Y Llan

GOHEBIAETHAU. (Nid ydym yn gyfrifol am syniadau ein gohebwyr.) GWEINIDOGAETH YR EGLWYS YN NGHYMRU. At Olygydd Y Llan." SYR,-Mewn atebiad i lythyr Gwyliwr yn eich rhifyn diweddaf, trwy eich hynawsedd, dy- munaf draethu fy lien ar y pwnc tra phwysig uchod. Ofer ydyw gwadu, a phlentynaidd ydyw celu y ffaith fod yr Eglwys wedl colli ymlyniad a serch cyfangorph mawr ein cenedl. Mae'r rhwyg mor drwyadl a chyflawn, a'r hyn a ddigwyddodd yn Israel yn nyddiau Rehoboam—ac yn debyg o esgor ar ganlyniadau mor alaetlius a'r sism erchyll hwnw oni chyfanir ef mewn pryd. Beth ddarfu nychu yr Eglwys yn Nghymru oddieithr diffyg gallu, zel a duwioldeb yn y weinidogaeth ? Gweini- dogaeth lesg, oer, ddienaid, fydol, annuwiol, rhyw 11 1-1 ganrif yn ol, yr oedd y Cymry ar wasgar fel y 1:1 maent heddyw. Gweinidogaeth rymus, effeithiol yn meddu ar dafodau gwahanedig megis o dan— yn meddu ar allu i lefaru yn hyf a nerthol am ddirgeledigaethau Duw-hon yn unig all gyfanu Cymru ymranedig-a phery i'r gogoniant oedd ar ymadael ddychwelyd atom drachefn. Rhaid cyfaddef nad yw gweinidogaeth yr Eglwys yn Nghymru yn dod i fyny a'r safon oruchel lion. Fe ddywed ein gwrthwynebwyr nad oes gan yr Eglwys Gymraeg gymaint ac un pregethwr gwir fawr. Nid yw yr haeriad yn hollol gywir, ond mae yn nes i'r gwirionedd nac y dymunem o lawer. Gallem ninau haeru a plirofi fod y pwlpud Ymneillduol yn myned yn llai, llai disglaer, ond ein pwnc pwysig ni yw hyn—Pa fodd i sicrhau gweinidog- aeth yn Hen Eglwys ein gwlad all ac a wna ddychwel calon Cymru ati drachefn ? Lie mae'r diffyg? Yn y system. Mae "Gwyliwr" o Fangor, pwy bynag yw, yn llygad ei le. Nid ar beiriant mawr yr Eglwys mae'r bai-ond yn y peirianwyr mae'r diffyg. Mae'r drwg yn cychwyn ar yr aelwyd. Mae yno fachgenyn gwridgoch, pert—canwyll llygad ei fam-mae am ddwyn John bach yn berson-fe dyn bortread beunyddiol iddo o'r ysgol ramadegol, y coleg a'r brif athrofa- y wenwisg, y persondy, a'r living, ond ychydig, ysywaetli, o son am ei roddi i'r Arglwydd fel Samuel-ychydig o weddio am i'r bachgenyn hwn fod yn wir broffwyd i'r Goruchaf i droi calonau y tadau at y plant a'r plant at y tadau—a'i waith mawr fel cenad dros Grist i ddychwelyd pechad- uriaid ato. Mae'r drwg i'w ganfod yn ein cynull- eidfaoedd—mewn mwy na'r haner o eglwysi Cymru nid oes y ddarpariaeth leiaf gogyfer a meithrin talent a dawn ymadroddi ein dynion ieuainc. Nid oes na cliyfarfod cymunwyr na dosbarthiadau Beiblaidd, na moddion eraill o un- rhyw natur i hogi arfau ein milwyr, ie, mewn canoedd o gynulleidfaoedd. Mae'r Eglwys yn Ily tynu ei supply i'r weinidogaeth o blwyfi marw fel hyn, a pha syndod os dynion meirwon a anfonir allan o'r cyfryw blwyfi difywyd. Mae'r drwg hwn yn dringo i'n colegau a'n prif atlirofeydd— nid oes yno ond y nesaf peth i ddim o gyfleusder- au i ddynion ieuainc ymarfer siarad yn gyhoedd- us. Ceir Debating Societies mewn rhai o honvnt, ond prin iawn ydynt. Mae ysgolion a Mission Booms mewn pentrefi o amgylch y dref lie saif y coleg—ond anfynych iawn y clywir son am efrydwyr yn cael eu danfon allan i weinyddu mewn pethau ysbrydol. Rwy'n cofio yn dda i mi dynu gwg penaeth coleg am son am fyned i ysgol- dy ychydig o filldiroedd allan o'r dref i gynal gwasanaeth. Yr oedd yr offeiriad wedi ei daro yn wael—anfonwyd am gymorth genyf fel efrydwr. Cyfeiriais y genad at benaeth yr athrofa. Daeth ataf yn llicliog, a gofynodd, Os ydych yn cyfrif eich hun yn addas i ddarllen gwasanaeth yr Eg- lwys a phregethu cyn cael eich urddo—i ba ddiben y daethoch yma ac i ba dcliben yr ewch o dan ddwylaw yr Esgob ?" Bu bron iawn i mi gyfar- fod a thynged Howell Harries am i mi feiddio son am ddarllen rhan o'r gwasanaeth a phregethu mewn ysgoldy gwledig an-Ilyse-redig I Mae llawer blwyddyn faith er hyny, a phethau wedi newid er gwell—ond mae angen am ddim llai na cliwyldroad trwyadl yn ein peirianwaith colegawl ynglyn a'r weinidogaeth. Mewn plwyfi lie rhoddir pob cyfleusdra cyfreithlon i ddynion ieuainc arfer eu galluoedd ymadroddol ceir anhawsder mawr i argyhoeddi ymofynwyr am urddau o'r pwysig- rwydd o ddysgu llefaru yn y cyhoedd cyn myned i'r weinidogaeth. Dyma'r ateb a glywsom lawer gwaith—" O ni fydd gal wad am ddim o'r fath yn I yn y coleg nac o flaen yr Esgob, cawn arfer hyny yn eiiii curadiaeth gyntat" a druan o honynt, fe ddaw yr adeg iddynt arfer,' agwyddom am lawer un sydd yn arfer' hyd heddyw er poen a nych- dod ei ddyrnaid gwrandawyr. Mae yn dysgu bob amser, ac heb un amser ddod i gyrhaedd medrus- rwydd gyda'i waith. Clod fyth i enw Deon Edwards, beth bynag ddywedwn am dano-fe gychwynodd ddiwygiad mawr yn y path hyn yn Nghaernarfon a Bangor-tnvy osod i lawr y ddeddf fod yn rhaid i bob ymgeisydd am urddau sanctaidd draddodi pregeth fer yn Gymraeg ar un- rhyw destyn a roddidary pryd. Adwaenaf amryw* o offeiriaid ieuainc yn yr Esgobaeth hon sydd a'u clod yn yr Eglwysi fel pregethwyr melus, anwyl, a da, na fuasent yr hyn ydynt heb ddeddf ddi- wyro y Deon Edwards. Bydded i'w olynwyr yn Mangor a'n holl urddasolion Eglwysig wneuthur yr un modd, a rhagori arno os gallant model eich ufuddaf was, D. O. D. Llandinorwig, Medi, 1884. O. Y.- "vVrth ysgrifenu ni fynwn osod fy hun yn farnwr ar fy mrodyr, canys nid wyf ond eiddil a gwan yn eu mysg, eto buaswn yn eiddilach oddi- eithr i mi yn fy ieuenctyd fod wedi dysgu ym- adroddi wrth draed dynion fel yr Esgob Hughes a'r Parch. P. C. Ellis-dynion llawn o zel dduwio] dros yr Eglwys, bob un o'i stand point ei hunan. -D. 0. D.

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL LERPWL. [ODDIWRTH EIN GOHEBYDD NEILLDUOL.J DYDD IAU. Cynhaliwyd ail gyfarfod yr Orsedd boreu ddydd Iau mewn cae gerllaw Eglwys St. Augustine, pryd y cafwyd cynulliad mawreddog o feirdd, &c. Cyhoeddwyd yn swyddogol fod yr Eisteddfod nesaf i'w chynal yn Aberdar. Yr un adeg cyn- haliodd Cymdeithas y Cymrodorion gyfarfod yn Neuadd y Dref, dan Jywyddiaeth Dr. Isambard Owen. Nid oedd y cyulliad gystal a'r dyddiau blaenorol. Darllenwyd papyr gan y Proffeswr Powell, Caerdydd, ar Gymraeg mewn ysgolion elfenol," a chafwyd ymdriniaeth helaeth arno. YR EISTEDDFOD. Erbyn adeg dechreu y cyfarfod yr oedd yr ad- eilad yn llawn, gan fod dyddordeb mawr yn oael ei arddangos, fel arfer, ynglyn a chadeirio y bardd buddugol. Y barnwig anrhydeddus a plioblog- aidd, Syr Watkin Williams Wynn, A.S., ydoedd y llywydd penodedig, ond cafodd y miloedd eu siomi gan na chaniatai ei iechyd iddo fod yn bresenol. Pan ddeallodd y swyddogion hyn pell- ebrwyd yn ddioed at Mr. Osborne Morgan, A.S., yr hwn yn garedig a gydsyniodd a, chais y pwyll- gor i lywyddu, a thraddododd anerchiad meistrol- gar, yr hyn roddodd foddlonrwydd mawr i'r gwyddfodolion. Wedi cael anerchiidau barddonol gan Glanffrwd, Druisyn, Rhyddfryn, Alltud Eifion, &c., cymer- odd Kilsby a Glanffrwd afael yn yr awenau, ac aed ymlaen a'r rhaglen fel y canlyn :— Am chwareu unawd ar y delyn, dyfarnwyd Miss Taylor, Waterloo, yn deilwng o'r wobr, pedair gini rhoddwyd gwobr ychwanegol i'r ail oreu, Mr. Charles Pierce, Dyffryn Rhondda. Can yr Eisteddfod, Mr. Dyfed Lewis. Y buddugol am gerfio ydoedd Mr. Gustan Ranger, Lerpwl. Am y traethawd Gwaddoliadau Elusenol Gogledd Cymru," dyfarnwyd y wobr o X20 i Mr. William Hughes Llundain. Eos Herbert, bachgen 8 mlwydd oed, o Ddyffryn Rhondda, ydoedd y buddugol ar ganu penillion. Am chwareu unawd ar y crwth, dyfarnwyd Mr. W. Stevenson, Wrexham, yn oreu. CAn, Oh hear the wild winds blow," Mr. Dew. Mr. Fullwell, Croesoswallt, enillodd y wobr o £ 20 am y traethawd "Richard Roberts, Man- chester." Daethpwyd yn awr at yr hyn yr oedd y lluaws yn disgwyl yn aiddgar am dano, sef CADEIRIO Y BARDD. Testyn y gadair ydoedd pryddest goffadwriaeth- ol ar ol y diweddar Gwilym Hiraethog, am yr hyn y cynygid Cadair dderw, gwerth X15, a "0. Beirniaid, Gwalchmai, Tafolog, ac Isaled. Ym- geisiodd 13, ac yr oedd pob un yn dda iawn, ac amryw o honynt yn rhagori, gymaint felly fel y cafodd y beirniaid anhawsder i benderfynu pa un ai Murmur Aled neu Wylrufus a enillai y llawryf. Sibrydid yn ystod y dydd mai Dewi Wyn o Esyllt, Pontypridd, ydoedd y buddugol, ond cafodd yr holl sybrydion eu chwalu ymaith pan hysbyswyd mai Murmur Aled'' ydoedd y goreu, a phan gyfododd i fyny ar gais yr arwein- ydd, gwelwyd mai y Parch Evan Rees (Dyfed), Caerdydd, yr hwn nad yw eto yn 30 mlwydd oed, ydoedd y goreu, a chadeiriwyd ef ynghanol rhwysg a mawredd. Yr oedd y brwdfrydedd yn annisgrifiadwy, a miloedd o'r gynulleidfa yn aros ar eu traed. Hon yw y burned cadair i Dyfed enill, gan iddo enill y rhai canlynol yn flaenorol Merthyr Tydfil, Coed Duon, Treorci, ac Efrog Newydd. Traddododd amryw o'r beirdd anerch- iadau llongyfarchiadol iddo, ac aeth ugeiniau atiO i ysgwyd llaw. Can gan Madame Edith Wynne. Yn groes i'r arferiad cyffredin, can Seisnig a gafwyd ganddi. Rhiwallon ydoedd y buddugol ar y gan ddes- grifiadol, "Y Gloch." Enillwyd y wobr o ztlo am y Cynllun goreu o dai i lafurwyr gan Cyldeb. Am yr unawd Contralto, rhoddwyd y:wobr o £ 5 i Miss Stainer. Parti Mr. D. Williams, Liverpool, ydoedd y buddugol ar y pedwarawd i leisiau gwry waidd. Rhoddwyd y wobr o £ 15 am y gadair dderw gerfiedig oreu i Mr. Roberts, Llangollen. Am gyfieithu emynau Lladinaidd, enillwyd y wobr o X15 (rlioddiy Parch. G. A. Jones, Caer- dydd), gan y Parch. W. Morgan. I Mr. Morgan, Llundain, y dyfarnwyd y wobr o X50 a thlws aur am ddarlun o ryw wrthddrych hanesyddol Cymreig. Am y casgliad goreu o ddiarhebion Cymreig dyfarnwyd y wobr i Mr. Evans, Llanybyther. Am ddadganu yr unawd tenor, enillwyd y wobr o 4 gini gan Mr. Wilson, West Hartlepool. Nid oedd neb yn deilwng o'r ddau gini a gyn- ygid am gyfansoddi englynion. Enillodd Miss Stephenson, Wrecsam, am chwareu ar y crwth. Mr. Denman, Lerpwl, ydoeddjy buddugol am wneyd panels. Doethpwyd yn awr at y gystadleuaeth gorawl, The Lord be a lamp," "Deisyfiad am y wawr," Yr Ystorm." Cyfyngid y gystadleuaeth i gorau yn rhifo o 60 i 75, a'r wobr ydoedd 80 gini a thlws arian. Ymgeisiai y corau canlynol:— Dowlais, Caergybi, Llanfyllin, Llangollen, Rhos- llanerchrugog, Tanygrisiau, a Dyffryn Clwyd, ac i'r olaf, dan arweiniad Mr. F. C. Watkins, Llan- elwy, y dyfarnwyd y wobr yn nghanol cymerad- wyaeth uchel. Yna dygwyd y cyfarfod i derfyniad. Y CYNGERDD. Yn y cyngherdd a gynhaliwyd nos Iau, per- fformiwyd cantawd newydd Dr. Parry, 11 Nebuoh- adnezzar," gan y cor. Cymerwyd rhan yn yr unawdau gan Miss Mary Davies, Mr. Ben Davies, Mr. Dyfed Lewis, a Mr. James Sauvage. DYDD GWENER. Dechreuwyd gweithrediadau ddydd Gwener drwy gynhaliad cyfarfod gan Gymdeithas y Cymmrodorion yn Neuadd y dref. Darllenwyd papyr gan Mr. W. C. Davies a'r Ddiwygiad yr Eisteddfod." Nid oedd y cynulliad ond bychan. Cafwyd ymdrafodaeth ar gynwysiad y papyr yn ddilynol. Pan ddaeth yr adeg i ddechreu yr Eisteddfod, nid oedd y cynulliad yn y babel 1 ond bychan mewn cymhariaeth i'r dyddiau blaenorol. Unawd ar y trombone; goreu, Mr. W. H. Britton, Salford. Nid oedd neb yn deilwng o'r wobr am wneyd telyn deir-rhes. Rhiangerdd, Merch yr Amaethwr goreu un dan y ffugenw, Fy Ngwlad." Am dadganu ton ar yr olwggyntaf, dyfarnwyd y wobr i barti o Acrefair, Rhiwabon. Am y traethawd, Bywyd a llafur y diweddar Syr Hugh Owen," enillwyd gan Mr. W. G. Davies, Surrey. Am yr unawd tenor, gwobrwywyd Mr. E. Gould, West Kensington. Am j chwareu ar y berdoneg, cyfyngedig i rai dan 14 mlwydd oed, dyfarnwyd y wobr i Miss Ada Ellis, Birkenhead. Rhoddodd Miss Mary Davies wobrau ychwanegol i eneth o Birkenhead ac i fachgen o Ddyffryn Rhondda. Traethawd, Athroniaeth Hegel; goreu y Parch. D. Adams. Canu penillion goreu, Eledyn Mon, 60 mlwydd oed. Nid oedd neb yn deilwng o'r £ 50 agynygid gan Ardalydd Bute am gyfieithu i'r Gymraeg Alcestis." Traethawd, Y moddion goreu i feithrin chwaeth yn y Cymry at Gelf a Gwyddor rhan- wyd y wobr rhwng Mr. R. Williams, Caernarfon, a J. G. Fowler, Abertawe. Dadganu, 0 ruddier than the cherry; goreu, W. W. Ellis, Llanberis. Am y bryddest, Yr Aipht," dytarnwyd y wobr o S:20 i Edward Foulkes, Llanberis. Am chwareu ar y berdoneg, y buddugol ydoedd Mr. J. Haydn Parry, Abertawe, a rhoddwyd iddo £20. Traethawd, "Enwogion Lerpwl;" goreu, Mr. G. Jones (Glan Menai), Caernarfon. Yn y gystadleuaeth gorawl (cyfyngedig i wryw- od), enillwyd gan gor Llanberis. Y CYNGHERDD. Daeth nifer dda ynghyd i'r cyngherdd yn yr hwyr, pryd y llywyddwyd gan y Cynhorwr John Davies. Perfformiwyd" Israel in Egypt" (Handel), gan y cor dan arweiniad Signor Ran- degger. Cymerwyd yr unawdau gan Madame Edith Wynne, Miss Eleanor Rees, Mr. Hirwen Jones, a Mr. Lucas Williams. DYDD SADWRN. Cafwyd cystadleuaeth rhwng 25 o seindorf pres ddydd Sadwrn am £40, pryd yr enillwyd gan seindorf y Black Dyke Mills. Yn yr hwyr cyn- haliwyd cyngerdd, ymha un yr oedd tua 8,000 o bersonau. Y prif ddadgeiniaid oeddynt Madame Edith Wynne a Madame Antoinette Stirling. Dygodd hyn i dderfyniad un o'r eisteddfodau mwyaf llwyddianus a gynhaliwyd er's llawer o flyayddoedd. Dywedir na ddarfu i ddim llai na 130,000 dalu ymweliad a'r Eisteddfod yn ystod yr wythnos, yr hyn a ddengys pa mor ddwfn ydoedd y dyddordeb a gymerid ynddi. Teilynga ypwyll- gor a'r swyddogion pob canmoliaeth am eu dull medrus o gario pobpeth ymlaen heb i unrhyw anhap ddigwydd. Credir y bydd gan y pwyllgor swm sylweddol i'w gyflwyno i drysorfa Coleg Gogledd Cymru.

Y CYMRY YN NHREFYDD MAWRION. LLOEGR. At Olygydd "Y Llan." Syr,—Parodd ymddangosiad llythyr Cymro hoff o'i fam lawenydd mawr i mi; yn gyntaf am ei fod yn nodi allan ddiffygion, neu wiranghenion y Cymry Eglwysig pan allan o'r hen wlad yn mysg y Saeson. Gan fod Cymro hoff o'i fam" wedi son yn ei lythyr a rhoddi cynghorion am ofal yr Eglwyswyr a drigant yn Ngogledd Lloegr, gobeithiaf, Mr. Gol., y gadewch i mi dreio dweyd gair am ein hanghenion yn Llundain fawr yma. Ychydig amser yn ol gwelais lythyrau doniol iawn ar dudalenau y LLAN, yn nodi allan ein hanghenion a'n sefyllfa ni yma fel Eglwyswyr, ond rywfodd ni chymerwyd yr un sylw o honynt gan rai ag awdurdod a dylanwad ganddynt. Fel ag y mae yn hysbys i chwi yn barod, nid oes genym ond un Eglwys Gymraeg yn y brif- ddinas, a hono yn un o'r City Churches gan fod y bobl wedi myned i drigo i'r suburbs, allan o'r 171 ddinas, rhoddwyd yr Eglwys hon i'r Cymry, a llawer o ddiolch a ddylem roddi am dani. Saif hon yn Queen Victoria Street, yr hon sydd yn symol o gyfleus i'rirhai a drigant yn y N. a'r E., ond beth am y pellder sydd gan y rhai sydd yn byw yn y S., S.W., a'r W., i roddi eu presenoldeb ynddi, dichon yr ant iddi weithiau. Gyd a llawer mae hi yn rliy bell, os yn wir Eglwyswyr ant i'r Eglwys Seisneg, neu ynte Ant i'r Capelydd. Mae gan y Methodistiaid Calfinaidd ddau gapel yn y W. yn unig, yn wir mae gan yr enwadau eraill ddau gapel bob un yn Llundain yma, ond mae gan y Methodistiaid 7 neu 8, a dim ond un Eglwys. Tybed, allan o dros 40,000 o Gymry sydd yn Llundain, ai nid oes yn eu mysg ychwaneg nag a lanwa Eglwys facli St. Bennets ? Yn siwr y mae yma ychwaneg o lawer na hyn. Yn wir mae yr un hon mewn ystad flodeuog yn awr, ond y gwir yw y dylern gael un arall, beth bynag am ych. waneg. Onid oes modd i ychydig o honom gyd- ymffurfio a'n gilydd i ddechreu pe na bai ond Ysgol Sul a gwasanaeth yn yr hwyr, dichon y caem rhyw leygwr i roddi i ni anerchiadau neu bregethau tebyg y buasaifyn bleser gan Mr Jones, y city missionary, ein helpio lawer yn hyn, ac mae yn Llundain yma amryw o glerigwyr Cym- reig, a diameu po ond gwyddent am y symudiad y deueut atom yn ami ac y gwnelent eu goreu drosto. Mi chynygiaf ar le yn awr, ond gallaf ddweyd y buasai rhywle yn y W. yn rhan da. Mae yma lawer o Gymry yn y district yma. Wedi i ni lwyddo i gael ychydig at eu gilydd fel hyn, diameu genyf y cymerai y pedwar Esgob Cymreig ein hachos o dan sjlwiachael gan yr Ecclesiastical Commissioners roddi help i ni dalu i glerigwr ffyddlon, a hefyd yn siwr cymerai ein pendefigwyr a drigant yma (megis Syr Watkin, larll Powis, a llawer eraill), sylw a phleser mawr yn y peth fel ag i'n cynorthwyo i godi Mission Church. Pe byddai cycliwyniad yn cael ei wneyd yn y cyfeiriad yma creda yr ysgrifenydd y byddai Duw yn siwr o'i fenditbio a'i lwyddo, a byddai lies nid bychan yn cael ei wneyd gan dreio cael ychwaneg o filwyr i ymrestru o dan faner y Pen capten Mawr i ymladd er ei fwyn ac i'w addoli ef mewn gwylder ac mewn ofn yn ei hen fam iaith. Yn awr, Mr. Gol., gobeithaf y maddeuwch i mi am drespasu gyda llythyr mor faith, ond gan fod yr ysgrifenydd yn teimlo y mawr angen ag sydd arnom ni yma, gobeithia hefyd y gwneir rhyw gycliwyniad yn y mater yn fuan, a bendith yr Hollalluog arno yw taer weddi ac ewyllys GWIR EGLWYSWR. D.S.—Rai biynyddau yn ol gwelais lythyr yn yr hen Dywysogaeth gan Mr. Roberts, ficer, Caer, yn dymuno ar i bob clerigwr yn Nghymru os byddai i rai o'i ddefaid ef dyfod i fyw neu i aros i'r ddinas hono y byddai yn dda ganddo glywed er mwyn iddo dreio eu harwain a'u cael i fynychu yr Eglwys Gymraeg a byddai yn beth da iawn pe buasai yr un peth yn cael ei wneyd yn Llundain gan fod ugeiniau o Eglwyswyr yma na wyddant yn mha le y mae yr Eglwys Gymreig, ac yna a'nt i'r capel Cymraeg agosaf.

Mae Tywysog Cymru a'i deulu ar hyn o bryd ar ymweliad ag Ysgotland. Aeth o Gastell Dup- plin i Perah ddydd Llun diweddaf, ac oddiyno drachefn i Abergeldie. Llongyfarchwyd ei Fawr- hydi yn galonog gan nifer o'r trigolion yn yr orsaf. Derbyniwyd pellebyr o Wady Haifa yn cadarn- liau yr adroddiad am orchfygiad y gwrthryfelwyr gan y Mudir o Dongola. Y mae amryw o wrth- gilwyr Osman ond tri chant o ddynion yn Tamai. Cyrliaeddodd dau gant o Mounted Infantry, o dan lywyddiaeth yr U chgadben Gough, i Wady Haifa, ddydd Llun. Gostyngodd y Nile bedair modfedd yn Dongola ddydd Sul. Yn ddiweddar cymerwyd dyn o'r enw William Little i'r ddalfa, ac anfonwyd ef i garcbar Ponty- pridd, am ladrata gwerth 20p. o nwyddau o orsaf rheilffordc1 Ystrad. Yr oedd y carcharor i ddyfod gerbron yr ynadon ddydd Mercher, ond cafwyd ei fod wedi dianc. Caniataodd yr heddgeidwaid iddo i ymolchi ei wyneb a'i ddwylaw, ond tra yr oeddynt 11wy gyda gorucliwylion eraill, diangodd Little ymaith, ac anfonwyd heddgeidwaid mewn dillad cyffredin allan i bob cyfeiriad i chwilio am dano. Nos Iau dychwelasant heb lwyddo yn eu hymgais, ond deailwyd ei fod wedi ei weled yn nghyfeiriad Llanwonno y diwrnod cynt. Oddeutu deuddeg o'r gloch y nos Iau a enwyd, pan yr oedd un o'r heddgeidwaid yn ymyl teisi o wair mewn lie a elwir Caemawr, Treorci, gwnaeth archwiliad ar y lie, a chanfyddodd ddyn yn gorwedd o dan ran o'r gwair. Ysgydwodd ef, ac er ei syndod, cantyddodd ef mai y carcharor colledig ydoedd. Gwnaeth y dyn ymgais i ddianc, a tharawodd lusern yr heddgeidwad o'i law, gan ei daro gyda hi yn ei ben. Bu y ddau mewn ymdrechfa am amser maith, ond o'r diwedd llwyddodd yr hedd- geiclwad i'w gludo i'r orsaf. Yn agos i'r fan y daliwyd ef, yr oedd par o esgidiau newydd, y rhai y mae n debyg, a ladratawyd ganddo.