Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Hide Articles List
3 articles on this Page
MARWOLAETH SARAH JACOB!
News
Cite
Share
MARWOLAETH SARAH JACOB! Adroddiad y Nurses. Prydnawn dydd Sadwrn diweddaf, cynhaliwyd cyfarfod o Bwyllgor y Wyliadwriaeth yn yr Eagles Inn, Cross Inn, Llanfihangel-ar-Arth. Dewiswyd y Parch. E. Jones, ficer, i fod yn gadeirydd. G-alwodd y cadeirydd ar y brif nurse o Guy's Hos- pital, Llundain, i ddarllen adroddiad y nurses am yr wyth niwrnod, yn ystod y rhai y gwyliasant Sarah Jacob cyn ei marwolaeth; yr hyn a gymer- odd Ie am dri o'r gloch prydnawn dydd Gwener diweddaf. Rhoddwn yma sylwedd yr hyn a fyne- godd. Rliagfyr 9fed, dwy nurse wrth eu dyledswydd y nos. Rhagfyr lOfed.—Yr eneth wedi cysgu hyd ddau o'r gloch, ac na bu yn effro am bum munud. CYR- godd hyd chwech o'r gloch. Dim cyfnewidiad. Parbaodd i ddarllen yn awr ac eilwaith yn ystod y boreu. 2 o'r gloch y prydnawn Dywed y nurses wrthyf ei bod yn bur siriol. Dechreuodd gysgu am chwarter wedi saith o'r gloch, a pharhaodd i gysgu hyd chwarter wedi un a'r ddeg. Cysgodd ar ol hyny hyd ddau o'r gloch. Yr oedd ei chwsg yn anes- mwyth i fynu hyd yr amser hwnw. Yna hi a gys- godd yn dawel hyd haner awr wedi pump. Rhagfyr llfed.—Chwech o'r gloch —Cynnorth- wyais y nurse i symud yr eneth o'i gwely. Hi a ddiolcliodd i mi, a dywedodd na ddarfu i mi ei briio. Gadewais hi am saith o'r gloch y nos, yn darllen, ac yn edrych yn bur siriol a dedwydd. Dau o'r gloch prydnawn:—Yn siriol, yn darllen, ac yn siarad. Nid wyf yn meddwl ei bod yn edrych cys- tal. Dechreuodd gysgu am hanner awr wedi saith o'r gloch. (Eglurodd y nurse ddarfod iddi heddyw weled tri ysmotyn fel ystaen ar wisg nos yr eneth. Yr oedd yr ysmotyn mwyaf o ddeutu hanner coron). Rhagfyr 12fed, dydd Sul.—Dywed y nurses wrthyf ei bod wedi cael noson dawel. Cysgodd hyd bump o'r gloch. Cefais hi yn edrych bur siriol. Gofyn- odd am ei llyfr i ddarllen, darllenodd yn uchel am amser, Yr oedd gwrid ar ei gwyneb, a'i llygaid yn ddysglaer yn ystod y boreu. Dechreuodd gysgu am chwarter wedi saith o'r gloch yn y prydnawn. Rhagfyr 13eg.—Deffrodd am hanner awr wedi pump yn y boreu. Cafodd noswaith dawel. Ne- widiasom ei gwisg nos, a bum am beth amser yn cribo ei gwallt. Ymddangosai yn foddus a siriol, a darllenai yn uchel. Pasiodd swm mawr o ddwfr yn ystod y nos. Dau o'r gloch y prydnawn:—Yn siriol, ac yn dyfyru ei hun drwy ddarllen. Wyth o'r gloch y prydnawn:—Bu raid i ni newid ei gwely. Nid oedd mor lluddedig ag y gallesid disgwyl. Pasiodd cryn lawer o ddwfr yn ystod y dydd. Yn cysgu yn drwm. Rhagfyr 14dg.—Wedi cysgu hyd bedwar o'r gloch, ni bu yn effro y pryd hwnw ond am ychydig amser. Cysgodd hyd hanner awr wedi pump o'r glocu. Cefais hi yn darllen. Yn fuan wedi i mi ddyfod i mown, syrthiodd y botel ddwfr oedd ganddi wrth ei thraed i'r llawr (trwy i'r rhaff oedd yn dal y gwely dori), a dychrynodd hi. Yna hi a gafodd bangfa ysgafn, ond daeth ati ei hun yn fuan. Nid wyf yn meddwl ei bod cystal—nid ydyw ei llais wrth ddarllen mor gryf, ac y mae llawer iawn o wrid wedi bod ar ei gwyneb y mae ei gwefusau yn sychion. Ni ddarfu iddi basio dim chwaneg o ddwfr. Dechreuodd gysgu am chwarter wedi chwech, deffrodd am naw, ond ni bu yn effro yn hir. Pasiodd swm bychan o ddwfr. Rhagfyr 15fed. Chwech or gloch y boreu :—Yr oedd yn effro, ond nid yn anesmwyth, trwy y nos. Pasiodd beth ddwfr yn ystod y noson. Nid ydyw yn cwyno ei bod yn dioddof unrhyw boen y mae ei hwyneb yn wridog. Cynnorthwyodd y nurse fi i'w symud o'i gwely; ni ddarfu iddi syrthioilewyg. Dau o'r gloch prydnawn :-Cefais hi bron yr un fath a phan adewais hi. Saith o'r gloch prydnawn; — Dechreuodd gysgu, ond yn anesmwyth. Yr oedd ei thraed yn oerion. Cefais wlanen gynhes i'w rhoddi wrthynt. Wyth o'r gloch:—Y mae hi yn awr yn cysgu yn dawel. Rhagfyr 16eg. Boreu dydd Iau :-Wedi cael noson ddrwg-dim cwsg hyd ar ol tri o'r gloch. Ewyllysiodd gael gwneyd y gwely, ahwyaigwnaeth- ant. Yna hi a gysgodd am oddeutu deng munud ar unwaith, dim mwy, a pharhaai i daflu ei breich- iau o amgylch. Chwech o'r gloch :—Yn edrych yn llwydaidd iawn, ac yn bur bryderys; yr wyf yn meddwl mai yr achos o hyn ydyw diffyg cwsg. Di. oddofai lawer oddi wrth oerni yn ystod y noson; hwy a roddasant ati wlaneni cynhes. Y mae hi yn awr yn llawer cynhesach. Daeth Mr. Davies i mewn am chwarter wedi deuddeg o'r gloch, ac y mae efe yn meddwl nad oes dim perygl. Deg o'r gloch :-Cefais Sarah Jacob llawer gwaeth. Yr oedd yn anesmwyth, ao yn taflu y dillad oddi arni trwy y nos. Yr oedd yn oer iawn potel o ddwfr poeth yn y gwely, a gwlaneni cynhes, ond nid oedd yn cynhesu. Yna dymunodd y tad i'r eneth bach-chwaer ieuengaoh-gael ei rhoddi yn y gwely; a chydsyniais, am fy mod yn meddwl fod Sarah yn marw. Dywedais wrth y tad a'r fam am nesau ati at ochr ei gwely, ond eto gwyl- iais i edrych a oeddynt yn rhoddi rhywbeth iddi. Ni ofynodd am fwyd o'r diwrnod cyntaf y dech- reuasom ei gwylio hi, ao yr wyf yn sior na roddwyd dim iddi. Pe buasai yn gofyn am fwyd, buaswn yn rhoddi bwyd iddi. Rhagfyr Hied. Dydcl Gwener:-Yr oedd Sarah Jacob yn bur anesmwyth, ond yn fwy tawel nag oedd yn ystod y noson. Bu farw am dri o'r gloch prydnawn. Yr oeddwn yn bresenol pan y bu hi farw! Attebodd y nurses amryw gwestiynau a ofynwyd iddynt. Nid oeddynt yn meddwlfod neb wedi gwneucl un ymgais i roddi bwyd i'r plentyn. Ymddang- osai fod y rhieni, yn enwedig y tad, yn bur hoff o'r plentyn. Rhoddasant bob hwylusdod i'r nurses, a dangosant ofal mawr yngylch tynged y plentyn. Nid oedd yn wirionedd eu bod wodi cael hyd i friwsion o fara yn y gwely, ac nid oedd yn wir- ionedd fod un o honynt wedi gweled merch yn diflanu o'r ystafell yn y nos. Tystiodd Mr. John Daniel, un o'r pwyllgor, ae ewythr i'r eneth. ei fod ef wedi cynnyg bwyd iddi boreu ddydd Gwener. Ni roddodd un attebiad, ond ymddangosai iddi syrthio i bangfa. Dr. Davies. meddyg, a ddywedodd ei fod wedi rhoddi hysbysrwydd yngylch sefyllfa y plentyn i'r tad boreu ddydd Gwener, ac wedi cynnyg cymmeryd y gwylwyr ymaith. Gwrthododd y tad ganiatau i fwyd gael ei roddi i'r eneth; ond dywedodd ar bl hyny, os oedd efe (Mr Davies) yn owyllysio argy- hoeddi ei hun pa un a allai yr eneth lyngcu a'i peidio, y gallai efe gynnyg bwyd iddi. Ni ddarfu iddo gynnyg peth iddi, am ei bodyn rhy ddiweddar. Pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i'r nurses a'r cadeirydd. Gorchymynodd y trengholydd ar fod i ymchwiliad gael ei wneud i wir sefyllfa ei chorph ddydd Dlun dweddaf, a chynnaliwyd y trengheliad ddydd Mawrth.
Advertising
Advertising
Cite
Share
Gyda'r Pellebyr. Cynhaliwyd y trengholiad ar Sarah Jacobs yn Mhencader, ddydd Mawrth. Galwyd y Sister Nurse. Nid oedd ei thystiolaeth ond ail adroddiad o'r hyn a roddwyd uchod. Gwn- aeth Dr. Thomas y post mortem examination a chafwyd wrth agor y chest, y lungs, y galon, a'r afu, yn wir yr holl organau, mswn iechyd perffaith. Yr oedd y dystiolaeth feddygol yn unfrydol fod ei marwolaeth wedi ei achosi gan wendid yn cyfodi o eisiau ymborth. Gohir- iwyd yr ymholiad hyd ddydd Iau.
Y MERTHYRON POLITICAIDD.
News
Cite
Share
T dvTii U aWQderau fel perchenogion y tir, oedd Yr J ,?.a osodent ddosbarth yn erbyn dosbarfch. ddywed'd K* ddad^ ddirmygus. Yr un peth a •Vfjj -H.1 amser pan ymosodid ar unrhyw gam- ac eraill^Qj^ a §yf°dkl yn erbyn Wilberforoe eradw addadleuent dros ryddhadycaethion icym- Bri 'I/aeth); dyna ddywedid yn erbyn Cobden a (evmov ?an dda(lleuent dros ddilead treth yr yd tla^ysv?i7-y^etllK Dyna y»gri a g"yfodid y[l erbyn Wrddo ? a dadwa(ldoliacl- yr Eglwys yn yr lvverddoil (eynieraclwyaeth). Yr unig ymresymiad a dim 6 nyf|c^° yn eu herbyn oedd dylanwad moesol a%vlr.v i (cymoradwyaeth). Hawdd i rai mewn gviryri T ai] esmwyth. ddweyd nad oedd yr un od> ni wyddent hwy pa fodd yr oedd yr oedd vn ?was&u> 0nd dylent ganiatau i'r Cymry cWmp* gwyno o'i herwydd (chwerthin a ^eistri ^ae^)- Rhoddai air o gynghor i'r tir ef, a 08 dprbynient gynghor gan un mor gas ag I feithrin cydnabyddiaeth 'well a'r bobl liidltjj ^Weli.) Yr oeddynt yn ddieithr i'w cas aT1" laith hono addarlunid gan y bardd nid fiwsig y fytb. fel y tybia ffyliaid dwl, ond llawn o aeth. y telyn un Apollo," (uchel gymeradwy- ^li'th ^?edd llawer o ddynion anrhydeddus yn pet,}) 0~y ^rfeistri, ac yr oeddynt yn iawn gyda phob DioCf.^ oddhrrfh. ysbryd plaid. atetia^ Liverpool, ar ran y Cymru, am yr y^deimiCy-ped*n°l a roisant i'r apeliad at eu cyd- °yhudd' d yn ac-'10s y dioddefwyr. Cyfeiriai at y reig aai^~ a d^ygid yn erbyn y gweinidogion Cym- getllu ri epfitlra politics, a dywedai eu bod yn pre- Capeii ajris^10ll0&aeth bur, a'r eanlyniad oedd fod y i°n. r, Jrsgolion yn llawn a'r carchardai yn weig- ion. kgi ynai i bobl Liverpool ddangos trwy rodd- "WTieid n eu yn gyfrif°l i raddau am yr h yn a gan y'n yn etholiad cynlialiwyd cyfarfod mawr Vy(j ar yindeithas Ddiwygiadol, yn mha un y gal- dyl6(js J?11'11 trwy udgorn-lais John Bright at ei GyIriril /'j' ac mewn ufudddod i'r llaia, cyfododd y yeli chw Un ^wr dros eu hiawnderau. Ac a yd- myned i'w gadael yn awr ? Terfynodd Vth UJQ. a.. yn Gymraeg, a dywedai nad anghofiai gauu> riaith anwyl hono—anghofled ei ddwylaw an8hofiJ •^ed e* wrth daflod ei enau, cyn yr ^ddai la_^i ei fam. Amgylehynid y bobl liyn, ^^iehiaif al°nau cynhes; a chynhelid hwynt a fedigjon Ceiyvn—tywalltwch olew i friwiau y clwy- ych at Jl i mi gario cenadwri oddiwrth- yn pendef ^rodyr yn Nghymru—Mae pobl Lerpwl EistedfYllu sefyll drosoch, a thros bob iawnderau. i ^resfwi i lawr yn nghanol cymeradwyaeth I>asiwvflycyfarfod- GraWrfjy P0nderfyniad fely cyntaf yn unfrydol. ky i y Cadeirydd ar y Parch. J. Thomas i ladau a ysi'ad gyda golwg ar dderbyn tanysgrif- ^ediei^fid ar yr adeg hono ar y cyfarfod; ac s'r G-aerf dywedodd mai nid yn sir Aberteifi a ? f0d of™ in yn unig yr oeddynt yn dioddef; ond ^°reu ), dal yn ei law lythyr a dderbyniasai y P°lyddelc odl^iwrth William Hughes, Penllyn, i, ^yddelp11' yn °ynwys rhestr o enwau personau yn ^etiodd iJi a Threfriw oedd wedi dioddef a dar- r°hedio. 7yrElizabeth Owens, gweddwy diweddar Hr^ynhvf; dWalftdr Owens, Dolyddelen. I^ssey y trydydd penderfyniad gan W. N. yr bwn a dderbyniwyd gau y cyfarfod ^°Had /i?0 ?? cynes wrth gofio brwydr fawr yr fi.°d vWe, a^' Cynhygiodd,— n^ddar v -\t ^°d yn ystyried fod y digwyddiadau h aid y -D^^S'^ynxru yn rhoddi dadl ychwanegol f!1HdUol al°t; ac yn barnu y dylid gwasgu yn ^ydd j v r. y senedd a'r "Weinyddiaeth eu dyled- eftedd.' 810' y fath fesur yn eisteddiad nesaf y j^e8enol i^i^^ -Ma-ssey ei fod yn awyddus i fod yn j^sras6ll<. 10 °^L i G-ymru Liverpool am y rhan a tJ3 a<3 i drl.^11 yr e^boliad diweddaf yn y fwrdeis- ap,:r'1 a anohymeradwyaeth i'r gorth- j- (cyiapT.°?Slr ?an dirfeddianwyr yn yDywysog- yS Wyaeth)- Dywedir fod rhif yr achot aalihy4fodi ryw raddau yn der#a°^> nid ac^os^on yn yohydig mewn cym- ia6tifnau. on/nhi113'-1,oodd y S,Qrthrwm yn ca>xi% ei (civ °G(id vn 111 ai ychydig mewn cymhar- ^da^ywchN Fwro11 lierio y canlyniadau tved- 0 blaid T. yn ddiangenrhaid iddo ef Cv« P^idlei"c,;„ y canys yr oedd ef bob amser Wv. eCv 0 Waid y Balot pan oedd yn Nhy y ^al !bwyr v T^°w Wyaetl1)" Dywedir gan wrth- S1 fod yn unAglhh. Os oedd y -6,wn7-0ed^ dymunai ef (Mr Massey) ofyn, (uchel „ryinu y &wan a'r diamddiffyn yn nn~ i yr vT?Jrradwyaet^)- ^id oedd gwrth- Vy>. diftyn vp J'n gallu dyfeisio un ffordd well eU ^^aill, at.pl- l<7wr- Nis gallai ef, fel yr areith- • d> ond ■, S'rlonau y gwranclawyr yniaith 1,1 «"■««<>Wll i aRo» fef yn nn £ yn erbyn y fath'orthrwm. yjj dderVnry^ iyr amser pan nad oedd y Balot Oyft a'r ffovL1? yn Nhy y Cyffredin ag y mae yn fWy y Weinyddiaeth a Thy y M-tyv 0 Pressure r, s y oedd cael ych- Wrth y genedl (uchel gymer- ^^edai j^aj gan y Parch. A. J. Parry. amcan y cyfa^od oedd iaohau >y briwiau oedd wedi cael ou gwneud ond fod y pen- derfyniad oedd ganddo ef yn cynyg moddion i rag- flaenu y fath beth yn ol Haw (cymeradwyaeth). Buasai yn dda ganddo ef (Mr P.) pe buasai y teimlad mor gryf yn y wlad o blaid y gorth- rymedig na chawsid neb yn barod i gymeryd tiroedd y dioddefwyr gorcfhrymedig hyn. Adroddai am ryw Wyddel yn cymeryd ei fuwch i'r ffair am ddegwm, iddo ysgrifenu ar ei thalcen-ûi hochr-a'i chynffon am a wyddai ef (chwerthin) Am ddegwm, ac wrth weled hyny na chafwyd neb i gynyg ami. Buasai yn dda ganddo ef pe gallesid ysgrifenn ar dai, ar diroedd, ar gloddiau, ar goed, ar gerig, ac ar ddrysau y dynion hyn a drowyd allan-Am gydioj/bod— (uchel gymeradwyaeth), ac na chawsid neb trwy yr holl wlad a aethai i mewn i gymeryd meddiant o ffwyth llafur a diwydrwydd y dynion hyny a alwyd i ddioddef oblegid fod ganddynt gyd- wybod i'r gwirionedd (cymeradwyaeth). Cefnogwyd y cynhygiad gan Mr Jones-Parry, A.S., a rhoddodd y gynulleidfa iddo y derbyniad cynesaf, er ei bod yn ddeg o'r gloch pan y dechreu- odd siarad, arosodd bron pawb i ddisgwyl am dano. Dywedodd ychydig eiriau yn Gymraeg i ddechreu, ac yna aeth dros hanes ei etholiad ef yn sir Gaer- narfon, a pha fodd yr ymddygodd gwahanol dir- feistri y sir. Yr oedd yn llawn humour, a'i ddywed- iadau miniog, ond a ddywedai mor ddigynwrf, yn cyffroi yr holl le. Wedi i Mr Simon, yr aelod dros Dewsbury, ddweyd gair, pasiwyd y penderfyniad yn unfrydol. Cynhygiwyd y penderfyniad canlynol mewn ych- ydig eiriau pwrpasol gan W. Rathbone, Ysw., A.S. Fod diolchgarwoh gwresocaf y cyfarfod i gael ei gyflwyno i'r Cadeirydd, am y dull medius y llyw- yddodd y cyfarfod.' Cefnogwyd ef gan Dr. Gee, a phasiwyd ef gyda bloeddiadau uchel. Parhaocld y cyfarfod hyd nn-ar-ddeg o'r gloch ac yr oedd yno ganoedd wedi eistedd er cyn chwech o'r gloch heb symud hyd y funud ddiweddaf. Un o'r cyfarfodydd goreu a gafwyd yn Liverpool erioed yn ol barn pawb. _A_