Y Tyst Cymreig

TANYGRAIG, ABERTAWE. yayd, ,,er, Hydref 7ed, cynhaliwyd cyfarfod JOnes y capel uchod. Llywydd, y Parch. D. 'o\2.lrilde§' y He. Beirniaid, Mr. J). Brython- ia.'Wn m r ^b.s. Cafwyd cystadleuaeth ddyddorol yr areitv,^11 darllen-, adrodd, ac areithio, yn neillduol ar Pa un gwell priodi ai peidio.' t etetn ° d^Mr. Thomas, yr ysgrifenydd, ei ran yn cvfF^V Penderfynwyd yn unfrydol i gael cyfar- yb bob mis yn ystod y gauaf.—Gohebydd.

C PONTYBEREM. layqxef cl eisteddfod yn y lie uchod dydd Llun, ydd, "VP- yy bon oedd yn rhydd i bawb. Oadeir- iP^adn'nA -TT^8' ^"sw- Beirniaid, Meistri G. Jones, ^homEis, Pontybcrcm, a'r Parch. L. ^ystadl Cafwyd cynulliad rhagorol, a cystadlueUae^1 wreso8'- Yr oedd pump o gorau yn a I'horit 'T0' (ar ddau ddernyn), corau Pontyberen, §ystadln^ ^a^°dd y gwobrwyon. Cafwyd 18 i Alaw yr unawd Morfa Rhuddlan, o'r 'Gems,' ^^dyTypQ arwyd y wobr rhwng Mri. R. Stephens, e ac R. Josiah, Penygraig. Y goreu am y Catch, oedd parti o gapel Seion. Am yr unawd Cwymp Llewylyn, Mr. J. Ovbrey, Llangenech. Am yr atebicfri mwyaf boddhaol ar Elfenau a Rheolau Cerddoriaeth mewn arholiad ar y pryd; goreu, Mr. R. Josiah. Cafwyd yn mhellach gystadlu mewn areithio, darllen, adrodd, traethodau. barddoniaeth, celfyddydwaith, &c. Gallwn ddweyd fod yr oil yn wledd felusawl; yn neillduol y cyngherdd yn yr hwyr, dan lywyddiaeth Caradog, efo'i hoff offeryn, y crwth, ac amryw gerddorion medrus.- U)t oedd yno.

EISTEDDFOD MUSIC HALL ABERTEIFI. Cynhaliwyd yr eisteddfod ohiriedig uchod ddydd Llun, Hydref 5ed. Cadeirydd—T. Phillips, Ysw., cynfaer y dref. Mae efe a'i law, a'i dafod, a'i logell yn barod at bob achos da. Beirniad y gerddoriaeth, Mr T. Davies (Eos Rhondda), un sydd a'i enw yn I ddiarhebol yn mhob cylch lie yr adwaenir ef am ei onestrwydd diwyro wrth feirniadu. Beirniad y traethawd a'r farddoniaeth, T. Rees, D.D., Aber- tawe. Ni raid gwastraffu amser na gofod i ddyweyd dim am y Dr., ac awn yn mlaen i ddilyn y program yn rheolaidd:— 1. Canu y triawd, Daionus yw yr Arglwydd i 1 11 bawb;' gwobr, 12s. Pedwar party yn cystadlu, a rhanwyd y wobr rhwng Mr Thomas Williams, Brynhyfryd; a Mr Thomas Richards, Landwr, a'u cyfeillion. 2-, Adrodd Y Bywydfad; gwobr, 3s. Deg yn cystadlu. Goreu, Mr David Rees, Glandwr. Beirn- iadwyd yr uchod gan y Parch. E. Griffiths, yn ab- sennoldeb Dr Rees. 3. Datganu yr Aderyn Pur; gwobr, 6s. Cystadl- euodd 6, a rhanwyd y wobr rhwng Miss Mary John (Eos Afan), a Miss Hannah Williams, Bryn- hyfryd. 4. Darllen beirniadaeth Dr Rees ar y traethawd ar Ddechreuad a chynnydd yr achos yn Siloam, ( Pentre Estyll; gwobr, 40s. Un ddaeth i law, yr hwn a farnai y Dr yn deilwng o'r wobr. Yr awdwr oedd y Parch. Mr Phillips, gweinidog y Bedyddwyr, Caerodor. 5. Canu Gwenynen bach yr haf; gwobr, 40s. Saith cor yn cystadlu. Goreu, Mr D. Williams, Brynhyfryd, a'i gor. 6. Darllen ton a roddid ar y pryd; gwobr, 5s. i Naw yn cystadlu, a chafodd y wobr ei rhanu rhwng Mr Jason Richards, Cwmafon, a Mr T. D. Howells, 3 Brynhalog, Aberdulais. 7. Canu yr unawd, Safodd a mesurodd y ddaear; gwobr, 6s. Un-ar-ddeg yn cystadlu. Rhanwyd y wobr rhwng Mr Thomas Williams (Eos Dyffryn), a Mr John Rosser (loan Dulais). 8. Darllen beirniadaeth Dr Rees ar y pennillion c (dim dan 10) i'r Mab Afradlon; goreu, 16s. Daeth ■L_r -X.»_c • -i- T\ 0 T Awenydd yn oreu. Arddelwyd yr enw gan Mr D. Brythonfryn Griffiths; ond attaliwyd y wobr oddi wrtho am na bai wedi gyru ei enw priodol i'r ysgrif- enydd cyn dydd yr eisteddfod. 9. Cystadleuaeth y seindyrf pres, The Heavens are telling; gwobr, 7p. Dau ddaeth i'r maes, sef y 3rd a'r 4th Glamorgan. Ennillwyd y wobr gan yr olaf. 10. Adrodd Twr Babel; gwobr, 3s. Pedwar yn cystadlu. Goreu, Mr Edward Hopkins, Neath Abbey. Beirniadwyd yr uchod yn absennoldeb Dr Rees gan Brythonfryn. 11. Canu y brif anthem, Marwolaeth y cyfiawn; gwobr, lOp. Daeth pum cor i'r maes, ac ennillwyd y gamp gan gor Glandwr. 12. Canu Bwth fy nhad; gwobr, 13p. Tri yn cystadlu. Goreu, Mr John Thomas, Fitter, Neath Abbey. 13. Canu y don gynnulleidfaol Gweddi Luther; gwobr, 2p. 10s. Tri chor ar y maes. Goreu, cor Sion, Cwmafon. 14. Cystadleuaeth y seindyrf etto. Darn o'u de- wisiad eu hunain. Gwobr, 4p. Y 3rd a'r 4th Glamorgan etto yn tynu am y dorch; ond ennillwyd y wobr y tro hwn gan y 3rd. Cynhaliwyd cyngherdd yn yr hwyr, pan y cymer- wyd rhan ynddo gan y buddugwyr yn ystod y dydd. Yr elw oddi wrth yr eisteddfod a'r cyngherdd tuag at ddileu y ddyled sydd ar gapel Siloam, Pentre Estyll.-Golwbydd.. O.Y.—Yr ydym yn dal ar y cyfle hwn i hysbysu darllenwyr lliosog y TYST y bydd yma eisteddfod orwych a mawreddog i gael ei chynnal Gwener y Groglith, 1869, yn y Music Hall. Y mae y neuadd wedi ei sicrhau, a'r pwyllgor wedi ei ffurflo, a bydd yma wledd, ni a obeithiwn, i feirdd, llenorion, a cherddorion Gwalia. Daw yr hysbysiad allan yn y TYST yn fuan.

LLANARTHNEY. Cynhaliwyd cyfarfodydd agoriadol Saron, capel yr Annibynwyr, yn y lie uchod, ar y 6ed a'r 7fed cyi- isol, pryd y gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parchedigion canlynol Hwyr y dydd cyntaf, am haner awr wedi chween, dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio gan E. Evans, Philadelphia; a phregethwyd gan W. Jansen, Davies, Llanymddyfri, a D. Price, Aberdare. • Yr ail ddydd, am 10, dechreuwyd gan W. Mor- gans, Myddfai; a phregethwyd gan y Protteswr Morgan, Caerfyrddin, a D. Price. Am 2, dechreuwyd gan Morris (B.), Porthyrhyd; a phregethwyd gan W. J. Davies, a T. Thomas (T. C.), Llanymddyfri. Am 6, dechreuwyd gan T. G. Jones, myfyrrWr yn Ngholeg Caerfyrddin; a phregethwyd gan T. Lewis (B.), Caerfyrddin, a D. Price. r Nodweddai arogl esmwyth yr oU o'r cyfarfodydd; ac er fod yr addoldy yn anarferol o lawn, etto tystiai ao-wedd y bobl wrth wrando, a rhwyddineb y cen- hadon wrth draddodi ygenhadwri, eu bod yn mwyn- hau eu hunain yn fawr. Yr oedd y diwrnod olaf o ran y tywydd yn hynod o ffafriol. Gwn fod y casgl- iadau yn dda, a'r capel yn ei ymddangosiad yn bob peth y gallesid ei ddymuno. Gall yr Annibynwyr deimlo fod ganddynt hwythau bellach gyileusdra teg i weithio dros achos y Gwaredwr yn mhentref a chymmydogaeth swynol Llanarthney. Hyd y mis diweddaf, er fod ganddynt eglwys er's tuag- ugain mlynedd yn y He, byddent yn arfer addoli mewn anedd-dy bychan a dinod, y fath o ran ei gyfleusdra nas gallesid disgwyl fawr gynnydd. Ond erbyn hyn, y mae agwedd pethau wedi cyf- newid. Y mae ganddynt yn agored i'w groesawu, nid drysau bwthyn y ty square, ond drysau capel newydd hardd a destlus, canolog yn yr ardai, ac mewn man hynod o brydferth. O hyn allan, gall carwyr yr lesu yn y lie, trwy eu hymdrechiadau di- flino gyda'r achos, gwastadrwydd eu bywyd, a'u taei ymbiliadau ar Dduw, ddisgwyl gwell cynydd. Y mae yr hyn y gwaeddid am dano wedi ei gael, a bydded i sain pob calon o'i fewn fod y fath nes y gallent ddyweyd fel yr hen batriarch gynt, Nid oes yma onid ty i Dduw, a dyma borth y nefoedd.' Os yr Arglwydd a leinw y ty a'i ogoniant, diau mai felly y bydd. Gweled yn dda chwanegu beunydd at yr eglwys y rhai a fyddant gadwedig, yw dymun- iad yr ysgrifenydd.

CWMYGLO. Cynhaliodd yr Annibynwyr eu cyfarfod blynyddol ar y 6ed a'r 7fed cyfisol. Y pregethwyr oeddynt y Parchn. R. Thomas. Bangor; E. Evans, Caernarfon; W. Ambrose, Pcffithmadog, a T. Johns, Ebenezer.

r BRO MORGAN WG. tiaroui^f177^ ^?]iaerdydd ar adc& fawr dyfodiad ydd ei+W 1 w oed' 011(1 111(11 weled y llawen- gwaeth r, fr £ e.s bersonol. Tybiwn mai gwastraff Tvyf yj, a^l'eidiol oedd y cwbl. Gwariwyd, yr miloedd rbwng colli amser a gwaith gan y a<*W i'r „Uc> dro« 100T000p. ar yr f barter can £ 1 r ^ar(luis ei bun yn agos i sydd i rlrl ° unnau- Ac i ba ddyben da ? Beth 0rasid 3'11 awr '■ Garw na chyng- ^8goldai a> 8y:?0 Clafdy, Elusendy, Athrofa, neu I 1168 eymdeifl^T' rfa|al hyny yn §'lod oeso1' ao y11 i J" Werin v -n lenwi ^y&aid a boliau f gWarin nJ 1?,ae "a,wer o'n mawrion cyfoethog yn f aidd vdv-nrll? ^SUron °'r ^a^K Hen syniad barbar- "ty-ch aifn-i^nS^ yneu plith; tybiant mai difyr- iboblddn v ^.oddia y cyffi'edin orau. Trueni frydol vn a refyddcl Oaerdydd gyduno mor un- £ .7. 7 g^asfci'aff afresymol hwn. Pe buasai ■Weled v hnViasa11 mcwn P01T8'1 i dori y llechau wrth y gair all 1 ymroddi i addoli y llo aur. Aeth Wedi p-vrz j tmai Pabydd yw y Marquis. Mae ef 1 briodi „ my?y\ C1ywais rywlo ei fod a'i fwriad yeh-ivait}, ^abyddcs; gobeithio nad gwir hyny ^eddaf v g.cnyf Aveled iddo fod y Sabbath di- «i gastell !La-vr yn yr ES^rys Henadurol gerllaw g dydcl Wrn, Hydref 3ydd, cyflawnwyd LLOFEUDDIAETII ECHEYSLON ryw SaiDv Pryd^er^ Efelfach, ger Cwmafon, gan iwr, Jfar -frenAy Robert "Webster, ar wraig gweith- g°dineb v 5?' Dywedir eu bod yn byw mewn fy^y. j;/1} .ddiweddar, er fod gwr Mary Morris yn ^faradv „ c,a'j »wr a Webster yn cydyfed mewn gilydd-v °S adwrn; aeth. hi a Webster allan gyda'u odd rk'Zf 0edd cryman newydd gydag ef; cyfod- ^a<idodd\-ai:i? ydfod rhyngddynt ar yr heol, a clleisiodd ^a r C1'yman- Daliwyd ef yn union; ni y treno-hnr lanc> 0Ild rhoddodd ei hun i fyny. Ar yn ei erWii cafwyd di £ OT1 o dystiolaeth i ddwyn Wesau 7n. ddcafryd o lofruddiaeth wirfoddol. Mae f°H. y ai y? druerniH o isel yn y wlad efengylaidd *afau }lnT1 °,edd 7 ddiod fel arfer wrth wraidd y gyf- ^°dant ■M-ae cyfrif sobr yn aros y rhai a dra- „ia nacl1 gwlybyroedd meddwol. Mae yn i^dynt ma"WT> ond gwell yn y diwedd fuasai 7 mewn tlodi drwy eu hoes na'i gasglu. y ef 20fed, bu farw, ar ol cystudd byr iawn, YN Y J 1IE- NICHOLAS JOHN, AJIAETHWE, Y WIG, deirnjor° ~?On. Gadawodd weddw ac 8 o rai bach i ar ei ol" Dyn sirio1' caredig ydoedd. (48 ji, °/ l3ydd ei farwolaeth sydyn a chynharol ^oso^wd oed) yn rhybudd i'w gydnabyddiaid laig v&r ,^rld an am] y clywir ac y gwrandewir ar jy bedd y dyddiau hyn. ^8Rohnn -y^sf 8fed, bu cyfarfod mawr o Ca^aSd yn°° 711 addoldy y Trefnyddion MHENYCOED, PLWY LLAKGETOLO. a. ^eud chwav0 +Uaw 0 yso°ll0n> gormod ar y tro i parch raawr rl1 v? a'r Pynciau- ^a genym weled y athrawiapt>,a gan dorf mor lu0S0o i Air Duw ^^yddori vn au-r7r efon8T1- Mae J™y o eisiau ?ija byd arall y^T i ^Sryihyrau ar egiwysi Cymru na l<? y deall On 1 Wlla y PrcS"°thii a'r canu wrteith- ? yn yr" po.iarei? ddiwygiad eto ar addysg grefydd- ^yfforddi v fSi' enwadau Ymneillduol sydd i yn y Bibl> yn 01 dil11 a welaf. ni wn°!miau 0 gwladol yn y wlad hon, yn 1lln,lle y cynhelir ysgol Sabbothol Yr J tro, nac y gwneir un cynyg bvth v°8 ddivedS? tit\SCJU 1 bobL C1ywais yr wyth- £ ?01 Sabbothol T curate yn myned 1 godi ^edi g^Ta' Ceir gweled a wna hyny. Ond mae ^v^odd ri ^l1,11 teilwng iawn o offeiriad— ddp^y.1 saethu helwriaeth eleni, rhent- lla ny?" 0 dir 'i'w ddefnyddio, a mae wedi 068 dbYl1;Verj31soes- 'Faint ddysga nis.gwii. Na,nid eyfu-ewldlaa er gweu yL cgiv,JU bo egis yr oedd yn y dechreu, y mae eto, ond e 1 sffeiriadjra 'ieuanc penwan yn dwyn yiaa b rone 0 Rufain i mewn i raijo'n heglwysi tiodi' r iodd 1 rai o'r mawrion, a syndod i rai o'r tlod ?lusengarol. Mae hyn yn ddigon o ddrew- °falu aidd i gadw pob dyn o feddwl annibynol i 8efydlofv Iayiied 0 fewn haner milldir i'r eglwys yw f0J 1? ar adeg y gwasanaeth. Fy marn gadarn %lvps- awn cymaint o angen datod y cysylltiad Haio 0 K' v?1 ■^S'bymru ag yn yr Iwerddon. Nid yw 0 Oymru werth dim fel ar- ^euaf JC addysgwyr crefyddol. Mae dosbarth 3^ dl*wiolaf yr eglwyswyr yn cydnabod hyny t'edll yo yn awr. Nid hir y byddant cyn gweith- efatebol, a gwaeddi am ddatgysylltiad y da-^r Tybiaf na fydd deng mlynedd eto cyn IWfl eriyn ar y cysylltiad sydd rhwng crefydd a'r y }?rQ ae^h yn y deyrnas hon i gyd.—Gohebydd

V, DOWLAIS. JJowf *4 rarch-J. Thomas, Lerpwl, annerch cyn- ttydfgja luosog yn nghapel Hermon, nos Fawrth, Vaaeth 0 blaid Mr. Henry Richard, yr hyn a 4arfu idfy<^a &allu a dylanwad anarferol, pryd y Wo ddangos gweithrediadau y gwr enwog giJs y blynyddoedd a aethant heibio, a dangos edcl er mawr tuag at ein cynrychioli yn y *a^tedd edl 1 Mr. Thomas derfynu ei araeth r^^ynol0^' Pasiwyd yn unfrydol y penderfyniad • hard 'ln bod yn penderfynu pleidio Mr. pi ddwL ac arferyd pob moddion cymhwys a theg er j.^lyd i'r Senedd.' Terfynwyd y cyfarfod ^6iryd^ diolchgarwch gwresog i'r areithiwr a'r ^a ryfedd ydyw yr wythnos hon wedi bod c3Tnei_.yy ^°d amryw o ddamweiniau truenus wedi a • gy^af, daethpwyd 0 hyd i ddyn 8on die-fi^' ^ua tips yr hen waith. Yr oedd yn ber- *tfd 0eg yma bernir mai gwr o Llanfyllin ydyw; j-°?.d rbyw ychydig o amser oddiar pan y Ms lle yma. Cymerwyd ei gorph tua'r Dow- ^hodd-rJ 7 bwriedir cynnal y trengholiad arno. laoli", WW wybodaeth eto yn ei gylch ar ol y treng- >6^ydd + derbyn y newydd galarus hwn cafwyd arall, sef i ddyn o'r enw William Sy^t^o ^°d i gyfarfod a'i ddiwedd trwy i gwymp walth no, yr hyn a achosodd ei ddiwedd ar un- oedd yn ddyn priod a chanddo tua 0 Want; felly canfyddwn fod galar nid Vedi ei ol* Hefyd, cafodd dyn arall ei ben Bynhio 0 tan y ddaear, trwy i gar eg fawr y g^e]^r.n°- Dywedir nad oes ond gobaith gwan

CIIWAREL DINORWIG. DAMWAIN' ANGEUOL.—Dydd Iau, Hydref laf, fel yr oedd William Williams, mab ieuengaf Mr. W. Williams, gwehydd, Ebenezer, yn dilyn ei alwedig- aeth yn y chwarel uchod, yn y lie a elwir Ponc-yr- Owlar, yn Garret, tuaphump o'r gloch y prydnawn, taniai 'bowdwr cefn,' (fel ei gelwir) a rhywfodd neu gilydd, aeth allan yn ddisymwth ac anysgwyliadwy, yr hyn a fu yn farwolaeth uniongyrchol i'r dyn ieuanc. Bernir iddo gael ei daflu oddeutu tri-ugain llath o'r man y safai. Disgynodd ar waelod twll Swallow, yn hollol farw. Yr oedd wedi ei ddryllio yn ddarnau, yn neillduol ei ben; ac yr oedd yr olwg arno yn un ddifrifol a thorcalonusiawn; yn gymaint felIy, fel mai gormod gorchwyl i'w gyd-weithwyr, oddigerth dau o honynt, oedd casglu ei weddillion marwol yn nghyd. Gadawodd y trancedig briod a pherthynasau lawer i alaru ar ei ol. Diau nad oedd y dyn ieuanc anffortunus hwn yn meddwl ychydig funydau cyn i'r ddamwain g-vmervd lie. fod awr ei ymddatodiad mor agos. Ac fe ddylem ninau, y rhai a adawyd, gofio na wyddom na'r dydd, na'r awr, y daw ein Harglwydd. Fe ddylai amgylchiad difrifol fel hwn fod yn rhybydd i bob chwarelwr; ac hefyd, fod yn gymhelliad cryf iddynt dalu ufudd-dod i'r geiriau—' Am hyny byddwch chwithau barod, canys yn yr awr ni thybioch y daw Mab y dyn.'—Ardal- ydd.

MANION 0 FYNWY. Fel y gellir disgwyl, yr ETHOLIAD dyfodol sydd yn myned a mwyaf o sylw yn y sir hon, fel y rhan fwyaf o siroedd, yn bresefel. Fel y nod- wyd, bu y bar-gyfreithiwr yn Casnewydd, a chafodd y ddwy blaid eu boddio yn dda yn ei gyweirdeb a'i fedr. Cafodd rhai o agents y blaid Doriaidd brofi nas gallent wneyd pob bryntwaith heb sylw. Cafodd un dalu dwy bunt am nacau dangos y list of voters, pan ofynwyd am dani gan gyfreithiwr y'Rhydd- frydwyr. Ond nid yw yr agents yn gofalu dim am beth fel hyn, oherwydd mae eu meistriaid tu cefn i dalu'r holl draul. Bu Syr John Ramsden a Col. Clifford yn Casnew- ydd, nos Fercher, y 7fed cyfisol. Daethant i fewn Iros bont Casnewydd, ac yn ymyl y bont yr oedd miloedd o bobl yn eu disgwyl, y rhai a waeddent nes diaspedain y dref trwyddi. Awd yn mlaen yn orym- daith fawreddog i'r Victoria Hall, yr honaorlanwyd yn fuan. Cymerwyd y gadair gan T. B. Balchelor, Ysw., yr hwn a wnaeth sylwadau rhagorol fel agor- iad i waith y cyfarfod. Yna galwodd ar Col. Clifford i siarad. Nid yw y Col. yn siaradwr hyawdl, ond mae'n llawm. synwyr, ac yn anhawdd iawn ei wrth- wynebu. Wedi hyn siaradodd amryw, a phasiwyd penderfyniad unfrydol o blaid Col. Clifford. Yna galwyd ar Syr John Ramsden i annerch y cyfarfod. Yr oedd Syr John yn ddoniol dros ben, yn enwedig pan yn darlunio ei wrthwynebydd Mr Homffray yn myned oddiamg-ylch y tai i geisio votes. Yn sicr mae Syr John yn siaradwr noted. Yr oedd hwn yn gyf- arfod llwyddianus dros ben, a theimla cyfeillion rhyddid yn bur hyderus y cariant y dydd. Dydd Mawrth, y 6ed cyfisol, cynaliwyd cyfarfod misol yn MAESYCWMWR. Am ddeg yn y boreu, cafwyd cyfarfod gweddi i ddi- °lch am y cynhauaf. Am ddau pregethwyd g'an y Parchn. T. L. Jones, Machen, ac E. C. Jenkins, Rumney; ac am saith gan y Parchn. W. Griffiths, Rumney, ac E. Hughes, Penmain. Yr oedd y tywydd y yn arw iawn, ond ymdrechodd y bobl i ddyfod trwy'r cwbl yn bur dda. Cafwyd cyfarfod llewyrchus iawn. Bydd y cyfarfod misol nesaf yn Penmain, ar y dydd Mawrth cyntaf yn Tachwedd. Yr oedd yn dda genym weled Mrs Davies yn edrych mor dda, (Mrs Davies, Tyrhos, wyf yn feddwl.) Mae naill ai'r bobl tua Tyrhos a Llandudoch, neu yr awyr a'r wlad yn haeddu clod, neu efallai y ddau gyda'u gilydd. Beth bynag, mae hi yn ddynes arall, ac yn edrych mor gryf ag erioed. Dydd Mawrth, y Geel cyfisol, cafodd bachgenbychan o'r enw Joseph Gilbert, ei LADD, ar yr heol yn Casnewydd, trwy i drol fyned trosto. Gohebydd. J

ABERTEIFI. Cynhaliodd yr Annibynwyr eu cyfarfod cenhadol yn y lie uchod ar y Mercher a'r Iau, y 30ain o Fedi, a'r laf o Hydref. Llywyddwyd y gynhadledd gan y Parch. J. W. Saunders, Aberystwyth. Penderfynwyd, 1. Fod y cyfarfod chwarterol nesaf i fod yn Bryn- mair. J 2. Fod y Parch. M. Davies, Llanbedr, i ddarllen papur, ar ryw bwnc o'i ddewisiad ei hun, vn v srvn- hadledd. 3. Fod ,dvmynig,d taer 1i1'. v "W eillachau Crefyddol,' yn bamphlet, er mwyn i aelodau holl eglwysi y cyfundeb i gael cyfleusdra i'w ddar- llen. 4. 0 dan argyhoeddiad trwyadl fod ein gwlad yn bresenol mewn cyfnod gwleidyddol difrifol iawn, gan y bydd sylw ein Senedd nesaf i gael ei alw o angenrheidrwydd at. faterion pwysig mewn perth- ynas a chrefydd, ein bod felly yii teimlo y dyddor- deb mwyaf yn yr etholiad dyfodol, yn neillduol mewn perthynas a'r sir hon. Ac yn y modd mwyaf taer yn dymuno ar bob Rhyddfrydwr y mae yr etholfraint gwedi ei ymddiried iddo, i bleidio yn ddynol ac yn gyson a'i broffes yr ymgeisydd Rhyddfrydol, E. M. Richards, Ysw., Abertawe. Pregethwyd yn y gwahanol oedfaon gan y Parch- edigion Dr Rees, Liverpool; Saunders, Aberystwyth; Prydderch, Wern; Davies, Llanbedr; Jones, Llwyn- celyn; Evans, Pantycreigiau, a Thomas, Brynmair. Areithiwyd ar y genhadaeth gan y Parchedigion Thomas, Brynmair; Evans, Aberayron, a Saunders, Aberystwyth. Arweiniwyd y rhan ddefosiynol gan y Parchedigion Jones, Ceinewydd; Jones, gynt o Middlesboro, a J. W. Griffiths, Caerfyrddin. Cawsom gymundeb fel arferol ar ol oedfa y bore. Teimlad pob un yn y moddion, mi feddyliwn, oedd I Da yw i ni fod yma.' Yr oedd pobl y lie fel arfer yn orlawn o garedigrwydd.—J. M. P. O.Y.—Yr oedd yn dda iawn genym oil gael ar ddeall fod y colegdy newydd yn dod ymlaen cystal, ac nad oes mwyach yr un esgus yn aros dros beidio cydweithredu yn egniol, i gael yr arian l Ickw y trys- orydd. Yr ydym yn benderfynol i wneyd ein goreu i gael gan holl eglwysi y cyfundeb, sydd heb wneyd, i wneyd eu cyfran mor fuan ag y byddo modd.

EBENEZER, LLANDINORWIG. CYFAKFOD Y FEIBL GymDEiTmu.-Cynhaliwyd cyf- ayfod y Feibl Gymdeithas yn yr addoldy uchod, prydnawn dydd Llun, y 5ed cyfisol. Llywyddwyd gan y Parch. T. Johns, gweinidog y lie. Cymerwyd rhan yn ngweithrediadau y cyfarfod gan y personau canlynol:—Mr Edward Ffoulkes, Talyweinydd; Mr Hugh Prichard, athraw Deiniolen British School; Mr William Jones, Clwtybont, ysgrifenydd y gangen; Parch. William Rowlands, Cefnywaen, trysorydd y gangen; a siaradwyd yn rymus gan Mr Lewis, Liverpool, cenad y Fam Gymdeithas. Cafwyd cyf- arfod da a chynulleidfa 1, aosog.-Ardalwr.

uROESOSWALLT. Cynhaliwyd cyfarfod mewn cysylltiad a sefydliad y Parch. Joseph Farr, gynt o Awstralia, fel gweini- dog" jTf eglwys Gymreig yn Hermon, Croesoswallt. Nos'Saq,WTIl, pregethodd y Parch. W. Ambrose, Porthfnkabg. Boreu Sulpregethodd y Parchn. H. James, Llansantffraid, a Wm. Rees, D.D. Rhwng y ddwy bregeth, rhoddodd y gynulleidfa a'r gweinidog arwydd cyhoeddus o'r cyfamod a ffurfiwyd rhyng- ddynt, a gweddiodd y Parch. W. Ambrose am fen- dith ar yr undeb. Am ddau pregethodd y Parchn. H. James a W. Ambrose. Am chwech, y Parchn. W, Ambrose a Dr Rees. Nos Lun, traddododd Dr Rees ddarlith ar Ymchwiliad meddwl dyn i ryfedd- odau natur.' Cymerwyd y gadair gan y Parch. J. Farr. Yr oedd amryw o weinidogion y dref a'r cwmpasoedd yn bresenol. Yr oedd y ddarlith i-tweh- law canmoliaeth. Yr oedd y cyfarfod drwyddo yn boblogaidd ac yn effeithiol, ac y mae yn dda genym weled Mr Farr yn dechreu ei weinidogaeth dan am- gylchiadau mor ddymunol.

MERTHYR TYDFIL. MR HENRY RICHARD.-N os Fawrth, y 6ed cyfisol, cynhaliwyd cyfarfod yn y N euadd Ddirwestol mewn cysylltiad ag etholiad Mr Richard. Gan fod Dr. Rees a Mr Thomas, Liverpool, yn nghyfarfod blyn- yddol Soar, ar y Sabbath a'r LInn. trefnwvd v cvf- arfod hwn o bwrpas er mwyn eu clywed hwynt yn traethu teilyngdod ein cydwladwr i'n cynrychioli yn y Senedd nesaf. J J J Am 7 o'r gloch, cymmerwyd y gadair gan C. H. J ames, Ysw. Gan fod Mr Thomas i anerch cyfarfod cyhoeddus yn Dowlais y noson hono ar yr un mater ni wnaeth Mr James ond yn unig galw ar Mr Thomas i ddechreu, yr hwn pan gododd a dderbyn- iwyd yn wresog iawn, a dywedodd Y mae yn dda iawn genyf gael y pleser o fod yma heno, mewn cysylltiad ag achos sydd yn agos iawn at galon pawb o honom. Nid cwestiwn i le ydyw, y mae yn gwes- tiwn i bawb, a chwestiwn y mae pawb trwy Gymru a'r deyrnas yn cymmeryd dyddordeb ynddo. Y mae llygaid Cymru yn arbenig ar Merthyr, Aberdar, a'r Vaynor, ac yn disgwyl iddynt wneud eu dyled- swydd. Y mddengys fod tri ymgeisydd ar y maes, a dau sydd i gael eu dychwelyd. Nid wyf fi am ddy- weyd gair yn ffafriol, yn garedig nac yn angharedig, am un o'r ddau. Yr ydych chwi yn Merthyr ac Aberdar yn eu hadnabod; ond hyn a ddywedaf, gwnaed pob un yn ol ei gydwybod. Wrth edrych ar arwyddion yr amserau, bydd y blaid Ryddfrydig ar ei hennill yn yr etholiad nesaf -bydd yn gryfach nag erioed yn y Senedd newydd, digon cryf i alluogi Mr Gladstone i gario pob peth o'i flaen. Y mae dau ddyn yn ymgeisio am arwein- iad y Senedd. Mae digon o wahaniaeth rhyng- ddynt. Nid wyf m ddyweyd gair rhy galed am Disraeli; ond tra ytt ediriygu ei dalent a'i tact, nid oes dim rhy isel ganddo i'w ddefnyddio er cyrhaedd ei amcarn. Am y Hall—Gladstone, dyn ydyw nas gallwn amheu ei onestrwydd aT gydwybodolrwydd. Y mae Gladstone yn ddifrifol gyda phob peth-ond Disraeli fel cadno yn cellwair gyda phob peth. I ddwylaw pa un y dylid ymddiried y weinyddiaeth. Nid oes dim dadi yn Merthyr ar y pwnc. Heno, Mr Richard ydym i siarad yn ei gylch. Y mae yn dda genyf eich bod wedi bod yn ddigon llygadgraff i weled y fath ddyu, ac wedi ei weled, .i'w ddewis. Nis gall yr un dyn gynrychioli Cymru heb gydymdeimlad a chrefydd Cymru. Daw cwes- tiwn cydraddoldeb crefyddol yn fuan o flaen sylw y Ty. Fel y mae cwestiwn yr Eglwys Wyddelig wedi dod yn addfed, daw yr Eglwys yn Nghymru yn addfed yn bur fuan, ac y mae o bwvs fod s-an Gymru ddynion yn y Senedd sydd yn iawn ar y pwnc hwn. Nid wyf yn gwybod am un dyn mor gym- hwys i gynrychioli Cymru a Mr Richard. Yr wyf yn ei adnabod er's 24 mlynedd, ac nid oes neb yn ystod yr amser hwn wedi gwneud mwy er amddiffyn cymmeriad a dyrchafu y genedl nag efe. J -? yn fwy o warth i chwi nag iddo ef eich bod yn gallu dyweyd hyny. Ond ar dir mawr Ymneilldu- aeth yr ydych wedi ei ddewis, ac yn mynedfi'w ddychwelyd. Yr ydych wddi gwneud yn llygad eich lie. Dychwelwch ef i'r Ty, a phan ddaw cwestiwn yr Eglwys W yddelig yn mlaen, votia dros ei symmud, a gwared da ar ei hoi. Dywed rhai na wna hyny ddim gwella a thawelu Iwer- ddon. Wel, os na wna symmudiad yr Eglwys Iwerddon yn well, nis gwna hi yn waeth. Ysgrifenodd rhyw un yn yr English Independent, i ddyweyd ei bod yn debyg y dychwelid Mr Richard os byddai y Cymry yn ffyddlon i'w haddewidion. A oes rheswm dros yr os yna ? Nac oes. Byddwch yn ffyddlon. Hwyrach y daw screw o ryw le. Ond os y daw, gwn hyn, y mae y gweithwyr o DowlaisjiMountain Ash yn ormod i. ddyoddef y screw. Os daw y screw, y mae yna wlad o ryddid tu draw i'r tipyn dwr yna. Gwnewch eich gwaith yn ones i'ch egwyddorion, i'ch cydwybodau, i'ch gwlad, ac i'ch Duw.' (Cym- meradwyaeth mawr.) Ymadawodd Mr Thomas gan fyned i Dowlais i ddyweyd yno drachefn. Wedi ychydig eiriau tanllyd gan y Cadeirydd, galwyd ar Dr. Rees, yr hwn pan gododd a dder- byniwyd gyda chymmeradwyaeth uchel, a dywed- odd:— I Ni(I oes genyf fawr iawn i'w wneud na'i ddy- weyd, ae y mae yn anhawdd i mi siarad oherwydd yr anwyd. Hefyd nid oes angen dyweyd y mae yr amcan mewn golwg yn berffaith sicr. Chwi a redasoch yn dda." Mae Cymru yn lloni wrth eich gweled. Mae llygad Cymru wedi bod arnoch a bydd arnoch eto, "felly rhedwch fel y caffoch afael." Mae y nod o'ch blaen, nid yn unig ei ddychwelyd, ond ei ddychwelyd gyda mwyafrif mawr. Y mae yma frwydr. Y mae brwydr mewn llawer iawn o fanau y dyddiau hyn, ond Merthyr yw yr unig le yn y deyrnas lie y mae brwydr, heb yr un Tori yn yr ymgyrch. Dywedir nad oes un pryfedyn gwen- wynig yn yr Iwerddon, Merthyr yw Iwerddon Tori- aeth, dim un i'w gael yma, a phe deuai un, ni allai fyw yma. Gofynir i ni, paham y gwnewch chwi ymyraeth a gwleidiadaeth ? Digon o bahamau— dynion ydym ninau fel chwithau, dynion yn bwyta, yn yfed, yn gwisgo, ac yn talu trethi, fel chwithau. Beth yw y llywodraeth, onid rhan o lywodraeth y Brenin mawr ar y byd. 0 ran hyny, y mae Angel- ion wedi bod yn trin,.Polities. Yn hanes y byd ymae cyfnodau mwy pwysig na'u gilydd. Y mae crisis weithiau yn nghyflwr teyrnas. Felly y mae y cyfnod hwn yn un o'r rhai pwysicaf welodd y wlad hon erioed. Mewn cyfnodau pwysig y mae pethau pwysigyn cymmeryd lie. Edrych- wch qr y wlad hon. Y fath amgylchiadau pwysig sydd wedi kc yn cymmeryd lie. Dyna Resolutions Mr Gladstone. Pwy fuasai yn meddwl am i Dy y Cyffredin freuddwydio am oddef siarad am v fath beth, yn lie hyny mwyafrif o 63. Yr ydych chwi yma yn anfou un 1 rodcli help i'r mater hwn. Yr wyf yn ei adnabod er's Ilawer o amser. Oof genyf fy mod arlun trd yn breewesta gyda Mr Cobden, un o gyfeiDion penaf Mr Richard, a dywedodd wrthyf ei bod yn gywilydd i ni fel CY-Y ein bocl heb weled Mr Richard. Yr ydych chwi wedi ei weled, ac wrth ei ddychwelyd, gosodwch anrhydedd arnoch eich hunain, ac ar genedl y Cymry. Ymae arnom angen am dano yn y Ty. Ydych chwi yn cofio yr Hardy hwnw yn Nhy y Cyffredin, yn dyweyd mai y Meistri oedd yn adeil- iadu ein Capelau, neu brivate speculations. O'r deu- ddeg aelod a'r hugain, nid oedd yno un i ddyweyd gair dros gymmeriad ein cenedl ni. Bellach bydd gan Gymru dafod yn y Ty, tafod all siarad yno, ac 6 i chwi y bydd yr anrhydedd o roi tafod i Gymry yn y Ty. J y deyrnas hefyd. Gellwch bender- t, 1^ y ei ^Tgad ef yn fain iawn yn edrych ar eu hoi ac yn eu gwyHo. Y mae efe yn deall y pwnc 7 mater bydd efe yn bleid- y? gymborth mawr i Mr Gladstone, yr hwn a lwyddodd 1 dynu i lawr y treuliau athrwy hyny ysgafnhau em beichiau am tymhor y buS yn ei swydd. Yn awr Iuddew sydd" a'r awenau yn ei law. Ac mi dybiwn ni mai Iuddew o lwyth Ben- janlin ydyw hefyd. Onid yw efe yn debyg i'r Ben- jamin hwnw, Benjamin a ysglyfaetha fel blaidd, y bore y bwytty yr ysglyfaeth, a'r hwyr y rhan yr yspail." Cafodd yr Iuddew hwn ysglyfaeth dda- tair mili-wm-o bunau, bwytaodd yn dda yn y boreu Y mae yn fawr yn hwyr arno, ac yn hwyr iawn hefyd, y dydd bron ar ben, ond y mae yn ddiwyd yn rhanu yr yspail, swyddog fan yma, swyddog fan accw, ac esgob fan arall. Gwnaed yn fawr o honi y mae yn hwyr arno. Bydd arno yn fuan fel ar y Gwyddel hwnw yn gyru ei darw i'r ffair. Yr oedd yn procio y tarw, yntau yn chwyrnu; o'r diwedd prociodd ef mewn man tyner, trodd y tarw yn ei 01, el gosododd ei gorn yn ei ffwrch ef a thafiodd ef i'r awyr. Y mae Dis. yn procio Shon Bull, ac yn ei Drocio yn drwm yn ei logell, man tyner iawn, ond ar a i fmfl °n Bull ei gorn yn ei ffwrch ef ac a 1 teifl ef 1 r awyr, byth i ddisgyn i'r un He. Y ri?T?rth 1 B/7dai11 dynion mor ddiegwydd- t suu<iex 1 arwain y lly wodraeth Nac ofnwch, ewch rhagoch. Y maeVwer son am y ond md oes dim o'i hofn yn Merthyr. Mae 1 whofm lie y mae yn gwasgu. Nid yw efhyny y peth y bu ac m bydd byth y peth y bu. ClyVsoch am y gath hono ddiangodd o long John Williams y Cenhadwr, yn un o ynysoedd Mor y De. Nid oedd y brodorion wedi gweled cath erioed o'r blaen Dychrynasant gan feddwl mai bwystfilrheibus oedd Galwyd y fyddin allan. Oafwyd hyd iddi me^ hen adeilad dadfeiliedig, pan nesawyd ati tishiodd y gath, a ffwrdd y rhedodd y milwyr 'am eu bywyd. Nac ofnwch y screw, cath ydyw yn awr os bu un- Avaith yn fwystfil-lleddwch y gath.' (Banllefau o gymmeradwyaeth.) Yna darllenwyd llythyr oddiwrth George Had- field, Ysw., A.S., yn cymmeradwyo Mr Richard fel dyn y byddai ei gael i'r Senedd yn gaffaeliad pwysig. Yn awr, cymmerodd y Cadeirydd gyfleustra i ddy- weyd ychydig o'r geiriau mwyaf miniog a glywsom erioed. Dywedodd, nad oedd neb wedi dyweyd nag ysgrifenu gair yn ammharchus am Mr Richard er pan y mae ar y maes, ond wz, a hwnw oedd David Evans, 'Evan, Principality,' fel yr adweinir ef yn gyffredin, yr hwn sydd yn awr yn gyflogedig gan Mr Fothergill fel ysgrifenydd etholiadol. Cynhygiwyd diolchgarwch i Dr. Rees, a Mr Thomas, gan y Parch. D. Thomas, Abercanaid, ac eilwyd gan y Parch. W. Edwards, Aberdar, yr hwn a basiwyd yn frwdfrydig. Gan fod Mr Thomas yn absenol ar y pryd, gobeithio fod y Dr. wedi rhanu ag ef. Wedi y formalities arferol i'r Cadeirydd, ter- fynwyd cyfarfod adeiladol a hwylus dros ben. 11 ^0S ^ercber, cynhaliwyd cyfarfod i bleidio Mr Bruce, yn Ainon, George Town, Merthyr. Cymmerwyd y gadair gan T. D. Williams, (Tydfil- yn). Cymmerwyd rhan yn y cyfarfod gan F. James, Ysw., Mr Goodfellow, Mr John Morgan, a'r Parch. T. Llewelyn,;Mountain Ash. Pasiwydpenderfyniad o ymddiriedaeth yn Mr Bruce.

DAVID PRICE (DEWI DINORWIG) AT EI GYFEILLION YN NGHYMRU. FY ASHVYL GAEEDIGION,—Y mae yn debyg fod tymor pregethu, siarad, a darlithio wedi myned trosodd dros byth gyda mi yn anwyl wlad fy ngene- digaeth. Bum yn ymddiddan a chanoedd, darlith- mysg? a6efais ^mi ben. Nis gallaf byth anghofio teimladau cynes fy nghyfeillion o bob enwad crefyddol, cystal a'r enwad y perthynwyf iddo; a bydd yr adgoifon o'r ymwel- iad hwn yn wledd i mi dros weddill fy oes, yn mhellafoedd gwlad y Gorllewin. Ni bum erioed (fel y gwyr y rhai sydd yn fy adnabod oreu) yn or- awyddus am barch a dyrchafiad, nac ychwaith yn coleddu nac yn dangos tybiaeth uchel iawn am danaf fy hun. Ni feddyliais erioed fy mod yn teil- yngu y safie anrhydeddus y'm gosodwyd ynddi gan fy mrodyr; ond, mewn gwirionedd, yr ydwyf yn aior yn gorfod credu fy mod innau yn rhywbeth. Y derbyniad croesawgar a gefais ar fy ymdaith yn hen Walia a'm gweithiodd i'r dybiaeth hon. Can- iattaer i mi dros weddill fy mywyd fwynhau y di- ddanwch a ddeillia o'r syniad hwn-syniad sydd mor hyfryd gan un sydd a'i gnawd a'i galon yn pallu-hen bregethwr sydd wedi bod ar y maes er's mwy na deugain mlynedd. Yr ydwyf yn cymeryd cysur i weithio tra dalio'm dydd, heb anghofio y dylanwad Dwyfol a weithiodd y teimlad crybwyll- edig tuag attaf. Y mae yn fy mwriad gychwyn o dy fy anwyl ferch a'i phriod, yn Liverpool, gyda'm hunig fab, ac amrai gyfeillion, dros y moroedd ntawrion tua fy ngwlad fabwysiedig, ar yr 20fed o'r mis hwn, felfy gallwyf, os caniatta Rhagluniaeth, gyrhaedd New- ark yn brydlawn i bleidleisio dros yr enwog Gad- fridog Grant i fod yn Arlywydd y Taleithiau Un- edig. Yr ydwyf yn ymrwymo, os caf fywyd ac iechyd, i ysgrifenu rhestr o lythyrau i'r TYST ar fy nhaith a'm hymweliad a'r "Hen Wlad." Gwn y bydd hyny yn dderbyniol gan ganoedd o'i ddarllenwyr. Nid oes genyf yn awr ond cydnabod, gyda diolch- garwch calon, garedigrwydd fy holl gyfeillion, gan ddisgwyl yr adeg i ysgrifenu (fel yr arferai y di- weddarDr. Lewis ddywedyd) "gyda gradd o fanyl- dm." DAVID PRICE. Bangor, yn Arfon, Hyd. 10, 1868.

PBIEST PIMMR!S CHOLEEA MrsTuitE.—Yr ydym yn cyhoeddi o. un o newyddiaduron Liverpool yehydig 0 farw vddiadau bynon mewn perthynas i'r Rhydd- glwyf, <xc. Sicrheir i ni fod y feddyginiaeth ragorol yma bron yn uniongyrchol yn ei hefEeithiau, ac mae daiogel achredadwy fel y ca yrhen a'r ieuanc euhiach" au trwyddo. Y mae gan Mr. Mills, fEeryllydd Bast- gate Street, Chester, gyflawnder o'r feddyginiaeth xin- weddol hoia. Y GERI SEISONIG A RHYDDGLWYF YB HAT.—BELT i'w wneyd.-Teimlwn hyfrydwch mawr wrth godi yr hyn a ganlyn 0 bapur Seisonig cyhoeddedig yn £ dref hon, yn neillduol gan ei fod yn ateb i sefyllfa gy Utediu y wlad yr adeg hyn:—1. Goehelwch bysgod neu gig llygredig, fErwythau neu fwydlysiau ajiaddfed neu ddrwg, ac ymataliwch. oddiwrth. ddioayad. meddwol. 2il. Cadwch eich personau a'ch tai yn drwyadl lan, na fydded arnoch ofn dwfr oer oddimewn nac oddiallan. 3ydd. Na adewch i ddim budreddi bentyru oddeutu cefn eich tai, ysgubwch yr ierdydd a r gwtterydd o gylch eich trigfa, a pheidiwch a bod yn rhy ofalus pa un ai eich dyledswydd chwi, neu eich cymydog ydyw, canys ymae pob gweithred fel hyn yn lies i gymdeithas yn gyffredin. 4ydd. Ar yr arwydd cyntaf o gnoi neu boen yn yr ymysgaroed-, cyfogiad, neu selni, cymer- wch lonaid llwy fwrdd o Priest Parker's Cholera Mixture, a dwy bilsen, y mae hyn mor effeithiol fel mai yn anfynych y mae ail ddogn yn' angenrheidiol—■ ond os bydd yn angenrheidiol gellir cymeryd dogn drachefn mewn awr neu ddwy. D.S.—Bydd yn angsi rlieidiol pr^iu y gwir foddion Priest Parker's Mixture oherwydd trwy ei fawr enwogrwydd fod amryw Ffer- yllwyr yn barod er mwyn mwy o elw i wneyd peth arall yn ei le. Darperir y gwir foddion gan Mr. T. Martm, 22, Copperas Hill, Liverpool, a gwertbir ef Nghaergan Mr. Mills. Pris 2s 6c y bottel. —72j