Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
8 articles on this Page
TREGARON.
TREGARON. Rhoddodd Henafgwr fra,slun o'i hanes, ynghyd it hanes ysgolion dyddiol y lie ucliod am yr haner canrif diweddaf. Ganiatewch i mi ddweyd gair yn mhellach ar y mater. Nid wyf yn cofio John James nac ychwaith Richard Hughes, er yr adwaenwn yr olaf yn dda. Tua 25 o flynyddoedd yn ol yr oedd yn cadw ysgol yn Tremain, rhwng Blaenporth a Blaen- anerch. Hen lane tra pharchus. Gelwid ef wrth yr enw Dick Steel gan y bobl. Adwaenwn Mr. Dalen, bum gydag ef yn yr ysgol. Daeth o Oilcwm i Dregaron. Ysgolhaig rhagorol. Un o'r Ynys Werdd oedd ef. Yr wyf yn credu mai doethach o lawer fuasai i Ebenezer Hughes aros wrth ei greft (sef llifiwr), nac ymgymeryd a chadw ysgol. Yr oedd ei wraig, merch yr ysgolfeistr enwog, John Evans, o Aberystwyth, yn amgenach ysgolheiges nag ef o'r haner. Bu Samuel Thomas, o Blaencaron yn cadw ysgol yn y lie hwn, a'r Hen Batriarch o Tymawr, John Rowlands (Land surveyor rhagorol). Mae yn byw yn bresenol yn Penuwch, yn cadw ysgol yn y gauaf ac yn bugeilio'r fuwch yn yr haf. Mae golwg hynod arno a hen sach ar ei war. Bu David Roderick, o Danyrallt, yn cadw ysgol yma hefyd am lawer o flynyddoedd. Dyn da iawn. Symudodd i Llanspyddid, gerllaw Aberhonddu, ac oddi yno i Pencae, Ystradgynlais, lie y bu farw, ynghyd a'i wraig ac Evan ei fab. Claddwyd hwy yn Eglwys Callwen (Capel Anwes), rhan o blwyf Defynock. Morgan Morgan, alias Morgan Pengraig, fu yma hwyaf o lawer. Efe oedd tad y doniol John Morgan (Myfenydd), o Goleg St. Bees yn bresenol. Ysgolfeistr rhagorol am ddysgu darllen, ysgrifenu, gramadeg, a rhifyddiaeth. Mae braidd yn anghred- adwy nad oedd yn alluog i siarad Saesneg a'r Inspector ddaeth i lawr o Lundain i edrych ansawdd addysg, &c., yn Nhregaron a'r cylchoedd yn adeg y Llyfrau Gleision. Gorfu Mr. John Lewis (yr anwyl loan Mynyw) siarad rhyngddynt. Mae amryw o ysgolheigion Morgan yn llenwi swyddi pwysig yn Merthyr, Lerpwl, Llundain, ac America, sef Mr. D. Phillips, draper, Merthyr; Mri. William a Joseph Rees, New Docks, Lerpwl Mr. Morgan Edwards, ar y Cyfandir Mri. John a Daniel Rowlands, Tea Merchants, a'u brawd Mr. David Rowlands, chemist, &c., Tregaron a Llangeitho (gynt o Ystrad Caron), ynghyd a lliaws nas gallaf eu henwi ar hyn o bryd. Mae llawer wedi huno yn yr angau. Bu yma un Thomas Thomas, genedigol o Cenarth, yn cadw ysgol rad Madam Bevan am dair blynedd. Coffheir yn barchus am ei enw hyd y dydd hwn. Efe oedd y goreu o ddigon o ysgolfeistriaid Madam Bevan. Mae ef yn derbyn blwydd dal. Priododd a Mary Davies, o Dregaron, cantores ae Eglwyswraig enwog. Mae iddynt feibion a merched parchus. Mae Mr. a Mrs. Thomas yn byw yn gysurus dros ben yn Kidwelly. Dymunaf eu llwyddiant yn fawr. Drwg iawn genyf fod yr offeiriad cariadus o Llansantffraid, Glyn- dyfyrdwy, wedi myned odiwrth ei waith at ei wobr. Yr wyf yn cofio am dano yn byw yn Piccadilly, ger- llaw Ponteinion, Tregaron, ei enw oedd David Evans. Priododd ferch Ystumcolwyn, Meifod. Tad yr amddifaid a Barnwr y gweddwon a fyddo dyner o'r teulu galarus. Os yw'r gweision yn cael eu symud mae'r Meistr mawr yn aros. Cyfaill mynwes- 01 i mi yw Henafgwr. Braint yw ei gael i wylnos a chyfarfod gweddi. Mae ef yn ddarllenwr Cymraeg rhagorol. A hwy a ddarllenasant yn eglur yn y llyfr, ynghyfraith Duw; gan osod allan y synwyr, fel y deallent wrth ddarllen."—Llew Caron. TYSTEB GIRALDUS.—Yn ol fy addewid, yr wyf yn cyflwyno, drwy gyfrwng y LLAN, yr ychydig arian a gesglais tuag at dysteb fy hoffus gyfaill Giraldus. Cyfranwyd hwy fel y canlyn :—Parch. O. Davids, ficer, Vl Is.; Mr. J. Dewi Williams, 59.; Dr. Lloyd, 2s. 6c.; Mr. T. Jones, Llythyrdy, 2s. 6c.; Mr. D. Evans, Medical Hall, Is. Mr. T. Hughes, Ptince Albert House, 4s: 6b.; cyfanswm £1 13s. Pan wel- ais hysbysiad y dydd o'r blaen yn y LLAN y cyhoedd- id enwau y dosbarthwyr, ofnais y byddai y nifer a ddosberthid gan bob un yn cael ei nodi, ond da oedd genyf na wnaed hyny, gan fod cywilydd wyneb i nt yn Tregaron am y nifer sydd yn dyfod yma. Dy- munaf lwyddiant y LLAN yn fawr, a da genyf oich hysbysu ei bod, fel y dywedodd Henafgwr am yr Eglwys, wrth fodd ein calon. Cofion atoch oil yn Merthyr, ynghyd a'r holl oliebwyr.—Cymro.
TRAWSFYNYDD.
TRAWSFYNYDD. YMWELIAD SYR WATKIN A TRAWSFYNYDD.—Yr oedd dydd Llun, y 29ain cynfisol, yn ddydd o lawenydd mawr trwy y plwyf hwn, pryd y dis- gwylid y Tywysog Cymreig "Syr Watkin, i ym- weled a ni, ac yn ol ei addewid, cafodd rhyw saith cant o honom yr anrhydedd o weled y Barwnig haelionus ac anrhydeddus, ynghyd a'r par ieuanc H. W. W. Wynn, Ysw., a Mrs. H. W. W. Wynn. Gwnaethpwyd darpariadau mawr ar gyfer yr achlysur. Am 11.30 ffurfiwyd gorymdaith yn gynwysedig o'r tenantiaid, cyfeillion o bell ac agos, ac hefyd plant ysgolion y plwyf, ac aethpwyd i gyfarfod y tren haner dydd, gyda plia un y dis- gwylid y boneddigion. Pan y cafwyd y Barwnig i'w gerbyd dychwelwyd i'r pentref, gan feddwl myned. i'r Ysgoldy Genedlaethol, yr hon oedd wedi ei haddurno yn ddestlus, a'i gwneyd yn hynod gysurus er mwyn derbyn y boneddigion dieithr, ioiid igan fod Syr Watkin mor fethedig ni ddisgynodd o'r cerbyd; gan hyny ymgasglodd pawb i'r play ground ac o gwmpas i dystiolaethu y weithred o anrhegu y par ieuangc a'r anerchiad oedd wedi ei gwneyd i fyny gan ewyllyswyr da teulu Wynnstay. Llongyfarchodd y Parch. W. S. Williams, y Rheithor, ymweliad Syr Watkin a'i deulu i Trawsfynydd, a rhoddwyd croesaw iddynt gan y dorf trwy rhoddi hwre gyda musical honours." Yna aeth y parchus Rheithor ymlaen gan ddweyd ei iod ef yn siarad, nid drosto ei hun yn unig, ond megys dros y plwyf, ac fod y diwrnod hwnw wedi cael edrych ymlaen ato fel dydd o wledd, er mwyn cael golwg am yr hwn y ciywid eymaint son am dano, trwy ei weithred- oedd da tuag at y plwyf. Nichaniata amser na gofod i ni roddi'adroddiad o'i araith, ond gallaf ddweyd i Mr. Williams hvyr ddadgan teimladau y plwyf tuag at Syr Watkin a theulu Wynnstay. Ar ol hyn darllenodd yr anerchiad yn Saesneg, a dvma fras gyfieithiad o hani :-I H. W. Wynn, Ysw., a Mrs. H. W. W. Wynn Ar ran Tenantiaid etifeddiaeth Wynnstay ac eraill o'ch ewyllyswyr da yn y plwyf hwn, yr ydym gyda'r pleser mwyaf yn croesawu y cyfleusdra presenol fel achlysur priodol i amlygu y teimladau yr ydym yn goleddu tuag atoch chwi yn bersonol, ac hefyd tuag at eich urddasol, anrhydeddus, a pharchedig rieni. Y mae enw teulu Wynnstay am lawer o genedlaethau wedi cael ei werthfawr- ogi a'i garu gan ein cenedl ni yn fwy felly na'r un teulu yn y Dywysogaeth, ac o holl benau enwog y teulu nid oes yr un wedi bod mor anwyl gan bob Cymro na phen presenol y teulu, yr anrhydeddus a'r haelfrydig Syr Watkin. Tra yn cyd-lawen- ychu a, chwi ar yr achlysur o'ch priodas, mae'n dda genym ddweyd ei fod yn achos gorfoledd i ni tod yr amgylchiad sydd wedi derbyn y fath groes- I y awiad cyffredinol, trwy ran mor helaeth o Gymru yn dal yn ei burdeb enwau a theitl enwog eich teulu urddasol. Yr ydym ni yn wir obeithio y byddweh byw i dreulio llawer o llynyddau ded- wydd gyda'ch gilydd, as y bendithier chwi a. phob bendith a chysur a all y byd hwn ei roddi. Er- fyniwn eich derbyniad o'r anerchiad byr hwn fel arddangosiad o'n cariad a'n parch tuag atoch. Arwyddwyd ar ran y plwyf :—W. S. Williams, Periglor, cadeirydd; J. M. Jones, a J. Pugh, trysoryddion; J. D. Jarret, Vsgrifenydd.Syr Watkin ar ol hyn, mown byr eiriau, a ddiolchodd am y croesawiad a gawsant gan bobl Traws- fynydd, a dywedodd fod yn dda ganddo weled y fath gyfnewidiad a gwellhad yn mhlwyf Traws- fynydd er yr amsery bu yma o'l blaen,—H. W. W. Wynn, Ysw., hefyd a ddiolchodd dros Mrs. Wynn a'ihun am yr anerchiad ysblenydd ac am y derbyn- iad croesawus i'r pentref, a dywedodd mai nid y tro hwn yn unig y byddai iddo ddyfod yma, ond hydera i ddyfod eto yn fuan. Dychwelodd y boneddigion gartref gyda'r tren y prydnawn. Dylasem ddweyd i Mr. J. M. Jones ddarllen papyr yn cynwys hanes cysylltiad teulu Wynnstay a'r plwyf hwn, yr hwn a roddodd foddlonrwydd mawr i Syr Watkin. Hir oes i'r teulu.
BODORGAN, MON.
BODORGAN, MON. DATHLIAD PRIODAS GEORGE ELIOT TAPPS AUGUS- TUS MEYRICK, YSW., A MISS PHipps.-Mawr oedd y prysurdeb ynglyn a dathliad priodas Mr. a Mrs. Meyrick drwy Fon yr wythnos ddiweddaf. Priodas- ant yn Hinton, ger Llundain, ddydd Mercher ddi- weddaf, Hydref laf. A chan fod Mr. Meyrick yn etifedd i ystad eang Bodorgan, Mon, a chan y dis- gwylid ef i Bodorgan Hall, ddydd Gwener diweddaf, mawr a brwdfrydig ydoedd ei denantiaid a'i ewyllys- wyr da gyda y trefniadau er ei longyfarch ef a'i briod hawddgar. Yn gynar boreu Gwener clywid <4trlamiad meirch yn prysuro am orsaf Bodorgan, a cerbydau yn llawn o deuluoedd a chanoedd ar draed yn dylifo am yr orsaf erbyn 3.17 yn yr hwyr i ddisgwyl y gerbydres. Yr oedd pontydd o ddail bytholwyrddion ac arwyddeiriau lliwiedig tlysion ar bob un o honynt ar hyd y ffordd o'r orsaf i'r palas gorwych. Yr oedd miloedd o faneri drwy'r wlad yn chwifio yn yr awelon i'w croesawu. Pan gyrhaeddodd y gerbydres gyda y par ieuangc i'r orsaf, clywid ergydion yn adseinio yn nghyfeiriad yr orsaf. Gorymdeithiai plant ysgolion Llangadwaladr, Aber- ffraw, Bethel, Soar, a Llangwyfan, yn cael eu blaenori gan y Llangefni Brass Band yn gyntaf tua'r palas, ac wedi cyrhaedd yr Hall aeth y seindorf drachefn i gyfarfod y priodfab a'r briodasferch, y rhai a ganlynid yn yr hen ddull Cymreig gan y tenantiaid, &c., (yn rhifo oddeutu pum' cant), ar feirch, ac eraill mewn cerbydau, a miloedd ar draed, ac wedi iddynt gyrliaedd y Grand Lodge llusgwyd cerbyd y par iouangc hyd at ddrws y palasdy, lie y derbyniwyd hwy a, banllefau byddarol gan blant yr ysgolion. Wedi i'r tenantiaid ac eraill dd'od ynghyd i grounds y palas (oil drwy docynau), dechreuwyd ar ddarllen a chyflwyno yr addresses a'r anrhegion gan y tenantiaid, plant yr ysgolion, y gweithwyr ar yr ystad, ac eraill. Yr oeddyr anrhegion yn ardderchog a drudfawr, y rhai nis gallwn eu henwi yn bresenol. Bu agos i mi anghofio hysbysu mai Mrs. Thomas Ficerdy, a'u dderbyniodd gyntaf o'r orsaf, gan gyf- lwyno blodeuglwm hareld iddynt. Cafodd y tenantiaid lunch o'r radd oreu wrth y plas, a phlant yr ysgolion lanw eu heisiou a buns, &c. Pan ddaeth yr hwyr ymwahanwyd, a cliyda'r gwyll gellid gweled gwlad Mon fel ar dan drwyddi draw o herwydd y coel- certhi anferth a welid yn fflamio i entrych y non am oriau lawer, yr oil yn olygfa fawreddog i'r edrychydd o bell ac agos. Lluchid tan gwyllt mewn rhai manau, a thaniwyd magnelau mewn rhai parthau o'r wlad i ddathln yr amgylcliiad hapus. Yr oedd goleu- adau yn ffenestru canoedd o dai ac amaethdai y wlad. Darllenwyd englynion gwir dcla o waith Clwydfardd ar yr achlyshr ga.n David Williams, Ysw., Drefri, cadeirydd y pwyllgorau gweithiol ynglyn a'r dathliad. Genid gan blant yr ysgolion ganiadau wedi eu cyfansoddi yn bwrpasol i'r amgylchiad. Wele gan swynol plant ysgolion Llangadwaladr :— Reception to Mr. and Mrs. Meyrick. (Music—" The British Grenadiers.") The woods and hills of Mona Resound a merry lay, Five hundred hearts beat bravely, To crown the wedding day. Hurrah for Squire Meyrick, Aud to his loving wife, May honour, fame, and glory, For ever crown their life. Chorus—Hurrah I for Squire Meyrick, And to his loving wife, May honour, fame, and glory For ever crown their life. The kindness of the Meyricks Like mighty rivers flow, Always to their tenants since Two thousand years ago. And yet to Squire Meyrick, In kindness there's no end, He is a loyal fellow,— The poor old workman's friend. Chams-Hurrah for Squire Meyrick, &c. The autumn leaves are falling, But as they fall they smile, The happy bride and bridegroom, A welcome to our isle. And now to merry music We'll sing, yes one and all, God bless the bride and bridegroom, God bless Bodorgan Hall. Chorus—Hurrah for Squire Meyrick, &c. Da genym pe buasai englynion Clwydfardd mewn llaw, ond nid ydynt. Mae Mr. a Mrs. Meyrick yn myned i'r America ar eu hynt priodasawl. Duw yn rhwydd a llwyddiant iddynt medd eu boll denantiaid a miloedd o'u hewyllyswyr da yn Mon.
LLANLLYFNI.
LLANLLYFNI. Cynhaliwyd cyfarfod undebol Clynog, Llanael- haiarn, a Llanllyfni, yn y lie uchod ar y 29ain a'r 30ain cynfisol, am y bedwaredd waith. Dechreuwyd y cyfarfodydd yn y modd canlynol:—Nos Lun, awd trwy y gwasanaeth gan y Parch. E. Davies, periglor y plwyf, a pregethwyd gan y Parch. Lloyd Jones, periglor Porthmadog, i dyrfa fawr. Am haner awr wedi wyth boreu dydd Mawrth, gweinyddwyd y Cymun Bendigaid gan y Parch. E. Davies, yn cael ei gynorthwyo gan y Parch. Lloyd Jones. Am haner awr wedi deg drachefn ymgasglodd tyrfa fawr i'r Eglwys i wrando y pwnc dyddorol o lawn Gadwr- aeth Dydd yr Arglwydd," yn cael ei drin. Darllen- wyd papyrau pur dda arno gan y boneddigion canlynol-Mr. John Parry, Llanllyfni, Mr. Jones, o Drefor, Llanaelhaiarn, a chafwyd anerchiadau yn mhellach gan y Parchn. H. E. Williams, Llanael- haiarn; E. Davies, Llanllyfni; Mr. Evan Jones, Talysarn Parchn. Lloyd Jones, Porthmadog, a J. Williams, Llangeler, swydd Gaerfyrddin. Am ddau drachefn cafwyd gwasanaeth, pryd yr aeth y Parch. J. Williams, Llangeler, trwy y Litani, ac y pregeth- wyd gan y Parch. Lloyd Jones, Porthmadog, i lonaid yr Eglwys o wrandawyr. Drachefn cafwyd gwasan- aeth Seisnig am haner awr wedi tri, pryd yr awd trwy y gwasanaeth gan y Parch. H. Thomas, Llan- eilian, Mon,. Am saith yn yr hwyr cafwyd gwasan- aeth a phregeth Gymraeg, pryd y eymerwyd y gwasanaeth gan y Parch. E. Davies, ac yn ddilynol cafwyd pregeth gan y Parch. J. Williams, Llangeler. Yr oedd yr Eglwys yn orlawn o wrandawyr, ac yr oedd ugeiniau yn myned adref o ddiffyg lie. Cy- merodd y cor hefyd ei ran yn wir ganmoladwy, a thrwy y pregethu a'r areithio, a'r canu. Gafwyd gwledd o'r fath oreu er lies ei hanfarwol eneidiau.- H.J.P.
LLANDEBIE.
LLANDEBIE. GOSOD CAREG SYLFAEN EGLWYS NEWYDD YN CROS INN.—Mae y plwyf hwn, fel y gwyddis, yn un tra eang o ran ei faintioli, ac fel y cyfryw, yn un pur anhawdd i'r offeiriad ei weithio. Ond ymddengys fod yr Eglwys wedi bod erioed yn ceisio estyn cor- tyhau ei phreswylfeydd ynddo, a'i ddwyn o dan ei harolygiaeth uniongyrchol, gan y gwyddom y perthynai dau gapel yma iddi yn yr hen amser, sef Capel Glyn yr Henllan, a Chapel yr Hendre. Nid oes gymaint ag olion y cyntaf i'w canfod yn awr, ond am yr ail, mae eto yn parhau yn lied berffaith o ran ei adeilaeth, er na wneir defnydd o hono. Flynyddau yn ol adeiladwyd ysgoldy Cwmeoch, yr hwn sydd oddeutu dwy filldir o bentref Llandebie, yn nghymydogaeth y gweithiau glo, y rhai sydd yn dra lluosog yn ngodreu y plwyf. Ond i ddyfod at benawd ein hysgrif, agorwyd Mission Room y Bryn- mawr, yn mhentref Cross Inn, yn Ionawr, 1882. Bu Arglwydd Dynevor, perchen yr adeilad, mor hael- ionus a'i adgyweirio a'i dacluso i'r diben hwn ar ei draul ei hun. Saif pentref Cross Inn, neu Amman- ford fel y ceisir yn awr ei alw, ar gyffiniau eithaf y plwyf, ryw ddwy filldir a haner oddiwrth bentref Llandebie. Trodd yr ymbrawf hwn allan yn wir lwyddianus, ac y mae yma erbyn hyn gynulleidfa fach wresog iawn yn addoli. Ae, wrth gwrs, mae yn rhaid cael Eglwys, canys nid gwiw ymatal mwy heb yr un, gan fod pethau wedi troi allan cystal. Gosod- iad careg sylfaen hon ydyw yr hyn sydd genym y pleser a'r hyfrydwch yn awr o'i gofnodi. Cymerodd hyn le dydd Llun wythnos i'r diweddaf, sef Dydd Gwyl Fihangel, a gelwir yr eglwys newydd oddiwrth hyny yn Eglwys St. Michael a'r Holl Angylion, neu debygem, os mynir, Llanfihangel. Wrth gwrs, dyna yr iawn Gymreigiad o'r enw. Gosodwyd y gareg sylfaen gan Arglwyddes Dynevor, yn mhresenoldeb cynulleidfa luosog. Yr oedd Arglwydd Dynevor a'r teulu hefyd yn bresenol, ac y maent wedi cymeryd dyddordeb mawr yn y mudiad o'r dechreu. Yr oedd yn bresenol ar yr amgylchiad hwn hefyd, yn mhlith eraill na chaniata gofod i ni eu henwi, Mr W. du Buisson, Glynhir Archddiacon James, Caerfyrddin; Parchn D. Davies, ficer y plwyf, a Mrs Davies E. Lloyd, Bettws, a Mrs Lloyd; J. W. Jones, Llandilo, Talybont; J. Lloyd, Llanfihangel; D. Griffiths, Cwmaman; W. Jones, Llanon E. A. Davies, Llan- genech; R. Roberts, curad Llandebie; W. O. Davies, Gorseinon J. M. Jones, Brynaman W. Jenkins a D. Jones, Llandilo Mrs Jones a Miss Protheroe, Cwmcoch Misses Protheroe, Blaenau; Mr a Mrs Bishop, Llandilo Mr, Mrs a Miss Thomas, Caeglas; Mr a Mrs Williams, Meusydd. Gymerodd yr amgylchiad le am 3.30 yn y prydnawn, a chy- merodd yr Archddiacon James, y Ficer, a'r Parch J. W. Jones, ran yn y gwasanaeth a ddarparwyd i'r amgylchiad. Yn ystod hwn gosoclwyd y gareg gan ei Harglwyddes. Anrhegwyd hi a, llwyarn arian a gordd ebony. Ar ddiwedd y gwasanaeth cafwyd anerchiadau gan Arglwydd Dynevor, Archddiacon James, y Parcnn W. Jones, J. Lloyd, D. Griffiths, a'r Ficer. C6st yr adeilad oddeutu lOOOp, o ba rai mae rhyw 730p wedi eu derbyn eisoes. Yr architect ydyw Mr D. Jenkins, Gorslas, Llanarthney, a'r bnilder, Mr Benjamin Jenkins, Aberhonddu. Bydd yr Eglwys yn barod yn gynar yn Mehefin nesaf.— X. Y. Z.
PENTREFELIN, PORTHMADOG.
PENTREFELIN, PORTHMADOG. Twry haelioni ychydig o foneddigion twymngalon yn y gymydogaeth, cynhelir Ysgol Genedlaethol yn y pentref bychan gwledig uchod, a dydd Iau, yr ail cyfisol, rhanwyd gwobrwyon i'r plant ag oejdynt wedi eu henill yn yr arholiad ag oedd wedi cymeryd lie ychydig amser yn ol, o dan arolygiad y Parch. J. Lewis, Dolbenmaen, un o arholwyr Bwrdd Addysg Esgobaeth Bangor. Yn ychwanegol at y gwobrau yna hefyd, rhoddodd Mrs. Ignatius Williams, Hendregodredd, amryw wobrau gwerthfawr mewn dillad i'r rhai oedd wedi bod fwyaf cyson yn yr ysgol y flwyddyn ddiweddaf. Gwobrwywyd rhai hefyd gan y Parch. D. Lloyd Jones, Porthmadog, am eu cyson- deb a'u ffyddlondeb yn y cor yn Eglwys Ynyscyn- haiarn. Rhanwyd y gwobrau uchod yn yr ysgoldy gan Mrs. Williams a Mrs. Clement. Ar ol hyny anerchodd y Parch. J. Lewis, Dolbenmaen, a'r Parch. E. Edwards, Porthmadog, y plant yn fyr a phwrpasol. Yna canodd y plant amryw donau yn swynol, o dan eu harweinyddes medrus, Miss Parry, yr ysgolfeistres. Nid rhywbeth newydd neu am un- waith oedd hyn i'r ysgol yma, ond y mae dillad i'r plant am gysondeb wedi dyfod yn hen sefydliad erbyn hyn gan Mrs. Ignatius Williams, ac er y bydd uchel swydd Mr. Ignatius Williams yn galw arnynt i dreulio rhan fawr o'u hamser bob blwyddyn yn y Deheudir, creda naf oera mo'i calon at blant a thlodion ei hen gymydogaeth.E.G.E.
AMLWCH A'R AMGYLCHOEDD.
AMLWCH A'R AMGYLCHOEDD. MYNYDDOEDD PARIS A MONA.-Dydd Llun cyn y diweddaf cefais y fraint a'r hyfrydwch o ymweled a mwngloddiau bythgofiadwy a gwerthfawr Paris a Mona. Diau y byddai yn llawenydd a phleser gan lawer o ieuenctyd y LLAN gael gair neu ddau mewn perthynas a hwynt. Dichon fod canoedd o ddarllen- y LLAN wedi clywed son am danynt, a gweled eu henwau yn argraffedig ond eu bod yn hollol an- wybodus a'r fangre lie y maent yn sylfaenedig- natur eu mwnau-eu gwerth i'r ardaloedd amgylch- ynol, ynghyd a'r drychfeddwl am yr olwg allanol o honynt. Ar hyn o bryd ni ddywedaf air am danynt ond yr hyn a drosglwyddwyd i mi y dydd yr ymwelais a, hwynt. Hen fynyddoedd ydynt ag sydd wedi gwneyd daioni anmhrisiadwy i'r fro hon yn yr amser a aeth heibio. Buont yn adeg ein teidiau yn ganol- bwynt o atyniad i bron holl, fwn-gloddwyr Gogledd Cymru, ynghyd a, chanoedd o Wyddelod, Ysgotwyr, a Saeson; mewn gair gellir, dweyd fod yn yr hen amser bob lliw, iaith, pobl, a chenedl yn cyd-weithio er daioni yn y mwngloddiau hyn. Tunelli ar dunelji o gopr pob dydd yn d'od i'r lan, nes byddai y copr ladies (fel eu gelwir yn:J eyffiniau) yn gorlawenhau wrth ganfod gobaith eu helw yn oryf hau-cyflawnder o hono yn ymsaethu yn barhaus i'r entrych oddiwrth y tan-ddaearolion bethau. IWageni ar ol wageni yn chwyrnu ymhob cyfeiriad gan gyflymder a chyf- lawnder y gwaith. Meirch, byehain a mawrion, a chanol-radd hefyd, yn chwiblanu fel corwyntoedd o amgylch yn eu prysur deithiau. Dynion a merched —henafgwyr a llangciau—pob oedran a thaldra, fel morgrug yn rhuthro trwy eu gilydd. Ond erbyn hyn, fel mae gwaethaf modd, mae gwynebpryd gwahanol ar bobpeth. Mae distawrwydd yn gordoi y fro-swn y morthwylion wedi cymeryd adenydd a. myned ymaith swn yr ebillion wedi distewi, a gellir dweyd tyn awr am y mynyddoedd Paris a Mona eu bod ar drancedigaeth, fel yn tynu eu hanadl ddi- weddaf, ac yna trengant. Yr hyn a dynodd fy sylw i fwyaf tra yn ymweled a'r gwahanol lefelydd ydoedd y cilyrau," yn mha rhai y disgyna y gweithwyr i grombil yr hen fwnglawdd. Y mae dyfnder y shaftau yn amrywio o ddeg a deugain i dri chant o latheni. Teimlad hynod sydd yn meddianu dyn dieithr wrth ddisgyn i'r shaftau hyn. Nis gallai feddwl ei fod ef ei hun yn symud o'r bron, ond fod ochrau y shaft yn ehedeg i fyny oddiwrtho tua'r nefoedd. Wrth edrych i fyny o'r tywyllwch dudew, canfyddir yr awyr las ar ben neu enau y shaft," fel seren fechan bell, ac os sylwir am ychydig amser odid na ddisgyn dyferyn o ddwf oer i'r llygaid. Ar .Y 01 cyraedd y gwaelod gwelir math o ystrydoedd culion isel yn arwain i bob cyfeiriad, ac yn y gwa- hanol fanau hyn y mae y gweithwyr druain yn gorfod llafurio am eu bara beunyddiol, ac weithiau ac yn ami, mae y llefydd hyny yn dra pheryglus. dyfnder odditanynt, gwagle uwch eu penau, a hwythau fel yn hongian yn y gwagder dychrynllydd. Tra yr ydym ni yn mwynhau ein hunain gan syllu ar brydferthweh natur, ac yn ymbleseru yn yr awyr iach agored, maent hwy drueiniaid yn ami yn gorfod dioddef oddiwrth ddiffyg awyr iach a bron syrthio i lewyg. Bydded i ni gofio mwy am ein tanddaer- olion gyfeillion hyn a gweddio ar yr Arglwydd eu cadw yn eu peryglon erchyll. MARWOLAETH MR. WILLIAM JONES, Y TRETHWR. —Parhau i luosogi ei ddeiliaid y mae angeu o hyd cwympo o dan ei ddyrnod y mae rhyw rai o'r hen ardalwyr yn barhaus. Ymhlith y dorf aneirif wele un eto o'n hen gyfeillion wedi dianc o'r anialwch, o fyd y cystudd mawr ei le nid edwyn ddim o hono ef mwy, ac ni ddychwel efe eto yn ol. Y mae ei weddw wedi derbyn profedigaeth chwerw iawn cyn hyn, ond yn ddiddadl dyma y fwyaf ei llymder, yn ddigon i ddadwreiddio ei hysbryd gwanaidd. Bu ein cyfaill ymadawedig yn wr ffyddlon, yn dad tyner a gofalus, ac yn gyfaill calon ymhob amgylchiad haeddianol. Bydded i'r nef gysuro y teulu yn gyffredinol. Y SWYDD WAG.—Y siarad a'r gofyn ar hyn o bryd ymhlith yr Amlwchiaid ydyw, pwy a gant i lenwi lie y brawd ymadawedig, Mr. William Jones. Rhoddir ar ddeall fod yna lu o ymgeiswyr. Gobeithiwn y dewisir y dyn mwyaf cymwys beth bynag. CYMDEITHAS AMAETHYDDOL MON.-Cymerodd yr arddangosfa flynyddol le ddydd Mercher diweddaf, yn Llanerchymedd. Dyma y drydedd ar ddeg ar- ddangosfa flynyddol y gymdeithas hon. Llywydd y gymdeithas am y flwyddyn hon ydyw y Gwir Anrhydeddus Arglwydd Boston Is-lywydd, Mr. Owen Thomas, Neuadd, Amlwch. Yr oedd y tywydd yn y boreu yn bur fygythiol, ond erbyn y prydnawn gwawriodd yn llewyrchus. Cludwyd ymaith y cymylau dudew gan y gwynt, ac ymddang- osodd yr haul yn ei ddisgleirdeb, gan wasgaru y gwlaw a'r oerni. Derbyniodd caseg Mr. Jones, Bodhunod, Amlwch, uchel gymeradwyaeth. Am y dyspaiddfarch dwy flwydd oed, at ddybenion am- aethyddol, wedi ei fagu o fewn dosbarth y gym- deithas, canmolwyd Edward M. Hughes, Fair View, Amlwch. Am y fuwch Gymreig oreu, wedi ei magu yn Mon, uchel ganmolwyd Mr. Robert Roberts, Tan- ybryn, Llaneilian. Am y baedd goreu, Mr. Thomas Berry, Brynfuches, Amlwch. YR HAWLYDD GYMREIG I STAT LOVET.-Dongos- wyd dyddordeb angerddol gan drigolion Amlwoh a'r amgylchoeddyn hawliadly Cymro twymngalon ac ym- roddgar, Mr. John Fraser, o Gaernarfon, i stat Lovet. Bu dydd Gwener diweddaf yma yn ddiwrnod pwysig iawn ar y mater, gan fod pawb yn ddi- wahaniaetb o bob oedran (os yn gwybod ond ychydig am dano), yn ymdyru o bob ewr o'r wlad i roddi eu tystiolaeth. FFAIR FAWR FATTHEW, LLANERCHYMEDD.—Ffair gyflogi ydyw hon dyma ydyw dinas noddfa pob gwas a morwyn diwerth. Mynych y gwerir am oferedd ran fawr o'r gyflog yn y fiair clan sylw. Cyn- haliwyd y ffair hon ddydd Iau diweddaf, sef yr 2fed cyfisol. Mawr fu y parotoi a thyru arian ar ei chyfer, er mwyn eu gwasgaru i'r pedwar gwynt ar y dydd hwn. Da chwi. fechgyn a merched ieuainge ein gwlad, na fydded i chwi wario arian eich llafur am yr hyn nid yw yn dlgom.- n Inphra.
MOELFRE, MON.
MOELFRE, MON. Y mae bywydfad (lifeboat) newydd ardderchog wedi cyraedd yma. Daeth o Lundain gyda'r ffordd haiarn i Amlwch, lie yr oedd yn syndod i ganoedd o edrychwyr, fel yr oedd yn cael ei lusgo drwy'r dref gan wyth o geffylau dan arweiniad medrus Mr. T, Fanning Evans, Mona Lodge, y diweddar Uchel Sirydd, yr hwn a'i cymerodd yr holl ffordd i Borth Llechog (Bull Bay) ac a'i llywiodd drwy f6r lied wyllt i Foelfre. Y mae Mr. Evans, er's blynyddau, wedi gwneyd gasanaeth mawr a medrus iawn i'r National Lifeboat Institution.