Y Tyst Cymreig

Y GOFADAIL AITFEDD CALEDFRYN. Er pan roddwyd cychwyniad i'r mudiad hwn tua chwech wythllosyn ol, y mae yr ysgrifen- ydd wedi ac yn parhau i dderbyn llythyrau anogaethol i'r a thanysgrifiadau tuag at yr am- can. Dywed Osborne Morgan, Ysw., A.S. I shall be very glad to be on the Committee for promoting the memorial to Caledfryn. Please Put me down as a subscriber of ;C I Is.' ( DyWed y Parch. H. Oliver, B.A., Newport— Yr wyf yn llawenhau yn ddirfawr yn y mudiad gael cofadail genhedlaethol i'r anwyl Caled- f?*1'. Gwasanaethaf goreu y medraf ar y Pwyll- or, a chyfranaf at y drysorfa.' C "lHi Vy<;luwi—' Ni wnaeth y genedl nemawr i aledfryn pan oedd yn fy w i ddangos ei pliarch eiihedlaethol tuag ato. Nid wyf yn cofio iddo f>ael na thysteb lia dim arall oddiwrth y genedl y. eyfryw. Byehan gan liyny fyddai iddi co.%o3ofn ar ei fedd. Bwriaf fy atlmg i drysorfa y gofgolofn.' lA^' Conwy—' Bydd yn dda genyf rpddi fy at gofadail Caledfryn!' loan Arfon—' Yr wyf yn hollol gymeradwyo ia,?caa 0 beddadail i'r enwog a'r R a Sar Caledfryn. Gvvnaf fy n goreu 1 Vrwyddo yr amcan.' ai^S^r^ena^ un 0 weinidogion mwyaf poblop1- a b J/i EShvys Sefydledig, yr hwn sydd lenor ° fri cenhedlaethol, yn mawr gymerad- Kiudiad, a dywedai am Caledfryn—' One vv,. ,e. most P^reminded of men, and one of the Baost just of judges.' Anfonodd boneddwr o Germany, sef Mr T. A bwl^' cldwy bunt at y gofadail. dde^n VT 1 ^an ewyllyswyr. da y mudiad v addewidion eisoes wedi cyrhaecld y swm hardd o 105p. Tachwedd 4ydd, 1869.

LLITII GvVYNN YAUGHAN". Gyru gair at y Henor Hadadrimon, am iddo pan yn ysgrifenu y llythyr nesaf ataf ei gludo a'i law ei hun i mi, modd y gallo ei ddarllen ar ol ei ysgrifenu. Llafur a thraul ofer yw ysgrifenu a phostio iddo. Does neb yn ein ty ni beth bynag, o'r gath i'r pen- teulu, a fedr wneuthur dim un synwyr o'i lythyrau; a synwn i ddim na fyddai Hadadrimon uwchben ami lythyr a gefais oddi wrtho yn hacian llawer, os nid yn methu yn Ian a darllen ambell ddarn, fel y digwyddodd ar Siams Tygwyn gynt. Ysgrifenodd Siams ewyllys Rhys Amos, Penrliyiiliir a phan awd i'w phrofi, ar ol marw y testamentwr, methai cyfreithwyr a chounsleriaid goreu y deymas wneud dim sens o honi. Gyrwyd i ymofyn Siams o flaen y llys. Wedi taclu y gwydrau, a syllu o bell ac agos, a phesychxij &c., methodd yn ei fyw a myncd drwy ei haner. Diwedd ystori oedd taflu yr ewyllys i'r Chancery Court, ac yno y mae eto, ac yno y bydd byth, ar ddim ag a wn i, tra y mao llawcr o berth- ynasati yn dlawd a chyfyng Oil hamg-ylehiadau,ddy- lasai fed mewn llawiider. Dywedai y Judge yr liaeddai Siams yn gospedigaetlx am ei aflerwch gael diho,eni ar grwyi) t.^tws tra b.yddai yn yr unhol lys Invnw. Haeddai ysgrifenydd medrus fel Hadad- rimon, a dyweyd y lleiaf, y dirmyg o beidio ceisio darllen ei I hol traed brain.' Darllen yn y papur newydd fod un o bregethwyr Saron y Sarn ynymorchestn i godi hwyliau yn y gyfeillach yn absenoldeb y Parch. Jethro Meredith, y gweinidog, gyda'r amcan i ardderchogi ei hun, a lladd hwnw. Mrs. Vaughan yn sylwi yn ehttntable, yn ol ei harfer. Mor barod yw dynion i dynu cam- gasgliadau! Onid teimlo cyfrifoldeb y gyfeillach yn disgyn arno yr oedd yr hen bregethwr, ac fel dyn o pluck yn gwneud ei oreu rhag iddi fyned i warth oherwydd fod amgylchiadau wedi lluddias Mr Mer- edith i fyned iddi ? Swn yn ymledu fod John Parry, Ysw., wedi ineddwi yn chwyl yn y Crown Hotel nos Sadwrn. Y dydd Iau canlynol, clndodd Mary, morwyn Mr Parry, wydd dew i dy Mr Arthur, y gwoinidog. Cymydoges a wycldai am y digwyddiad anffortunus yn gweled yr wydd yn cael ei chludo, ac yn casglu mai anrhegambeidio disg-yblu o gwblynyreglwys, neu arfer mawr dynerwch at y meddwyn, ydoedd. Taenwyd y stori drwy yr holl gymydogacth fol tan gwyllt; a nos Wener, pwy ddig-wyddodd g-ael ei alw i ddeshreu y gyfeillach ond Owen Jaek, y disodlwr —hen elyn pob gweinidog fu yn yr Eglwys erioed. Swm a sylwedd ei weddi oedd gwobr anghynawn- der'- I twyll gwobr Balain-i' I gwyro barn er mwyn elw bydoiac fod Balaamiaid yn arweinydd- ion y bobl yn awr fel cynt, &c., yn y strain fileinig hono. Erbyn holi i'r hanes, cafwyd allan mai Mrs Arthur oedd wedi prynu j fowl ar y farchnad, a'i anfon gartref gyda morwyn Mr Parry, yr hon oedd wrth y stall ar y pryd yn ymofyn neges i'w meistres. Ac fel yna y mae llawer celwydd a chabledd yn cael eu llunio yn erbyn gweinidogion yr efengyl. Pregethu mor sal y Sabboth, fel y dymunaswn o nghalon gael trup door yn ngwaelod y pulpud, a rhodfa danddaearol o'r capel i'r ty, rhag dyfod i gyffyrddiad a neb. Geoffrey, y diacon, hen gyfaill calon gweinidog, yncodi ar ei draed yn y gyfeillach o policy, mi wn, ac yn canmol pob peth ellid ganmol, os nid rliagor, yn y bregoth. Y, Iluaws wrth fyned yn c-i efelych-LL. Dwy wers oddi wrth yr am- gylchiad dynwn i mi fy hun-Cl.) Mor ychydig yn y cynulleidfaoedc1 sydd yn meddu barn anibyn- 01 o werth. ^2.) X3-air da intelligent fellow fel Geoff- rey-iin,.a,g y mae ffydd ynddo gan y bobl—o'r pwysigrwydd mwyaf i Gwynn Yaughan a'i frodyr. Penderfvn-Li- wneiid iawn am bregethu yn wael y 1 9 Sabboth nesaf (D. Y.). NWiIADAU WHTII DDARLLEN, Yn 1. Am Ddyn. Dyn yn dalach o haner modfedd yn y bore nag yn yr hwyr, oherwydd llacad y madryddunau (earti- loges). Cyfrifir arwynebedd yr ysgyfaint yn gant a haner o droedfeddi, neu ddeg gwaith yn fwy nag ar- wynebedd allanol y corff. Cyfrifir fod saith ran o wyth o'r gwaed yn ei scfyllfa naturioi yn ddwfr pur. Pwysa y gwaed un ran o bump o'r dyn. Digon o haiarn yn ngwaed dau a deugain o ddynion i wneuthur o hono swch aradr, yn bedwar pwys ar hugain Cyfrifir fod nerth cyhyrau (;muscles) gen dyn yn gyfartal i bum cant a phedwar ar ddeg ar hugain o bwysi. Yr oedd Mr Daniel Lambert, o Leicester, yn saith cant o bwysi. 0 'r fath fynydd o frasder yr oedd yn rhaid ei fod! 2. Yn nghylch Bath Arian. Digon o sylltau mewn cylchrediad yn nheyrnas Victoria, ond eu rhoddi ar eu gilydd, fel y gwna y Monwyson a bara gradell newydd eu crasu, neu yr Hwntw a'u bara plank, i wneud colofn o bedwar ugain a saith a chwarter o filldiroedd o uwchder; a chymcryd yn- ganiataol fod y sylltau yn newydd newydd spon, byddaiy golafll ynun cant ac un ar bymtheg a haner o filldiroedd o uwchder. Pe rhodd- id y golofn arian hono yn wobr i'r neb a'gyrhaeddai y top, byddai mwy o esgyrn dynol o gylch ei godreu nag a gacd yn mi [o fynweutydd Prydain cyn pen nemawr o amser. Gwna pymtheg o sylltau no wydd todfedd o drweh. Rhaid cael pedwar ar bymtheg neu ugain o rai a, gyichredodd dros dymor. Pan dreuliant i lawr hyd un ar hugain yn y fodfedd, y mint au üenfyn 1 r tawdd-lostr. Nid yw ein darnau arian yn llawn gwerth y swm a nodant. Nid y'nt ddim amgen na promises topciy fel banknotes, yn unig eu bocl mor agos i'r addewid [promise) o ran gwerth fel na wnai efelychiad cywir roddi digon o elw. Rhydd y mint benadur am ugain o honynt, ni waeth pa gymaintj fydd o draul wedi bod arnynt, fel y rhydd banc lbuta punt am note, pa faint bynag fydd o staenio a chrumplio wedi bod arno. Yr amser yn rhy brin i fyned rhag-om i sylwi ar wneuthuriad banknotes. Rhaid ymroddi. at gyfan- soddi pregeth,, xe, braich o bregeth erbyn y Sabboth. G-warchod ni, beth pe yr elai mor fain, arnom a'r Sabboth diweddaf. Gyda'r ffasiwn hono toe, fyddai dim heblaw Eglwys Loegr am dani i gael tamaid o far a i dori angen, a philyn i gynesu cefn. Wrth fyfyrio ar bwysigrwydd bwyd a dillad, synu dim fod penbyliaid a diogwyr yn dissartio o reixgau Ymneill- duaeth i Eglwys y Wladwriaeth. Pob petii rydd dyn am ei enioes,' ebe Satan. Does dim pcchod i ,goffllail adnod o'i eiddo fo mewn lie f el hwn. Fydd hi ddim gwaeth. Daix bregethwr teithiol yn gaIw heibio i, ni. Y cvntaf yn cyineryd yn clesttiii, A Job a attebodd ac a"ddywedodd.' 'Roedd y bregeth fel y testnn, wrth gwrs, yn anorphenol iawn. Yr oeddym, a dyweyd ein calon, yn lied obeithio ar y dechreu y byddHi gorfod arno ddilyn esiampl yr offeiriad hwnw, yr aethai ei bregeth yn amser darllen y gwasanaeth i divll i-liwiig y pulpud a'r wal. Methodd y cloohydd ac yntau yn Ian yn amser canu y penill, ïe, a'i ddyblu a'i dreblu hefyd, a chael o hyd idJi. Stopiwcli chwi,' ebe gwry wenwisg, gan na eheir gafaelarxii hyd ryw amser dyfodol, a minau heb yr un arall yn fy llogell, mi ddarllena i chwi benocl o lyfr Job, mae yn well o ddigon na dim aeth i'r agen.' Buasai ad- rodd hanes Job yn ei eiriau ei hun yn fwy dewisol o gryn dipyn genym ninau neithiwr. Aeth ei frawd i'r pulpud ar ei ol, a thraddododd gydag hyfdra mawr gyfansoddiad gwych ar 1 GracU y Saint.' Soniodd gynifer o weithiau am y gair cyntaf yn y frawddeg uehod nes gwneud arniyw yn y capel yn sal iawn. Dr. J ones yn tyngu y talai yn ardderchog i'r staff feddygol yru pregethwr y craeh ar hyd y byd i bregethu'r 'bregeth hono._ Mae yn gwnexxd pobl haner delicate yn gyncldejriog o sal. Yn^ lie ciegwm cildwrn, rhoddi Drych Barddonol Caleclfryn (eoffa da am y bardd) yn ei law, a gweddi am iddo goethi tipyn arno. Mrs. Vaughan yn dyweyd fod yn rhaid trin y darn hwn o'r ysgrif ar flaen pig- fforch, ac yn gwanu toasting fork drwy y papiir, gan ei ddal o hyd braich i'w ddarllen. Y plant yn synu at demonstration effeithiol eu mam o'i hadgasrwydd at bregethwr fradychai chwaeth drwy son am grach ..9 ugeiniau o weithiau ar bregeth. z, Y ganwyll frwynen ar ben. Rhaid sychu yr yR- grifell gyda dyweyd-Llwydd i'r TYST CYMREIG yn ei blyg neivydd. Gwynn Vaug-iian.

EIN HESGOBIQN. Efallai mai nid anfuddiol ar yr adeg bresenol, pan y mae cymaint o son am symudiadau Esgobion, fyddai cyhoeddi y dafien ganlynol, er mwyn gweled gwerth y torthau a'r pysgod y dadleuir cymaint yn eu eylch. Poblogaetli Swm y cyflog yr Esgob- benodwydg-any Nifer y itetli,yneg- Eixw yr Esgobaetli. Cyfriagynghor Bywiol- lwyswyr ac Medi 19, 1851. aethau. Yinneilldu- wyr. Lluliclain £10,000 400 2,291,584 Manchester 4,200 406 1,679,326 Winchester. 7,000 651 1,267,794 Caer 4,500 350 1,248,416 Lichfield. 4,500 570 1,221,404 Ripon 4,500 430 1,167,288 i Exeter 5,000 694 953,763 York. 10,000 589 930,216 Durham. 8,000 310 885,150 Worcester 5,000 455 857,775 Rochester 5,000 657 855,409 Lincoln 5,000 798 706,026 Norwich 4,500 909 667,704 Glo'ster a Bristol 5,000 459 56'8,574 Canterbury. 15,000 383 530,863 Oxford. 5,000 614 515,083 Peterborough. 4,500 550 486,977 Ely 5,500 538 480,71 G St. David's 4,500 397 435,912 Bath a Wells. 5,000 481 422,527 Llandaff 4,200 228 418,113 Salisbury. 5,000 478 377,337 Chichester 4.200 330 363,735 Carlisle 4,500 276 301,960 St. Asaph 4,200 190 246,337 Hereford.. 4,200 410 232,401 Bangor 4,200 130 195,390 Sodor a Man 2,000 30 52,469