Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
"A THRWY GYNGOR DIESGEULUS…
"A THRWY GYNGOR DIES- GEULUS DOS I RYFELA." Ni rocldodd y gwr doeth ei hun erioed gyngor doethach, pwysicach, a mwy priodol na'r cyngor uchod. Nid oes un anturiaeth dan haul yn gofyn mwy o ystyriaeth ddifrifol a chyngor diesgeulus,' cyn penderfynu arni, na myned 'i ryfela;' a phe gwrandawsai brenhinoedd a llywodraethau y ddaear ar y cyngor hwn, ac y gwnaethent yn ei ol, arbed- asid afonydd o'r gwaed dynol a dywalltwyd arni o bryd i bryd. Ond y mae llawer o ry- fela a rhyfeloedd heblaw rhyfel y cleddyf, yn y byd rhyfelgar hwn, yn wastad; cynhenau a rhyfeloedd y tafod-rhyfeloedd y pin a'r pap- ur-rhwng gwahanol bleidiau gwladwriaethol, gwyddonol, a chrefyddol. Y mae cyngor tes- tyn ein herthygl hon yn un eithaf priodol gyda golwg ar bob un o'r rhyfeloedd hyn, a phe cymerasai pob un ef, buasai llawer llai o eiriau chwerwon wedi eu hatal, a llawer iawn o inc a phapur wedi eu harbed, ac o deimladau digofus a dolurus wedi eu rhagflaenu. Rhyfel eglwysig yw rhyfel mawr y dyddiau presenol drwy holl wledydd cred. Y mae pob gwlad yn Ewrop yn dyheu am ymwared oddi- wrth iau ei heglwys sefydledig, yn Babaidd a Phrotestanaidd fel eu gilydd. Yr wythnos cyn y ddiweddaf bu amlder o gynghorwyr, dysgedig a doeth, perthynol i'r Eglwys Luth- eraidd, yn eistedd mewn cyngor yn Berlin, i gydystyried y ewestiwn, a chytunasant ar farn a rhaith unfrydol yn erbyn eglwys sefydledig. Nid sain anhynod a roddodd udgorn y cyngor hwnw ar y pwnc, ond datganiad cryf a chroew dros ddadgysylltu a gwahanu yr eglwys ar llywodraeth oddiwrth eu gilydd. Golygai fod ymyriad y llywodraeth wladol ag achosion llywodraeth yr eglwys yn atalfa fawr iawn ar ffordd llwyddiant yr eglwys a dadleuent yn gryf dros y drefn eglwysig annibynol, fod i lywodraeth pob cynulleidfa fod yn gwbl a hollol yn ei Haw hi ei hunan heb fod gan un llys gwladol nag eglwysig oddiallan iddi ddim a wnelai a'i hachosion. Y mae yspryd y dadgysylltu yn cryfhau bob dydd yn Awstria, a Ffrainc, a gwledydd Pabaidd eraill. Pa beth a wna Pio Nono a'i gyngor mawr, mawr, yn Rhufain, yn mis Rhagfyr nesaf o'r yspryd hwn, ychydig amser eto a ddengys; y mae yn un o'r ysprydion sydd yn peri arswyd a blinder nid bychan i feddwl yr hen dad, a'i gardinaliaid, a'i off- eiriaid; rhyw yspryd cyndyn ystyfnig [ydyw, wedi iddo unwaith ddyfod i mewn, nid a. efe allan er ei regu, ei felldithio, a'i esgymuno a holl nerth ac awclurdod yr eglwys sanctaidd. Bydd yn gynulledig yn y cyngor hwnw luaws mawr iawn o Aiitopheliaid yn dodi eu penau yn nghyd i lunio mesurau yn erbyn yspryd rhyddfrydig yr oes. Druain o. honynt, ni fyddai waeth i ddallhuanod y coedydd alw cyngor i drefnu mesurau i atal i'r haul godi ar y ddaear. Ni ellir mwyach atal ymledaeniad a chynydd goleuni gwybodaeth yn mysg dynion mwy nac y gellir atal ymledaeniad a chynydd goleuni naturiol y bore. Am ein heglwys sefydledig ni ein hunain, y mae rhyfeloedd ac ymladdau noethion' o'i mewn hi ei hunan druan. Ei chyngor doethion yn methu cydweled a'u gilydd beth i'w wneud iddi, fel y gwelsom yn hanes y cyngor diweddar yn Liverpool. Mynai un wneud cyfnewidiadau pwysig yn llyfr cyfraith ei chredo a'i gwasan- aeth, ac os na wneid hyny yr elai hi a'i llyfr i ddinystr gyda'u gilydd; ond ni fynai yr un arall newid na brawddeg, na gair, na sill, nac iod yn y llyfr yr oedd efe yn barod i roddi ei fywyd i lawr fel merthyr dros y llyfr, a phob peth yn y llyfr, os b'ai raid. Cyngorai un arall eto i fyrhau y gwasanaeth, gadael rhyddid i weddio heb lyfr,—agor drysau pwlpudau yr eglwys i bregethwyr lleygol, &c. Safai llyg- aid eraill allan gan ddychryn rhag y fath syniad, gan y credent y byddai y fath beth yn ffieidd-dra anrhaethol i gael ei osod yn y lIe santaidd. Ymadawodd y cyngor heb gy- tuno ar ddim, ond ar bwne y difyrion a'r chwarae. Tra y mae rhyfeloedd ac ymladdau fel hyn o'i mewn hi ei hun, y mae ei gelynion (fel eglwys sefydledig) oddiallan yn ami a chryfion, ac yn benderfynol i barhau eu hymosodiadau arni. Y mae y fuddugoliaeth a enillasant yn y senedd-dymhor diweddaf, pan y cymerasant feddiant o un o'i hamddiffynfeydd, wedi eu calonogi a'u gwroli yn fawr i fyned rhagddynt yn eu hymosodiadau, ac ni fynant roddi eu harfau i lawr nes y byddo'r amddiffynfa olaf wedi ei chymeryd. Y pwne i'w ystyried gan- ddynt yn awr ydyw, Pa fodd, pa bryd, ac ar ba gwr o'r ddinas gaerog y gwneir yr ymosod- iad nesaf ? Y mae yn anhawdd atal y milwyr wedi eu twymno yn ngwres y fuddugoliaeth ddiweddar, rhag rhuthro yn mlaen rywsut, i rywle, i wneud yr ymosodiad. Myn eraill ddilyn cyfarwyddyd y gwr doeth yn ein tes- tyn, a chymeryd 'cyngor diesgeulus,' ar y mater. Collwyd llawer brwydr ar faes rhyfel y cleddyf, ag oedd yn mron wedi ei henill, drwy i'r milwyr ruthro yn mlaen, heb yn waethaf eu blaenoriaid, gan ddisgwyl y gallent gario y cwbl o'u blaenau, yr hyn a droes yn orthrechiad a dinystr iddynt. Gyda golwg ar yr eglwys yn Nghymru, an- ogai un cynghorwr mewn cyfarfod cyhoeddus yn ddiweddar, fod i'r fyddin ruthro ar y ddinas yn ddiaros, na waeth yn y byd pwy a gymero y flaenoriaeth, pe byddai naill ai hen wraig neu hen lane, dim gwahaniaeth, ond rhuthro. Yr oedd mwy o'r Rehoboam o lawer nac o'r Solomon yn y cyngor yna. Cydnebydd byddin y dadgysylltiad yn lied unfrydol, Edward Miall fel ei phenciwdawd, ei fod ef yn deall holl dactics y rhyfel hwn yn well na neb arall. Edrycha Miall ar yr amser hwn fel y cyfnod pwysicaf yn hanes y Gymdeithas a'r aehos mawr sydd ganddi mewn llaw; a dywed fod mwy o ofal a gochelgar- wch, gyda'i symudiadau, yn angenrheidiol yn awr nac erioed; y gellid taflu yr achos yn ol am flynyddau, trwy un cam anwyliadwrus ac annoeth. Na ddylid ar un cyfrif wasgu ar y llywodraeth i ddadgysylltu yn Scotland, neu Gymru, ar wahan oddiwrth Loegr; y byddai ymgais o'r fath yn sicr o fod-yn atalfa ar ffordd llwyddiant yr achos. Bod achos Iwerddon yn wahanol ar lawer o ystyriaethau. Na wna y llywodraeth byth wrando ar y fath gais; a gwneud y gwaith o ddarn i ddarn, ac felly gadw y wlad mewn cyffro parhaus ar y cwes- tiwn am flynyddau, &c. Mai y gwaith yn awr ydyw meithrin a chryfhau argyhoeddiad meddwl y wlad ar y pwnc, nes y delo mor gryf, a'r llais cyhoeddus mor uchel a phenderfynol arno, ac y gwel y llywodraeth bod yn rhaid ei benderfynu ar unwaith ac am byth yn ei ber- thynas a'r deyrnas yn gyffredinol. Dyna o ran sylwedd, yw barn a chyngor Miall, ac y mae beth bynag yn deilwng o sylw ac ystyr- iaeth ddifrifol holl bleidwyr a charedigion achos y dadgysylltiad.
Y BARWNIAID NEWYDDION. -
Y BARWNIAID NEWYDDION. Cyhoedda y Times y bywgraffiadau byrion a ganlyn a'r naw barwniaid a dderbyniasant eu teitlau yn ddiweddar gan Mr Gladstone:— 1. Alderman Syr David Salomons, Barwnig, o Broom Hill, yn agos i Tunbridge, Kent, sydd aelod o deulu luddewig yn byw yn Amster- dam, lIe y buont yn farsiandwyr am amryw genhedlaethau. Y mae yn ail fab i'r diweddar Mr Levy Salomons, a'i fam oedd Matilda de Mitz, o Leyden. Ganwyd ef yn 1797. Pri- ododd yn 1825 a, Jeanette, merch i Solomon Cohen, Grove House, Canonbury. Galwyd ef at y bar yn Middle Temple yn 1849. Y mae yn Ustus Heddwch ac yn Deputy-Lieutenant dros Kent, Sussex, a Middlesex. Yr oedd yn Sirydd dros Llundain a Middlesex yn 1835-36, ac yn Uchel-Sirydd dros Kent yn 1839-40. Daeth yn Alderman o ddinas Llundain yn 1847, ac etholwyd ef yn Arglwydd Faer Llun- dain yn 1855. Bu yn aelod Seneddol dros Greenwich o Mehefin, 1851, hyd Gorphenaf, 1852, ac ail-etholwyd ef yn Chwefror, 1859, ac y mae yn para yn ei swydd hyd yn awr. Cymerodd ddyddordeb a rhan fawr yn ail- sefydliad Ysgol Dinas Llundain, ac y mae wedi gosod yno wobrwy sydd yn dwyn ei enw. í Cyhoeddodd lawer o lyfrau ar ddeddfau yr yd, bancio, ac ar Reilffyrdd Leisonig a Thramor. Crewyd ef yn farwnig gyda chyd-ddilyniad neillduol yn ffafr ei nai, Mr David Lionel Salomons, ac unrhyw fab a ddichon fod iddo. 2. Syr James O'Connell, Barwnig, o Lake- view, yn agos i Killarney a Ballybeggar, ger Tralee, yn swydd Kerry, brawd ieuengaf yr enwog Daniel O'Connell, a'r unig frawd sydd yn fyw, a mab i Mr Morgan O'Connell, o Car- hen, yn swydd Kerry, o Catherine, merch i Mr John Mullam, o Whitechurch, swydd Cork. Y mae yn awr dros 80 mlwydd oed, ac yn Ustus Heddwch yn ei swydd enedigol. Pri- ododd yn 1818 Jane, merch y diweddar Charles O'Donoghue of the Glens, yn swydd Kerry, o'r hon y bu iddo bump o feibion. Ei fab hynaf ac etifedd y teitl ydyw Mr Maurice O'Connell, yr hwn sydd Ynad a Deputy-Lieutenant dros swydd Kerry, dros yr hon swydd hefyd bu yn Uchel-Sirydd yn 1850. Ganwyd ef yn 1822. Priododd yn 1855 ag Emily, merch y diwedd- ar Admiral Sir Richard O'Connor, ac y mae ganddo blant. 3. Syr Hardman Earle, Barwnig, o Allerton Tower, Woolton, yn agos i Liverpool, yr unig fab sydd yn fyw i'r diweddar Mr Thomas Earle, o Spekelands, swydd Lancaster, o'i gyf- nither Mary, merch Mr J. Earle, o Liverpool, ac y mae yn gynrychiolydd teulu sydd wedi bod mewn cysylltiad a'r dref hono er y flwydd- yn 1688, ac yr oedd un o'i hynafiaid, Mr John Earle, yn Faer Liverpool yn 1709. Ganwyd Syr Hardman yn 1792. Mae yn farsiandwr yn Liverpool, ac yn Ustus Heddwch dros y sir. Priododd yn 1819 a Mary, merch y di- weddar Mr Wm. Langton, Kirkham, Lanca- shire, ac y mae iddo, heblaw plant eraill, fab ac etifedd—Thomas, yr hwn a anwyd yn 1820, ac a briododd yn 1853 Emily, ail ferch Mr Wm. Fletcher, o Liverpool, ac y mae iddo yntau blant. 4. Syr Titus Salt, Barwnig, o Saltaire a Crow Nest, Halifax, yn Yorkshire, sydd yn bur adnabyddus fel un o'r masnachwyr a'r meistriaid gwaith mwyaf yn nghymydogaeth Bradford. Efe ydyw pen y cwmni mawr Titus Salt, Sons, and Company. Y mae yn Ustus Heddwch dros fwrdeisdref Bradford, a West Riding, Yorkshire, ac yn Deputy-Lieu- tenant dros yr olaf. Bu hefyd yn Faer Brad- ford, ac yn Llywydd Chamber of Commerce y lie hwnw. Y mae Syr Titus yn fab i Mr Dan- iel Salt, o Bradford, a'i fam oedd Grace, merch Mr Isaac Smythies, o Morley. Ganwyd ef yn y Manor House, Morley. yn 1803, ac addysg- wyd ef yn Wakefield. Bu yn aelod Seneddol dros Bradford fel Rhyddfrydwr trwyadlo 1859 hyd 1861. Priododd yn 1831 a Caroline, merch ieuengaf Mr George Whitlan, o Great Grimsby, Lincolnshire, o'r hon y mae iddo, heblaw plant eraill, fab ac etifedd—Mr William Henry Salt, o Kirby Firth, Leicestershire, yn Ustus Hedd- weh dros y sir hono, ac yn West Riding, York- shire. Ganwyd ef yn 1832. Priododd yn 1854 Emma Dove Octaviana, unig ferch Mr John Dove Harris, o Ratcliffe, Leicestershire, ac y mae iddo fab, Shirley Harris Salt, a an- wyd yn 1857. 5. Syr Thomas Bazley, Barwnig, o Tolmers, Hertfordshire, a Hatherop House, Gloucester- shire, gynt yn nyddwr cotwm ac yn farsiand- wr yn Manchester, ydyw mab hynaf y diwedd- ar Mr Thos. Bazley, o Gilnow, Lancashire, o Anne, merch Mr C. Hilton, o Bolton. Gan- wyd ef yn 1797. Priododd yn 1828 a Mary, merch Mr Sebastian Nash, o Clayton. Addysg- wyd ef yn yr Ysgol Ramadegol yn Bolton. Y mae yn Ustus Heddwch a Deputy-Lieutenant dros Lancashire, yn Ynad dros Oxford, ac yn Arglwydd y Manor yn Eyresham. Yr oedd yn aelod o Ddirprwyaeth Freiniol Arddangos-1 fa 1851, yn aelod o Ddirprwyaeth Freiniol Deddfau Masnachol y Deyrnas Gyfunol, ac o'r Ddirprwyaeth Freiniol yn Paris yn 1855. Y mae wedi cynrychioli Manchester yn y Senedd er Tachwedd, 1858, ac wedi bod am 14 mlyn- edd yn Llywydd y Chamber of Commerce yn Manchester. Ei fab hynaf ac etifedd yw Thomas Sebastian, o Ogden Hall, ger Warring- ton, Ustus Heddwch dros swydd Caerlleon, yr hwn a anwyd yn 1829, ac a briododd yn 1855 ag Elizabeth, ail ferch Mr Robert Gardner, o Chorley, o'r hon y mae iddo fab ac etifedd, yr hwn a anwyd yn 1863. 6. Syr William Fairbairn, Barwnig, F.R.S., o Ardwick, ger Manchester, ydyw mab hynaf y diweddar Mr Andrew Fairbairn, o Smail- holm, Roxburghshire. Ganwyd ef yn 1789, ac y mae yn ddyn wedi ymgodi o hono ei hun, wedi dechreu ei yrfa mewn amgylchiadau isel. Addysgwyd ef yn Newcastle-on-Tyne, a de- chreuodd fasnachu yn Manchester. Enillodd enwogrwydd gyntaf trwy welliantau yn adeil- adiad llongau heiyrn, y rhai a berffeithiwyd ganddo yn 1835-36. Bu ei wybodaeth ymar- ferol eang o gryn wasanaeth i Stephenson wrth adeiladu y bont dros Gulfor Menai, ac y mae ei ymchwiliadau ar nerth haiarn wedi bod o werth dirfawr i beirianwyr. Sir William yd- oedd un o sefydlwyr ac un o aelodau cyntaf y British Association. Ysgrifenodd amryw ba- purau gwerthfawr ar destunau cysylltiedig a'i alwedigaeth, a chyhoeddodd lyfrau o bwys, megis Melinau, a Gwaith Melinau,' Haiarn -ei Hanes a'i Wneuthuriad,' I Llong-adeilad- aeth Haiarn,' a thair cyfres o Wybodaeth Fuddiol i Beirianwyr.' Y mae yn aelod go- hebol o sefydliad cenhedlaethol Ffrainc, ac o Athrofa Freiniol Turin, ac yn Chevalier of the Legion of Honour, teitl uchaf Ymerodraeth Ffrainc. Y mae wedi llenwi y swydd o Lyw- ydd y British Association. Priododd yn 1820 a. Dorothy, merch Mr William Marr, o New- castle. Ei fab, Thomas, a anwyd yn Man- chester yn 1823, ac adnabyddir ef fel un sydd wedi gwneud llawer i ddyrchafu celfyddyd yn y wlad hon, yn enwedig yn ei chysylltiad ag Addysg. Yr oedd yn Gadeirydd Arddangosfa Trysorau Celfyddyd yn 1857, ac ar ymweliad ei Mawrhydi y tro hwnw cynhygiwyd iddo yr anrhydedd o Knighthood, ond efe a'i gwrthod- odd. Yr oedd yn un o'r Ddirprwyaeth Frein- iol i'r Arddangosfaau yn 1851 a 1862. Y mae yn Ustus Heddwch a Deputy-Lieutenant dros Lancashire. 7. Syr Joseph Whitworth, Barwnig, o'r Firs, Rusholme, Lancashire, ac o Stancliffe, yn agos i Derby,—dyn eto o hunan-ymgediad, ac un sydd wedi gwneud llawer i wyddoriaeth ym- arferol a darganfyddiad peirianol. Ganwyd ef yn nechreu y ganrif hon. Adnabyddir ef drwy y byd fel gwneuthurwr a pherffeithydd rifles a chyflegrau mawrion, ac y mae wedi bod am amryw flynyddoedd mewn masnach yn Man- chester. Yn yr Arddangosfa yn 1851, dangos- odd amryw beirianau cywrain. Ar ol hyny trodd ei sylw yn fwyaf neillduol at ynau o bob maint, ac y mae yn awr yn gwellhau ac yn perffeithio arfau dinystriol sydd yn debyg o roddi terfyn buan ar unrhyw frwydr yr eir iddi. 8. Syr Francis Seymour, Barwnig, C.B., a Major- General yn y fyddin, ydyw mab hynaf Mr Henry Augustus Seymour, M.A., o Cam- bridge, o Margaret, merch y Parch. William Williams, Cromlech, sir Fon. Ganwyd ef yn 1815, ac aeth i'r fyddin yn 1834. Gwasan- aethodd gyda'r Scots Fusilier Guards yn 1854- 55 yn mhrwydrau Alma, Balaklava, Inker- man, a gwarchaead Sebastopol. Clwyfwyd ef yn ei ben pan yn edrych ar ol ei nntai yn Awst, 1855. Llywyddai y gatrawd gyntaf yn In- kerman. Y mae yn Companion of the Bath, yn aelod o Legion of Honoltr Ffrainc, ac o Urdd y Medjidie yn Twrci. Priododd Awst diwedd- af ag Agnes Austin, merch hynaf y Parch. Hill Dawe, Wickham, rector Horsington, Somerset. 9. Syr William Jackson, Barwnig, o Manor House, Birkenhead, a eisteddodd yn A.S. dros Newcastle-under-Lyne o 1847 hyd 1865, a thros ogledd swydd Derby o hyny hyd yr etholiad diweddaf, pan y collodd ei le. Y mae yn seithfed mab i Mr Peter Jackson, o War- rington, Lancashire. Ganwyd ef yn 1805, a phriododd yn 1829 ag Elizabeth, merch Lieu- tenant Thomas Hughes, Liverpool. Y mae yn Ustus Heddwch ac yn Deputy-Lieutenant dros swydd Caerlleon. Yr oedd gynt yn farsiand- wr Aifftaidd yn Liverpool, ond rhoddodd y fasnach i fynu yn 1842. Gwnaeth lawer gyda'r gwelliantau yn Birkenhead, a bu yn un o fanagers y Dociau yno am bum mlynedd.
- YR UNDEB CYNULLEIDFAOL.
YR UNDEB CYNULLEIDFAOL. Cynhaliwyd cyfarfod Hydrefol yr Undeb Cynull- eidfaol eleni yn Wolverhampton. Dechreuwyd nos Lun, Hyd. 18ed, pan y traddodwyd pregeth ragor- ol yn Nghapel Queen Street gan y Parch. R. A. Redford, M.A., LL.B., ar y geiriau Chwi yw fy nhystion I,' a nododd yn helaeth y dystiolaeth sydd gan yr Eglwys i'w dwyn mewn athrawiaeth, mewn proffes, ac mewn gweithgarweh. Boreu Mawrth, yr 21ain, cyfarfu tua 700 o wein- idogion a Ileygion parchusaf yr enwad—un o'r cy- nulliadau lluosocaf a gafwyd er sylfaeniad yr Undeb. Wedi y gwasanaeth arweiniol, traddodwyd un o'r anerchiadau galluocaf a grymusaf a draddodwyd erioed gan y Parch. R. W. Dale, M.A., Cadeirydd yr Undeb am y flwyddyn. Testyn ei anerchiad yd- oedd Yr Ysbryd Glan yn ei berthynas a'n gweini- dogaeth, ein haddoliad, a'n gwaith.' Rhoddid y gymeradwyaeth uchaf i Mr Dale yn ystod ei anerch- iad, ac ar rai adegau ysgubai ei hyawdledd bob peth o'i flaen. Cyn cael amser i gynyg diolchgarwch iddo, ac i ddymuno ar iddo ei argraffu, hysbysodd Mr Wright fod yr anerchiad yn y wasg, ac y rhodd- id copi o honi i bawb o'r rhai oedd yn bresenol. Wedi neilldno Pwyllgor i ystyried unrhyw beth nad oedd ar y Programme i'w ddwyn i sylw, ac i'r YB- grifenydd, Dr. Smith, gyflwyno nifer o ddyeithriaid i sylw y gynhadledd, galwyd ar Mr J. Carvell Wil- liams i gynyg penderfyniadau i'r cyfarfod gyda golwg ar yr Eglwys yn yr Iwerddon. Cynwysai y penderfyniad ddatganiad yr Undeb Cynulleidfaol o'i lawenydd am ddadgysylltiad yr Eglwys yn yr Iwerddon—ei ddiolchgarwch i'r Anrhydeddus W. E. Gladstone a'i Weinyddiaeth am yr ysbryd yn mha un y dygwyd y mesur oddiamgylch—a'r alwad neill- duol sydd ar bawb sydd yn caru llwyddiant crefydd Efengylaidd i ddal ar yr adeg bresenol i ddwyn yr Iwerddon dan ddylanwad crefydd Efengylaidd. Gwnaeth Mr Williams araeth gref a phwrpasol wrth gynyg y penderfyniad. Edrychai ar ddadgysyllt- iad yr Eglwys Wyddelig, nid yn unig fel buddug- oliaeth i'r blaid Ryddfrydig, ond fel buddugoliaeth i Anghydffurfwyr; ac nad oedd cyfran o'r hyn oedd i'w ddisgwyl fel cynyrch llafur dirfawr sydd wedi bod am flynyddau lawer gan gyfeillion gwirfoddol- iaeth yn y deyrnas hon. Cefnogwyd y cynhyg- iad gan y Parch. J. O. Geikie. Siaradwyd arno gan y Parch. W. Tarbottom, Ysgrifenydd y Gymdeithas Wyddelig, yr hwn a gyfeiriodd at amryw ffeithiau fel y mae yr Eglwys Esgobaethol yn yr Iwerddon yn dechreu gweithio o ddifrif ar ol ei rhyddhau oddiwrth y Llywodraeth. Y Parch. E. R. Conder, M.A., a awgrymai fod y penderfyniad yn rhy oer, a flFurfi@l, a gochelgar, ac y dylesid rhoddi i'r Eglwys rydd yn yr Iwerddon dderbyniad llawer mwy cynes a chalonog; ac y dylasai ddweyd ein bod yn edrych ar hyn yn unig fel cyfran o'r dadgysylltiad mawr a ddisgwyliwn ar yr Eglwys Brotestanaidd trwy y deyrnas oil. Y Parch. Dr. Gordon a ddywedai ychydig eiriau i'r nn perwyl. Yna cyflwynwyd y penderfyniad i sylw y Pwyllgor i wneud ynddo y cyfnewidiadau a'r ychwanegiadau a fernid yn angen- rheidiol, yn ol awgrymiad Mr Conder; a phan y dychwelwyd ef, pasiwyd ef yn unfrydol yn ei ffurf ddiwygiedig. Cynhygiwyd penderfyniad gan y Parch. T. Bin- ney gyda golwg ar y Cenadaethau Prydeinig. Cyf- yngodd Mr Binney ei sylwadau yn benaf at genad- aeth y Trefedigaethau, gan adael y lleill i Mr Mor- ley. Cefnogwyd y cynhygiad gan Mr S. Morley, A.S., yr hwn a gyfyngai ei sylwadau yn benaf at y Gen- adaeth Gartrefol. Addefai fod yn gywilydd i ni yn y rhan olaf o'r bedwaredd ganrif a'r bymtheg fod eisiau cenhadaeth gartrefol yn Mhrydain; ond yr oedd gwir angen am dani. Ond yr oedd yn gorfod dyweyd fod yr eglwysi yn hwyrfrydig iawn i gefn- ogi y cymdeithasau hyn. Hoffai gael dadl deg ary pwnc, fel y gwelir beth yw y rheswm na roddid iddynt fwy o gefnogaeth. Y Parch. R. Macbeth a ddywedai fod mwy yn cael ei wneud yn nglyn a'r gwahanol gyfundebau sirol tuag at Efengyleiddiad gartref nag a gofnodir gan y Gymdeithas Genhadol Gartrefol; ond anogai er hyny fod mwy yn cael ei wneud. Cariwyd y penderfyniad yn unfrydol. Cynhygiwyd gan Mr S. S. Mander, o Wolver- hampton, fod y Pwyllgor i barotoi mynegiad o'i olygiadau ar gwestiwn y Dadgysylltiad yr Eglwys oddiwrth y Wladwriaeth. Barnai ef fod yr adeg wedi dyfod i'r Undeb wneud datganiad clir a phen- derfynol ar y mater. Cefnogwyd y cynhygiad gan y Parch. Mr Pear- sall, yr hwn a basiwyd yn unfrydol. Penderfynwyd fod y cyfarfod Hydrefolnesaf ifod yn Plymouth ar gynhygiad Dr. G. Smith, yr hyn a gefnogwyd gan y Parch. Ebenezer Jones, dau o hen .weinidogion Plymouth. Terfynodd y cyfarfod yn fuan wedi dau o'r gloch, ac am dri eisteddodd tua 700 gyda'u gilydd iginiaw yn y Corn Exchange, dan lywyddiaeth Mr S. S. Man- der, ac anerchwyd y gynulleidfa mewn areithiau byrion gan Mr Dale, Dr. Smith, a Mr J. Morris Maer Wolverhampton, yr hwn a siaradodd yn rhag- orol mewn atebiad i'r diolchgarwch a gyflwynwyd i gyfeillion Wolverhampton am eu caredigrwydd. Am haner awr wedi chwech, cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn Nghapel Queen Street-Dr. Halley yn y gadair ac wedi araeth hyawdl a chynhyrfus gan y cadeirydd parchus, darllenwyd tri o bapurau galluog ar Ddigonolrwydd yr Egwyddor Wirfodd- ol,' gan Dr. Pulsford—ar < Undeb Crefyddol,' gan y Parch. A. Mackennal, B.A.—ac ar I Brotestaniaeth Anghydffurfiaeth.' Nis gallwn roddi yma ddim ychwaneg o'r adrodd- iad. Anfonir y gweddill erbyn yr wythnos nesaf. Yr oedd y cyfarfodydd yn llawn bywiogrwydd a brwdfrydedd; ac er y gwelwyd weithiau fwy o ynl)°n adnabyddus yn cymeryd rhan yn y gweith- rediadau, ni welwyd erioed fwy o ddynion o ddifrif am wneud gwaith eu hoes, a gwasanaethu eu cen- hedlaeth yn ol ewyllys Duw.