Y Tyst Cymreig

SYLWEDYDD AR Y TWR. .At Olygwyr y TYST CYMREIG. Foneddigion,—Esgynair heddyw y prydnawn i ben y Twr i gymeryd trem ar y byd Cymreig. Byddaf weithiau, pan yn esgyn i ben fy uchelfa, yn sylwi trwy fy yspienddrych ar wahanol symudiadau cymdeithas, yn mhell; ond heddyw, nid wyf yn bwriadu tremio dros erchwynion gwlad y gan.' Ar ol sicrhau fy hun rhag cael fy chwythu yn bendra- mwnwgl gan yr ysgythrwynt, sydd yn chwiban dros gernau y Gleigod, a syrthio ar ben Gelyn Ath- rod tra yn breuddwydio, yr wyf am roddi llongyf- archiad i'r ;,Y TYST CYMREIG, yn ei ffasiwn newydd. Nid ydyw pawb a phob peth yn gwella wrth adael yr hen ffasiwn, a chymeryd at y newydd, yn fwy na hen chwaer a adwaenwn a chryn dipyn o'r yspryd I would if I could ynddi. Aeth Shanw i wisgo bonnet, fel y byddai up to the mark bid siwr; ond, wfft iddi, fe hagrodd ei hunan yn anghyffredin. Pan yn gwisgo het fel menywod y gymydogaeth, yr oedd yn cael pasio yn ddisylw gan bawb fel rhywun arall, ond pan ddaeth y bonnet allan o'r mint ar ben Shanw, fe aeth yn wrthrych erechwen ac estyniad bys oddiwrth holl blant y gy- mydogaeth. Eithr am danat ti, Mr TYST, y mae y ffasiwn newydd yn gweddu i'r dim. Y mae yr olwg arnat yn sionc, cryno, a destlus, heb ddim o'r coeg- falchedd yn agos atat. Byddi lawer iawn yn fwy hawdd i'th gadw yn lan a threfnus; oblegid y mae dy gynwysiad fel rheol yn rhy dda i'w ddistrywio. Llwyddiant mawr i ti yn dy sefyllfa ddiwygiedig. Gobeithio na chei di ddim o'th lethu dan bwys y fath ymgorpholiad o athrylith ag wyt ti yn ddweyd sydd gan dy ohebwyr, a addawsant anfon eu cyn- nyrchion i ti. Gwyddost o'r goreu fod Sylwedydd, er dydd dy enedigaeth, wedi bod yn gefnogwr di- dwyll i ti; ac wedi gwneuthur cymaint drosot yn ei gymydogaeth yn mhob ystyr a'r rhai a organmolir genyt o bosibl. Felly disgwyliaf i ti i gymeryd yn dirion a didramgwydd pob awgrymiad wyt yn gael oddiwrthyf. Ffarwel i ti yn awr, yr wyf bellach yn symud cam yn mlaen' i sylwi ar y rhai a ORTHRYMIR. Twt, meddai rhyw ddarllenydd, y mae digon wedi ei ysgrifenu a llawer gormod wedi ei siarad yn nghylch hyn eisoes. Yr wyf fi yn dweyd wrthyt, nac oes ddim. Dylasid cadw y peth yn fyw a di- orphwys o flaen yr holl fyd gwareiddiedig am fis- oedd o leiaf; oblegid y mae'n ffaith neillduol, mewn adeg neillduol—y mae mor neillduol ac annioddefol, fel y buaswn i, pe buasai y Twr yma ychydig yn uwch, yn ysgrifenu mewn llythyrenau breision ar dalcen yr Haul, fel y byddai enwau gorthrymwyr y bedwaredd ganrif ar bymtheg yn adnabyddus trwy holl gonglau y bydysawd. Digon wedi ei siarad, ac ysgrifenu, yn wir Na choelia i fawr—ysgrifener, siarader, a balder hyd nes bo gwrid yn ngwyneb y dysawdiaid erledigaethus o newydd-loer i newydd- loer, a hyny hyd nes bo yn gas gan eu henaid eu bod wedi bod yn euog o'r fath anfadwaith. Diolch i Dduw pob daioni, am fod cadwynau E. D. 0., W. R. A., G. P. E., yn fyrach na chadwynau Jezebel, Mary, Bonner, Jeffreys, &c., &c., onide buasai creu- londerau ac erlidiau y rhai blaenaf mor andwyol a'r rhai olaf. Yr un yspryd sydd yn erlid pobl yn awr am bleidleisio yn gydunol a llais cydwybod, ag oedd yn fflangellu, carcharu, lladd, a llosgi anwyliaid y nefoedd am addoli y Goruchaf, yn gydanol a llais eu cydwybodau. Dymunaf ddyweyd cyn terfynu ys- grifenu yn y ffordd hon, nad wyf ddim wedi gweled na chlywed fod neb o dirfeddianwyr Toriaidd y wlad lie saif y Twr, wedi dangos unrhyw yspryd digofus at eu tenantiaid a bleidiasant yn groes iddynt, i ddarostwng cymeriad y wlad a'r dref y goleuwyd Canwyll y Cymry,' ac y bu hen feddygon enwog Myddfai yn astudio eu physigwriaeth wreiddiol ac annilynol. Ond beth am y dioddefwyr ? I hyn y gallaf ddy- weyd fel y mae pethau yn ymddangos i mi yn awr na chant ddim o'u gadael i fod yn bel droed i'w gorthrymwyr diegwyddor; ond yn hytrach y bydd iddynt gael cydymdeimlad pawb sydd a pharch i hawliau dyn i weithredu dan argyhoeddiad barn, a rhydd-ewyllys, mewn modd mwy sylweddol na geiriau llyfn, ac echenaid ragrithiol. Y mae'n llawenydd nid bychan genyf ddeall fod y fath unol- iaeth barn, a brwdfrydedd yspryd yn cael ei amlygu yn nghynhadledd Aberystwyth. Gweithiwch chwi swyddogion y mudiad tra y mae cydymdeimlad y wlad yn effro. Taro yr haiarn, tra y mae yn boeth fel y dywedir. Y mae un peth eto a hoffwn yn fawr ei weled mewncysylltiad ahyn nad wyf wedi'i weled ermanwl sylwi yn mhob man, sef enwau y rhai a orthrymir, y lleoedd y maent yn cartrefu, yn nghyda'r anfan- teision neu y colledion y maent wedi ei gael trwy bleidleisio yn unol a'u hegwyddorion yn hytrach na phlygu fel brwyn i orchymyn teg a boneddigaidd (?) my Lords. Os ydyw y 'Rhen Ffarmwr llygadgraff yn gwybod pwy ydynt, gwnaed hyny yn hysbys can gynted ac y byddo yn gyfleus iddo. Dylasai eu henwau fod ar got a chadw am genhedlaeth a chenhedlaeth. SYLWEDYDD.

PWFFYDDIAETH ENWADOL. At Olygwyr y TYST CYMREIG. Foneddigion,—Os yw y term yn newydd, y mae yr arferiad o leiaf yn rhyw ddeng mlwydd oed, ond y mae yn myned yn fwy cyffredin bob dydd, nes poeni pob dyn o chwaeth a geisia ddarllcn y new- yddiaduron Cymreig. Dyma engrhaifft o'r Goleuad-newyddiadur sydd dan nawdd prif ddynion y Methodistiaid Calfin- aidd:— Maer Abertawe.—Da genym hysbysu fod y bon- eddwr gweithgar John Jones Jenkins, Ysw., Grange, wedi ei ddewis yn unfrydol i'r sefyllfa anrhydeddus o faer prif dref Cymru. Mab-yn-nghyfraith yw Mr Jenkins i E. Daniels, Ysw., un o foneddigion urddasol ac haelionus y I Co):tt" yn Eglwys Treforis.' Ie siwr, mab-yn-nghyfraith i un o foneddigion urddasol ac haelionus y I Corff!' Yn enw pob cyf- iawnder paham na hysbysid darllenwyr y Goleuad i ba enwad y perthynai Mr Jenkins ei hun. Oh na, gan na allai y gohebydd ddweyd fod Mr Jenkins yn perthyn i'r Corff, a gan na allai ddweyd chwaith fod ei briod hawddgar yn perthyn i'r Corff, yr oedd yn rhaid olrhain maer newydd Abertawe yn ol i'r Corff rywsut er pwflio'r enwad, a dyma fe—' Mab- yn-nghyfraith i un o foneddigion urddasol ae hael- ionus y Corff.' Hawyr bach, a oedd enwad tad-yn- nghyfraith maer newydd Abertawe yn fwy pwysig nag enwad enwad y dyn ei hun. Ai trwy ei fod yn briod a merch nn o foneddigion urddasol y Corff' y cafodd fyned yn Faer ? Pwy yw Mr Jenkins ei hun, os hyn oil oedd yn ei ddynodi ? Aelod parchus iawn gyda'r Annibynwyr yn Tre- foris yw Mr Jenkins, a gallasai y Goleuad ddweyd am Mr Jenkins ei hun yr hyn a ddywedodd am ei dad-yn-nghyfraith, mai un o foneddigion urddasol a haelionus yr Annibynwyr yn Eglwys Treforis yd- oedd.' Ond na, wnae hi byth mo'r tro fel yna, yr oedd y gair Annibynwyr yn spwylio'r cyfan. Gallasai hefyd ddweyd pe dewisai fod Mr Jenkins newydd fod yn Gadeirydd Pwyllgor Athrofa Aberhonddu, a'i fod wedi rhoddi 20p. at y llyfrgell a 50p. at y Colegdy newydd; a gallasai ychwanegu fod Mr Jenkins yn lie myned i'r Eglwys ar y Sabboth wedi ei ethol yn Faer, yn ddigon o ddyn ac yn ddigon o Annibynwr i fyned i'w gapel ei hun i wrando ei weinidog gallu- og Mr Jones, Treforis, yn pregethu. Ond na, yr oedd eisiau pwffio y Corff,' a thalai hi ddim i ddweyd hyn oil am Annibynwr, ond ei fod yn briod a merch un o foneddigion urddasol ac haelionus y Corff yn Eglwys Treforis. How very sickening!! Do yn wir, fe yrodd y frawddeg yna fi yn right glaf oblegid dygodd i'n cof y lluaws o enghreifftiau o bwffyddiaeth enwadol a welais yn ddiweddar. So & So, Esq., blaenor gyda ni!' Cymerwyd y gadair gan hwn a hwn, yswain, mab-yn-nghyfraith i Mr W., aelod cyfrifol gyda'n henwad ni. Graddiodd Jno. Morris Williams yn ddiweddar yn M.D. Y mae efe yn wyr i deulu parchus y Bolgod, colofnau ein henwad ni yn C-. Y mae Mr M. newydd ei ddewis y drydedd waith i fod yn Faer tref R. Y mae efe yn flaenor defn- yddiol yn perthyn i'n henwad ni. Y mae Mr Jones, Tyddyndraw, newydd ei ap- pwyntio yn un o Ynadon Heddwch sir Efe yw arolygwr ysgol ein henwad ni yn nghapel — Gosoder enwad neillduol yn lie ein 4 henwad ni' a cheir cyflawnder o'r fath hysbysiadau yn y newydd- iaduron diweddaf, a beth yw hyn ond pwffyddiaeth onwadol ? Pa ryfedd :i'r Phariseaid hyny gynt i ymofyn—' A gredodd neb o'r Penaethiaid ynddo ef ?' Y mae y Phariseaid bob amser yn prisio gwerth pob peth wrth yr allanol, tybed mai Phariseaid yn unig sydd yn ysgrifenu'n dragwyddol i ddyrchafu pob penaeth i'r gwynt, neu ynte a yw'r eglwys wedi myned i gymaint o yspryd y byd fel i gredu mai cyngor Barnum yw yr unig ffordd ddiogel i wir lwyddiant,A(Ive)-rize, Advertize.' Tybed mewn difri, mai advertizio y penaethiaid yw y grand secret of success y dyddiau hyn. Da chwi, Mri Golygwyr, edrychweh i fewn i'r cwestiwn pwysig hwn, ac os cowch allan fod gwir angenrheidrwydd er llwydd- iant enwadol i bwffio'r penaethiaid, cyhoeddwch ar frys list fawr o benaethiaid Independia, a chofiwch gyhoeddi mai Annibynwr oedd yr anfarwol George Peabody yr anrhydeddir ei goffadwriaeth y dyddiau hyn gan wledydd pwysicaf y byd. Yr wyf yn sicr nad oedd ei Fodryb na'i Nain, ei Gefnder na'i Gyf- nither, na'i Daid, nac oeddynt, na chwaith ei bed- werydd hendaid ar ddeg ddim yn perthyn i'r I Corff onide buasai gohebydd parchus Dyffryn Tawe wedi cyhoeddi hyny yn y Goleuad. CERSON.

BBBAKFAST.—EPPS'S COCOA.—GRATEFUL AND COMFORTING —The very agreeable character of this preparation has ren- dered it a general favourite. The Civil Service Cazette remarks The singular success which Mr. Epps attained by his homoeopathic preparation of cocoa has never been surpassed by any experimentalists. By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operations of digestion and nutrition, and by a careful application of the fine properties of well-selected cocea, Mr. Epps has provided our breakfast tables with a delicately flavoured beverage whieh may save us many heavy doctors' bills." Made simply with boiling water or milk. Sold only in t lb., J lb., and 1 lb. tin-lined rackets, labelled —JAMES EPPS & Co., Homoeopathic Chem- ists, London.

ADDYSG. .At Olygwyr y TYST CYMREIG. Foneddigion, Gan fod Addysg yn bwnc mor bwysig, ac yn sicr o ddyfod dan sylw y Senedd yr eisteddiad nesaf, darfu i ni fel Ymneillduwyr o bob enwad yn y dref hon, yn aelodau a gweinidogion, yn Gymry a Saesoii, i gyfarfod dro aroltro igydmaru golygiadau a cheisio cyrhaedd syniadau cywir ar y cwestiwn, a syniadau arno cyson a'n daliadau fel Ymneillduwyr. Diwedd y cynhadleddau hyn o'n heiddo fu, i'r cyfeillion benderfynu yn unfrydol i gylchlythyr gael ei anfon allan wedi ei arwyddo gan y Parchedigion Edward Matthews, Nathaniel Thomas, a minau, i ofyn barn prif ddynion Deheudir Cymru'am y priod- oldeb o gynal cynhadledd gyffredinol i ymgynghori ar y pwnc cyn i'r Senedd gyfarfod. Ofn cymeryd gormod arnom, ac felly i ryw rai farnu ein bod yn ymyrgar, a barodd i ni gyfyngu ypeth i'r Deheudir. Anfonasom allan ddau cant o gylchlythyrau at ber- sonau yn mhob enwad y meddyliem eu bod yn cymeryd dyddordeb yn y mater. Cafwyd atebiad oddiwrth yn agos i un o bob dau, ac oil ond dau yn benderfynol dros alw cynhadledd mor fuan ag y byddai modd. Pan yn Aberystwyth yn y gynhadl- edd ddiweddar, cyfarfu oddeutu 60 yn ystafell feraf y Brifysgol, boreu dranoeth. Yr oedd yn bresenol lawer o'r Gogledd, ac o Liverpool, yn gystal a rhai o'r Deheudir, ac amlygwyd dymuniad cryf ac un- frydol ar i'r gynhadledd gael ei heang-u fel ag i gyn- wys Cymru i gyd. Dydd Llun, Tach. 22ain, cyfarfu y pwyllgor Ileol yma, a phenderfynwyd yn unfrydol fod y gynhadl- edd yn ol dymuniad y cyfeillion yn Aberystwyth i gynwys Cymru olZ-ei bod i gael ei chynal yn Aber- ystwyth, dechreu Ionawr, 1870-a bod y Gohebydd a'r Parch. D. Charles, B.A., i'w galw yn nghyd a threfnu yn briodol ar ei chyfer fel y byddo yn gyn- hadledd effeithiol. Nis gallesid ei hymddiried i well dwylaw. Yr anhawsderau mawrion a deimlid yma yw y rhai canlynol:— 1. Sut y gall Ymneillduwyr yn gyson a'u heg- wyddorion bleidio rhoddi arian y Llywodraeth at Addysg grefyddol ? 2. Sut y gellir gwrthwynebu y Pabyddion i gael arian y wlad at ;eu haddysg hwy, os derbyniwn ni arian at addysg grefyddol ein hunain ? 3. Sut mae delio a'r ysgolion presenol os awn i mewn i'r Senedd yn unol a phenderfynol dros addysg dymhorol ac ansectaraidd ? Da chwi, Mri Gol., rhoddwch bob help i'n goleuo ar y pethau hyn cyn Cynhadledd Aberystwyth. Caerdydd. JOHN DAVIES.

GAIR AT Y I MEUDWY.' Anwyl Syr,-Goddefwch i mi eich hysbysu nad Bardd Nantglyn ydoedd awdwr gwreiddiol y llinell a ddyfynasoch yn eich llythyr nerthol a ymddangos- odd yn y TYST ar y 12fed Tachwedd, sef I Bibl i bawb o bobl y byd.' Awdwr gwreiddiol y llinell ydoedd y diweddar fardd Robert William, o'r Pandy Isaf, Trerhiw-waedog, ger y Bala, ac athraw barddonol y diweddar Barch. John Jones, M.A. (loan Tcgid). Ymddangosodd yr englyn sydd yn cynwys y llinell uchod, am y waith gyntaf, yn y Drysorfa Ysbrydol, dan olygiaeth y di- weddar anfarwol Thomas Charles, o'r Bala, a hyny flynyddoedd lawer cyn i Bardd Nantglyn ei defn- yddio. Y mae yr englyn fel y canlyn :— Llyfr doeth yn gyfoeth i gyd—wych lwyddiant A chleddyf yr ysbryd; Gair Duw nef ydyw hefyd, Bibl i bawb o bobl y byd.' Bu Robert William, o'r Pandy, fel ei gelwid, farw yn hen ac yn llawn o ddyddiau, yn y flwyddyn 1808. Ceir yn ngwaith barddonol loan Tegid, a gyhoedd- wyd yn Llanymddyfri ychydig flynyddoedd yn ol, gywydd o farwnad iddo, yn yr hon y mae y doeth- awr Tegid yn cydnabod ei rwymau iddo am ei addysg foreuol yn rheolau barddoniaeth ein cenedl. Gyda golwg ar weithiau barddonol Robert Wil- liam, o'r Pandy, y maent oil o'r bron yn aros heb eu cyhoeddi. Eithr y mae swm mawr o honynt yn meddiant ei berthynasau, ac yn ei lawysgrif odidog ef ei hunan. Ac fel y digwyddodd y ffawd, daeth i feddiant ysgrifenydd hyn o linellau luaws o'i law- ysgrifau barddonol, y rhai a orweddent yn drefnus am flynyddoedd yn llyfrgell y diweddar TEGID. Ac efallai, pan geir hwyl a hamdden, y ceisir i rai o honynt gael ymddangos yn y TYST CYMREIG. Yr eiddoch yn gywir, BROGAN.