Y Tyst Cymreig

-== 'lilt> '11 Y SER GWIBIOG. Tr oeddwn wedi meddwl am ysgrifenu erthygl Misational ar y testyn uchod erbyn y TYST hwn, a mawr oedd fy awydd am fod yn llygad-dyst o'r &awod fawr o sSr gwibiog a chvnffonog oedd i neud eu hymddangosiad rywbryd rhwng nos ener a nos Sul diweddaf. Cawswn y fraint o WeIed yr olygfa ysplenydd yn mis Tachwedd, 1866. Y pryd hwnw ymddangosai y wybren yn llawn o dan gwyllt, fel pe buasai y ser yn eu graddau wedi yned_ i ryfela a'u gilydd. Yn debyg i'r rochets a yngir i fynv mewn fireworks cyffredin ymsaethai y meteors ar draws yr eangder, ond eu bod yn rhagori cymaint arnynt ag y mae swn taran yn ragori ar Wmbyliad trol ar y ffordd fawr. Ymddangosai y pen yn dan byw cyneuol yn taflu allan ffiachiadau o amryw liwiau yn ddiorphwys, tra yr ymestynai ac V ymledai y gynffon nes cyrbaedd dros ran fawr o'r Ur:ff°n> ac ufel Uosgedig yn ymbelydru o lioni fel ymfer o ddiemwnt llachar. Gwelid chwech neu aith o'r ser gwylltion hyn ar unwaitli ar rai adegau el seirph tanllyd yn arllwys dialedd a dinystr o'u arngyleh. Yr oedd yr olygfa fwyaf arddunol a elais erioed. Digwyddais daro ar y Rhen Ffarm- r nos Wener, ac y mae ef fel y gwyddoch yn gryn 8eryddwr a bardd. Penclerfynasom aros i fyny i 0 a 1 .-r S^r' 0n<^ we(^ ddisgwyl gwelsom nad cl dim gobaith am eu gweled gan drwchder y ymylau a orweddent rhyngom a maes yr olygfa. os Sadwrn wedi hyny nid oedd ddim gwell., Caw- oingip-drem ddechreu'r nos ar Gyd-ser yr Arthfawr (Ursa major), ond cyn i'r Llew bach (Leo minor) yr oedd gwyneb y nef serenog wedi ei gor- Jddio a niwlen ddudew. Yr un fath drachefn nos ul, nid oedd dim modd cael golwg ar y ser gwaitb yfedd Ner fy Nuw.' Dywedai 'Rhen Ffarmwr' Q noson yn ei ddull digrifol ef, Os na chawn eu sWeled acw, cawn eu gweled hwyrach yn y Mercury °ru. Bum yn chwilio am danynt yno ond heb eu irwi;r a° ycliydi8' iawn a ymddangosodd i neb S r'C|-i a^'r new.yddiaduron. Gwelwyd rhyw nifer yn Gotland nos Sadwrn, ond nid oeddynt yn debyg i'r welwyd yn 1866. ^Tae llawer damcaniaeth wedi cael ei cliynyg yn ^ghylch yr achos o'r meteors hyn a'u hymddangosiad ar ryw adeg neillduol. Bernir yn gyffredin gan aturiaethwyr mai rhyw fath o geryg tanllyd ydynt yn cael eu taflu allan o gorph eiriasboeth yr haul yn lorphwys. mis Tachwedd dynesa y ddaear yn ei thymor agos i drogylch yr haul fel ag i ddwyn y 1neteors yn weledig i ni sydd yn troedio arni. Er rne)r ofnadwy yr olwg arnynt ni chlywsom eu bod yn achosi dim dinystr. Mae yr Hwn sydd yn trefnu ffordd i fellt y taranau wedi trefnu llwybrau y 8-Wylltfilod serenog hyn fel y gallwn edrych a synu ht eu gwychder ar eu taith fwrlymawl i dclifancoll eb ofni niwaid.

FFRAINGC. Mae rhyw anesmwythder anfoddog wedi ymaflyd yn y wlad hon sydd yn peri blinder nid bychan i feddwl Napoleon, ac yn creu rhyw arswyd pryderus 3^ raeddyliau ei dynion goreu. Dygir yn mlaen noliadau Paris ar yr 21ain a'r 22ain o'r mis hwn. 11 mhlith yr ymgeiswyr y mae un Rochefort, gol- Ygydd rhyw gyhoeddiad bychan o'r enw Lanterne. ynwysai y cyhoeddiad hwnw yr ymosodiadau bryntaf yn erbyn yr Ymherawdwr a'r Ymherodres, ^r Tywysog ieuangc. Bu raid i Rochefort ffoi i 13eIgium yn ddiweddar am iddo glwyfo rhyw olyg- ydd arall trwy ymladd ornest. Caniataodd yr Ym- erawdwr iddo ddyfod yn ol, er ei fod yn elyn pro- Y mae Sedru Rollin hefyd yn ymgeisydd, Pa wedi gwneud ei ymddangosiad yn jlv 18 a gwrthoda gymeryd y llw gofynol, yr y^n a i hanghymwysa ar unwaith i fod yn aelod. ;^Tdd bwysicaf ydyw fod dynion o nodwedd 1 ha + -S ^aor<! yn cynal cyfarfodydd i ymgynghori iaetl gwrthwyiieljiad unol ac egniol i ddeddfwr- „ 1 y Oyngor y senedd-dymor nesaf. Disgwylir a phryder am daiwedd y pethau hyn.

YR AIPHT. gWv '?, y can"^ trwy bentir Suez i gael ei agor mewn Wii a rhwysg anarferol yn nghorph y mis law Ymherodres Efraingc, Rhag- 0 yr ^ipht, Tywysog Brenhinol Prwssia, a lluaws "iolwyr o bob teyrnas yn Ewrop. Yn ol y ^dwf S vec^a^' ni<l oes yno dros ugain troedfedd o laH ,,r ar y °wM, ac y mae y draul o gadwy gam- las yn agored yn anferth.

UNDEB CERDDOROL BETHEL, ARFON. Ymgyfarfu pwyllgor yr Undeb uchod yn Cwmy- glo nos Fawrth, y 9fed o'r mis hwn. Prif amcan y cyfarfod ydoedd taflu golwg dros yr hyn a wnaed yn yr amser a basiodd gan yr Undeb. Mae yr Un- deb wedi gwneuthur dirfawr les i'n canu eynulleid- faol. Wedi treulio peth amser i fwrw golwg dros y gorphenol, dechreuwyd rhagdrefnu ar gyfer y dy- fodol, a phasiwyd yn unfrydol y penderfyniadau eanlynoL- 1. Ein bod i gael Cymanfa Gerddorol eto yr haf nesaf. 2. Ein bod gyda Ilawenydd yn derbyn Undeb Z!1 Penygroes, Llanllyfni, i'n Hundeb, ac yn anog Un- deb Bangor i ymuno a ni. 3. Fod Pwyllgor Cyffredinol i ymgyfarfod yn Vestry Room Salem, Caernarfon, dydd Sadwrn, y 27ain o'r mis hwn, am 2 o'r gloch y prydnawn, i ethol tonau a threfnu pethau ereill angenrheidiol. Taer ddymunir i gymaint a all o weinidogion yr Undebau uchod i ddyfod i'r Pwyllgor Cyffredinol.- W. J. W., Ysg.

CYFARFOD CHWARTEROL MON. Ymgasglodd y brodyr yn lied gryno i Bodffordd, ar y Llun a'r Mawrth, y laf a'r 2il o Dachwedd, i gynal y cyfarfod hwn. Y gweinidogion yn bresenol oeddynt y Parchn. W. Griffith, a Davies, Caergybi; R. E. Williams, Beaumaris Hughes, Gwalchmai; Jones, Cemaes Roberts, Niwbwrch; Owen, Llan- gefni; Lewis, Pentraeth; Owen, Berea; Davies, a Hughes, Rhosymeirch; Roberts, Llanfachreth; a Rees, CapelMawr. Pregethwyr:—Meistri Roberts, Treban Thomas, Llangefni; Jones, Bodedern Jones, Rhosymeirch; Jones, Caergybi; a Vulcan Davies. CenhadauMeistri Roberts, Penymyn- ydd; Williams, Rhosymeirch; Griffith, Cana; Hughes a Parry, Llanerchymedd Parry, Gwalch- mai; Owen, Llanfairyborth; Hughes, Glan'rafon; Williams, Sion; Thomas, Moelfro; Owen, Menai Bridge a Jones, ac eraill, o Bodffordd. Darllenodd y Cadeirydd lythyr oddiwrth y Parch. J. Thomas, Liverpool, mewn perthynas i gyfrifon y gwahanol eglwysi yn ein sir tuag at yr ymdrech Dau-can'- mlwyddol, a chafodd arwydd gyhoeddus o barod- rwydd y cyfeillion i gydsynio a'i gais, yr.hyn a daer gymerir genym. Hefyd llythyr oddiwrth Mr H. Lewis, Liverpool, yn ymesgusodi ac yn gofLdio o herwydd ei absenol- deb, ac yn adgoffa i ni y drysorfa a fwriedir ei gwneud genym tuag at ddileu dyledion ein capelau. Bu ymddiddan cyfcillgar ar y pwne pwysig hwn, a chafwyd addewidion ychwanegol at y rhai oedd eis- oes ar y llechres, yn nghyda phenderfyniad fod i bob eglwys jongyrtghori beth a allent ei wneud, ac anfon y manylion o hyny i ofal y Parch. W. Grif- fith, Caergybi, yn ddioed. Y mae amryw eglwysi yn bwriadu casglu lp. ar gyfer pob aelod ynddynt. Y Cadoirydcl wrth g-yflwyno y Parch. Mr Rees, Capel Mawr, i sylw a chariad y frawdoliaeth, a ddy- wedai fod yn hyfrydwch mawr ganddo weled y cyf- newidiad gwerthfawr oedd wedi ac yn cymeryd lie yn yr eglwysi oedd heb weinidogion, a bod lie i gredu y bydd y bylchau hyn yn cael eu llenwi yn fuan. Cynhelir y cyfarfod nesaf yn Bryngwran, ar y Llun a'r Mawrth, y 7fed a'r 8fed o Chwefror, 1870. Manaw. THOS. WILLIAMS, Ysg.

ABERTAWE A'R CYLOHOEDD. Dydd Mawrth diweddaf, etholwyd J. J. Jenkins, Ysw., Treforris, i lanw cadair prif ynad Abertawe gyda chymeradwyaeth unfrydol y Cyngor. Nid oes rhyw lawer iawn o amser er pan oedd y bonedd- wr hwn yn gweithio a'i ddwylaw ei hun; ond mae yn awr yn cyflogi canoedd o ddynion i weitbio iddo ef, ac wedi cyrhaedd yr anrhydedd uwchaf a all tref Abertawe ei rhoddi iddo, sef bod yn Faer am 1869- 70. Rhagor ofath Jenkins godo ynmysg ein meistri. Gyda llaw, mae Cynhadledd fawr Aberystwyth i fod yforu, ac y mae Jenkins wedi ei benodi i fod yn un o'r ddirprwyaeth sydd i gynrychioli Treforis ac Abertawe ynddi; ac y mae y Western Mail yn ei alw i gyfrif, am ei fod yn dangos ei hun yn ddyn plaid; ac os coelir y Mail, mae wedi tramgwyddo rhai o'i gyfeillion goreu, y rhai wrth gwrs sydd yn gweled ac yn gwneud pob peth yn iawn. Pe buasai pethau yn bod fel arall, buasai pob peth yn all right, ond gan fod Rhyddfrydiaeth yn tynu cymaint o sylw yn y Dywysogaeth, mae'n rhaid, yn ol athrawiaeth y Toriaid, fod pob peth yn cael ei wneud o chwith. Mae Cwintawe yn cael ei fritho a gweithiau glo, ac y mae wedi bod yn weddol rydd o ddamweiniau, yn enwedig gan yr elf en danllyd; ond Iioreu dydd Iau diweddaf, cymerodd tanchwa le mewn gwaith o'r enw Hendreforgan, drwy ba un y lladdwyd chwech o ddynion-dau yn briod—un yn gadael gweddw a saith o blant, a'r llall weddw ac un plen- tyn, tair ar ddeg oed oedd y ieuengaf. Saif y gwaith yn agos i orsaf y Gwys, ar y junction perthynol i reilftyrdd y Swansea Vale a'r Llanelly Railway Co., mewn cwm bychan ychydig ar y naill du i Cwm- tawe, yn gydiad siroedd Morganwg, Caerfyrddin, a Brycheiniog, fel mae tri o'rcyrff yn Morganwg, dau yn Caerfyrddin, ac un yn Brycheiniog. Cynhelir tri trengholiad. Dechreuwyd un Morganwg dydd Gwener ac wedi ymchwiliad ar y eyrff, gohiriwyd ef hyd dydd Gwener nesaf. Dylasai fod genyf adroddiad o eisteddfod y Music Hall, ond nid oes yrun genyf, ond fod y gwobrwyon wedi myned y rhan fwyaf oil i gor Morfydd Glan- tawe. Nid oedd yno gystadleuaeth ar y prif dder-. nyn—ni ddaeth ond cor Morfydd yn mlaen ar hwnw Aeth etholiad y Cyngor Trefol heibio yma pyth- efnos i heddyw, fel pob rhan arall o'r deyrnas, a gadawyd y tafarnwr y soniais am dano o'r blaen heb un eisteddle, a phwy ond efe syddyn cwyno am bribery treating, &c.; a beth feddyliech chwi, mae yn rhaid ei bod bron myned i'r pen ar dafarnwyr cyn eu bod hwy yn gorfod dyfod allan i achwyn ar lwgr- wobrwyaeth, pan mai eu masnach hwy ydyw y cyf- rwng i lwgrwobrwyo. O'r holl gynlluniau i lwgr- wobrwyo sydd gan lygrwyr y dosbarth tlotaf yn y wlad, nid oes yr un o honynt yn y trefydd heb fod yn dal cysylltiad a'r fasnach yn y pethau meddwol y rhai sydd yn byw mewn tai glass, gochelwch daflu cerig, a chymered ymgeiswyr am swyddau ac ethol- wyr rybudd oddiwrth fygythiad y tafarnwr hwn i godi yr achos i'r Queen's Bench i wneud yr etholiad yn ddirym, i beidio patronisio masnach sydd a'i han- fod mewn Ilygredigaeth, rhag iddi yn y diwedd droi yn ol a'ch niweidio. Byddai yn beth eithaf rhes- ymol i garwyr rhinwedd a chrefydd i beidio cefnogi neb i swyddau o'r fath ond un o gymeriad difrych- eulyd, or hyn lleiaf na fyddo yn dilyn oferwyr, cyf- eddachwyr, a diotwyr. Byddai gobaith drwy hyny gael dynion o werth moesol i lenwi swyddau a chyngorau gwladol. Prydnawn dydd Sadwrn, tra yr oedd yr express train 11-45 o Paddington i New Milford yn nesu at Bont Llwchwr, daeth y guard sydd o flaen olwynion blaenaf y pentref ar draws cerig mawrion wedi eu gosod ar draws y rheiliau, gyda'r bwriad i ddym- chwelyd y tren; ond i ba ddyben sydd ddirgelwch, yn gystal a phwy wnaeth hyny. Ni ddigwyddodd dim i'r tren ond tori yr iron guard, a rhoddi ychydig ysgydwad i'r peiriant. Ni theimlodd y teithwyr ddim. Gorfu i'r tren aros yn agos awr yn Llanelli i adgyweirio y dctmage. Dyna un o anfanteision teithio cyflym, y gallai canoedd gael eu lladd ar darawiad gan y peth lleiaf. Mae yr achos uchod yn I awr yn llaw yr heddgeidwaid.

FFESTINIOG. CYMDBITHAS Y BEIBLALt. Cynhaliwyd cyfarfod blynyddol y Feibl Gymdeithas yn Neuadd y Farch- nad nos Lun, Tachwedd Sfed. Llywyddwyd y cyf- arfod diweddaf gan y Parch. Robert Parry (T. C.). Wedi dechreu trwy ddarllen a gweddio, galwodd y llywydd ar y Parch. Z. Mathers (A.) i anerch y cyf- arfod, yr hwn a wnaeth ychydig o sylwadau yn lied fywiog, ond miniog a phwrpasol dros ben. Wedi hyny, galwyd ar y Parch. William Ambrose (Em- rys), Porthmadog, i gynrychioli y fam-gymdeithas. Hwyrach y dylem gryhwyll mai y Parch. John Mills oedd wedi ei benodi i hyn, ond rywfodd lludd- iwyd ef. Ond beth bynag am y siomedigaeth a gawsom yn y gwr parchedig uchod, gallwn sicrhau darllenwyr y TYST ein bod wedi cael ein boddhau yn y goleuni a roddodd Mr Ambrose i ni ar weithred- iadau y gymdeithas ar y cyfandir, a'r anogaethau effeithiol a gawsom i'w chynorthwyo rhagllaw yn ein cyfraniadau. Y 'TYST' YN EI FFURF NEWYDD.—Pan ddaeth gyntaf i'n Haw, yr oeddem yn myned braidd o'n pwyll, oherwydd ein bod yn methu a chael pin na nodwydd ac ede i sicrhau ei ddalenau ynghyd, er cael gweled beth oedd ynddo. Buasai yn well genym ar y munud hwnw yr hen blygiad, onddaeth- om i ymgymodi ag of yn bur fuan. Bu y cymydog- ion yma yn mesur ac yn pwyso ei wisg allanol, ac yn ei gymharu a newyddiaduron ereill, y rhai sydd gymaint arall eu pris; a da oadd genym ei fod yn dal ei dir yn yr ystyr yma. Wedi hyny, barnwyd ei gynwysiad tufewnol. Yr ydym yn eithaf sicr y saif ar uchelfanau y maes Ilenyddol yn ei erthyglau hefyd ac yr ydym yn foddlawn i'n cymydogion fod yn farnwyr, ond iddynt beidio rhoddi rhagfarn- peidio barnu o flaen gwybodaeth. Cynghorem hwy i ddyfod a gweled cyn ei gondemnio. Diolch i'r perchenogion am beidio codi ei bris, er nad ydyw dimai neu geiniog yn ychwaneg yn yr wythnos yn edrych ond ychydig; ond pan ystyriom amgylch- iadau y gweithiwr sydd yn magu tuad o blant, y mae yn rhaid bod yn ofalus i allu rhanu enill un rhwng wyth neu naw, a bydd gystal gan y rhai hyn gael papur newydd a'r boneddwr penaf. Ond mae rhadlonrwydd y TYST yn eu cyfarfod yn eu ham- gylchiadau isel, a gellir dyweyd gyda phriodoldeb, y mae y tylodion yn cael hanes y byd,' Gobeithio y bydd ei gylchrediad yn gymaint arall, a thrwy hyny gall ei berchenogion gael ychydig o dal am eu gwasanaeth gwerthfawr. Gofalweh chwithau, Mri. Gol., am fod ei gynwysiad y fath ag a baro iechyd meddylioli'w ddarllenwyr.— Dudwy.