Y Llan

FFESTINIOG A'R AMGYLCHOEDD. Y DADGYSYLLTIAD.— Dywed Ffestinfab yn yr Herald Cymracg, "Mewn pwyllgor a alwyd ynghyd gan yr ysgrifenydd lleol, y Parch. T. R. Davies, nos Wener diweddaf, pasiwyd derbyn yjgynhadledd eleni yn Ffestiniog, yn mis Hydref nesaf. Mae y pwyll- gor wedi rhoddi ar yr ysgrifenydd i wahodd rhai o'r siaradwyr Cymreig goreu yn y deyrnas, y rhai os deuant a gynrychiolant yr holl enwadau." Felly ynte, y mae y rhyfel dadgysylltiol i gael ei hagor ar unwaith yn Blaenau Ffestiniog, a beth sydd ddoeth i Eglwyswyr wneyd dan yr amgylchiadau ? Cynhaliwyd cyfarfodydd y Feibl Gymdeithas yr wythnos ddiweddaf mewn gwahanol leoedd yn y plwyf, lie y mae nifer mawr o gefnogwyr aiddgar. Cyfranwyd y llynedd iddi £ 100 yn y Blaenau, a e25 yh y an, yn rhoddi on heblaw taliadau am lyfrau. A ydyw yn ddoeth i Eglwyswyr ymuno fel y gwnant yn yr ardal hon a'r Ymneillduwyr i gefnogi y Gym- deithas hon, pan y mae ganddynt y Gymdeithas er Taenu Gwybodaeth Gristionogol bron i'r un perwyl ? Tybiaf yn ostyngedig mai doeth ar y cyfan ydyw yrnlvnu wrthi cyhyd ag y gellir. Dydd Mawrth diweddaf, Medi 23ain, rhoddodd teulu Plas Tanybwlch eu gwledd flynyddol o dea bara brith i blant dwy ysgol ddyddiol plwyf Maen- twrog, yn gystal ag i gantorion yr Eglwys. Da genym ddeall eu bod yn cymeryd mwyfwy o ddydd- ordeb yn yr Eglwys a'i phethau, pa mwyaf y cyn- hyrfa ei gelynion yn ei herbyn. Felly y dylai pethau fod. Pan gyfartha y own, dylai y defaid fyned yn fwy at eu gilydd. Yr oedd yr Anrhydeddus Mrs. Oakeley a Miss Oakeley yn gweini yn siriol wrth y byrddau. Ar ol diwedd y wledd, cyfranwyd tyst- ysgrifau a medals i'r plant oedd wedi eu henill, trwy fod yn gyson yn yr ysgol neu trwy basio eu harholiad blynyddol. Gymaint mwy eu breintiau ydyw plant yr Ysgolion Cenedlaethol rhagor na phe byddai yr ysgolion yma ar y plwyf dan Fwrdd Ysgol. Y Parch. Ll. R. Hughes, B.A., a urddwyd yn offeiriad gan Esgob Bangor y Sul diweddaf, a gweddiwyd drosto ef yn arbenig, ymhob un o'r Eg- lwysi y mae efe yn gweinyddu ynddynt, am i fendith Duw orphwys ar ei waith. Cymer y cynulleidfa- oedd ddyddordeb neillduol ynddo, gan ei fod trwy ei ymdrechion diflino yn yr Eglwysi wedi enill serch cyffredinol. Y mae efe yn weinidog ieuangc addaw- ol iawn, ac yn hynod ddefnyddiol ymhlith pobl ieuaingc.—John Jones.

LLANDRINDOD. Dathlwvd yr amgylchiad o agor organ newydd Eglwys Holy Trinity, y lie uchod, (yr hon a gostiodd dros £30,0), Medi y 7fed. Intoniwyd y gwasanaeth gan glerigwr dieithr darllenwyd y llithoedd gan Mr. A. J. Do Winton, a gwr dieithr arall. Pregethwyd ar yr achlysus gan yr Hybarch Archddiacon De Winton, yn hyawdl ac i bwrpas, oddiwrth Ex. xxv. 1, 2. Am ddau o'r gloch, cafwyd gwyl gorawl in- toniwyd y Litani yn ardderchog ar y dechreu—pawb yn cymeryc1 rhan ynddo yn ddieithriad. Yr oedd y drefnlen fel y canlyn :-Emynau Hen a Diweddar 160, y cor a'r gynulleidfa, a'r organ gan Dr. W. H. Monk unawd, Nazareth," gan Mr. S. L. Edwards; What arc these," y sor Emyn 166, y c6r a'r gyn- ulleidfa unawd, Be thou faithful," Mr. A. J. De Winton unawd, Thou art gone up on high," Mr. Edwards. Tra buwyd yn casglu at ddileu dyled sydd yn aros ar yr organ, canwyd yr Emyn 365. Yr oedd yr Eglwys eang yn orlawn ac ni welsom erioed gynulleidfa fwy astud. Ar ol y fendith ymadawodd pawb yn ymddangos fel wedi eu llwyr foddhau. Yn yr hwyr cafwyd sylwadau ychwanegol ar yr un geiriau gan yr Hybarch Archddiacon. Chwareuwyd ar yr organ gan Miss De Winton a Mr. Tipson; yr ydym yn deall fod Mr. Tipson yn hynod ymdrechgar gyda'r canu yn y lie. Mae Miss De Winton yn haeddu clod mawr am ei hymdrech diflino i ddilou y ddyled sydd yn arcs ar yr organ. Credwn fod casgiiad da wedi ei wneyd yn ystod y dydd. Yr ydym yn deall fod yr holl seddau ynrhydd. Llwydd iant iddynt medd-Mem Nun.

ABERHONDDU. TRYSOEEA ESGOBAETHOL Ty DDEWI.—Prydnawn ddydd Gwener, cynhaliwyd cyfarfod yn y Neuadd Sirol i'r diben o ystyried y moddion effeithiolaf i sefydlu trysorfa i'r esgobaeth, amcan yr hon yw ychwanegu at werth bywoliaethau tlodion, a chynorthwyo mewn adeiladu persondai. Yr oedd Esgob Ty Ddewi yn bresenol. Llywyddwyd gan Mr. Powel Powel, o Gastell Madog, yr hwn yn ei anerchiad agoriadol a sylwodd y gallai greu ychwaneg o ddyddordeb lleol pe caniateid i'r cyfranwyr ddewis i'r hyn a gyfranent gael oi ddefnyddio yn Arch- ddiaconiaeth Aberhonddu. Nid oedd yr Esgob yn cydolygu a Mr. Powel, ond barnai y byddai yn fwy llesol yn«y pen draw pe rhoddid yr oil mewn un dry- sorfa gyffredinol, a chynygiodd benderfyniad i'r perwyl fod y cyfarfod hwnw yn ffafriol i'r cyfryw drysorfa gael ei sefydlu, ac yn ymrwymo i wneyd yr hyn a ellid drosti. Wedi i'r Parch. R. L. Venablea eilio, pasiwyd y penderfyniad yn unfrydol. Cynyg- iodd yr Hybarch Archddiacon do Winton fod i'r Wardeiniaid Eglwysig ac un neu ddau o leygwyr ymhob plwyf gael eu penodi i gasglu tanysgrifiadau tuag at y drysorfa hon. Eiliwyd gan y Parch. Garnons Williams, a phasiwyd ef. Cynygiodd Canon Bovan, Hay, eiliodd Mr. Percy Davies, Crug- hywel, a phasiwyd fod casgliadau yn cael eu gwneyd yn mhob Eglwys ar Sul penodol yn flynyddol. Ar 01 talu diolchgarwch i'r cadeirydd, ymwahanwyd. Hysbyswyd fod yr addewidion drwy lythyrau ac yn yr ystafell hono yn cyrhaedd e104, a'r tanysgrifiadau blynyddol yn £ 90.—Simwnt.

LLANBERIS. STORM 0 FELLT A THARANAU.-Rhedo(Icl storm o fellt a tharanau dros y lie hwn ganol dydd y Sul diweddaf. Nid yn ami y gwelwyd ei gerwinach am yr amser y parhaodd. Er ei bod yn ganol dydd, eto yr oedd y mellt yn hynod oleu, a'r taranau yn dilyn yn ddiafcreg, a'r gwlaw yn ymdywallt o'r nen. Boreu Sul diweddaf, Medi 21ain, cychwynoddun Mr. Thomas Livesley (boneddwr cyfrifol o Ashton, Newton-le- Willows), o Prince Llewelyn Hotel, Beddgelert, i ben y Wyddfa, yn nghwmni dwy foneddiges. Canfyddent y wybren er toriad gwawr yn gwisgo ei galarwisg, ond ychydig wyddent yr hyn oedd i'w cyfarfod. Ond yn fuan wedi cyraedd y top, ymarllwysodd yr wybrenau fellt a tharanau, ac yn ystod yr ystorm dywedai Mr. Livesley, yr hwn crbyn hyn oedd yn mwynhau cwmni boneddigion eraill, y rhai oeddynt wedi dyfod yno ar yr un perwyl, fod heddyw yn unfed tro ar bymtheg (16) iddo esgyn coppa y Wyddfa, ac ri welodd o'r blaen ystorm o fellt a tharanau yma, ac felly meddai, Af allan i weled yr ystorm," felly fu. Yn mhen ychydig trnwyd llawenydd ei gymdeithion a adawyd ganddo yn ddychryn trwy i fellten wneyd ei hymddangosiad yn y ty Ile'r oeddynt a gwneyd dinystr ar y dodrefn, ond yn uodus arbed eu bywydau. Yna, yn ddych- rynedig, ymadawsant oil o'r ty hwn i un arall, a chawsant beth trafierth i agor y drws, gan fod yr un fellten wedi bod yno hefyd ac wedi codi y "llawr (boards), a phan aethant i mewn canfyddasant, er u braw, Mr. Livesley yn gorwedd ar draws y gwely a'i draed ar lawr, a'r unig ystum a gafwyd arno ydoedd yr amrantau yn brysur mynegi ei ym- ddatodiad. Bu y trangcedig dros y Wyddfa chwe' wytiinos i'r Sul diweddaf yn nghwmni ei chwaer. Fel hyn bu farw Thomas Livesley, yn ddyn ieuangc 40 mlwydd oed, ac anaml iawn yr edrychodd llygaid ar ddyn harddach ymhob ystyr. Yr ydoedd yn Land Surveyor, Town Clerk, a Relieving Officer yn ei ardal. Cynhaliwyd trengholiad ar y corph y dydd Llun canlynol, yn Ysbytty Chwarelau Dinor- wig, a dychwelwyd rheithfarn yn unol a'r tystiol- aethau, sef Gafwyd wedi ei ladd gan fellten." Rhesymol iawn yw dwyn tystiolaeth gyhoeddus i'r dynion hyny, ynghwmni yr heddgeidwaid, fuont mor ymdrechgar i gario y gweddillion i lawr i Llanberis, a chymeryd i ystyriaeth nad ydoedd eu nifer ond ychydig, y ffordd yn ddrwg, a'r tywydd yn waeth na hyny.-Cyfaill y Llan.

I MOUNTAIN ASH. Y LLYFRGELL'A'B, DBARLLENFA.—Cynhaliwyd cyf- arfod o'r pwyllgor yr wythnos ddiweddaf, dan lyw- yddiaeth Mr. Thomas Phillips. Gan fod tymor swyddogion y sefydliad ar ben, yr oedd yn angen- rheidiol eu hail ethol neu nodi rhai newydd. Etholwyd Mr. treclerick Smith yn llywydd, a Mr. D. Brooks yn is-lywydd trysorydd, Mr. J. W. Jones; ysgrifenydd, Mr. D. E. Coleman. Ynystod y cyfar- fod cafwyd ar ddeall fod lliaws o bersonau a fynychent y sefydliad yn bur rheolaidd, ond a wrthodcnt gyfranu tuag ato, er yn alluog i wneyd hyny. Er arbed hyn yn y dyfodol, penderfynwyd rhwystro y cyfryw rai rhag cyfranogi o fanteision y ddarllenfa, &c., penderfyniad fydd yn sicr o gael effaith os cerir ef allan yn benderfynol.— Glowr.

CAERFYRDDIN. AGOR TAFARNDY AR Y SUL.—Yn Ilys yr ynadon sirol ddydd Sadwrn, cyhuddwyd John Morris, o dafarndy y Black Horse, Llangendeyrn, o worthu cwrw nos Sul, Medi 14eg. Profwyd y cyhuddiad gan yr Heddgeidwad Saer, yr hwn fu yn gwylio y tý am yn agos i awr, ac yn ystod yr amser hwnw gwelodd dri o fechgyn yn cario cwrw allan. Daliodd yr heddgeidwad un o'r bechgyn, gan yr hwn yr oedd gwerth 2s. o gwrw, ac a'i cymerodd yn ol i'r dafarn, lie yr hysbysodd mai i Mary Williams yr ydoedd yn ymofyn y cwrw. Aeth yr heddgeidwad i dý Mary Williams, a chanfyddodd chwech o ddynion yn myned tuag yno. Addefodd Mary Williams ei bod wedi anfon y bachgen i gyrchu cwrw. Yr oedd y diffynydd wedi ei ddirwyo ddwy waith yn flaenorol —unwaith am gadw ei dy yn agored ar oriau anghyf- reithlon, a'r tro arall am wrthod myriediad i mewn i'r heddgeidwaid. Dirwywyd ef yn awr i £ 5 yn cyn- wys y costau, a gorchymynodd yr ynadon ar fod i hyny gael ei nodi ar ei drwydded. TRYSORFA ESGOBAETHOL Ty DDEWI.-Y mae yn dda genyf weled fod y drysorfa yma yn cael cefnog- aeth dda yn yi Esgobaeth hon. Dyma symudiad yn yr iawn gyfeiriad. Cynhaliwyd y cyfarfod cyntaf er cefnogi yr achos hwn yn y dref hon ddydd Mawrth, Medi 16eg. Y mae cyfarfodydd eraill wedi eu cynal yn Llanbedr ac Aberhonddu. Yr amcan mawr mewn llaw wrth sefydlu y drysorfa newydd yma yw, codi cyflogau y bywoliaethau tlawd ac adeiladu periglordai yn yr Esgobaeth. Gobeithio y bydd i'r symudiad hwn fyned ymlaen yn llwyddianus dan fendith Duw. Llawenychais wrth wrandaw ar yr Esgob yn dweyd y dylai yr holl blwyfi gael dau wasanaeth cyflawn bob Sul. Fe fydd eisiau gan hyny gurad ar y periglor, ond nid yw ei gyflog dcligon i dalu curad. Nawr, y mae hyn yn warth." I symud y gwarth yma yw bwriad y sefydliad da hwn. Y swm hyd yn hyn sydd wedi ei addaw fel rhoddion yw £1104, ac yn danysgrifiadau blynyddol e390, BWRDDY GWARCHEIDWAID.—Yn Mwrdd y Gwarch- eidwaid ddydd Sadwrn diwedclaf, darllenwyd llythyr oddiwrth y Bwrdd yn Llundain, yn gofyn yr achos eu bod yn awr am ostwng cyflog Ysgrifenydd yr Undeb o R,210 i £ 150. Y mae y Gwarcheidwaid yn meddwl y gallant gael un dysgedig am £ 150. Ceir gweled beth ddywed Bwrdd Llundain ar y mater eto. Darllenwyd llythyr hefyd oddiwrth Mr. J. L. Phillips, yn rhoddi > fyny y swydd o gadeirydd y Bwrdd. Darfu i Mr. Phillips golli ei unig fab (y di- weddar ysgrifenydd, Mr. J. W. Phillips), ac y mae hyn wedi effeithio yn fawr arno. Dyma golled eto.

BETHESDA. Y Coit BUDDUGOL.-Fol y mae'n wybyddus i'ch darllenwyr agorwyd ffordd haiarn yn ddiwoddar er cysylltu amgylchiadau, masnach, a phobl Bethesda a Bangor mewn rhwymyn cariad tynerach a mwy mynwesol. Dydd Sadwrn cliweddaf, cymerais gyf- leusdra oedd yn fy meddiant i dalu ymweliad a Bethesda. Clywsom lawer o son am dani ynglyn a'i Cheidwadaeth, ac yn ddiweddarach ynglyn a'i chaniadaeth. Yr oeddym yn cael boddhM neillduol wrth syllu ar y wlad oddiamgylch mae'r olygfa yn arclderchog; natur fel pe wedi ymwisgo a, phryd- ferthwch neillduol ar y adeg hon anian fel pe yn dawnsio o lawenydd; natur ac anian wedi ymbriodi a'u gilydd gydag amcan mawr neillduol, sef gwneuthur cartefle gwroniaid cerddorol Cymru yn at-dynfa miloedd o ymwelwyr estronol. Tarawodd un peth ni yn neillduol a, syndod, er mai syndod o lawenydd ydoedd, sef canfod nifer o Eglwysyddmor agos i'w gilydd. Yn sicr mae manteision Eglwysig yr amgylchoedd yn fawr, a da oedd genym gael deall gan gyfaill genedigol fod y trigolion yn man- teisio yn helaeth ar y cyfleusderau hyn. Deallasom fod Eglwys brydferth ac eang Glanogwen yn llawn o addolwyr yn y dyffryn islaw canfyddwn Eglwys fechan arall; ac ar y bryn gerllaw, ryw waith chwarter awr o gerdded, canfyddwn Eglwys bryd- ferth St. Ann's, yr hon sydd yn awr yn ymwisgo yn ei galar-wisgoecld oherwydd ei bod am golli ei hanwyl weinidog-oll yn cael eu mynychu gan gyn- ulleidfaoedd lluosog. Ond rhaid prysuro ymlaen. Canfyddasom ar unwaith ar ol cyraedd Bethesda fod y trigolion un ac oil yn llawenhau yn muddugol- iaeth eu cor yn Eisteddfod Lerpwl, a phwy na lawenha ? Chwifiwyd banerau aneirif, braidd yn gorchucldio'r heolydd. Adnewyddwyd y llawonydd pan dderbyniwyd telegram yn y prydnawn yn hysbysu fod Dr. Rogers yn ymweled a'r lie yn yr hwyr. Amser maith cyn ei ddyfodiad yr oedd y tri- golion wedi codi allan fel un gwr i'w groesawu. Pan gyrhaeddodd, rhoddwyd iddo dderbyniad tywysog- aidd pe buasai y Prince of Wales yn dyfod ni chawsai well derbyniad nag a gafodd y Doctor. Ffurfiwyd gorymdaith ar hyd y dref yn cael ei blaenori gan y seindorf bres, yna y Doctor mewn cerbyd, ynghyd a T. H. Owen, Ysw., Brynllwyd, yna y cor, ac yn ddiwedclaf oil y dorf. Dychwelwyd yn ol, ac awd i fan manteisiol er cadw cyfarfod cy- hoeddus yn yr awyr agored. Llwyddasom i fyned i le manteisiol i gael golwg ar y dorf, a golygfa ar- dderchog ydoedd. Pe buasai Bethesda yn cadw Demonstration o blaid Ty'r Arglwyddi anmhosibl fuasai rhagori ar y Demonstration brwclfrydig hwn. Llywyddwyd gan T. H. Owen, Ysw., yr hwn a gym- er ddyddordeb neillduol yn y cor. Cafwyd araith odidog ganddo fel arfer, ac yna galwyd y Doctor ymlaen, a rhoddwyd y fath hwre iddo nes yr oedd y bryniau gerllaw yn adseinio mewn gorfoledd. Cafwyd araith gampus ganddo. Yna cafwyd areithiau gan Dr. Williams, Hospital; Mri. Hughes, Bank John Williams, llywydd yr Undeb Corawl: a Jones. Dywedodd Mr. Hughes, Bank, pan ofynodd i un o'r cor sut yr oedd wedi canu, dywedodd wrtho We1 fachgen, mi ganis i nes oedd caiia fy sgidia i yn dattod." Ar ol talu y diolchiadau arferol, yrn- wahanwyd. Nid oes genym ond gobeithio y bydd i fechgyn Bethesda barhau i lwyddo nes cyrhaedd perfteithrwydd cerddoroL-Gwyliwr.

CWMAFON. Dyma y newydd trist wedi cyraedd i'n clustiau fod yr hen dad duwiol John Evans, Blackwells, Cwmafon, wedi huno yn yr lesu ar y 32fed o Fedi, yn ei 84 mlwydd ood. Bu yn gystuddiol am lawer o fisoedd, eto yr oedd yn berffaith foddlon i e vvyllys ei Dad nefol. Dioddefodd y cwbl yn dawel adirwgnach. Bu yr ymadawedig yn aelod ffyddlawn am flynydd- au yn Eglwys y plwyf, Cwraavon, ac yr oedd yn wastad yn ei le arferol bob Sul cyn byddai cloch y Llan yn galw, ac yn wastad yn cymeryd rhan yn y gwasanaeth, yn enwedig yr atebion. Byddai ei lais peraidd yn treiddio trwy yr addoliad yn ngwasan- aeth y cyssegr. Ymadawodd a'r fuchedd hon yn annedd ei ferch, Mrs. Mason, Pontardawe, ac aethi lawr i rydiau afon angeu yn dawel, ac yn marn pawb a'i hadwaenai. yn barod i gwrdd ag angau. Daethpwyd a'r corph o Pontardawe dydd Llun, y 15fed o Fedi, i Cwmafon erbyn 3.30. Wrth fyned i mewn i Eglwys Cwmafon chwareuwyd voluntary ar yr organ gan Mrs. Havard, a chanwyd yr emyn Bydd myrdd o ryfeddodau" o lyfr Canon Evans. Gweinyddwyd yn yr Eglwys ac ar lan y bedd gan y Parch. Thomas Jenkins, curad, yn hynod deimladwy. Bellach heddwch i'w lwch.-John Davies, Cwm- afon.

ABERTEIFI. Nos Sul wythnos i'r diweddaf, cymerodd dig wyddiad le yn nghapel Mairyn cadarnhau ein tyb fod ygelyn yn para i ymladd yn ddirgelaidd yn y llwyni. Ar ol traddodi pregeth rymus, wele'r gwr dieithr o St. Clears yn disgyn o'r areithfa fel hebgwr (hawker), i werthu llyfryn o'i eiddo a'i werthu ei bun am ddwy geiniog yr un. Gwir yw fod y Sul wedi ei wneyd er mwyn dyn, ond nid er mwyn i ddyn werthu llyfrau dan rith pregethu'r efengyl. Ai cau eu masnachdai mae y masnachwyr i fyned i'r capel i brynu gan hawkers ? Os yw y llyfr yn werth ei brynu, paham na roddid ef yn Haw y llyfrwerthwr ? Dywed yr awdwr ei fod yn tynu rhan helaeth o'i haeriadau o areithiau Mr. Henry Richard a Mr. Miall, pa rai sydd wedi eu hateb a'u gwrthbrofi ganwaith. Gan hyny nid rhyfedd fod rhai yn galw y llyfr yn two penny spade (pal bren). Mae tebygolrwydd mawr rhyngddi a'r palau bychain a brynir gan y plant i chwareu ar lan y mor. Meent yn codi tai a thyrau arnynt, ond pan ddel y llanw diflanant oll. Felly haeriadau y Liberationists ni safant o flaen y gwir- ionedd. Cafodd y twopenny spade uchod ei gwneyd erbyn cynhadledd flynyddol sir Benfro. Dywed yr awdwr iddo ei chyhoeddi trwy daer erfyniad y brodyr, a dichon mai nid capel Mair, Abertefi, yw yr unig dy gweddi sydd yn cael ei droi yn dy marchnad i'w gwerthu ar y Sul. Da genym ddarllen yn adroddiad y Diocesan In- spector fod ein hysgol ddyddiol wedi pasio gwell ar- holiad nag arferol eleni. Trwy ymdrechion diflino, c' llwyddodd yr ysgol wirfoddol i basio yn uwch na'r ysgol orfodol o flaen y Government Inspector mewn addysg fydol hefyd (secular subjects), er nad ydynt yn darllen y Beibl yn yr olaf. Eto i gyd mae gweision y llywodraeth yn Mhrydain, fel brenin Babylon, yn cael y rhai sydd yn darllen y Beibl yn yr ysgol ddyddiol, yn rhagori, fel Daniel gynt, ar eu cyfoedion mewn manau. Mae rhai pobl am wybod y ff ordcl hon beth sydd wedi dyfod o'r Church Defence Executive Committee a fu mor fuddiol yn ddiweddar yn Abertawo. Gwir yw mai gweithio yn dawel yw y gwaith goreu. Ond os na fydd undeb a dealltwriaeth rhwng y rhai sydd yn cael eu meddianu ag ysbryd gwaith, gorphwywn y mwyafrif mewn lleoedd anghysbell hob weithio o gwbl, gan adael i'r gelyn hau efrau yn y maes. Dymunem ofyn cwestiwn arall drwy gyfrwng y LLAN, sef, pa foddion fyddai y mwyaf effeithiol i gael gan yr S.P.C.K., neu y Church Defence Society, i ddwyn allan yr Englishman's brief on behalf of hil3 National Church," yn Gymraeg? Trwy waith yr S.P.C.K. yn ei roddi mor rhad i danysgrifwyr ac eraill, mae wedi goleuo canoedd yn yr iaith Saesneg. Pe bae yn Gymraeg gwerthem rai canoedcl o hono yn Aberteifi yn unig.

PENBOYR. v Da genyf weled yr ysgol ddyddiol yn y lie uchod wedi llwyddo mor dda yn arholiad y plant mwyaf, mewn gwybodaeth grefydclol, eleni eto. Mae y Gymdeithas er Taenu Gwybodaeth Gristionogol yn rhoddi bob blwyddyn wobr i'r ymgeisydd sydd yn ymddangos yn oreu o'r holl blant yn yr Archddiacon- iaeth. Llynedd enillwyd y wobr hon gan eneth o'r ysgol hon, merch yr ysgolfeistr, ac eleni eto mae'r wobr wedi syrthio i fachgen o'r ysgol. Mae genym yma un o'r meistriaid mwyrtÍ gweithgar, pwyllog, a medrus, a da genym o'n calon weled ei lafur yn cael ei goroni a llwyddiant. Gwybodaeth yr Arglwydd yw sylfaen pob gwybodaeth.

BANGOR. Nos Fawrth, yr 16og cyfisol, cynhaliwyd cyfarfod cysylltiedig a Ghymdeithas Ddirwestolyr Eglwys yn yr Ysgol Genedlaethol. Cadeiriwyd gan y Milwriad SackvilleWest, yr hwn rhaid addef sydd un o ddynion goreu a pharchusaf Bangor. Anerchwyd y cyf- arfod gan H. S. Wilde, Ysw., Llundain Parch. E. Hughes, Llanfairfechan Parch. J. Morgan, a'r cadeirydd. Cawsom areithiau gwir dda, a gwyn fy 5 na buasai yn bosibl dylanwadu ar fwy o bobl Bangor i dd'od i'r cyfarfod. Rhaid cydnabod yn ddidderbyn- wyneb fod yr achos dirwestol mewn cyflwr truenus yma. Anmhosibl yw cael ynghyd gynulliad gweddus o ddirwestwyr. Tref mor boblog, tref mor uchel- freintiog a Bangor, lie nad oes pum'dwsin o'r trig- olion yn teimlo yn ddyledswydd arnynt aberthu awr neu ddwy ar ran yr achos Dirwestol. Ond nis gwiw gwadu y ffaith fod yna esgeulusdod anesgusodol gyda gweithrediadau y gymdeithas. Palla'r swydd- ogion a'r aelodau yn eu dyledswyddau. Cyhoeddir cyfarfod daw dau neu dri ynghyd, dim rhagor. Ceir ymgom ar ddifaterwch a marweidd-dra yr Eglwys gyda'i chyfarfodydd, yna dychwelir gartref heb gyf- lawni dim, ond siarad. Anmhosibl myned ymlaen a'r gwaith, oherwydd efallai mai'r bodau anhebgorol anghenrheidiol a restrir ymhlith yr absenolion. Ar hyn o amser hongian mae'r gymdeithas rhwng bywyd a marwolaeth, acos nad yw worth gwneuthur mwy o aberth er ei rhan, gyfeillion anwyl, tarewch hi yn ei thalcen yn ddiymaros, oherwvdd mae bod- olaeth creadur bach mor eiddil, mor ddi-gnawd, mor ddilewyrch, yn ddigon a magu'r darfodedigaoth mewn llawer i fynwes serchog, Hawn o dan a zel. Ni chefnogwli or-zel byr-barhaol, ond cefnogwn ddigon o zel i gadw yn ffyddlon, os cadw o gwbl. Cofied yr awdurdodau goruchel y tro nesaf mai gwastraff ar arian yn unig yw anfon allan telling placards ryw noson cyn cynal y cyfarfod.—Gwyliwr.

LLANFIHANGEL-GENEU'R-GLYN. YR EGLWYS.-Y mae llawer wedi ei wneuthur yn ddiweddar yn y plwyf hwn, sef plwyf Llanfihangel- geneu'r-glyn, tuag at adeiladu eglwysi. Adeiladwyd o eglwys yn Bortli rhai blynyddoedd yn ol, ac wedi hyny yn Talybont. Y mae y Parch. Wm. Davies, M.A., ficer y plwyf, wedi bod yn hynod lafurus yn y gwaith, ac y mae yn awr wedi tynu i lawr hen eg- lwys y plwyf, ac wedi dechreu adeiladu un newydd. Saif yr un newydd yn yr un man ag y safai yr hen adeilad, sef i fyny ar ymyl y bryn, mewn lie na fuasai neb ond cewri yr oes a fu yn meiddio byth a dechreu cludo coed a cherig i'r fath le. Yn Penrhyn- coch hefyd, pentref bychan oddeutu miUdir a haner o Llanfihangel, yr adeiladwyd eglwys newydd rhyw dair neu bedair blynedd yn ol. Nid oedd yma yr un eglwys yn y pentref hwn o'r blaen, ond cynhelid y gwasanaeth mewn ysgol yn y pentref. Eglwys yw hon yn mhlwyf Llanbadarn-fawr, ac y mae y ficer, Mr. Pugh. a'r Parch. Wm. Evans, curad y lie, wedi bod yn llafurus iawn, canys trwyddynt hwy yr adeil- adwyd hi. Ond y mae yn rhaid addef i bob un yn y plwyf wneyd ei oreu tuag at yr adeilad newydd, yn enwedig y boneddwr parchus Syr Pryse Pryse, Gogerddan. Y mae yr eglwys yn y lie hwn yn hynod lewyrchus, a'r gwrandawyr yn Iluosog iawn, a chy- meryd i ystyriaeth fychandra y lie. Ond y !peth sydd genyf mewn golwg wrth ysgrifenu hyn o lin- ellau yw rhoddi darllenwyr lluosog YILLAN ar ddoall nad yw yr unig bapyr Eglwysig, sef y LLAN, yn cael yr un math o gefnogaeth yn y llefydd a enwais uchod. Gobeithio y bydd i rhyw un yn y rhifyn nesaf o'r LLAN feddwl am rhyw ffordd fel ag y byddo y plwyfohon yn y llefydd uchod gael fwy o gyfleus- derau i dderbyn y LLAN.-Mynach.

MERTHYR TYDFIL. Y CYSTAPLEUAETHAU CERDDOROL.—Cynhaliwyd y cystadleuaethau cerddorol yn Mharc Penydarren ddydd Llun, ond nid oedd y cynulliad gystal ag y gellid dymuno, gan nad oedd y tywydd yn ffafriol. Y beirniaid oeddynt:—Eos Morlais, Eos Dar, a Mr. W. C. Williams cyfeiliwyd gan Miss Walker. Dy- farnwyd y gwobrwyon fel y canlyn :—Unawd ar y cornet, deg yn cystadlu, goreu, G. Perry, Abercarn ail, W. Berry, Merthyr; trydydd, W. Breeze, Mountain Ash. C&n tenor, 17 yn cystadlu goreu, T. Felix, Rhondda rhanwyd yr ail wobr rhwng A. E. Jones, Merthyr, a Lewis Arnold (Ivor Nedd). Am y pedwarawd, The spinning wheel," gwobrwywyd T. Felix a"i barti enillwyd gan T. Felix a'i gyfaill hefyd am ddeuawd. Ymgeisiodd corau o feibion o Rhondda, Gilfach, a Brynmawr am y wobr o C20 a gynygid am y dadganiad goreu o The Monks' March (Dr. Parry), a dyfarnwyd y wobr i got y Rhondda. Ymgeisiodd amryw ar y gan ddigrifol, a dyfarnwyd y gwobrwyon fel y canlyn:-Cyntpf. P. Brennan, Castellnedd ail, H. Wilson, Glyn Ebbw. Am chwareu ar y piccolo rhoddwyd y wobr gyntaf i W. Ireland, Aberaman; ail, John Williams. Wedi hyn, cafwyd cystadleuaeth mewn rhedeg am 135 o latheni. Rhoddwyd y wobr gyntaf i Bassett, Pont- ypridd ail, Rees, Blaina; trydydd, Moody, Notting- dale. Teimlid graddau o siomedigaeth pan welwyd Hutchens, y rhcdegydc1 enwog, yn colli, ac yr oedd yn amlwg fod rhyw ddealltwriaeth blaenorol rhwng yr ymgeiswyr.— Oohebydd.

TREDEGAR.' GLAN BRIODAS.-Boreu dydd Mawrth, Medi 230.1n, unwyd y Parch. William Jones, Usk (diweddar o Bontypool), a Miss Polly Jenkins, merch ieuangaf Mr. Thomas Jenkins, Greenfield Terrace, Tredegar, mewn glan briodas. Cymerodd yr amgylchiad le yn Eglwys St. George gweinyddwyd y seremoni gan y ficer, y Parch. T. Theophilus, yn cael ei gynorthwyo gan frawd y priodfab, y Parch. J. Bowen Jones, Bargoed. Yr oedd lluaws o bobl yn bresenol ar yr amgylchiad er dangos eu parch tuag at y priodfab a'r briodasferch ar eu huniad dedwydd. Y mae y pir declwvdcl wedi cael eu anrhegu â lluaws opresents gwerthfawr ac ardderchog gan wahanol foneddigion a boneddigesau ein tref. Ymadawsant o'r dref hon gyda'r tren 11.30 am Tenby, swydd Benfro. Pob llwyddiant ,iddynt ymhob rhyw ystyr yw dymuniad ein calon.-Al) Noah.