Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
Hide Articles List
5 articles on this Page
ADGOFION AM GYMRY LIVERPOOL.
News
Cite
Share
ADGOFION AM GYMRY LIVERPOOL. GAN CORFANYDD.' AIL GYFRES.—LLYTHYR XXVI. Os oes rhyw nodwedd neillduol yn perthyn i'r ad- gofion hyn, yn ddiau y penaf yw, nad oes na llun na threfn arnynt fel hanes dilynol, gan eu bod yn neidio oun man i fan arall, ac o un cyfnod i gyfnod aralL oes mo'r help am hyny, ddarllenydd; ac felly yr addewais yn y cychwyn y byddent, gan mai o'r cof yn unig, heb un parotoad, ond fel y delont yno, y1 ysgrifenir hwynt. Ac felly, anghofiais hyd yn "■yn son am enw Liverpool. ENW LIVERPOOL.—Y mae tarddiad yr enw Liver- pool wedi peri dadl a dyryswch yn mhlith hynaf- ieithwyr a iaith-garwyr, fel y sillebir ef mewn am- rywiol ddull, megis Lyverpoole, Lyrpole, Lerpool, ■tjeerpool, Livrepool, Lyverpol, Letherpoole, Lyfer- pole. Tua deng mlynedd a thriugain yn ol, sillebid f Leverpool; ac felly y mae mewn hen ysgrif dydd- ledig 1524. Rhai a dybient mai oddiwrth enw aderyn a'i enw Liver ond nid yw hyny ond ffug. Ereill mai oddiwrth lysieuyn a dyf ar lan mor a el- WirLiverwort (llysiau yr afu). Ac ereill a dybient jaai oddiwrth hen deulu o'r enw Lever a drigent yno toa 1567. Ond yn mhlith yr amryw olygiadau am darddiad yr enw, nid oes neb wedi ystyried y tuedd sydd mewn rhai ieithoedd i newid sain rhyw lythyren am un arall sydd haws i'w gynghanu. Nodwedd llawer iaith yw dewis y llythyren 1 yn ~Je r. Yn yr hen Saesonaeg, cawn Hal yn lie Hari, °al, Sali yn lie Sarah Mol, Moli yn lie Mari. Yn gan fod llyn mawr corsiog yn ceincio o'r afon -Jersey yn y fan y saif y Custom House, ac yn cyrchu oddi yno drwy Paradise Street, hyd at Richmond ■Row. pe allai mai y llyn oedd prif nodweddiad y Wxandir hono; ac i'r diben o ddarlunio y llyn, y ceir yr holl enwau hyn a nodwyd yn llyfrau hanesyddol y dref. Wrth ystyried agosrwydd y llyn i'r afon, j^d oedd modd cael gwell disgrifiad na mwy cym- ^ys na'i alw y River-pool; yr hyn, drwy ddef- nyddiad y llythyren L, sydd hawddach i'w chynanu Ua r R, a'i gwna yn Liverpool. I olrhain tarddiad y gair Lyrpwl oddi wrth y gair mraeg Lle'rpwll sydd gywreinrwydd ieithyddol juangenrhaid; oblegid y mae pobl wledig sir Gaer- a sir Lancaster hyd heddyw yn cynghanu -Liverpool yn Lerpwl yn gymhwys fel y gwna y ^ymry. LLYNLLEIFIAD.-Tua'r flwyddyn 1820, Pedr Fardd ^rth ysgrifenu i'r Seven Gomer a newidiodd enw Lerpwl i Llynlleifiad, yr hyn a barodd i'r byd llen- yddol ddyrysu ac ymholi yn mha gwr o'r byd yr oedd. Pa reswm oedd gan yr hybarch Fardd dros Ilewicl yr enw ni chlywais, os nad oedd efe yn ystyr- *ed y llyn fel llaif, lleiiiad—hyny yw, toriad neu ^darn o'r afon—a thrwy hyny yn gwneud gair cyf- ^sawdd o'r ddau air i fod yn Llyn-lleifiad. Modd ynag am hyny, aeth yr enw hwnw yn ddigon ad- oabyddus ar lafar gwlad yn mhlith llenorion Cymru, y dyddiau hyny oedd cyfnod y caru enwau /~eithr-hirion. Y neb a ddewiso weled y dref fel y ochvyd uchod, gallent weled yn William Brown's 7, rary gynllun o honi fel y bu tua chant a haner o nyayddau yn ol. DECIIREUAD A CHYNYDD LIVERPOOL.—Yn y flwydd- yj* 1693, nid oedd Liverpool ond ardal ddistadl yn 7^«Wyf "Walton, gydag ychydig o fwthod pysgot- yr glan afon Mersey. Gelwid ar y pryd Liverpool jrjagos i "Walton. Nid oedd iddi na doc naphorth- iJ^d, namyn y traeth moel a naturiol yr afon i a dadlwytho eu llongau, nifer y rhai oedd a phymtheg, yn alluog i gludo oddeutu 259 o 0 VM "• trigolion yn rhifo 4,851, a dim ond un lie addoliad, y capel—yn awr Eglwys St. Nicholas. da* r1 y gallasai y Great Eastern, neu ddwy neu Jjr* °'r llongau sydd yn mynychu afon Mersey yn 9, U a fK' .^u<^° yr holl longau hyn yn nghyd a'u llwythi, 1 i, jS°lion y dref, mewn unllwyth yn eithaf diogel y^^yw barth o'r byd. W ? oe,dd y capel dan nawdd Eglwys y plwyf yn iJcl n' ^ua ^air niilldir o'r dref. Gweinidogion yr glXvys hono a gyflawnent yr holl wasanaeth. Ond hotl frwyddyn 1,699, gwnawd Liverpool yn blwyf V (7°!! annibynol oddiwrth Walton; ac fel iawn am a fh • te^d i Rector Walton y swm o ugain swllt *Haiair ce"^°8'» ac i'r Vicar ddau swllt a thair a di- yr hyn sydd brawf nad oedd Liverpool y pryd t1 Yond ardal ddigon tlawd a disylw. Y mae yn ^awer o blwyfydd o'r enw Walton, ond hwn YY^ybuy fel n2011' G-OEONWY OWAIN, M.A., yn gweinyddu U-Tad ani dros ddwy flynedd. Yn ei lythyr at fe Caergybi, dyddiedig Ebrill 30ain, 17-53, tjf ^eUach, e fyddai gymhwys i mi roi i chwi gyf- °ddiw °'m kamgylch; ond nis gwn ddim etto Eto f ond *nai drud anial ydy w ar bob ymborth. W e Synhygiwyd i mi le i fyrddio, hyd oni chafE- ya i ddwyn fy nheulu ataf, yn ol wyth punt Bl0n ^yddyn a pha faint rhatach y byrddiwn yn °Qd tin j 7W y k°bl y ffordd yma, hyd y gwelwyf, raad uwchlaw Hottentots—rhyw greadur- iaid anfoesol, didoriad. Pan gyfarfyddaf a hwynt, ni wnant ond llygadrythu yn llechwrus, heb ddy-- wedyd pwmp mwy na bwch. Eto rwy'n clywed mai llwynogod hen, cyfrwys-ddrwg, a dichellgar ydynt; ond yr archlod iddynt, ni'm dawr i o ba ryw y bont. Pymtheg punt ar hugain yw yr hyn a addawodd fy Mhatron imi; ond yr wyf yn deall y bydd ef yn well na'i air. Ni rydd i mi ffyrling ychwaneg o'i boced; ond y mae yma ysgol rad, yr hon a gafodd pob Carad o'r blaen, ac a gaf finau oni feth ganddo. Hi dal dair punt ar ddeg yn y flwydd- yn, heblaw Ty'n y fynwent i fyw ynddo; ac os caf hi, bydd y lie yn well na deugain punt yn y flwydd- yn." Tra bu yno, gaiiwyd iddo ferch a'i henw Ellin, yr hon a fu farw Ebrill 17eg, 1755, ac a gladdwyd yn mynwent Walton. Ac mae'n lled-gof genyf i'r Clochydd ddangos y fan y claddwyd, yn gyfagos a than ffenestr ddwyreiniol yr Eglwys. Er cof am yr hon y canodd farwnad hiraethlon, yn mha un fe ddywed— Yn iach-f y enaid, loenwych fanon, Neli'n iach eilwaith lan ei chalon; Yn iach fy merch lwysfach Ion—fy ayigyles- Gorphwys yn mynwent Walton.' Goronwy Owain yw y Cymro cyntaf sydd genym mewn hanes a fu yn trigo yn ardal Liverpool, a hefyd y bardd a'r lienor cyntaf. Yn ein nesafArdal y Cymry cyntaf—Eu cen- edlgarwch-Y Sectau, &e.
ENGLYN I'R ADGYFODIAD.
News
Cite
Share
ENGLYN I'R ADGYFODIAD. Y Duw mawr, oyfyd meirwon-ar dy air, Ryw dorf fawr yn union- Rhai ag elwch, o'r llwch yn llon-a dig, Rai annelwig, yn annuwiolion. Coleg Bberhonddu. WYN SILIN.
ENGLYNION,
News
Cite
Share
ENGLYNION, Cyflwynedig i Gyfaill mynwesol, ar ol colli ei gyf- eillach, yr hwn a fu yn cydysgolia, ac wedi hyny yn un o ysgolheigion y bardd. Gyfaill e ddaeth rhyw gafod-o ofid Ryfedd i'm cyfarfod; Annyddan yw byw a bod, Wr hybwyll. yn hir hebod. Y callwych fardd, 'rol colli-Ow"alaeth! Dy felus gwmpeini, Hiraethion i'm bron heb ri' A gwnant, a dirgyni. Gyda'n gilydd beanyclcliol-le fyddem, Yn foldus neillduol; Yn gwiwdeg redeg ar ol Daionus bethau denol. Weithiau myfyriem ethawl—wir hylwys Reolau'r urdd farddawl; A byw don mydrem heb dawl, Ganiadau gwiw hynodawl. Bryd arall, diwall ein dau-a difyr Ein defod, gwnaem chwarau; A gofidion i'r fron frau Ys heriem-felus oriau! Yn ddinych yn Mynyddonen*—y b'ot Yn byw yn wr llawen, Yn rhywiog gwmni'r awen, Fel prydydd-beunydd yn ben. A buan ar daith bywyd-arweinied Yr Ion ni, heb dristyd; Me TO rhyw fan mwyn ar fyd—i gwrdd eto'n Iach ac hynawsfron, mewn gwych gynesfryd. Yn y byd ar bob adeg-caf fadael A'm cyfoedion mwyndeg; Ond daw dydd hynod o deg, Ha! na chawn 'madael chwaneg. Felin, Blaenau. GRANELLIAN. MountainAsh, trigfod y cyfailljyn bresenol.
LLOFFION.
News
Cite
Share
LLOFFION. Anrheg briodol i ddyn o olygiadau eithafol, fyddai- YSBIENDDRYCH. PEIDlwcH-Peidiwch a gwario yr hyn oil sydd gen- ych peidiwch a choelio pob peth a glywoch: peidiwch ajdweyd pob peth a wyddoch: a pheidiwch a gwneuthur pob peth a allwch, DARLLEN LLA WER.- Y mae y dyn sydd yn darllen llawer, ac heb lefaru, yn debyg i'r cybydd, yr hwn sydd yn byw iddo ei hun. TELEGEAFP DIWYGIEDIG.—Gosoder rhes o ferched haner can' llath oddiwrth eu gilydd, ac ymddirieder y newydd i'r gyntaf fel cyfrinach. PWY OEDD Y DYN CYNTAF.—Jonah, oblegid methodd morfil a'i ddal ef, er ei fod wedi ei gael i lawr. TOEI GWYDD.- Yr oedd dyn anghynefin yn ceisio tori gwydd, a gollyngodd hi i'r llawr. "Dyna yn awr," meddai y wraig, yr ydym wedi colli ein cin- iaw." "Na, fy anwylyd, y mae yn ddiogel," ebai y gwr, oblegid y mae fy nhroed i arni. Dychwelodd lleidr wlawlen oedd ef wedi ladratta, gyda'r hysbysiad canlynol:—" Y mae yr ymbarelo yma wedi cnoi fy nghydwybod i byth er pan ddygais ef. FFAITH.- Y mae dyn yn Aberdaron wedi llwyddo yn y byd yn rhagorol, wrth ofalu am ei oruchwylion ei hunan, a gadael llonydd i amgylchiadau pobl eraill. ''Dos at y morgrugyn, tydi ddiogyn eto y maeyn fwy dewisol gan lawer seguryn tlawd fyned at ei cwythr. PARCHU HENAINT.-Dywedai Rhys Penmachno ei fod ef yn wastad yn parchu henaint, ond pan y dig- wyddai i rywun ei dwyllo, trwy werthu iddo hen wydd yn lie un ieuangc. CWEBYLON CARIADON.-Pan y mae cariadon yn cwer- yla, yr unig anrhegion a adawant heb eu dychwelyd fydd y cusanau. GOSTYNGEIDDEWYDD.—Gwrthododd merch ieuangc gyda dirmyg gydgerdded a dyn ieuangc, a gofynodd yntau yn ostyngedig iawn am ganiatad i eistedd yn ochr y ffordd i edrych arni yn.myned heibio. FEL GWR BONEDDIG. Wyddost ti beth, Jaco," meddai Evan, y inae Twm wedi cael deng mlynedd o alitudiaeth am ddwyn ceffyl." 'Does fater," meddai Jaco, Pam na buasai ef yn prynu ceffyl, ac yn peidio talu am dano fel gwr bonheddig ?" ATHRAWIAETH AC YMAEPEEIAD.—Yr oedd Finagle yn ciniawa mewn gwesty ar ol bod yn darlithio ar gof da. Yn union wedi iddo ymadael, daeth y gweithiwr i mewn, gan godi ei ddwylaw a dywedyd: Wel mewn gwirionedd, y mae dyn y cof wedi anghofio ei wlawlen. CAU EI GEG.—Yr oedd clebrwr diddiwedd wedi siarad nes yr oedd cydymaith iddo bron wedi byddaru, ac o'r diwedd dechreuodd draethu ar ryfeddodau yr wystrys, yr hwn a alwai yn un o'r engreifftiau rhy- feddaf o'r doethineb creadigol ag sydd mewn bodol- aeth." Yr wystrys," meddai ei gydymaith, 0, ie, creadur gogoneddus yw yr wystrys: ac y mae yn wastad yn gwybod pa bryd i gau ei geg." SUT Y GWYDDOCH Ciiwi?-" Denweh yn eich ol. Nid dyna eich ffordd," ebai Arglwydd Eglinton wrth ddyn oedd yn myned trwy ei bare. A wyddoch chwi i ba le yr wyf yn myned r" gofynai y dyn. Na wn i," meddai ei Arglwyddiaeth. Wel, ynte, sut y gwyddoch chwi nad hon yw y ffordd ? gofynai y tros- eddwr yn fuddugoliaethus. DINYSTRIO GELYNI0N. -Edliwid i'r Ymerawdwr Sigismund ei fod yn gwobrwyo, yn lie dinystrio, ei elynion; a'i fod trwy hyny yn rhoddi cyfleusdra idd- YIlt i'w niweidio eilwaith. Beth ?" meddai yntau, onid wyf yn dinystrio fy ngelynion pan ydwyf yn eu gwneuthur yn gyfeillion i mi P" Haeddai y syniad ardderchog hwn gael ei fabwysiadu gan ddeiliaid yn gystal a chan frenhinoedd, a chan genhedloedd yn gystal a chan bersonau unigol. DISGWYLIADAU GWYLLTION.-Syrthiodd dyn ieuangc tlawd mewa cariad ag etifeddes, a chydsyniodd hithau i dderbyn ei gynygiad; ac nid oedd dim yn eisiau er cyflawni eu dedwyddweh ond cydsyniad ei rhieni hi. O'r diwedd aeth y dyn ieuanc i ofyn i'w thad a roddai efe ei gydsyniad. Pa faint o arian sydd genyeh y" meddai y gwr cyfoethog yn sarug. Nid oes genyf fi ddim llawer," meddai y dyn ieuanc. Beth yw eich disgwyliadau ?" Wel, a dweyd y gwirionedd i chwi," meddai y gwr ieuanc, yr wyf yn disgwyl rhedeg i ffwrdd gyda'ch merch chwi, a'i phriodi, os na roddweh eich cydsyniad." DIGON TEBYG.—Gofynodd Cyfreithiwr i dyst mewn llys eyfreithiol-11 Pa fodd yr ydych yn profl mai hwn ydyw eich cadach chwi P" I Wrth ei ymddangosiad cyifredin, a'r ffaith fod genyf eraill yr un fath ag ef," meddai yntau. "Nid yw hyny brawf yn y byd," meddai y Cyfreithiwr," oblegid y mae genyf fi un yr un fath ag ef yn fy llogell yn awr." 11 Mae yn ddigon tebyg," meddai y tyst, oblegid lladratawyd mwy nag un o'i fath oddiarnaf fi." RIIANUYR YMRAFAEL.-Yr oedd dau ddyn du oedd yn cydfasnachu yn Newark, New Jersey, wedi dyfod i ddyryswch yn eu hamgylchiadau; ac yn rhoddi eu masnach i fynu. A rhoddes yr aelod hynaf yn y cwmni yr. hysbysiad canlynol allan-" Y mae y cytun- eb oedd yn bod rhyngwyf fi a Moses Jones yn y gelfyddyd o eillio yn cael ei derfynu. Y mae y rhai sydd yn ein dyled i dalu i'r ysgrifenydd. Y rhai y mae y cwirini yn eu dyled i alw gyda Jones, achos y mae y cwMni wedi darfod,"
BETH YW HIRAETH ?
News
Cite
Share
BETH YW HIRAETH ? Beth y W hiraeth ? Teimlad pruddaidd, Yn y fynwes gynes gu, Am anwyliaid wedi diangc I drigfanau'r nefoedd fry. Beth yw hiraeth ? Trom ochenaid Milwr, draw ar faes y gad, Yn dymuno gwel'd ei briod A'i anwyliaid bychain, mad. Beth yw hiraeth 1 Teimlad estron, Ar gyfandir AfCrig bell, Wrth ddwys feddwl am ei gartref; O! fel hoffai wel'd y gell. Beth yw hiraeth 1 Dagrau tristwch, Perlau gloywon ar y rudd; Calon ddrylliog—" chwant i'w ddatod," Trymder baich y meddwl prudd. Beth yw hiraeth ? Dirgel wibiad Y trallodus feddwl gwan, I ba un nid oes esmwythder Na thawelwch yn un man. Beth yw hiraeth 1 Dim ond proflad Fedr ro'i atebiad llawn; Nid oes iaith yn meddu geiriau Cymwys, i'w ddarlunio'n iawn. Felin, Blaenau. GBANELLIAN.