Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
--------NEWYDDION CYFFREDINOL.
NEWYDDION CYFFREDINOL. GENEDIGAETH DRIPHLYG.-Dydd Llun rhodd- odd Mrs. Ambley o'r Dafarn Goffi a'r Ddarllenfa, Whitlan. enedigaeth i dri o blant-dau fob a merch. Y mae y fam a'r plant yn dyfod ymlaen yn rhagorol. TBEF AMERICANAIDD AR DAN.—Pellebyr o New York a hysbysa fod Auoka, tref fechan yn Minnes- ota, wedi agos ei llwyr ddinystrio gan dan. Bernir fod y golled oddeutu miliwn o ddoleri. Yr unig adeilad a achubwyd ydoedd melin lifio. COF-GOLOFN I'R CADBEN WEBB.—Y mae gweddw y diweddar Cadben Webb, yr hwn a gollodd ei fywyd yn yr anturiaeth i groesi'r Niagra Falls, newydd osod i fyny gof-golofn granite hardd uwch gweddillion y gwron yn yr Oakwood Cemetery. Y mae'r golofn yn wyth troedfedd o uchder, ac ol y cynllun Gothaidd. EISTEDDFOD Y BALA.-Fel y gwyddis, y bardd Tudno a enillodd y gadair yn eisteddfod y Bala, ac yn y Genedl am yr wythnos hon, dywed un ysgrifenydd mai y rheswm am hyny ydoedd fod Tudno yn fab-yn-ngyfraith i Ellis Wyn o Wyrfai, ly un o'r beimiaid, yr hyn sydd yn haeriad di-sail. Pa fodd yr eglura Scrutator hyn ? LLOSGI GWRAIG.-Cyhuddwyd dyn parchus yr olwg, o'r enw Thomas Tanner, ger bron yr ynadon yn King's Heath, swydd Warwick, ddydd Mawrth, o niweidio ei wraig gyda pocer poeth. Ei reswm dros ymosod arni ydoedd ei chael mewn tafarndy gyda dau ddyn, y rhai hefyd a niweid- iodd. Mae tri cyhuddiad yn ei erbyn, a'r achos wedi ei ohirio. LLOFRUDDIAETH YN YR IWERDDOli. -Ce;.r o'r Werddon hanes am ychwaneg o lofruddio. Mewn un amgylchiad, llofruddiwyd amaethwr a llofrudd- iwyd hefyd lafurwr amaethyddol. Ofnir fod yr erchyllderau nosawl, gwaith y moonlighters yn adfywio eto mewn rhai parthau o'r wlad anffodus hon, y rhai fyddant yn fwy herfeiddiol yn awr pan y mae y nosweithiau mor dywyll. MARWOLAETH O'R CHOLERA YN BIRMINGHAM.— Wedi 48 awr o boenau arteithiol, bu farw un o'r enw George Ralph, yn Birmingham dydd Sul. I)vv,' < Hoskins mai yr achos o'i farwolaeth y o:\ld ymosodiad o'r Cholera Asiaidd, tra y mae uioddyg arall yn dweyd yn bendant mai y Cholera Seisnig ydoedd. Mae y ddau yn gadarn yn eu casgliadau, ac felly anhawdd penderfynu pa un sydd iawn. SYMUDIADAU AGERLONGAU MRI EVAN THOMAS, EADCLIFFE A'l' GWMNI, CAERDYDD.—" Gwenllian Thomas," wedi gadael Huelva am Garston, Awst 13; "1010 Morganwg," wedi gadael Caerdydd am Aucana, Awst 14 -1 Anne Thomas," yn Syra yn dadlwytho Kate Thomas," wedi gadael Gib- raltar am Rotterdam, Awst 14; Wynnstay," wedi cyrhaedd Taganrog, Awst 9; "Walter Thomas," ar ei mirdaith i Baltimore Bala," yn awr yn Hatlepool. MARWEIDD-DRA MASNACH. -]Pel prawf ychwan- egol o'r marweidd-dra presenol, darfu i gadeirydd cwmni y L. & N. W. Railway Co., yn nghyfarfod haner-blynyddol y cwmni hwnw a gynhaliwyd ddydd Sadwrn, hysbysu ei gyd-aelodau fod ganddo i'w hysbysu am y gostyngiad mwyaf a wnaed erioed yn mhroffit, neu dividend, y cwmni. Y llynedd, meddai, yr oedd masnach mewn cyflwr drwg, ond eleni yr oedd yn waeth fyth, ac nid oedd unrhyw argoel am welliant buan. LLEIHAD Y CHOLERA.—Er fod yr haint ddych- rynadwy hwn yn parhau i ddifrodi bywydau ac ieohyd trigolion trefydd yn neheubarth Ffrainc, y mae yn lleihau yn raddol yn ei ftyrnigrwydd, ac nid oes odd ychydig nifer yn marw ohono ar hyn o bryd. Fodd bynag, mae wedi gwneyd ei ym- ddangosiad mewn amryw drefi yn Itali. Dydd Sadwrn, bu 25 farw o'r cholera yn Ffrainc, a naw yn Itali. Mae 550,000 francs eisoes wedi eu casglu tuag at leddfu dyoddefiadau y tlodion yn Marseilles, mewn canlyniad i'r haint dinystriol hwn. GWAREDU Y CADFRIDOG GORDON.—Mae parato- adau mawrion yn cael eu gwneyd gan y Llywodr- aeth gogyfer a gwaredu y Cadfridog Gordon. Bwriedir myned fyny y Nile gyda cychod. Y mae 400 o gychod i gael eu hadeiladu, ac i gyn- wys deuddeg o ddynion yr un. Pellebyr a dderbyniwyd gan y Daily News o Cairo nos Sul, a ddywed fod y Mudir wedi derbyn llythyr oddiwrth y Cadfridog Gordon, dyddiedig Gorphenaf 20ted. Dywed fod Khartoum yn ddiogel, ac fod Cadfridog yn gofyn am newyddion yn nghylch yr ymgyrch. ,,y Dywed ei fod yn meddwl aros yn Khartoum hyd nes y cyrhaedda y milwyr yno. CYMDEITHAS YR HENAFIAETHWYR CYMREIG.-YHI- gyfarfu aelodau y gymdeithas hon yn y Bala ddydd Mawrth, a chafwyd cyfarfodydd hynod lewyrchus. Traddodwyd anerchiadau buddiol gan Syr Watkin W. Wynn, y Parch R. Jones, Bala Parch W. Hughes, Llanuwchllyn, &c., yn y cyfarfod cyhoeddus nos Fawrth. Darllenwyd y cofnodau gan y Parch Trevor Owen, M.A., Llangedwyn, a phasiwyd hwy. Y llywydd am y flwyddyn nesaf fydd Syr W. W. Wynn. Penod- wyd y rhai canlynol yn is-lywyddion :—Deon Lewis, Bangor Mr R. H. Wood, Parch E. L. Barnwell, ac etholwyd amryw aelodau newyddion o Ogledd a Deheudir Cymru. Ymwelir ag amryw leoedd eraill yr wythnos hon. YR ANGHYDFOD RHWNG FFRAINC A CHINA.— Credir mewn rhai cylchoedd y bydd i Ffrainc gydsynio i leihau y swm o iawn a hawliant gan China os y bydd i'r wlad hono ganiatau manteis- ion neillduol i Ffrainc mewn cytundeb masnachol y bwriedir ei wneyd rhwng y ddwy wlad. Pell- ebyr o Toulon, dyddiedig nos Lun, a ddywed fod pob swyddog llyngesol sydd yn awr yn absenol ar furlough wedi cael gorchymyn i ddychwelyd i'r dref hono fel y bvddont barod pe y torai rliyfel allan rhwng Ffrainc a China. Dywed pellebyr arall o Shangnai, dyddiedig Awst 17eg, fod Llyw- odraeth y wlad hono yn ymddangos yn dra awyddus am heddwch rhyngddi a Ftrainc, ac ddarfod iddynt, ddydd Iau diweddaf, anfon at y cynrychiolwyr tramor i erfyn eu cynorthwyo i benderfynu yn heddychlawn yr anghydwelediad presenol. ARGLWYDD BUTE A'R GOLEUNI TRYDANOL.— Mae Arglwydd Bute, yr hwn sydd yn cymeryd dyddordeb neillduol yn y goleuni trydanol, wedi cyfienwi Eglwys Babaidd St. John, Old Cunnock, Ysgotland, ag ef yr wythnos ddiweddaf. Gosod- wyd 70 o lampau yn yr Eglwys, ac y mae pob un yn rhoddi cymaint o oleuni a 20 o ganwyllau. LLADRAD BEIDDGAR.—Darganfyddwvd lladrad ofnadwy yn ei natur yn Mexico yn ddiweddar. Ymddengys fod dyn wedi marw mewn tref yno, a thrwy garedigrwydd y clerigwr, caniatawyd i'r perthynasau ddodi y corff yn yr arch yn eglwys y lie dros y nos. Rywbryd yn ystod y nos, clywid cwn y clochydd yn cyfarth, a phan aethpwyd i'r eglwys, cafwyd fod lleidr i mewn yn yr arch, a thrysorau mwyaf drudfawr yr eglwys yn ei feddiant. CKRDDED AR EI DDWYLAW.—Yn Vermont y mae plentyn dwy flvvydd a haner oed, ag sydd er pobpeth yn mynu cerdded ar ei ddwylaw. Y 'mae'r rhieni wedi arfer pob ymdrech yn eu gallu i gael gan y plentyn ddefnyddio ei draed, ond yn hollol aflwyddianus. Gosoda ei hun ar ei ddwy- law, a symuda yn gyflym hyd y llawr, a phan z,Y ddel o hyd i'r hyn y ceisia ei gyrhaedd, rhydd ef rhwng ei draed a cherdda ymaith ar ei ddwylaw. Dywed mam y plentyn iddi er's tua tair blynedd yn ol dalu ymweliad a circus, ac i waith y chwar- euwyr yn gwneyd campau drwy gerdded ar eu dwylaw wneyd argraffiadau dwfn ar ei meddwl, ac iddi freuddwydio am nosweithiau am y peth. Dwy FARWOLAETH HYNOD.—Dengys yr hanes a ganlyn am ddamweiniau a ddigwyddasant yr wythnos ddiweddaf, fod angeu yn dyfod i mewn drwy weithredoedd mor ddiniwed a thynu corcyn o botel. Yn Ronen, cymerodd boneddwr ieuanc mewn llaw dynu corcyn o botel win ag yr oedd y forwyn wedi methu ei hagor, a thra yn ei gosod rhwng ei liniau ac yn ei gwasgu, rhoddodd ochrau y botel ffordd, a thorwyd un o brif wythienau llaw y gwr ieuanc gan ddarn o'r gwydr, a gwaedodd y truan i farwolaeth. Llawn mor ryfedd ydoedd y dygwyddiad yn sir Fynwy. Yr oedd parti o weithwyr wedi dyfod yno o Bristol. Aeth un o honynt, oedd yn teimlo yn sychedig, i ymofyn am botelaid o ginger beer. Torodd y wraig oedd yn gwerthu y cyfryw y wifren oedd yn dal y corcyn, a chyn iddi gael amser i'w rwystro, chwythodd y corcyn allan ac i wyneb y dyn, gan ei daraw yn ei lygad gyda'r fath nerth, nes achosi cyd-dyniad yr ymenydd. Bu farw yn mhen ychydig amser wedi iddo ddychwelyd i Bristol. 0 BWYS I BERTHYNASAU MR. JOHN JONES, 0 LLANRWST.-Nanaimo, B. C., Gorph. 7.—Ar y 30ain o'r mis diweddaf,ftarawyd y lie hwn iddych- ryn a galar gan y newydd fod tanchwa wedi cymeryd lie yn Wellington, sef gwaith glo tua chwe' milldir oddiyma, yn perthyn i R. Dunsmure a'i Gwmni. Digwyddodd y trychineb ychydig cyn saith o'r gloch yn y borea, pan oedd y glowyr yn myned at eu gwaith, a chafodd 23 eu hyrddio o fwrdd amser mewn eiliad. Yr oedd yn eu plith ddau Gymro, sef Daniel Evans a John Jones. Daethai D. Evans i'r lie hwn tua phum' mis yn ol o Colorado. Brodor ydoedd o Abertawe, lie y mae iddo ddwy ferch yn bresenol yn amddifad o dad a mam, yii ol fel yr wyf wedi cael ar ddeall. Bu John Jones yn aros yn y lie hwn am tua naw mlynedd. Ymadawodd o'r Hen Wlad tua 12 neu 13 mlynedd yn ol; brodor o Llanrwst, sir Ddin- bych. Yr oedd yn aelod o'r Gymdeithas Gymro- aidd yn San Francisco, a chafodd ei gladdu yn barchus gan ei frodyr cymdeithasol ac eraill. Y mae ei gyfeillion wedi rhoddi yr ychydig arian oedd ganddo yn fy meddiant i, nes y cawn glywed oddiwrth ei berthynasau. Carem i bapyrau Cymru godi yr hanes ar frys, gan nad wyf yn gwybod at bwy i ysorifenu.-Richarcl Watkins, yn y Drych." PFAIR Y BYD YN NEW ORLEANS. —Ymddengys fod darpariadau yn cael eu perffeithio yn New Orleans i gynal yno y gauaf dyfodol yr Arddang- osfa helaethaf a gynhaliwyd erioed yn unrhyw wlad. Bydd i holl Dalaethau yr Undeb gael eu cynrychioli; ac mae y llywodraeth gyffredinol wedi rhoddi benthyg miliwn o ddoleri at yr antur- iaeth. Bydd adran y llywodraeth yn yr Arddang- osfa yn helaethach na'r un erioed o'r blaen o'i heiddo, ac mae canoedd o filoedd o ddoleri wedi eu talu yn barod yn yr anturiaeth. Neillduodd llywodraeth Mexico 200,000 o ddoleri at ei hadran ei hun a bydd yr holl adeiladau yn y ddinas at wasanaeth yr Arddangosfa yn helaethach na'r adeiladau i ddathlu canmlwyddiad cyntaf y wlad yn Philadelphia, Derbyniwyd addewidion oddi- wrth fan lywodraethau Canolbarth America, eu bod yn bwriadu cefnogi yr Arddangosfa drwy anfon yno eu nwyddau o wahanol fathau. Bwr- iedir talu sylw arbenigol i gantorion yn yr Ar- ddangosfa ac mae y Neuadd at eu gwasanaeth yn meddu lie i 11,000 o wrandawyr i eisfcedd. New Orleans ydyw yr unig ddinas yn yr Undeb sydd yn meddu Opera rheolaidd wedi ei sefydlu er's haner cant o flynyddoedd, a thelir yno yn flyrfyddol o 100,000 i 200,000 o ddoleri mewn arddangosiadau cysylltiedig a cherddoriaeth. Ehoddir cyngherddau ardderchog yno yn rheol- aidd, pan ddaw yr amser. Bwriedir agor yr Arddangosfa yn mis Rhagfyr nesaf. Prif amcan yr Arddangosfa ydyw dwyn cotwm i sylw y byd, gan mai yn y Taleithau Deheuol y tyfir y cotwm goreu yn y marchnadoedd. Mewn cysylltiad a'r nwydd hwn, daw:y gwahanol beirianau a ddefn- yddir i weithio y cotwm o'r maes lie y tyfa, hyd nes y daw yn ddillad defnyddiol yn mhob teulu, o'r pendefig i'r tlotaf o fewn y tir. Mae prif adeilad yr Arddangosfa y mwyaf a adeiladwyd erioed, canys gorchuddia 33 o erwau o dir. Mae yr Horticultural Hall yn 600 troedfedd wrth 194, Hefyd y mae yr adeilad at wasanaeth y gwahanol Dalaethau yn 885 troedfedd. un ffordd, ac yn 566 troedfedd o led. Caed addewidion am arddangos- iadau o sidanau o China, Japan, ac o'r India Ddwyreiniol. Credir y bydd i lawer o bobl y Talaethau Gogleddol fyned i New Orleans y gauaf nesaf, er cael gwaredigaeth o'r oerni gogleddol, a'r pryd hwnw bydd yr hinsawdd ddeheuol yn iach a dyiaunol.
YR YMGYRCH I'R PEGWN GOGLEDDOL.
YR YMGYRCH I'R PEGWN GOGLEDDOL. Mae mai manylion dychrynllyd ynglyn a'r ym- gyrch uchod wedi eu cyhoeddi yn y newyddiaduron Americar.aidd, y rhai a gyhuddant yr Is-gadben Greely, a r ychydig eraill a achubwyd, o fwyta cnawd y rhai fuont feirw, ac na chladdwyd ond yr esgyrn yn unig. Os yw yr hyn a ddywedir yn wirionedd, mae yn ofnadwy, ac yn dangos y fath gyfyngder yr ydoedd y trueiniaid ynddo. Wrth gwrs, ni,l oes sicrwydd fod yr hyn y cyhuddir hwynt o hono yn wirionedd, ond y mae adrodd- iadau rhai o honynt, distawrwydd eu hachubwyr, a gweddillion y rhai fuont feirw yn rhoddi lie i gasglu, nid yn unig fod cyrff wedi eu bwyta, ond bod rhai wedi eu lladd er cyfienwi cynhaliaeth i'r lleill. Buont yn y Pegwn am tua tair blynedd, ac anfonwyd nifer dda o forwyr dan ofal swydd- ogion cyfarwydd i chwilio am danynt, ac ni chafwyd ond chwech yn fyw, un o Ira rai a fa farw yn ddilynol. Yr oedd un o hon- ynt wedi dyrysu yn hollol, ac oddiwrth yr hyn a ddywedai daeth y gwaredwyr i'r penderfyniad fod cyrff y rhai a fuont feirw wedi eu bwyta. Saeth- wyd un dyn am fwyta mwy na'r lleill o gnawd dynol! Mae rhyw ddirgelwch yn ymgrogi uwch- ben yr oil, ond credir fod bron yr oil yn wirionedd. Un peth sydd sicr, sef nad yw yr Americaniaid yn bwriadu anfon unrhyw ymgyrch yno eto. Oni bai y waredigaeth a gafodd y trueiniad, ni faasai yr un yn fyw ymhen ychydig oriau i adrodd y chwedl. Ar ddillad a nwyddau eraill y buont fyw am amser maith, ac mae yn rhaid fod eu cyfyngder yn annisgrifiadwy os ydyw yr hyn a adroddir yn wirionedd, sef nad oedd ond esgyrn moelion yn yr eirch! Diau y gwneir ymchwiliad pellach i'r mater hwn, ond nid oes genym ni yn y wlad hon unrhyw ddirnadaeth am yr hyn a duioddefasant.
BRYNGWRAN, MON.
BRYNGWRAN, MON. Dydd Mawrth diweddaf cafodd cor ac Ysgul Sul Bryngwran bleserdaith hyfryd i Borthaethwy. Cafodd pawb eu llwyr foddloni yn ystyr helaethaf y gair, a disgwylir y bydd i'r teimlad da a fodola yn eu plith enyn ynddynt zel yn y dyfodol gyda gwaith y cysegr. Fel un o honynt yr wyf yn cymeryd y cyfleusdra yma i ddiolch i'r Parch. Canon R. Williams, M. A., Llanfaelog, ac eraill, am eu cynorthwy arianol.-Un o honynt.
DOLGELLAU. s
DOLGELLAU. s Y PERIGLOR NEWYDD.—Da genyf eich hysbysu fod y Parch. W. Williams, Llanfairtalhaiarn, wedi amlygu ei barodrwydd i dderbyn y fywoliaeth hon, yr hon a gynygiwyd iddo, fel y crybwyllwyd yn eich rhifyn diweddaf, gan yr Arglwydd Ganghellydd. Mae llawenydd yn caol ei amlygu ar bob Haw fod Mr. Williams yn dyfod yma, gan ei fod yn hynod gymeradwy bob amser y deuai yma i bregethu. Drwg genyf ddeall fod ei anwyl briod yn wael. Llwyddiant iddo yn ein plith.-Emwnt.
[No title]
Dymchwelodd dau gwch ar yr Avon, yn Strat- ford, dydd Sadwrn, a bu tri o bersonau foddi. Terfynodd gynhadledd rhwng-genedlaethol feddygol ddydd Sadwrn yn Copenhagen. Cynhelir y nesaf yn Washington. Mae Hanlan, yr hwn, hyd yn bresenol, a ys- tyrid y rhwyfwr goreu yn y byd, wedi cael ei orchfygu yn llwyr gan ddyn o'r enw Beach, ar afon Paramatta, gerllaw Sydney. Dywedir fod bywoliaeth Caernarfon, yr hon aeth yn wag oherwydd ymddiswyddiad y Canon Evans, wedi ei chynyg gan Esgob Caer i'r Parch Thomas Warren Trevor, M.A., deon gwladol, ficer Llanfaes-cum-Penmon, Beaumaris. Yn mrawdlys Lerpwl, yr wythnos ddiweddaf, dedfrydwyd William Fletcher Prudence, diweddar is-gofrestrydd mewn llys gwladol yn Lerpwl, i bum' mlynedd o benyd-wasanaeth am wneyd cam-gyfrifon a defnyddio tua 600p o arian y llys at ei amcanion ei hun. GWROLDEB GENETH IEUANC.—Dydd Sul diwedd- af, fel ag yr oedd dyn o'r enw Mr. Henry yn croesi mynydd Glyncorwg, gerllaw Treherbert, at ei waith, ymosodwyd arno gan darw, eiddo Mr. Jenkins, fferm Blaencorwg. Taflwyd Mr. Henry ar y llawr, ac ymosododd y tarw arno yn ddi- drugaredd hyd nes y daeth geneth ieuanc o'r enw Miss Morgan i'w gynorthwyo. Gwynebodd hi y perygl yn ddewr, a threchodd y tarw, gan wneyd i'r anifail peryglus ddianc ymaith. Pe heb ei chynorthwy hi, diau y buasai y dyn wedi ei ladd. TYNGU ANCDON YN IWEBDDON.Ymwelodd go- hebydd arbenig un o newyddiaduron y Werddon a Thomas Casey, ddydd Sul cyn diweddaf, yn ei fwthyn yn Glensaul, Galway, lie y derbyniodd hysbys- rwydd ganddo ef ei hun ei fod wedi tystio yn anwireddus yn erbyn Myles Joyce, un o'r tri dyn a ddienyddiwyd am lofruddio teulu cyfan yn Maamtrasna. Yr oedd Casey yn nacau rhoddi tystiolaeth o fath yn y byd, ond yn y diwedd, tystiodd gelwydd yn erbyn Joyce, er mwyn iddo gael arbed ei wddf ei hun. Dywedodd i'r llofruddwyr ddyfod at ei dy noson y llofruddiaeth, gan ei orfodi i ddyfod gyda hwy, ac apeliodd am iddynt beidia lladd y plant diniwaid. Ond ateb- wyd ef gan un arall o honynt, yr hwn a ddywedai ei fod am ladd yr oil oedd yn y tý. Ychwanegodd Casey trwy ddweyd fod y dyn hwnw yn fyw yn awr, a'i fod wedi cymeryd rhan helaeth yn nygiad y weithred ofnadwy yn mlaen. Wedi gorphen gyda Casey, ymwelwyd ag hysbysydd arall, Philbin, brawd-yn-nghyfraith Casey. Wedi ychydig betrus- der, dywedodd nad oedd yn bresenol ar adeg y llofruddiaeth, er ei fod wedi tyngu yn flaenorol fel arall. Ni wyddai ddim am y llofruddiaeth au hyd nes yr oeddynt wedi eu cyflawni. Hysbys wyd ef gan Mr. Bolton (cyfrithiwr ar ran y Goron), adeg y prawf, os na ddywedai y gwir, y cawsai ei ddienyddio, ac ychwanegodd Philbin fod yn rhaid iddo ddweyd celwydd neu cael ei grogi.
[No title]
Paham y mae cnowr myglys mewn addoldy yn debyg i'r fflamau mewn ty ar dan 2-Ateb, Oblegid goreu po gyntaf y gyrir hwy allan.
CYNHADLEDD ESGOBAETH BANGOR.
CYNHADLEDD ESGOBAETH BANGOR. (Papyr a ddarllenwyd yn y Gynhadledd uchod gan y Parch. Thos. Edwards, Llanfihangel y Pennant). Fy Arglwydd Esgob, a'm Brodyr Otfeiriadol a Lleygol.—Y pwngc y gofynwyd i mi ymdrin ag ef ydyw," Both yclyw'r moldion goreu i'w fabwysiadu yn amrywiol blwyfi yr Esgobaeth er mwyn cyfarfod ymosodiadau'r Dadgysylltwyr, a gosod rhesypaau o flaen y bobl mewn amddiffyniad i'r Eglwys." Y mae hwn yn bwngc sy'n haeddu ein sylw manylaf, ond nid yw'n un y gallaf ei drafod gyda rhyw lawer 0 ddyddordeb. Yn ol y geiriad geir arno, un o'r pync- iau sychion ydyw ac am hyny, erfyniaf arnoch fod yn amyneddgar i wrando ar yr awgrymiadau a osodaf ger eich bron. Nid wyf yn honi anfEaeladigrwydd iddynt, a bydd yn dda genyf os ceir eu gwell cyn diwedd y cyfarfod. Yr ydych yn canfod fod maes y drafodaeth wedi ei gyfyngu o fewn terfynau neill- duol, y rhai na ddylicl tori drostynt. Edrychir ar ymosodiad y Dadgysylltwyr fel ffaith hysbys, ac felly anmhriodol fyddai ymhelaethu o berthynas i'w natur, &c. Cymerir yn ganiataol hefyd ei bod yn ddyledswydd arnom i amddiffyn, ac am hyny cauir amrywiol agweddau'r pwngc yna allan. Buasai yn haws o lawer gwneyd amddiffyniad noillduol yn ngwyneb ymosodiad neillduol, na dangos pa foddion fyddai oreu i'w fabwysiadu fel cynllun cyffredinol o amddiffyniad yn ngwyneb ymosodiad yn gyffredinol. Heb ychwaneg o gwmpasu, af rhagof i gynyg fy nghynllun i'ch sylw. Dywedaf yn ddibetrus mai "materogydweithrediad trefniadol ydyw." Yma dymunwn dori dros derfynau geiriad y testyn, er mwyn dwyn holl Gymru i mewn iddo. Ond hwyrach y dywedir nad oes genym ni yn Mangor ddim hawl i ymyryd a threfniadau'r Esgobaethau eraill. Dyma lle'r wyf yn ein gweled yn colli: ac nid yn unig yn y diffyg cydweithrediad rhwng yr Esgubaethau, ond hefyd gwahanol adranau yr un Esgobaeth. 0 ran egwyddor ein Ffurflywodraoth yr ydym oj 1 yn un- un Eglwys trwy Gymru a Lloegr; ond yn ymarferol annibynwyr ydym. Y mae pob ofEeiriad yn anni- bynol ar bob plwyf arall. Y peth cyntaf sy'n angen- rheidiol ynte, ydyw ymwrthod a'r annibyniaeth safleol yna sy'n perthyn i ni, fel y byddo pawb yn barod i syrthio i mewn i fabwysiadu'r cynllun a gymeradwya'r mwyafrif. Gwaith ofer fydd i ni siarad am gynllun yma, os na cheir y plwyfi yn barod i'w fabwysiadu. Y gwaith cyntaf i'w wneyd ydyw ffurfio pwyllgoraii. Cymheliwn fod Surfio pwyllgorau canolog dros Gymru yn cynwys nifer benodol o offeiriaid a lleygwyr o bob Esgobaeth. Golygwch pe ceid 12 o offeiriaid a 12 lleygwyr o bob Esgobaeth, a'r 4 Esgob: dyna gant. Ceffid felly bwyllgor cryf. Gallai'r pwyllgor cyffredinol hwn nodi pwyllgor gweithredol yn gynwysedig o nifer llawer llai. Canfyddir yn y man paham y dymunwn weled ffurfio hwn. Ond yn awr, cyfyngaf fy sylwadau at yr Esgobaeth hon yn neillduol. Gan hyny, ffurfier Pwyllgor Cyffredinol o 12 offeiriad a 12 lleygwyr, ynghyd a'r Esgob, er mwyn iddynt arolygu'r gweithrediadau. Yna flurfier pwyllgor yn mhob Dsoniaeth Wladol, ar ba rai bydded dau leygwr am bob offeiriad, oherwydd, fel y caf ddangos rhagllaw, pwngc y lleygwyr ydyw mewn modd arbenig. Ac yn olaf, ffurfier pwyllgorau lleol yn ol maint a phobiogaech yr amrywiol ardal- oedd ynghyd ag ystyriaeth ddyladwy o gyfleusderau'r trigolion. Dyna amlinelliad o gynllun o gyd- drefniant cyflawn os nad perffaith. Ac er mwyn rhoddi bodolaeth wirioneddol i'r pwyllgorau hyn, ac nid bodolaeth ar bapyr yn unig, da fyddai penodi ysgrifenydd trefniadol, dyledswydd yr hwn fyddai cynorthwyo i'w ffurfio yn mhob man, a rhoi hysbys- rwydd i'r pwyllgor canolog o'r dull y byddai'r drefn yn cael ei chario allan. Ond wedi y caffer y pwyllgorau hyn, pa waith a roddir iddyizt ? Ar y Pwyllgor canolog rhodder y cyfrifoldeb o ddarparu dynion i gyfarfod a chyflog- ddynion y cynhyrfwyr Llundeinig. Y mae y Gym- deithas Amddiffynol Eglwysig yn Llundain wedi addaw rhoddi dau ddyn. Y mae hyny yn dda, a dylem deimlo yn ddiolchgar am y caredigrwydd: ond nid yw dau yn ddigon, canys, pa sawl dau sydd gan yr wrthblaid ? Gredaf fod ganddi ar hyd a lied ein gwlad ddau ddosbarth o gyflog-ddynion rhai o dan gyflog penodol a pharhaus, ac yn rhoddi eu holl amser at waith y Gymdeithas, ac eraill na,d ydynt ond yn rhoddi cyfran o'u hamser ac yn derbyn tal cyfatebol. Yn awr dymunwn ddyn am ddyn un i amddiffyn lie bo un arall wedi ymosod. le, penodwn bob dyn at ei ddyn dyn ar gyfer dyn dyn i ddilyn dyn yr un dyn i ddilyn yr un dyn fel milgi ar ol ysgyfarnog. Er mwyn dangos paham yr wyf o. blaid hyn, gwnaf gyfeiriad personol. Dro yn ol talodd un o'r cyflog ddynion hyn ymweliad a Llan- idloes, ac ar ol hyny ymwelodd a, Chonwy. A chan fy mod wedi darparu attebiad i'r araith a draddod- odd yn y lie blaenaf, gallaf dystio mai yr un peth bron air yn air oedd ganddo yn Nghonwy. Mor hawdd ynte fuasai dilyn ei gamrau! Trwy benodi gwr ar gyfer gwr, ceffid mantais i raffu ar ei ogwydd a'i duedd. Buan y deuid o hyd i osgo a rliediad ei ymosodiad. Gwyr dwy neu dair o areithiau i'r eithaf yw llawer iawn o honynt. Gallant ar brydiau amrywio ychydig, a hawdd fyddai i'r sawl a ddilyn- ent wneyd yr un mbdd. Trwy hyn, buasem yn cynilo ein galluoedd, yn arbed ein nerth, ac yn ei gwneyd yn llawer esmwythach i'r amddiffynwyr. Ni buasai ganddynt hwythau felly ond dwy neu dair o areithiau i'w traddodi yn rymus a hyawdl nes gyru'r lioel hycl adref. O'r ochr arall, trafferthdi- ben-draw fyddai i ddyn fyned i "atbel) hwn yn y fan yma a'r llall yn y fan draw oblegid gorfodid ef i addasu ei ddywediadau i gyfarfod ag auddull ¡w ieithwedd neillduol pob un. Gwaith y Pwyllgorau Deoniaethol a Lleol fyddai penodi dynion lleol, a thalaethol ar gyfer yr ym- osodwyr lleol. Ac er mwyn cyfarfod a rhagfarn rhyw ddosbarth, cynghorwn hwynt i ofalu am gynifer o leygwyr ag sy'n bosibl i gymeryd rhan yn y cyfar- fodydd hyn. Ac yr wyf yn credu yn gydwybodol nad oes gan ein gwrthwynebwyr, fel dynion lleol drwy'r wlad, ddim dyn am ddyn i sefyll yn erbyn y dynion a bleidiant yr Eglwys ar y pwnc hwn, ond i ni gael trefn briodol ar ein rhengau. Heblaw hvn, gwaith y pwyllgorau yma fyddai gofalu am adroddiadau cyf- lawn o'r areithiau ymosodol, ac anfon copiau o honynt i'r rhai fyddent i'w hateb. Heb yr adrodd- iad hwn, ni byddai'r amddiffynwr ond yn curo'r awyr. Yn ngolwg llawer o'r gwrandawyr ni byddai ond yn codi bwgan dychymygol i fyny, er mwyn cael y boddhad o'i guro i lawr. Rhaid cael y bwgan gwellt a wnaethpwyd ac a godwyd gan yr ymosodydd neu ddim, ac ond gosod tan iawn yn bwnw, pleserua o beth fyddai gan y bobl edrych arno yn llosgi. Ac y mae hyn yn ein dwyn at itatur yr atebiov a.