Y Tyst Cymreig

CRYNHODEB YR WYTHNOS. JMae cyfarfod i gydymdeimlo ac i gynnorth- wyo y dyoddefwyr o achos cydwybod ynglyn ar etholiad diweddaf i gael ei gynnal yn Liver- Pool nos r, awrth yr 2lain o'r mis hwn. Bydd ,Ir Senry Richard, A.S., Mr. E. M. Richards, A Q ac amryw aelodau Seneddol a boneddig- lOll. eraill yn bresenol. Ceir hysbysiaeth eiaethach yn ein rhifyn nesaf, oblegid nid yw cyngor y Gymdeithas Ddiwygiadol etto wedi cwbl berffeithio y trefniadau. Mae y cyfarfod Wedi ei oedi yn hwy na'r bwriad cyntaf er ^yo-eustra yr aelodau Seneddol, wrth y rhai y S^ylir yn benaf. Disgwylir gwneir ywbeth. fydd yn gynnorthwy sylweddol i'r rhal sydd wedi dyoddef cam a cholled. lrae yr Anrhydeddus Norman Grosvenor, trydydcl mab Arglwycld Ebury, wedi ei ethol af 1 1WrtWnebiad i gynrychioli dinas hen- g ^aerUeon yn lie larll Grosyenor, yr hwn Vdrt yn aelod o'r Ty uchaf fel Ardal- j, ,Westminster. Addawa Mr. Grosyenor ° i ei gefnogaeth a'i bleidlais yn ffafr Mr. adstone a'i weinyddiaeth. Yr oedd gweled ros^ yn cynyg a Mr. Salisbury yn cefn- _n°diad y boneddwr anrhydeddus yn ar- Wydd sicr fod y cwerylon ar ymraniadau a fu ^ed" <^naS ^0n yn m}TS& y blaid Ryddfrydig yr ei1 cwbl derfynu a hyderwn yr iacheir 0 glwyfau a roddwyd mewn etholiadau G aenorol gan eiriau caledion y naill am y llall. ol ^yddfrydwyr bellach, ond bod yn un- y dydd agos yn mhob dinas a man. ^Vel lhwenYdd mawr genym bob amser a^h ieuanc yn ymgodi ac yn ennill h.Un<J gallant wrth ddyrchafu eu a| na dychafu eu cenedl. Crybwyll- co-0^lla"a °'r blaen am lwyddiant ^land ^^oaLas' mab y Parch. T. Thomas, Wl'' ^ae wedi enill tair medal aur, a yn mhrif ysgol Llundain. ■^edi .s*cr y^ un Cymro o'r blaen ^ae ihvvfi?nifer 0 wobrau; Pa fodd bynas> y y gwr ieuanc hwn yn anrhyd- edd iddo ef ei hun, a'i rieni a'i magodd, ac i'w genedl oil. Gobeithio fod oes hir iddo i wasan- aethu ei oes a ffrwyrh ei lafur; ac na bydd y llwyddiant sydd wedi ei ddilyn mewn un modd yn brofedigaeth iddo anghofio crefydd a Duw ei dadau. Masnach Rydd.—Yr oeddym yn arfcr medd- wl fod pwnc Masnach Rydd wedi ei benderfynu am byth yn y wlad hon o leiaf, ac yn Man- chester yn enwedigol. Nid oes diwedd ar ryfeddodau. Yr ydym wedi ein taro a syndod wrth weled symudiadau ar droed yn rhai o'n trefi mwyaf masnachol yn erbyn masnach rydd. Camsyniad hen ac adnabyddus yn mhlith dyn- ion pan fydd rhywbeth allan o le, ydyw tadogi y bai i achosion hollol anmherthynasol. Mae masnach wedi bod yn druenus o farwaidd yn ystod y tair blynedd diweddaf. Ond gwallgof- rwydd hollol ydyw priodoli yr aflwydd i Fas- nach Rydd. Purion peth fyddai gwyntyllio y cwestiwn, canys y mae cenedlaeth newydd wedi codi er yr amser pan fu Ir. Cobden a Mr. Bright yn goleuo eu cydgenedl yn egwydd- orion Masnach Rydd. Gwelir mewn colofn arall fod Cymdeithas Rhyddhad Crefydd yn cynyg gwobr o Y,20 am y traethawd goreu ar yr Eglwys Sefydledig yn Nghymru. Dyma rywbeth fel y dylai fod. Nid yw ond ofer deddfu na chynyg mesurau nes cael ynghyd gyflawnder o ffeithiau eglur a diwrthbrawf o aneffeithiolaeth crefydd Sefydledig yn Nghymru. Mae y ffeithiau hyn yn ddigon amI wg i ni yn barod; ac ni byddai raid ond edrych ar yr olwg lwydaidd sydd ar y rhan fwyaf o eglwysi plwyfol gwledig Cymru, ac arwyddion digamsyniad o wall-ym- geledd sydd ar lawer o honynt na byddai yn ddigon i argyhoeddi y mwyaf crediniol mewn crefydd wladol, fod yr Eglwys Sefydledig yn N ghymru wedi colli ei gafael yn hollol ar feddwl y genedl. Rhaid gwneyd hyn yn eglur i feddyliau pwl a deall hwyrfrydig toriaid a llawer o ryddfrydwyr y Senedd cyn y cydsyn- ient i wneyd a. Chymru y cyfiawnder a wn- aethant a'r Iwerddon. Mae sefyllfa yr Iwerddon yn parhau i dynu sylw cyffredinol. Ofnid yn fawr, ar ol othol- iad Rossa dros swydd Tipperary, a'r cyfarfod- ydd lluosog a chynhyrfus a gynaliwyd gan y Gwyddelod yn Lloegr a Scotland, fod ystorm yn ymgasglu, ac y byddai yn angenrheidiol i'r llywodraeth roddi Efeniaeth i lawr unwaith yn rhagor, trwy lymder a gorthrech. En son unwaith am alw y Senedd yn nghyd i ystyr- ied pa beth, a pha fodd i wneud. Awgrymai y newyddiaduron y byddai yn angenrheidiol suspeiidio yr Habeas Corpus Act. Ond erbyn hyn, y mae pethau yn ymddangos yn llawer llai bygythiol. Mae mesur y dadgysylltiad yn dechreu dwyn ffrwyth gwerthfawr,—ymae yr offeiriaid Pabaicld yn gwrthwynebu Ffeniaeth, ac yn rhoddi eu dylanwad o blaid y llywod- raeth. Yr ydym yn gobeithio yn gryf y bydd i ddeddfwriaeth deg adael argraff ffafriol ar feddyliau anfoddog preswylwyr aflonydd yr Iwerddon. Modd bynag, dyledswydd y llyw- odraeth yclyw llywodraethu yn gyfiawn, beth bynag fyddo yr effcithiau. I Dygir achos yr eneth ieuanc Sarah Jacob i 0 brawf yn fuan. Mae ein cymeriad fel cenedl yn dyoddef oddiwrth yr achos. Os twyllo y byd y mae yr eneth a'i rhieni fel y myn rhai haeru, dylem roddi pob help i ddatguddio y twyll; ond os pobl eirwyr ydynt fel y credir gan eu cymydogion oil, y mae yn llawn bryd i ni roddi pob help i arnddiffyn ou c/meriad. Mae Y Gohebydd mewn cysylltiad a Dr. Phil- lips o Guy's Hospital wedi llwyddo i gael nurses i lawr o Lundain i'w gwylied yn fanwl. Byddant yno cyn y disgyn y llincllau hyn o dan lygaid y darllenydd. Bydd y draul o'u cael i lawr a'u cadw yno am bythefnos neu dair wythnos yn rhyw 30p. Gan mai pwnc cyhoeddus ydyw -or mwyn i'r cyhoedd gael boddlonrwydd yn yr achos, nid oes dim yn fwy rhesymol nag i'r cyhoedd gynorthwyo er dwyn y draul. Mae Pwyllgor wedi ei ddewis ar yr achos, ac y mac Dr. Lewis, Caerfyrddin, wedi addaw gweithredu fel Trysorydd. Bydd yn dda genym dderbyn unrhyw swm a anfonir i ni, a throsglwyddir hwy yn ddiogel i'r Trysor- ydd. Disgwyliwn fod llawer o ddarllenwyr y TYST na bydd yn orrnod ganddynt gyfranu 5s. neu 2s. 6c., neu Is., er gosod y mater yma yn hollol allan o ddadl. Mae cymeriad yr oneth a'i rhieni, ac yn wir ein [cymeriad ninau fel cenedl, yn galw arnom i wneud hyn. Mae cyngrair ce nedlaethol addysg yn ben derfynol i ddwyn ei holl nerth i weithredu ar y llywodraeth er cael ei ddarbodion ei hun i fewn i fesur y llywodraeth. Sefydlir cangen gymdeithasau yn yr holl brifdrefydd, ae y i-iiac y rhan fwyaf o hen gyfeillion a chefnogwyr addysg rydd yn syrthio i mewn ar cynllun. N eillduolrwyddmawr eu cynllun ydyw gorfod- aeth. Gorfodi yr awdurdodau lleol i ddarparu cyfleusterau addysg yn mhob cymydogaeth— r, Z, gorfodi y trethdalwyr trwy drethiad lleol i gyn- nal y cyfryw ysgolion, ond fod y llywodraeth i roddi ychydig o help ychwanegol—a gorfodi holl blant y gymydogaeth o fewn terfynau oedran penodedig i fyned i'r ysgolion hyny. Dichon fod cyfeillion addysg rydd yn brawychu wrth son am addysg orfodol; ond erbyn ystyr- ied yr holl gwestiwn yn fanwl dichon fod mwy i'w ddywedyd drosto nag a dybiryn gyffrodin. Yr ydym yn disgwyl y cymerir y mater yma i fynu o ddifrif yn y gynnadledcl a fwriedir gynnal ar y mater yn Aberystwyth; a chyn hyny bydd genym rywbeth yn ychwanegol i'w ddyweyd ar y mater. Addysg a'r Ballot fel y credwn fydd dau bwnc mawr eisteddiad nesaf y Senedd.