfyng y Gyffes- gell. Er mai'r Eglwys Wladol yw'r Eglwys Rufeinig yn Ffrainc, ni feiddia'r Llywodraeth hawlio'r gallu i roddi gollyng- dod i'r pechaduriaid anedifeiriol hyn, a gorchymyn i'r offeiriad roddi y Cymun Ben- digaid iddynt. Y mae'n bryd gofyn a beth ddaw o offeiriaid yr Eglwys yn y wlad yma pe gwrthodent gydnabod priodas dyn a'i chwaer ? A fydd llai o ryddid i'r offeiriaid yn Mhrydain nag sydd i'r. offeiriaid Pabydd- ol yn Ffrainc ? Ai tybed y bydd y Llyw- odraeth yn cymeryd arnynt fendithio cysylltiad y deuddyn hyn, sef brawd a chwaer, ac yn rhoddi rhyddid i'r Eglwys i'w hesgymuno ? Y mae'n bosibl y bydd i'r Eglwys gymeryd mantais o'r rhyddid yma i esgymuno am bechodau rhyfygus eraill. Y mae hefyd yn bosibl y bydd y sawyr drwg fydd yn glynu wrth y fath gysylltiadau a hyn yn ymestyn dros yr hyn a elwir Priodas o flaen y Registrar."

RHYW bymtheng mlynedd yn ol Dadsefydl- wyd yr Eglwys Wyddelig, a dygwyd ymaith ei meddianau. Ond er colli ei hen waddoliadau, da genym weled fod gwaddol- iadau newyddion yn cymeryd eu lie yn brysur iawn. Ychydig ddyddiau yn ol, hysbyswyd yn Synod Esgobaeth Dublin, fod digon o danysgrifiadau wedi eu casglu i waddoli Archesgobaeth Dublin a'r swm o P,2,500 y flwyddyn. Y mae mewn Haw P,50,000, ac a'r swm hwn bwriedir un ai gwaddoli yr Ysgol Dduwinyddol yn Mhrif- ysgol Dublin, neu ychwangu gwaddoliadau y bywoliaethau plwyfol. Crybwyllwyd yn, ddamweiniol yn y Synod i'r Barnwr Long- field o bryd i bryd gyfranu 230,000 tuag at gyllid yr Eglwys Wyddelig. Yr oedd y dad- gysylltiad yn ddyrnod trwm iddi, ond eglur yw fod yr Eglwys yn y chwaer ynys yn dechreu ymunioni unwaith eto. Y mae ysbryd y peth byw sydd yn yr Eglwys uwchlaw cyraedd Dadgysylltwyr Cymru, Lloegr, a'r Werddon.

TAENWYD y si ychydig amser yn ol fod y Llywodraeth wedi rhoddi archeb fawr am Steel rails i Gwmni tramoraidd. Fel y gellid meddwl, tynodd y si hwn gryn lawer o sylw ar fryniau Morganwg lie y mae mil- oedd yn dibynu am eu bara beunyddiol ar wneuthuriad haiarn a dur. Anfonodd rhyw Gymro at Mr. Herbert Gladstone, mab y Prif Weinidog, i ofyn a oedd y peth yn wir. Dyma yr atebiad a gafwyd Tybiwch fod Llywodraeth India wedi rhoddi archeb am gledrau dur i Gwmni tramoraidd am y rheswm fod eu cynygiad hwy yn rhatach ac yn well, buaswn i yn un i fod yn barod i'w cefnogi am weithredu yn gyfiawn tuag at drethdalwyr tlodion India ond fel mater o ffaith, mewn atebiad i'ch gofyniad, nid oes unrhyw archeb o'r fath wedi ei rhoddi. Gan hyny y mai trethdalwyr tlodion Cymru yn cael eu dal mewn cof ond ymddengys i ni bod Mr. Herbert Gladstone yn lledawgrymu nad yw y Llywodraeth wedi gwneyd yn hollol iawn, ac mae trethdalwyr tlodion India ddylasai gael yr ystyriaeth gyntaf. Pe buasai Mr. Herbert Gladstone wedi dysgn Cymraeg buasai rhywun wedi dysgu iddo yr hen ddiareb briodol hono Cas gwr nas caro'r wlad a'i maco."

DRWG genym ddeall fod masnach yn dra isel yn Sunderland, lie y mae un mil ar ddeg o weithwyr allan o waith. Ofnir nad oes gobaith adfywiad yn adeiladaeth llongau hyd y gwanwyn, ac hwyrach yn hwy na hyny. Talodd gohebydd arbenig y Pall Mall Gazette ymweliad a'r dref, a dywed "Oni bai fy mod yn lied gynefin a golyg- feydd trist, gwnelsid fi yn glaf. Y mae'r offeiriaid a'r cyfoethogion yn gweithio yn anrhydeddus, ond yr wyf yn ofni y bydd i dlodi eu curo hwynt."

DYWED Mr. W. H. Smith yn y rhifyn pres- enol o'r National Review fod ein llynges yn ddiffygiol ar gyfer amser rhyfel. Y mae arnom, ebe fe, eisiau tua deg o longau rhyfel cyflym cyn y byddwn barod i gyfar- fod galluoedd eraill mewn brwydr. Y mae profiad helaeth Mr. Smith yn y Morlys yn gosod pwysigrwydd nid bychan ar ei dyst- iolaeth.

DYDD Iau, y 6fed cyfisol, bu farw y Gwir Anrhydeddus Henry Fawcett, y Pen- llythyrwr Cyffredinol. Byr gystudd gafodd, am ei fod yn ei le yn Nhy y Cyffredin y dydd Gwener blaenorol. Colled cenedl- aethol ydyw colli Mr. Fawcett, am y per- thynai i'r dosbarth hwnw o wleidyddwyr sydd yn caru eu cenedl o flaen plaid. Yr oedd yn ddiataeu yn un o'r aelodau hyny ymhlith Rhyddfrydwyr y deyrnas ag sydd yn ffurfio asgwrn cefn y blaid. Yr oedd ei ddoethineb gwleidyddol yn nawseiddio llawer ar benboethni rhai o'i gyfeillion politicaidd. Hynodid ef, yn ei yrfa gyhoedd- us, fel gwr o feddwl neillduol o gryf, fel siaradwr call a choeth, ac fel ysgolhaig gwych.

MAE rhan o'r wasg Gymreig yn para i gan- 0 mol ac i seboni Mr. Chamberlain am ei wrhydri" yn ystod ei ymweliad a'r Gogledd yn ddiweddar. Gwr wrth fodd calon Radicaliaeth ydyw creawdwr a chyn- haliwr y Caucus. Efe fydd y Prif Weinidog nesaf, medd un edmygwr, yna daw y mil- flwyddiant ar fyrder. Nid anmhriodol, efallai fuasai i ganlynwyr a sebonwyr Mr. Chamberlain ddwys ystyried yr hyn gym erodd le yn y Senedd. Cynygiwyd pleid- lais o gerydd ar y gwr Anrhydeddus gan yr Arglwydd Randolph Churchill am areithiau afreolus a draddodwyd ganddo o bryd i bryd tu allan i furiau St. Stepens. Pan ranwyd y Ty gwrthododd nifer luosog o'r Rhydd- frydwyr cymedrol ei gefnogi, ac nid oes y gradd lleiaf o amheuaeth, os caiff y ff uth uchod iawn ystyriaeth, nad aiff y blaid Ryddfrydol ynllongddrylliad os unwaith y penodir Mr. Chamberlain yn llywydd.

MAE Mesur Estyniad yr Etholfraint wedi ei ail-ddarllen yn Nhy y Cyffredin drwy fwy- afrif o 140 yr wythnos ddiweddaf, ac wedi pasio y trydydd darlleniad heb ymraniad nos Fawrth. Er fod yr aelodau Gwyddelig wedi bygwth troi eu cefn ar y Llywodraeth ar yr achlysur, eto, darfu iddynt ddilyn Mr. Gladstone unwaith yn rhagor. PAN ddistawodd y waedd ddadgysylltiol yn ngwersyll Ymneillduaeth ar ddechreu yr haf eleni, ymgymerodd rhai o honynt a'r gwaith o ysgubo o flaen eu drysau 'eu hun- ain. Dyledswydd glodwiw ydyw hon, a gresyn fod ei chario allan wedi achosi gofid a gofal i'r enwadau. Maent wedi darganfod fod yn rhaid gwneyd darpariaeth ar unwaith gogyfer a'r Cymry sydd yn caru yr iaith Saesneg yn well na'r hen Omeraeg. Mae un enwad, hefyd, yn benderfynol, yn ol pob tebyg, o roddi terfyn ar Iuddewiaeth (Gipseyism), a mabwysiadu gweinidogaeth sefydlog yn lie y cynllun gwibiog. Mae rhai wedi hyny yn galaru wrth weled ysbryd cyfnewidiad yn ymaflyd yn yr hen gyfan- soddiadau ac athrawiaethau sylfaenol yr enwad yn cael eu hystyried yn open ques- tions. Yn y modd hyn, mae Ymneillduaeth, yn ol barn Ymneillduwr gonest a chyd- wybodol, yn dangos arwyddion fod materion cartrefol yn llawer mwy pwysig iddi hi nag unrhyw bwnc yn dal perthynas a'r Hen Fam. Ond, efallai, fod Ymneillduaeth fel Rwsia yn credu mewn active foreign policy er mwyn cuddio y lluaws gwendidan sydd i'w canfod yn ei theyrnas ei hun.

AR 01 ymweled ag amryw ddinasoedd yn Neheubarth Ewrop mae y Geri Marwol wedi tori allan o'r diwedd yn Paris, ac yn ol y mynegiad swyddogol boreu dydd Gwener diweddaf, dau ddiwrnod wedi ymddangosiad cyntaf yr haint, yr oedd 13 o ddynion wedi syrthio yn ysglyfaeth i'r dolur. Mynegir yn mhellach fod nifer y cleifion yn cynyddu. Mae lie i ofni y gall y geri groesi i'n hynys ni. Yn ngwyneb hyn dylem fod yn barod ymhob ystyr i gyfarfod a gelyn mor ofn- adwy ac erchyll. I

Y GYMDEITHAS ER LLEDAENU GWYBODAETH YR EFENGYL MEWN GWLEDYDD TRAMOR. MRI. GOL.Caniatewch i mi dalu y diolch- garweh gwresocaf i'r offeiriaid hyny a'u plwyfolion, ag sydd wedi bod mor haelionus a ehasglu-a hyn yn fynych ymhlith tlodion—tuag at y gymdeithas uchod. Nid wyf yn gwybod eto pa un ai mwy neu lai nag arferol sydd wedi ein cefnogi eleni; ond y mae yn galondid genyf weled fod llawer mwy wedi gwneyd ymdrech yn ystod y flwyddyn hon nad oeddynt o'r blaen a gobeithio y daw y dydd yn fuan pryd y bydd pob plwyf yn Nghymru, canys beth, le, a phob Cristion, yn gwneyd ei ran, ac yn dangos ei gariadj at Grist ei Waredwr trwy gyfranu yn ol ei allu. Fel y byddo genyt yr amlder, dod o hono Os ychydig fydd genyt, o ychydig na arswyda ro'i elusen; canys felly y trysori i ti dy hun wobr ddaionus erbyn dydd yr angenrhaid." Gresynus a thorcalonus yw clywed y Mahom- etaniaid yn gwawdio Crist a'i Eglwys gan ddweyd fod eu prophwyd hwy, sef Mahomed, wedi d'od i'r byd 569 o flynyddoedd ar ol leau o Nazareth eto, fod gan y blaenaf fwy o ddisgyblion heddyw! Y mae Duw wedi toi'r ddaear a glaswellt, megys A mantell (fel ag y clywais ddau ddiwrnod yn ol) ond dymuniad ei Fab yn d'od i'r byd oedd toi'r ddaear Ali eglwys, fel y byddai yma undeb a thangnefedd yn cydgordio" fel telyn aur, ac y gallem doimlo fod Eglwys Dduw trwy'r ddaear a'r Nef yn un, Y meirw a'r byw a'u cydsain yn gytun." Gweddis fyddai Igwneyd defhydd o'r weddi sydd yn canlyn (cyhoeddig gan yr S.P.C.K.) ymhob teulu- GWEDDI AM ANFONIAD CENHADON. Hollalluog Dduw, a nefol Dad, yr hwn, o'th anfeidrol gariad a'th serch atom, a roddaist i ni dy unig a'th anwylaf fab Iesu Grist, i fod i ni yn Brynwr ac yn Awdwr bywyd tragywyddol; yr hwn, wedi iddo berffeithio ein Prynedigaeth ni trwy ei angau, ac esgyn o hono i'r nefoedd, a an- fonodd allan i'r byd ei Apostolion, Prophwydi, Efangylwyr, Athrawon a Bugeiliaid; trwy lafur a gweinidogaeth y rhai a casglodd ynghyd luosog braidd ymliob goror o'r byd, i ddatgan tragy- wyddol Fawl dy Enw Bendigedig: Am y mawr ddoaiau hyn o'th dragywyddol ddaioni, nyni a roddwn i tilffyddlonaf ddiolch, nyni a'th folianwn ac a'th addolwn ac yn ostyngedig yr atolygwn i ti, wrando duwiol weddi dy Eglwys, ar tod yn wiw genyt anfon gweithwyr i'th winllan, ac felly lwyddo eu gwaith, fel y gogonedder dy Enw sanctaidd yn dragywydd, ac yr eanger dy fen- digedig Deyrnas, trwy'r un dy Fab lesu Grist ein Harglwydd. Amen."—Yr eiddoch yn ddiffuant, T. LLOYD WILLIAMS, Org. Sec. of the S.P.G., Wrexham.

LLANBERIS. YB EGLWYS.—Dydd Gwener cyn y diweddaf, aeth cantorion Eglwys St. Padarn, a St. Peris, a'u parchus offeiriaid, ar bleserdaith mewn cerbydau i Bettwsycoed. Yr oedd yr hin braidd yn oer, ond darfu iddynt dreulio y diwrnod yn gysurus. Dychwelasant erbyn wyth o'r gloch y nos. Hefyd dydd Sadwrn, trwy garedigrwydd Miss Humphreys, Victoria, yn rhoi benthyg y Coffee Room, ac hefyd haelioni ein hoffeiriaid, a Miss Williams, Snowdon Hall, a Miss Rowlands, Plas Coch, ac amryw foneddigesau a bon- eddigion eraill, cafodd plant ysgol Sul yr Eglwya wledd o d6 po bara brith. Ar ol y wledd yna, oafwyd gwledd i'r meddwl yn Ty'r Clwb. Llywyddai Wm. Edwards. Cariwyd y oyfarfod ymlaen trwy ddat- ganu, dadleu, a datllen darnau ohwaethus, ac aeth pawb i'w fangre wedi eu boddhau.—Sglwysm.