Y Tyst Cymreig

MOESAU DA. LLYTIlYr, II. Dywedir fod Deheubarth Lloegr yn uwch o lawer mewn moesgarwch na'r Gogleddbarth. Achosir hyny i raddau trwy fod mwy o drafnidiaeth rhwng y parth hwnw o'r wlad a'r Cyfandir, ac efallaihefyd i ryw raddau llai trwy fod yr hinsawdd yn fwy tym- herus. Dengys yr hanesyn canlynol y gwrthgyfer- byniad mewn ffordd ymarferol. Daeth meddyg ieu- anc o un o siroedd mwyaf diwylliedig y De i dref yn Ngogledd Lloegr sydd braidd yn enwog am ei gar- wedd, a chythruddid ei feddwl yn ami gan anwar- eidd-dra y bobl. Nid oedd yno neb a Syriai y gwr wrth siarad ag ef, na neb — Cyfoethog na thylawd Gyffyrddai 'i het a'i fawd I'w anrhydeddu.' Ystyriai y collier du ei hun yn gystal dyn ag yntau, ac ni chymerai hogyn ar heol arno ei weled pan ar ei farch neu yn ei gerbyd. Un diwrnod yr oedd yn marchogaeth allan yn y wlad, a dyma ryw fachgen gwylaidd yn gwneud bow defosiynol iddo. Disgyn- odd y meddyg brwdfrydig oddiar ei geffyl yn y fan, a diolchodd yn gynes i'r bachgen, gan roddi iddo ddarn o arian i gofio am dano. Dywedai wrthym wedi hyny ei fod mor falch pan welodd y moesgyf- archiad annisgwyliadwy hwnw a phe buasai wedi ei drosglwyddo i baradwys ei gartref cyntefig, allan o ganol barbariaid. Sicrhaem iddo nad oedd yr eng- raifft a ddarganfyddodd yn perthyn i'r soil hwnw; neu os oedd, mai rhywun a'i llwgrwobrwyodd, er mwyn ychydig o ddifyrwch diniweid ar ei draul ef trwy borthi ei wendid a gwenieithio tipyn iddo. Ychydig o flynyddoedd yn ol, mewn tref nid can' milldir o Lerpwl, ac yn enwedig yn y pentrefydd amgylchynol iddi, nid oedd yn ddiogel i neb wedi ei wisgo yn well na chyffredin i gerdded drwy yr heol- ydd. Y mae rhai sydd yn fyw heddyw yn cofio os elai merched heibio wedi eu haddurno ag ysnod- enau, neu ddynion wedi eu gwisgo mewn broadcloth, dangosididdyntbob anfri trwy waeddi yn wawdus ar eu holau, a thaflu llaid a phob budreddi ar eu dillad; ac os na thyciai yr oruchwyliaeth dyner hono, def- nyddid rhesymau trymach y darnau bricks a'r cerig, nes oedd yn berygl bywyd i neb anturio ar y fath newyddbeth ag ymddilladu yn weddus. Nid ydyw moesau y bobl hyny cynddrwg yn awr ag eedclynt yn y dyddiau gynt; ond y mae corff y boblogaeth etto yn aros mewn cyflwr lied anwaraidd. Y mae eu lleferydd etto yn annghoeth ac afrywiog, a'u hymddygiadau etto yn sawru mwy o awyrgylch ty- wyll trigfanau trawsder' nag o oleuni gwlad ef- engyl. Beiir llawer ar y Cymro am ei anfoesgarweh, ond anghofir llawer iawn o bethau mewn perthynas i'w sefyllfa a'i gymeriad ef pan y cyhoeddir barn arno. Nid yw yn deg barnu un genedl wrth safon cenedl arall, ac eto dyna a wneir gyda'r Cymry ynbarhaus gan gyfeillion yn gystal a gelynion. Disgwylir i ddyn nad oes ganddo yn ei enaid ond ail i ddim o gydymdeimlad ag arferion a thraddodiadau ae iaith a syniadau dosbarth o bobl i wisgo arweddiadau i gydymffurfio â moesau, ac i fabwysiadu neillduolion y bobl hyny yn ei holl ddulliau a'i arferion. Nid yw hyn yn deg pe byddai yn bosibl, ac os daw yn bosibl y mae yn sicr o gynyrchu rhagrith. Gwell genym ni weled moesgarwch yn tyfu yn naturiol oddiar ei wreiddyn ei hun, na gweled rhyw gangen flodeuog wedi ei himpio ar gyff annghydnaws. O'r ddau y mae hagrwch Lancashire a Yorkshire, oher- wydd ei fod yn genuine, yn fwy cymeradwy genym na llawer o'r coegedd disglaer-arwynebol a gyfar- fyddir yn y Brifddinas. Oddiar safon Ffrengig y mae moesgarwch Seisnig yn ddiffygiol, a'r un modd oddiar safon Seisnig y mae moesgarwch Cymroaidd yn ddiffygiol. Er hyny, y mae yn y naill a'r llall deithi sydd yn mwy na gorbwyso yr holl ddeddfau seremoniol sydd yn rheoli cymdeithas ddiwylliedig. Cwynir fod y Cymro yn hoff o edrych ar ymladd- feydd own a dynion; ond tybiwn fod hyn yn gam- dystiolaeth. Y ffaith ydyw fod y Cymro wedi rhoddi heibio yr arferiad o fagu cwn o bwrpas i ymladd fel y gwna ein cymydogion yr ochr arall i'r clawdd; ac y mae yn debyg nad ydyw erioed wedi dysgu y gel- fyddyd o ymladd a'i gyd-ddyn yn ol rheolau athron- yddol y prize ring. Ac felly nid yw bythyn gwneud exhibition o'r naill ymdrechfa na'r lleill. Os digwydd i ddau gi syrthio allan ar yr heol, a myned at y gwaith o benderfynu pa un fydd trechaf, gofynai gryn lawer o philosophi y Stoiciaid i blant direidus fyned heibio yn bengam, wefl-laes, lygad-groes heb edrych ar yr olygfa, a mwynhau rhyw fath o ddi- fyrwch wrth wneud hyny. Yr un modd gyda dau ddyn a ddigwyddo ymladd ar ben ffair. Y mae rhywbeth yn ein natur yn ein cymhell i gymeryd dyddordeb mewn cystadleuaeth, pa un bynag fyddo ai nerth dwrn a braich ac ysgwydd, neu gywrein- iaeth celfyddydol, neu ynte allu meddyliol. A gellir yn hawdd egluro paham, er nad ydym mewn un modd am esgusodi y chwilfrydedd neu y cydym- deimlad neu y cariad at ddifyrwch sydd yn cynull pobl at eu gilydd i fod yn dystion o'r fath olygfa. Addefwn ei fod yn dangos diffyg chwaeth, ac yn brawf eglur nad yw y mil blynyddoedd o deyrnasiad diniweidrwydd a phurdeb wedi gwawrio arnom etto. Ond mursendod annioddefol ydyw condemnio cenedl o bobl am beth fel hyn. Y gwir am dani yw, nid oes un wlad yn Ewrop a llai o olygfeydd annymun- 01 o'r fath ynddi a Chymru. Ni chlywir am rai 0 feibion ein teuluoedd uchaf yn cael eu cymeryd o flaen yr ynadon yn awr ac eilwaith am ymladd ceil- iogod yn y dirgel, am fynychu gornestau bwystfil- aidd y boxing saloons, am anos cwn i ymladd a'u gil- ydd mewn ystafelloedd pwrpasol at hyny, a rhoi cwn i larpio a lladd creaduriaid bychain diamddiffyn er mwyn y difyrwch creulon o'u gweled yn gwingo yn mhangfeydd marwolaeth fel y clywir yn Lloegr. Nid oes ond ychydig o wythnosau wedi pasio er's pan yr attaliwyd yr ymladd a theirw yn yr Agri- cultural Hall yn Islington, He yr ymgynullasai rhai o bigion y bendefigaeth i fod yn llygad-dystion o'r gigyddiaeth annynol. Gwelsom ein hunain ddynion yn cymeryd cwningod bychain mewn sach i faes tu allan i'r dref ar y Sabboth, ac yno ar y dydd hwnw yn eu gollwng allan wrthyrun, trayroedd llawerdwsin o gwn gwancus yn disgwyl am danynt. Can gynted ag y deuai y creadur bach diniwaid allan o'i garchar gorfyddid iddo ffoi am ei fywyd, a chyn iddo gyr- haedd can' llath o ffordd byddai wedi ei rwygo yn ddarnau oddiwrth ei gilydd gan y cwn yn nghanol crechwenfarbaraiddyranghenfilod dynola edrychent arnynt. Ni chlywsom erioed am fechgyn Cymru, yn uchel nac yn isel, yn bendefig na gwreng, yn gwneud dim tebyg i hyn yna yn yr oes oleu hon.' Cwynir hefyd nad ydyw y Cymro yn dangos digon o barch i'r rhyw fenywaidd. Dichon nad ydyw yn dangos' digon, ond yr ydym yn sicr ei fod yn teimlo yn barchus tuag atynt. Mae yr engreifFtiau a ddygir yn mlaen i brofi anwareidd-dra y Cymro yn lied ddigrifol. Dywedir ei fod yn arfer y rhagenwau ti' a thithau.' Digon tebyg fed hyn yn myned ar draws y gyfraith seremoniol, eithr attolwg iti, 0 farnwr, oni wyddost mai dyna y dull cywir o lef- aru yn ol rheolau gramadeg—oni wyddost mai dyna sydd yn fwynt cydweddsl ag anianawd' yr iaith Gymraeg-oni wyddost mai dyna ddullwedd clas- urol ac ystrydebol yr awdurdod uchaf sydd genym yn yr iaith-ac oni wyddost fod y Ffrancod, y rhai ydynt y beau ideal, sydd yn ymrithio ger dy fron di yn arfer dweyd ti' a thithau' yn eu hymddiddan- ion teuluol ? Os amgen, i ba beth y mae tu as a tu es da ? Ond mae y Cymro druan yn euog o esgeu- luso ei wraig ar ol priodi trwy beidio a gofyn iddi ddyfod gydag ef am dro! Ai Cymry yn unig sydd yn euog o'r camwri hwn P Onid yw hyn wedi bod yn destun can beirdd pob gwlad, ac yn wrthddrych darluniadaeth paentwyr pob cenedl wareiddiedig ? Oni ddangosir yn gyffredin mewn gwawd fod yr holl ofal, a'r pryder, a'r caredigrwydd, a'r serch yn cael eu dangos cyn priodi, ac nad oes dim ond culni, a diofalwch, ac oerfelgarwch i'w ganfod ar ol hyny P Paham y rhaid taflu libel ar y Cymry fel pe baent hwy yn eithriadol bechadurus yn yr ystyr yna? Y mae y gwallau a berthynant i gymeriad a moes ein cydgenedl yn gorwedd yn ddyfnach o lawer na hyn, ac ymdrechwn sylwi yn garedig ar rai o honynt yn ein nesaf. (I'w iarhau).

CRYNHODEB SENEDDOL. TY YR ARGLWYDDI. Nos IAu.-Ail ddarllenwyd mesur Meddygon Trwyddedig. Cytunwyd a'r adroddiad o'r gwell- iantau a wnaed yn mesur Llysoedd y Man Ddyled- ion a ddygwyd i fyny o'r Ty arall. Yna wedi peth eglurhad gan Arglwydd Dufferin mewn perthynas i arwerthiant gorfedgl etifeddiaeth yn Roscommon, gan Lys Etifeddiaethau Tirol yr Iwerddon, mewn attebiad i Arglwydd Dunsany, cododd y Ty am bum munud ar hugain wedi saith o'r gloch. Nos LUN .-Cytunwyd ar y gwelliadau yn yr ys- grif i roddi hawliau cenedlaethol i Dramorwyr; ao i roddi ar y Bwrdd y papurau yn nglyn a'r hyn a hawlia y Coleg Gwyddelig yn Paris, a'r drysorfa a roddwyd o'r neilldu ar y dechreu gan lywodraeth Ffrainc er cynorthwyo dyoddefwyr Prydeinig oddi- wrth y chwyldroad. Nos Fawrth. ■—DarHenwyd biliau i ddifreinio Beverley, Bridgewater, a Norwich, a phasiwyd ys- grif Swyddfa y Rhyfel trwy Bwyllgor. TY Y CYFFREDIN. DYDD Mercher.—Mr Jacob Bright a gynhygiodd ail ddarlleniad ei fesur er caniatau i ferched a fo yn meddu y cymhwysderau gofynol gael pleidleisio mewn etholiadau. Eglurodd y rhesymau dros y mesur mewn araeth alluog, a dadleuai fod yn ang- hyfiawn cadw yr etholfraint oddiwrth neb oherwydd eu rhyw. Yn ei farn ef yr oedd merched deallus yn Uawer cymhwysach i bleidleisio na dynion meddwon a drwgweithredwyr a fyddont wedi dychwelyd 0 benyd-wasanaeth, &c. Cynbygiodd Mr Scourfield fod i'r mesur gael ei wrthod; ond cefnogwyd ef g&p- Syr C. W. Dilke, Dr. Lyon Playfair, ac ereill. Dywedodd Mr Bruce fod y Llywodraeth wedi bwriadu trafod y pwnc oni bai iddynt gael eu hattal i wneud hyny gan luosogrwydd materion pwysi^