Y Tyst Cymreig

D A L IE R SYLf, Bydd i Mr. vV. Jones, Goruchwyliwr Swyddfa y Tyst CYTI-RPE, IG, ymwolcd a pharthau o'r De yr wythnoshon; a dymunir ar i'r holl Ddosbarthwyr sydd heb dalu barotoi ar I gyfer ei ddyfodiad.

J Œi QttYzt Qtûntuifr ii 2'si. c'/ivi/' hereinr lie —ci eirdcCu Jlho!) <trdal J)jdd iddo; JJw//r h/jd'-r lb. y rhodio, JloVr o hyd ar ei air o C,-WENE--tt, GORPI-IENAF 26,1869.

AGOBIAD Y SUEZ CANAL. Yr wythnos ddiweddaf cymerodd Ie un o'r digwyddiadau hyny a gofnodir mewn hanes- yddiaeth, ac a drosglwyddir i'r oesau a ddel fel un o brif orchestion gwareiddiad, ac un o brif ryfeddodau y byd. Ar yr 17 eg o'r mis Z, hwn, wedi blynyddoedd meithion o lafur, wedi gwario miliynau ar filiynau o gyfocth, wedi amlygiad o ddewrder di-droi yn ol a dyfal- barhad diflino, agorwyd y gamlas sydd yn uno Mor y Canoldir a'r Mor Coch. Antur- iaeth ydyw hona siomodd ddisgwyliadau llawer oes, ac a ddyrysodd gynlluniau llawer to o beir- ianwyr. Bu y Pharoaid a'r Plotomiaic1 yn yr hen amseroedd, pan yn ysgwyd teyrnwialen gwlad yr Aipht yn ceisio cyflawni yr orchest- gamp, ond methodd adeiladwyr y Pyramidiau a gorchfygu yr anliawsderau i gydio y ddau for a chadwen o gelfyddydwaith dynol. Ehyw un nilynedd ar ddeg yn ol pan son- iwyd gyntaf am dori y gamlas chwarddai daroganwyr doeth am ben y fath gynygiad, a gwrthwynebid ef yn gryf gan wladweinwyr a lyncnt fyth a hefyd wrth hen ddrychfeddwl Balance of Power. Pan ddygai M. de Lcsseps ei gynllun allan gyntaf, gwnaed ef yn destun dadleuaeth frwd yn Nhy y Cyffredin. Siaradai Palmerston, yr hwn a ystyrid ar y pryd yr awdurdod uchaf ar y pwnc mown ystyr gyd-wladwriaethol, yn wresog yn erbyn y peth, a dangosai y perygl dirfawr o ddaduno yr Aifft oddiwrtli lywodraeth Twrci, a thrwy hyny ei gwneyd naill ai yn dalaeth annibynol beryglus, neu ynte yn dalaeth ddar- ostyngedig i wlad arall mwy peryglus fyth i'r wlad hon ac i'w meddianau cang yn y dwyrain. Ar yr un adeg cyfododd Robert Stephenson ar di draed, un o beirianwyr pcnaf yr oes, cyn- ilunydd y Britannia Bridge a'r Montreal Bridge yn Canada, ac yn nghanol dystawrwydd mud y Ty, datganodd ei farn bwyllog ar y mater, wedi ymweled a'r lie, a eherdded bob cam o'r naill for i'r llall, fod y gwaith yn an- mhosibl. Mr. Gladstone oedd yr unig un o bwys a gymeradwyai yr amcan, ac y mae doethineb a chraffder proffwydol yn mron yn adsain yn ei eiriau wrth eu darllen heddyw yn swn y newyddion diweddaraf. Canlyniad y ddadl hono pa fodd bynag fu i wneyd pobl y wlad hon yn ddifraw yn nghylch y mater a bu raid i M. do Lesseps chwilio am gynnorthwy oddiwrth ei gydwladwyr ei hun yn Ffrainc. Symudwyd un rhwystr mawr oddiar y ffordd trwy i Sultan Twrci roddi ei gydsyniad i'r amcan, a bu hyny yn foddion i ennill cyn- northwy gweithredol Llywydd yr Aifft, yr hwn sydd mewn enw yn unig yn fath o raglaw o dan ei Eawrhydi Twrciaidd. Gwnaed amcan- gyfrif o'r gost ar y dechreu yn wyth miliwn o bunau; ond y mae wedi costio gymaint ddwy- waith yn barod, a diau y gwerir llawer etto ar y gwaith cyn y bydd wedi ei orphen. Diwrnod mawr i Gynllunydd a Llywydd yr orchest benigamp, ocdd dydd Mercher diwodd- af, pan yr hwyliodd Ilynges o longau o Port Said yn Mor y Canoldir i lawr i Ismaila, haner y ffordd rhyngddynt a'r Mor Coch. Ar eu byrddau yr oedd Y merodres Ffrainc, Rhaglaw yr Aifft, Ymerawdwr Austria, Tywysogion Prussia, Holland, a Hesse, a Phrif-negesyddion holl deyrnasoedd y ddaear, yn nghyd a llu mawr o'r ymwelwyr mwyaf urddasol. Aethant drwodd yn llwyddianus, a dywedir fod llongau eraill o'r Mor Coch wedi en cyfarfod, ac felly cyhoeddwyd i'r holl fyd fod y gamlas yn agored o'r naill ben i'r llall, a bod ynddi ddyfroedd nofiadwy i'r llongau mwyaf. Yn nghanol y cyffro mawr i gyd nid oedd yno neb mor dcligyffro a M. de Lesseps arwr y dydd. Pan y cyfododd i siarad wrth fwrdd y wledd, gallesid maddeu iddo am ychydig o ymffrost, am dipyn hunanglod, am ryw ar- ddangosiad bychain o falchder. Ond, na, ni siaradodd air am dano ei hun, nae am y rhwystr- au aneirif a orchfygasai. Yr oedd fel yn

<!0Ul1trdg 7 DAN OLYGIAETII, Y Parchecligioll VV. Hoes, D.D., J. Thomas, N. Stephens, a W. Roberts, Liverpool; a J. Davies, Caerclycld. Cyfrifa yn mysg ei ohebwyr rai o lenorion blaenaf ein cc-iiedl-rh-,ti o honynt yn rheolaidd, ac eraill yn achlysurol. Mae y rhai a ganlyn yn mysg ei feddian- wyr, neu wedi ysgrifenu erthyglau ar destynau gwladol neu oglwysig, ac yn addaw gwneud hyny hefyd eto: —Y Parchedigiou J. B. KUsby Jones; "W". Ambrose (Emrys), Portmadoc; E. Thomas (Ap Vyehan), Ban- gor; D. Roberts (Dewi Ogwen), E. Evans (Herber), R. Ellis (Cynddelw), Caernarfon; D. Griffiths, Port- dinorwic; R. "Williams (Hwfa Mon), Llundain A. J. Parry, Liverpool; D. Jones, B.A., Merthyr; E. Ste- phen, Tanymarian W. Evans, Aberaeron O. Evans, Llanbrynmair; J.Lewis, Henllan; J. Peters, Bala; T. Johns (Taborfryn), Llanelli; W. Thomas (Gwilym G-wenffrwd); T. Bees, D.D,, Abertawo; B. W. Grif- fith, Bethel; D. Oliver, Llanberis W. J. Morris, Pont- ypridd; H. Oliver, B.A., Newport; D. Row-lands, B.A., (Dewi Mon), Trallwm E. Oweii, Clycltelt: O. Jones, Ystalyfera H. Bees, (Jaer; W. Griffith, Caergybi; H. Jones, Cemaes; J. M. Prytherch, vVern; S. Evans, Hebron W. Morgan, Caerfyrddin; W. Roberts, Aberhonddu J. B. Jones, B.A.,Penybont; J. Davies, Taihirion; L. Probert, Bodringallt; T. Ll. Jones, Machen; W. Nieliolsoii (Bklad Mon), Trefiys; W. Thomas, Whitland; T. Thomas, Glandwr; R. Hughes, Cendl; E. Hughes, Penmain; W. Jones, o India; H. E. Thomas, o America T. Thomas, o Africa; Moistri P. Mostyn Williams; J. Ceiriog Hughes; C. R. Jones, Llanfyllin; J. Williams, Trecynon; W. Tegorin Hughes, Gweirydd ap Rhys, T. Williams, Goitre, yn ngliyda lluaws o weinidogion a lleygwyr galluog eraill. =- :¡;I/o;o.or;II":4.=,'=-"1I¡

» CANYS Y MAE AliGrLWYDDI LAWELt." Oes y mae, many lords yn y bycl yma bob amser, canys y mae pob dyn am fod yn lord hyd y gallo. Y mac yn perthyn i'n llywodraeth dy o lords, nad oes ganiatad i neb ond lords i eistedd ynddo fel aelod o hono. Ond y mae gan y llywodraeth y gallu a'r awdurdod i ych- wanegu fel y y gwelo achos at nifer aelodau y Ty, drwy greu Arghvyddi newyddion o'r rhai nad oeddynt o'r blaen ond ysweiniaid neu far- wniaid. Creodd y prif wcinidog, Mr. Glad- stone, yn ddiweddar ddeg o Arglwyddi no- wyddion o'r cyfryw ddefnyddiau i fod at wasanaeth ei lywodraeth yn y Ty hwnw. Yr oedd yr liolbul a gafodd gyda phasio y mesur i ddadgysylltu a dadwaddoli yr Eglwys yn yr Iwerddon, a rhai mesurau ereill, trwy y Ty hwnw, yn gwneud hyny yn angenrheidiol. Cafoclcl pob llywodraeth ryddfrydig boon a thraferth bob amser yn y mesurau diwygiadol, o herwydd gwrthwynebiad Ty'r Arglwyddi iddynt. Y mae rhywbeth yn naturiol i lord fod yn Dori, ac yn wrthwynebwr i bob symud- iad rhyddfrydig, canys y mae efe yn ofni y gwasga y cyfryw fosurau ar awdurdod gys- r., segredig y lordiaeth. Peth anuymunol iawn i lord ydyw clywed gwerinwr yn son am ci iawnderau a'i hawliau, a'i gydwybocl bolitic- aidd, canys y mae ofe yn barnu na ddylai neb o'r dosbarth hwnw son na meddwl am y fath bothau, mai ciddo priodol y lords yn unig ydy w pethau felly; ac mai dyledswydd a braint y werin ydyw rhoddi eu hewyllysiau i fyny yn dawel i'w hewyllysiau hwy. Eelly y mcddyl- ia, ae y llcfara y rhan fwyaf o lords y ty yn Llundain, ac y meddylia ac y gweithreda llawer o lords y tir ar hyd y wlad, yn neilldu- 01 folly yn Nghymru; yr hyn a achosodd y cyfarfod mawr yn Aberystwyth yr wythnos ddiweddaf, yr hwn oedd y wers a'r rhybudd mwyaf difrifol a gafodd lords Toriaidd Cymru yn eu hoes, a gobeithiwn y dysgant ddoethineb oddiwrthynt. Ond creaduriaid anhawdd iawn i'w dysgu ydyw lords. Ymaflodd eu Ty hwy lawer codwm a'r Ty Cyffredin a'r wlad, o dro i dro, a'u gorthrcchu a gawsant yn mhob cyn- nyg, ond ni ildiant. Trowyd hwynt allan o'u Ty yn amser gweinyddiaeth Cromwell, a dod- wyd house to let, yn eu ffenestri,—ac fe fydd John Bull yn bygwth weithiau gwneyd yr un peth eto. Y mae Mr. Gladstone yn awr am ventilaiio yr hen dy—gwneyd mwy o wastad- rwydd rhwng y ddau lower ynddo, er mwyn gallu o hono gario y mesurau o ddiwygiad sydd mewn golwg ganddo i'w dwyn ynmlaen, gyda mwy o rwyddineb. Y mae yn ffaith yn hanes Ty'r Arglwyddi na ddarfu i lywodraeth Doriaicld o bryd i bryd, greu ond ychydig o Argl wycldi mewn cymhar- iaeth a chreadigaethau yr arweinyddiaeth Whigaidd, a hyny o herwydd na fyddai un angen am hyny, oblegid fod y mwyafrif Tory- aidd yn ddigon cryf yn y Ty bob amser i ateb eu holl ofynion hwy oddiwrtho er cario eu mesurau yn eithaf rhwydd trwyddo, pan y byddai yr wrthblaid, pan fyddai hi mewn aw- durdod, dan yr angenrheidrwydd lawer tro i wneyd, er lluosogi nifer ei phleidwyr yn y ty hwnw, er gwneycl y ddau allu yn fwy cyfartal ynddo, fel y byddai gan y llywodraeth leiafrif respectable beth bynag yn y Ty. Y mae y Toriaid yn ddiau yn ddig iawn wrth Mr. Gladstone am iddo greu cynifer o Arglwyddi, ond nis gallant ei foio, gan fod y cyfansoddiad g-ffladyddol yn rhoddi hawliddo wneyd. Bydd yn llawer haws iddo gario ei fesurau rhydd- frydig mewn canlyniad.