Y Llan

CYNWYSA y rhifyn diweddaf o'r Ncttional Revieiu erthygl bwysig ar amddiffyniad yr Eglwys. Dengys yr ysgrifenydd bod angen mawr am ddau beth neillduol yn yr Eg- lwys. Rbaid i ni wrth well trefniant; a rhaid i ni wrth fwy o ymdrech i addysgu y cyhoedd ynghylch yr Eglwys. 0 berthynas i'r cyntaf, nid drwy brawfion, ond trwy drefniant, y mae ein gelynion yn enill. Er nad yw cyfiawnder o'u hochr hwy, eto y mae ganddynt drefniant mor rhagorol, ac felly maent yn llwyddo. O'r ochr arall, y mae cyfiawnder a gwirionedd gyd a ni, ond oherwydd diffyg trefniant, yr ydym yn colli y frwydr. Ond pa fodd y mae i ni gael trefniant ? Rhaid i'r offeiriaid weithredu. Os igweithredant hwy, fe weithia Eglwys- wyr gyd a, hwynt. Os erys yr offeiriaid yn llonydd, teimla Eglwyswyr nas gelwir arnynt hwy i weithio. Ac y mae genym drefniant wrth law, a dylem ei arfer heb oedi. Prif ysgogydd ) trefniant yw y Deon Gwladol. Y mae pob Esgobaeth wedi ei rhanu yn wahanol ddosbarthiadau, a phob dosbarth o dan arolygiaeth y Deon Gwladol. Gan hyny, ynte, bydded i offeiriaid pob Deoniaeth Wladol, pob tin drosto ei hun, ys- grifenu at y Deon Gwladol, yn erfyn arno alw cyfarfod ynghyd, un ai o offeiriaid yn unig, neu o offeiriaid a lleygwyr, i ystyried y pwngc o amddiffyniad yr Eglwys. Os yw y Deon Gwladol yn rhy lwfr, neu yn rhy ddiog i wneyd ei ran, rhodded ei swydd i fyny, a dewised yr Esgob un arall yn ei le a fyddo yn barod i wneyd eiddyledswydd. Bydded i'r Esgobion oddi uchod, a'r offeiriaid oddi isod, wasgu y mater ar y Deoniaid Gwladol, a bydd genym ymhob rhan o'n hesgobaethau gynullfan a chludydd arfau i roddi ein galluoedd mewn gweithred- iad. Ac er mwyn i'r symudiad fod yn effeithiol, rhaid iddo fod yn gyffredinol, a chael ei ddwyn ymlaenar yr un pryd. Pe gwneid hyn, byddai i'r canlyniad synu Eg- lwyswyr eu hunain, a llwyr waradwyddo eu gwrthwynebwyr.

YN yr un erthygl, rhoddir pwys mawr hefyd ar yr angenrheidrwydd y sydd am daenu gwybodaeth glir a phendant o berthynas i wad&Qfeaclaq. a rhagorfreintiau yr Eglwys ar hyaF^y byd. Meiddia yr ysgrifenydd ddweyd nad ydyw Eglwyswyr, fel corph o 0 p bobl, yn qwybod dim am y pyngciau hyn, neu yn hytach, nid ydynt yn gwybod dim o'r gwirionedd, ond y mae eu meddyliau wedi eu llenwi a cham-ddywediadau a gau hon- iadau a wneir yn wirfoddol gan ein gwrth- wynebwyr.-A yr ysgrifenydd ynmhellach, a dywed nad ydyw gwybodaeth yr offeiriaid eu hunain yn ddim gwell nag eiddo y bobl. Rhaid, gan hyny, ddwyn Eglwyswyr i astudio y pwngc, a cheir digon o help i hyn yn nghyhoeddiadau Cymdeithas Am- dd iffyniad yr Eglwys. Hawdd yw dweyd 11. mawr yw gwirionedd ac efe a drecha ond rhaid i ni gofio, er mor fawr,lyw gwir- ionedd, ni threcha onis lleferir ef.

YR wythnos ddiweddaf gosodwyd Dr. Boyd Carpenter yn eil gadair Esgobol, yn Eglwys Gadeiriol Ripon. Ar ol y gwasanaeth yn yr Eglwys, ymgynullodd nifer luosog mewn pabell ar faes cyfagos, lie y traddododd yr Esgob newydd araith bwysig. Wrth gyfeirio at yr hyn a elwir y tair ysgol feddyliol" yn yr Eglwys, dywedodd y dylent fod yn ein dwylaw yn dri llinyn arian ac yn ffynhonell nerth. Rhaff dair caingc nis torir ar frys." Y mae i bob un o'r tair ysgol ei gwaith. Y mae un yn ein dwyn i-gyffyrddiad a'r amser a aeth heibio, y llall a'r amser presenol, a'r drydedd a'r amser dyfodol. Y mae eisiau y tri pheth hyn. Rhaid ymeangu tua'r dyfodol rhaid gwreiddio yn ddyfnach ddyfnach yn nghyd- wybodau dynipn yn y presenol; a rhaid dal yn wastad mewn cof mai dilynwyr ydym i'r rhai drwy ffydd amynedd a etifeddas- ant yr addewidion.

YN yr un araith cyfeiriodd yr Esgob Boyd Carpenter hefyd at yr ymosodiad a wneir ar yr Eglwys fel Sefydliad Cenedlaethol a da genym weled ei fod ar ddechreu ei yrfa Esgobol yn dangos ffydd mor gref yn yr Eg- lwys fel, gallu ysbrydol anorchfygol. Byg- ythiodd un Brenin Lloegr, ebe fe, symud y brif ddinas o Lundain i Gaerefrog. Safodd unohenuriaid y ddinas a dywedodd, "Os gwelwch yn dda, eich Mawrhydi, gobeithiaf na bydd i chwi gymeryd yr afon Thames gyd a chwi hefyd." Yr oedd doethineb mawr yn y sylw hwn. Gwyddai yr hen- uriad cyhycl ag y llifai yr afon Thames gyd a'i mynwes nerthol heibio i heolydd Llun- dain, bydded y llys brenhinollle y byddo, yr oedd prif ddinas Lloegr yn rhwym o fan ar lanau y Thames. Gallai dynion fygwth I symud y peth a fynont o Eglwys Loegr, ond diogel yw cyhyd ag y byddolgenym yr "afon ffrydiau yr hon a lawenhant ddinas Duw. Duw sydd yn ei chanol nid ysgogir hi."

YSGRIFENODD Due Beaufort lythyr i'r Evening Standard o berthynas i Eectoriaeth Llangattwg, ger Crughywel. Aeth y si ar led unwaith bod y Due wedi cynyg y fyw- oliaeth i Wyddel anadnabyddus o'r iaith I Gymreig. Yn y llythyr a enwyd dywedir na chynygiwyd mo honi i neb ond i'r Parch. T. J. Bowen, Ficer Kilvey, Abertawe, yr hwn sydd wedi datgan ei foddlonrwydd i'w derbyn. Da genym weled i hawliau y Cymry dderbyn sylw dyladwy ymhob cyfeir- iad yn yr achos hwn. Yn gyntaf oil, anfon- odd Due Beaufort at Esgob Ty Ddewi i ofyn a oedd yn ofynol i'r Rector newydd wybod Cymraeg. Penododd Esgob Ty Ddewi gomisiwn, yn cynwys y Parch. Canon Wil- liams, Llanelli; Parch. Joseph Hughes, Cwmdu, a'r Parch. Canon Bevan, Hay, i wneyd ymchwiliad i anghenion y plwyf. Eisteddodd y comisiwn yn festri yr Eglwys, lie yr arholwyd amryw o dystion ac ar y diwedd penderfynodd yr offeiriaid a enwyd bod gwybodaeth o'r Gymraeg yn angen- rheidiol yn y plwyf. Hysbyswyd hyn i Esgob Ty Ddewi, ac ar unwaith anfonodd ei arglwyddiaeth adroddiad y comisiwn i Due Beufort, ac ar ddiwrnod ei dderbyniad ysgrif- enodd Due Beaufort i gynyg y fywoliaeth i Mr. Bowen, yr hwn, fel yr ydym yn deall, sydd Gymro da. Gwyddom yn dda fod bodolaeth y ddwy iaith yn anhawsder mawr mewn llawer plwyf yn Nghymru, ond yn ddi- au y mae eyfiawnder yn galw na byddo angen- ion ysbrydol y Cymry yn cael eu hanghofio yn eu gwlad eu hunain. Yr ydym yn llawen- hau fod mawrion y tir yn gystal a'r awdur- dodau Eglwysig yn cydnabod hyn.

ARFERAI y Cymry brotestio yn erbyn gweini- dogion anhysbys o iaith y wlad ar hyd y blynyddau. Fel un prawf y hyn ymddang- osodd llythyr oddiwrth S. W. Kershaw, o'r Lambeth Palace Library, yn y Western Mail am ddydd Llun diweddaf, yn yr hwn y dyfynir allan o ddeiseb a anfonwyd o Gymru at yr Archesgob Tenison yn y flwyddyn 1703. Cedwir y llythyr, medd Mr. Kershaw, yn mhlith hen lawysgrifau yn mhalas Lambeth. Yn y dyfyniad a ddyry Mr. Kershaw ceir y geiriau canlynol: Pan oedd genym esgobion a allent bregethu yn Gymraeg, ac a gymerent boen i ddysgu y bobl, cadwyd undeb yr Eglwys yn llawn cystal ag yn unrhyw ran o'r genedl." Yr ydym ni yn awr yn mwynhau y bendithion ag y dyheuai ein tadau am danynt; a phwy awyrnadydyw adferiad yr "undeb" yn agosach nag y myn llawer gredu ?

PARHAU i gynal cyfarfodydd ar bwnc Helaeth- iad yr Etholfraint y mae'r pleidiau gwleid- yddol, ond mewn llawer o honynt mae'r gwir bwnc mewn dadl yn cael ei anghofio yn hollol, a diluw o ddifriaeth yn cael ei arllwys ar Dy yr Arglwyddi. Ond nid oes un arwydd yn ymddangos hyd yn hyn fod y wlad yn col- eddu un dymuniad i ymyraeth a'r Ty uchaf. Ffyna unfrydedd neillduol o berthynas i'r dymunoldeb o helaethu yr Etholfraint yn y siroedd. Gwahaniaetha y Ceidwadwyr a'r Rhyddfrydwyr gyda golwg ar y priodoldeb o wneyd hyn ar wahan i ad-drefnu y seddau. Ond gofyna y cyhoedd diragfarn, Paham y mae'n rhaid dyrnu ar Dy yr Arglwyddi o herwydd fod y ddwy blaid yn methu a chytuno ar y peth hwn ?

Y MAE Arglwydd Northbrook ac Arglwydd Wolseley yn yr Aipht yn awr er's mwy nag wythnos. Gwaith y blaenaf yw ca,el allan ryw ffordd i ddwyn Llywodraeth y Kedif allan or anhawsder arianol i'r hwn y syrthiodd. Gwaith yr olaf yw ceisio gwaredu y Cadfridog Gordon allan o Khartoum. Y mae Arglwydd Northbrook yno fel aelod o r Weinyddiaeth Brydeinig; disgwylir iddo gadw ei lygaid a'i glustiau yn agored, a gwneyd adroddiad i'r Llywodraeth gartref o bob peth gwerth ei wybod. Amser a ddengys pa ffrwyth a ddeillia o'r symudiad hwn. Gyd a golwg ar Arglwydd Wolseley, cydnabyddir ar bob Haw ei fod yn un o gad- fridogion blaenaf yr oes, ond y mae ganddo orchwyl anhawdd. Yn bresenol y bwriad yw myned i fyny yr afon Nilus tua Khar- toum. Y mae amryw raiadrau ar y ffordd, ac eisoes hyspysir bod ein llongau yn cael eu llusgo i fyny dros rai o'r rhaiadrau hyn. Teimlir dyddordeb cyffredinol yn niogelwch y Cadfridog Gordon, ac nid oes un Prydein- iwr nad ydyw o galon yn dymuno pob llwyddiant i Arglwydd Wolseley yn y rhyfelgyrch hon.

GWNEUTHUR difrod dychrynllyd y mae'r Cholera yn Naples. Y mae'r marwolaethau tua 300 y dydd er canol yr wythnos ddi-' weddaf. Gadewir y cleifion yn ddiymgeledd ar yr heolydd, ac y mae'r byw yn aml yn rhy ddychrynedig i gladdu y marw. Treul- iodd brenhin Itali amryw ddyddiau yn Naples, a ddangosodd ddewrdeb anghyd- marol yn ei ymweliadau a 'r cleifion yn y manau isaf yn y dref, a gwnaeth ei ym- ddygiad a'i esiampl wasanaeth rhagorol drwy leihau ofnau y trigolion. Ac y mae yn hen ddywediad bod ofn yn lladd cynifer a'r clwyf. Pan gychwynai y brenhin i Naples ceisiwyd ei berswadio yn hytrach l fyned i weled y rhedegfeydd yn Pardenone. Dif- yrwch sydd yn Pardenone," oedd ei atebiad, end y mae y bobl yn meirw yn Naples. Myfi a af i Naples." Dychwelodd y brenhin yn ol i Rufain prydnhawn Sul, a derbyniodd groesaw brwdfrydig gan y trigolion.

Y MAE Arglwydd Dufferin i gymeryd lie Arglwydd Ripon fel Rhaglaw India. Un o'r rhai a lithiwyd i Eglwys Rufain yw Ar- glwydd Ripon, a rhaid felly bod rhyw fan gwan arno. Nid rhyw lwyddianus iawn y cyflawnodd ddyledswyddau ei swydd yn India, a derbyniodd y wlad y newydd bod olynydd iddo wedi ei benodi gyda boddlon- rwydd mawr, a chydnabyddir ar bob Haw nas gallesid cael gwell dyn i'r swydd nag Arglwydd Dufferin.

Y MAE ymgyfarfyddiad y tri Ymerawdwr yn tynu cryn lawer o sylw y dyddiau hyn drwy Ewrop. Gofyna llawer, Beth yw amcan yr ymgyfarfyddiad ? Y mae rhai yn barod i awgrymu mai cytundeb Isydd mewn Haw i ranu yr yspail, ac y bydd Awstria yn ym- wthio tua Salonica, Rwssia yn goresgyn Asia Leiaf, a Germani yn cymeryd Holland iddi ei hun. Gwell genym ni gredu mai amcan y cyfarfyddiad yw darostyngiad an- nhrefn yn Ewrop, a gwellhad cymdeithasol a moesol deiliaid y tair ymerodraeth.

HYD ynhyn nid yw rhyfel wedi ei chyhoeddi rhwng Ffrainc a China. Yn Efrainc nis gellir cyhoeddi rhyfel heb ganiatad y Senedd, ac nid ydyw y pwnc wedi bod o liaen y Ty eto. Ymddengys bod dwy blaid yn ym- drechu am yr oruwehafiaerth yn nghynghor China. Y mae un o'r ddwy blaid yn ffafriol i ryfel, a'r Hall dros gadw heddweh. Nid oes dim niwed mewn oedi mewn cwerylon o bob math, a dichon y gall y ddwy wlad hyd yn nod ar yr unfed awr ar deg ddyfod i ddealltwriaeth heb dywallt ychwaneg o waed.

Datlilwyd priodas yn Eglwys blwyfol Sheffield, yn mha un yr oedd oedran y partion yn cyrliaedd 133 o fiynyddoedd. Yr oedd y priodfab wedi gweled mwy na phedwar ugain o auafau. Y DDWY EWYLLYS.-Y mae enw John Eyre yn hynod mewn hanesiaeth troseddau dyn oedd yn werth 30,000p ac eto a ddedfrydwyd i'w alltudio am ladrata un quire ar ddeg o bapyr ysgrifenu. Gall amgylchiad a ddigwyddodd mewn cysylltiad ag ef yn flaenorol i hyny helpio i ddangos mai nid peth rbyfedd iddo ef oedd baweidd-dra, y bai y cospwyd ef o'i herwydd. Yr oedd ewythr iddo, boneddwr yn Llundain, yn perchen eiddo mawr, wedi gwneycl ei ewyllys yn ffafr clerigwr oedd ganddo yn gyfaill arbenig, ac heb wybod i'r rhelyw o'i deulu, efe a'i rhoddes i gadw dan ofal y gwein- idog hWllW. Pa fodd bynag, nid yn hir cyn ei farwolaeth, gan ei fod wedi newid ei feddwl am adawiad ei gyfoeth, efe a wnaeth owyllys, yn mha un nad oedd yn gadael ond pum' c-int o bunau i'r clertgwrj ond yn rhoddi corph ei feddiant helaeth i'w nai a'i etifedd nesaf, Mr. Eyre. Yn fuan wedi marwolaeth yr hen foneddwr yr oedd Eyre yn chwilio pob man yn ei, dy, pau y daeth o hyd i'r ewyllys ddiweddaf hon. Wedi ei ddarllen, toimlai yn anfoddlawn iawn i'r 500p fyned i'r clerigwr, ac heb betrusder meddwl na chydwybod, efe a dan- odd yr ewyllys i'r tan, ac a gymerodd feddiant o'r holl eiddo, gan dybied y meddyliai pawb i'w ewythr farw heb wneyd ewyllys, ac felly fod yr eiddo yn dyfod yn naturiol iddo ef fel yr etifedd cyfreithlawn. Yn fuan ar ol hyny daeth y clerig- wr i'r brifddinas, a chan ycuholi ynghylch am- gylchiad au marwolaeth ei hen gyfaill, efe a ofyn- odd a wnaeth efe ewyllys Cyn i-narw. "0 naddo," ebe Mr. Eyre. O'r goreu," ebe'r clerigwr, "wele ei ewyllys, a wnaeth efe er's rhai blynyddoedd bellach, genyf fi." Ac yn hono nid oedd ei ewythr wedi gadael dim ond dau gant o bunau i'w nai, tra yn gadael yr holl waddol, yn cynwys mil- oedd lawer o bunau, i'r clerigwr; acyri awr, wrth gwrs, yr oedd yr ewyllys hono mewn grym, a'r trachwantus anghyfiawn yn gorfod dioddef o herwydd ei raib direswm.