Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
Hide Articles List
5 articles on this Page
.G A L L U'R GEINIOG
News
Cite
Share
G A L L U'R GEINIOG .;„ GAN TITUS LEWIS, F,S.A. PENNOD I. allr ydwyf yn bwriadu ysgrifenu erthygl ar rbsi ^n'°g> Gallu'r Geiniog" ddywed yn ° r, ^arllenwyr— Gallu'r Geiniog Wei, mae r anwyl beth yw Gallu'r Geiniog F Y °1 o f SICr ^as gaH y pwnc fod yn un anferth- n*s yr ^yn na alio fyped yn gan },a na cheiniog fyned yn mbell iawn— geillin;" beth yn y byd a olygir wrth allu y "XKr I y T)w^ osLdilynwch chwi fi drwy fy ertbygl ar ddang. ° • Wn'. yr wyf yn meddwl y gallaf 1 ctwi fod gallu'r geiniog yn rhywbeth ymyp,e^wy> anferthol, a thu bwnt i ddycb- byd<^j > niae Pawl> o bonom yn dra adna- r\vyd(JS S^iniog—ei gwertb, ei pbwysig- raddau & 1 P^er^ynas cyflawn i arian batbol o arferoj Y mae ceiniog, gan nad pa mor Qiae bJ5, y yw yr hysbysrwydd—ac y Vderla cyffredin heblaw ei fod yn g°eli0-J??'i yn hysbysrwydd ag y gellir ei ran o S li' y lriae ce^ni°g yn ddeuddegfed 0 kunt ac yn ddau cant a deugeinfed ran hy(j ac y mae yn gwneutbur i fyny item ^adol 'n0 y cyfanswm arutbrol o'r ddyled sYlwodde 11ddi werth adnabyddus, derbyniadwy, 'Wg ar v° a phrisiadwy gan bawb. Gyda gol- fel scfyfij^Qr^°S mewn pertbynas i'w bodolaetb yn bodoli0 cmedlaethol nid oes anwybodaeth ar Malen fach, garpiog, gyda'i ana sebnn yn anghribedig, yr hOJJrtlli wyr ddim a ac sydd yn gydnabyddus iawn a ^ertbirl ^N ac am ben yr bon y gellid ,ori1 ^ai ei bod yn olygfa mor ofidus. blei%nfA meddaf ar Malen fach yma, y y bobl-^J70 yna> uu o webilion gwrtbodedig ?°rtbladfl ^Syniunbetb y dref fawr—pa un ai betb b ai lnasnactdref) ai tref waitb, neu y^ia yn J?laga_fyddo~lluo'rtrefyddmawrion f^ysbvdri^ a cbyfoetb yr bon a < > yr ton a j ymadr0(idion. Edrycbwcb arni 1 Sa^h tnK~y.fT baban gordyfiedig o chwecb ??yw bi vnrl i^ed' ac yna gwelwch pa un a yri efflL 5ea dwerth y geiniog, os nad yw VeJ° yn ymwybodol o'i gallu. Y mae gwabaniaeth rhwng y ddau air ^yeedd p.iEi^Ve,^1 a er y delai eu cyd- a etalliu Aywbetlii'r un peth. "Owerft ceiniog o de, gwerth ceiniog o siwgr, haner owns o dybacco ac ysgaden cocb," meddai Malen fach wrth y gwster gwynebgocb, a cheiniog yn ol." Y mae yn dywedyd hyn gyda'r fath hunan-hyder, ag sydd yn dangos arferiad a thawehvcli -perffaith, heblaw gosod i mewn air bach am y newid, yr hyn a brofai fod y Malen fach yrm. yn addas i gael ei gosod yn erbyn y cyfnewidwyr arian cyfrwysaf, pe na buasai ond i farchnadoedd talparian y byd y tu fewn i'w chylch hi. Y maegwerthy gCilliog yn ymddibynu yn naturiol ar'y-saf-bwynt o ba un yr edrychir arni. Y mae Polly fach o'r ty mawr yn y square ardderchog, gan yr hon y mae mam dyner a thad cariadlawn, a'r rhai sydd yn hoffi ei gweled hi yn edrych mor cllws yn ei ffrog wen newydd a'i gwregys o sidan glas. Y mae'r Polly fach ynayn coleddu meddwl gwahanol iawn i Malen dlawd o'r heol gefn am werth ceiniog. Gall Polly o'r square gael clol- hyd yn nod dol geiniog; ond y mae yn rhaid i Malen o'r heol gefn ddwbian ei doti hi o laid y gwter, gan roddi i'r telpyn hwnw y ffurf a'r llun goreu ag a fedro. Ni bu gan Malen 0'11 heol-gefn ddol erioed—nid oedd ganddi hi druan dlawd yr un geiniog i'w gwastraffu—■ i'w gwario arni ei hunan. Nid oedd ganddi hi yr un meddylddrych lleiaf o'r pleser a'r dig- rifwch a fwynheid gan Polly o'r square wrth siarad a'i dol-dim ond un geiniog f Pa mwyaf swga y byddai y ddol yn myned—pa fwyaf y byddai ei haelodau yn dadgymalu, mwyaf i gyd y byddai Polly o'r ty mawr yn dyfod i ddeall gwerth y geiniog. (I'w harhau.)
FFAITH BWYSIG.
News
Cite
Share
FFAITH BWYSIG. Mae yn swydd Tyrone, Iwerddon, yn ymylu ai* fwrdeisdref Dungannon, ardal boblogaidd yn mesur tua 39,296 oerwau, neu 61t milldir ys- gwar, heb gymaint ag un dafarn o'i mewn. Y mae yr ardal uchod yn cymeryd i mewn saith o ddosparthiadau etholiadol. A ganlyn ydynt eu henwau, eu maintioli, a gwerth trethedig yr eiddo vnddvnt -I I Dosparthiadau. Erwau. Prisiad Cyf Tlodion. Agbnahoe 8,470 3,602 4 0 Clonaneese 5,897 4,313 13 0 Ballymagran 5,947 4,183 3 0 Clonabady 4,930" 2,725 5 0 Brautry 4,714 3,438 12 0 Denygortreary 4,167 3,736 0 0 Minterbum 5,168 4,207 10 0 39,293 X26,206 7 0 Mae y dosparthiadau uchod gyda'u gilydd yn rbifo o drigolion 9,500. Hefyd, ffaith i'w hys- tyried ynglyn a'r ardal uchod ydyw mai nid ardal anghysbell ydyw oblegid rhed drwyddi dair prif ffordd yn arwain i gyfeiriad y Gorllew- in o Dungannon—sef, o Dungannon i Caledon, 12 milldir o hyd; y Hall o Dungannon i Bally- gawley, 9 milldir o hyd; a'r Hall o Dungannon i Anghracloy, 9 milldir o hyd. Mae y prif- ffyrdd hyn yn ei gwneud yn ardal a chryn lawer o dramwyo ol a blaen ar hyd-ddi. Oud drivy yr holl ardal nid oes ty trivyddedig i iverthu di- odydd meddwol. Felly nis gall lai na bod yn ymofyniad pwysig beth ydyw effeithiau hyn ar drethi yr ardal a moesau y trigolion. Cymerwn y trethoedd i ddechreu. Mae y saith dosbarth a enwyd yn rban o Undeb Dun- gannon pertbyna i'r Undeb hwn ddeuddeg o ddosbarthiadau ereill, felly yn gwneud gyda'u gilydd bedwar ar bymtheg. Yr oedd trethiad y lleoedd hyn at gynhaliaeth y tlodion y flwydd- yn hon fel y canlyn. Dodwn y dosbarthiadau hyny ag sydd heb dafarndai ynddynt mewn llythyrenau Italaidd,er mwyn eu gwahaniaethu oddiwrth y rhai sydd a thafarndai ynddynt. Dosparth Aghnahoe treth o 12c. y bunt. Altmore „ 18o. „ Ballymagran 10c. „ Baubtirb 14c. Bemagh „ 14c. "Brantry 9e. Castlee.aulfield 16c. Glonnobaddy 14c. „ > Clannaneese 12c. „ Crossdernot „ 14c. „ Denygortreary „ 10c. „ Donaghmore „ 14ci Drumaspie 20c. Dungannon 20c. „ Menagh 20c. „ Minterbum 10c. Mountj oy „ 200. i) Moij 16c. „ Tullyniskin 16c. „ Canfyddir oddiwrth y rhestr llchod mai swai uwehaf trethiad y dosbarthiadau didafarndai ydyw 14c. y bunt, tra y mae trethiad mvehaf y dosparthiadau a feddant ydyw 20o. Y cyfartaledd yn y dosparthiadau didafarndai ydyw I I c., tra y mae y cyfartaledd yn y dos- parthiadau ereill yn ychydig dros ;16fc. Y mao yr arda-loedd sydd yn meddu tafarndai yn talu agos i Ge. y bunt yn rhagor na'r ardaloedd didafarndai.. Hyny y w, y mae 2u,251p. 7s. o eiddo yn yr ardaloedd didafarndai yn talu llai o 657p. na'r unrhyw swm yn yr ardaloedd lie y mae y cyfryw leoedd. Eto, both ydyw yr effaiih ar foes'au y trigol- ion?. Gellir symio hyn i fyny me\?a un ddeg—liollol a llwyr absenoldeb pob math o droseddau yn erbyn yigyfraitli. N1. allesicldJT- weycl liyi-i ddeng mlyncdd yn ol, pan yr oedd yn un o'r dosparthiadau crybwylledig chwech o dai trwyddedig i wertnu diodydd meddwol. Y pryd hyny, gofynid gorsaf heddgeidwad, a'r nifqr arferol o'r swyddogion hyn ynddo i of eii-i am yr beddweh. Ond wedi symudiadymaith y tafarndai, darfyddodd pob [Lngen am yr hedd- geidwaid; felly symudwyd hwy i ardaloedd llai brointiedig. Cyd-dystiolaetha yr ustusiaid ac awdurdodau heddgeidwadol Dungannon pe byddai y dosparthiadau ereill yn y cylch mor heddychol a threfnus a'r dosparthiadau didaf- ariidai, y darfyddid am eu gwaith yn llwyr. Goddefer i ni adgrynhoi y ffeitbiau crybwyll- edig. Dyma ardal fawr ei thramwyfa, yn swjydd Tyrone, yn gorchuddio milldir ysgwar o wlad, yn rhifo agos, ddeng mil o drigolioll di- wyd, ymroddgar, heb gymaint ag un ty trwy- ddedig i werthu diodydd meddwol; hefyd yn rhydd oddiwrth bob math o droseddau o'r gyf- raith, heb angen heddgeidwad o'i mewn, ac yn talu chwo cheiniog y bunt llai o dreth na'r ar- daloedd cylchynol. Dymar ffaith Onid yw yn werth ei hystyried ? Mae yn ffaith o gefn- ogrwydd neillduol i bleidwyr y Mesur G-wa- harddiadol, ac yn gwlwm pwysig i'w ddadws i'r rhai a'i gwrthwynebant. DIWYGIWJR.
Y PARCH. DR. NICHOLAS.''
News
Cite
Share
Y PARCH. DR. NICHOLAS. Mae yn gofus gan lawor o'n darllenwyr ddar- fod i Dr. Nicholas ryw ddwy flynedc1 yn ol gy- hoeddi cyfrol ar "Ddechreuad Cenedl y Saeson." Rhoddwyd y testyn gan yr Eisteddfod am rai blynyddoedd yn olynol, a chynygiwyd can' gini a haner yn wobr, ond ymddengys na ddaeth yr un o'r traethodau i fynu a disgwyliadau y Pwyllgor. Ond cyhoeddodd Dr. Nicholas ei draethawd ar ei gyfrifoldeb ei hun. Enillodd yii fuan gymeradwyaeth uchel gan y wasg Seisnig, a daeth galwad am ail-argraffiad yn ddioed. Dygwyd cynghaws gan un Mr. L. O. Pike, bar-gyfreithiwr, yn erbyn Dr. Nicholas, ar y tir ei fod wedi dwyn i'w draethawd ranau helaeth o gyfrol a gyhoeddwyd ganddo ef (Mr. Pike) ar yr un testyn. Profwyd yr achos ger bron yr Is-ganghellydd James, a throdd y dy- farniad yn erbyn Dr. Nicholas. Apeliodd y Doctor yn ddioed yn erbyn y ddedfryd, a daeth y inater gan hyny i'w adchwilio a'i lwyr ben- derfynu ger bron yr Arglwydd Ganghellydd a'r Arglwydd Farnydd Giff-ard. Amddiffynodd Dr. Nicholas ei achos ei hun, ac yn ei amddiff- yniad ymchwiliodd gynwysiad y ddwy gyfrol yn fanwl, gan ddangos fel yr oedd y ddau wedi casglu eu defnyddiau o lenyddiaeth Lloegr a'r Cyfandir ar y mater. Ptri-taodd y prziwf am dri diwrnod, ac wrth gyhoeddi ei ddedfryd derbyniodd Dr. Nicholas gymeradwyaeth ben- dant yr Arglwydd Ganghellydd; a dedfryd unol y ddau Farnwr ydoedd nad oedd traeth- awd Dr. Nicholas yn cynwys dim i gyiiav/nhau penderfyniad blaol-torol yr Is-ganghellydd James a rhoddasant eu dyfarniad o blaid Dr. Nicholas. Da iawn genym weled ein cydwlad- wr galluog a dysgedig; wedi dyfod allan yn fuddugoliaethus. ::z;= '5:'I:-
[No title]
News
Cite
Share
JQI.YELL'IIAD ITEVPBDDOL ODDIWRTII BESW<JII DRWY OYJIERYD PPIRBHH'A BALSAM OF ANIHEBD.—" Netloy" Liestr ei 11 aw- liydi, Wick, (io^'lcdd-ddwyreimol Ysgotland, 7fed o Fed;, iSGS. Anvyl Syr—"Gan i rai gad fy Mino yn dost y Pe&w eli,. yrhyn af aeiiosodd i mi golli Ilawer tiosoa o tfwsg u dyddiau blinedig, anogwyd ii gan ei Avglwyddiaetb. Iarll Ga&lmess, i gymerydeieh Balsamo Aniseed gwerthfaw ohnr^ a gillaf eicli si, rhau fod y dogn cyntaf wedi rhoddi i mi es- mwythad yn ddioed, hyd yn jjod heb fy ngoriodi i roddi fy ngv/ahanol ddyledswyddau heibio; cfals weilhad trwyadl ar 01 cymeryd cynwysiaa y Jjotel gyntat, gan liyny y mae genyf vj; liyder mwyaf i'w gyiheradwyo i'r milocdd. Vr eiddoeh yn barchus, \V. LINZBLL, Ketley.' Mr Powell." Ueliir cael Bsilsam o Aniseed Poweli gau yr holi ffferyllwyr. Mown boteli, am Is lie, a 2s 3c. Ystordy, 16, Blackfriaia Road, London. Gofynwcb am Balsam o Aniseed rowll.
HYN A'R LLALL O'R AMERICA.
News
Cite
Share
ari,ill i gychwyn, ac nid ydynt yn deall fawr o Th y i wybod i ba le i fyned. Cedwir hwy iag ilyfrau a newyddiaduron y Cenliedloedd, fod^a fawr am y byd tu allan. Gor- Bv^rl •n6U twylIir InvT i ganmol pob peth. be+i n ddymun°l cael gwneud ymboliad vnr, wedi d'od o amryw Gymry a aethant bv yw helynt Cad'ben Dan Jones ? Ai bY"dYW efe P Os nad e, rhodder i ni wybod pa „ a P»a fodd y bu farw. A gawn ni ddim °°isio codi °YMDEITHAS. GENHEDLAETIIOL A1T1Gri'ca a Chymru, a threfydd Lloegr, Qy an.&h°fio Patagonia, i amddiffyn hawliau y ttiodrP"' ac i geisio eu dyrchafu yn mhob man. a < Q. Onicl ellid prynu darn o dir i wneud 1'h aha.N.ewydd' yn y Gorllewin, a myned a Silv^ Sae^1iwcd Utah yn llu mawr gyda eu vn^ ii filoedd ereill a ddewisent ymsefydlu r"ylle. Wrth gofio, bu IORTHKYN GWYIFEDD a yn ddiweddar yn darlithio ar Ymfudiaeth de1'n cysylltiad a'n cenedl ni. Y mae yn hy- dder sefydlu cymydogaeth Gymreig ar- y faiTr0? cyn hir. Ni f arnai yn ddoeth hysbysu °(jr ,~eb gael ymdrafod yn mhellach a'r Llyw- Vn r,G 7r hyn a ga o hyn i ddechreu y flwydd- ba<j ^y^d. Os gall brwdfrydedd, a dyfalbar- 0 ,lene<^garwcli Iwyddo, y mae ef yn sicr dd'n/i6 F<3 brofaf yn amlwg nad wyf am Wyf yn union i'r Hen Wlad, er hoffed ri*' Pan y dywedaf fy mod wedi codi fy breii]^au cyntaf ddatgan fy mwriad i gael DINESYDD AMERICANAIDD cl^^wrs yr amser priodol. Deliais fy llaw i'r i gymeryd fy llw yn lie rhoddi cusan ag y 1 Nid wyf amfodjyn cypher mewn gwlad yt)(j^?lae cymaint o awdurdod yn llaw y bobl ^TTSBURGH. H. E. THOMAS.