Y Tyst Cymreig

Y CYNGHERDD. cyiuxaliwyd cyngherdd ardder- KniA", Dnvg gexmym ddywevd nad oedd y first ^awn ° fewn llawer. Yr oedd y j ,c^ass seats wedi eu eymmcryd i fyny bron CfSr j' pn(i gwelid gwagleoedd mawrion yn y ° t r Pen ^raw- Disgvvylir gweled ycliwan- vcr 0 ddyeitliriaid boreu ddydd Mer-

DYDD MERCHER. rii ;rVp ryw ailffawd, ni.ddaeth hanes gvveith- Was^clau y dydd hwn i law cyn i nii fyn'd i'r

Y. BRYDDEST FAWR. did ydym yn honi gwybod' yn sicr, ond 0411VU taai Llew Llwyfo a dderbyniodd y wobr y Tbf: ac urdd goronog am y Bryddest ar Elias esbiad..

Y OABAIR. ó .> Nid oedd modd i ni wrth gWrs, gael hysbys- iad am ganlyniad yr ymdrech am y Gadair mewn pryd-ond y sibrwd a glywsom yw, nad oedd neb wedi ennill y, gamp! Felly, atelid y gadair a'r wobr.

BIIi Y 1LWGEWOBKWYOX. Gwrthwynebai Arglwydd Lyveden yn Nhy yr Arglwyddi, Nos Fawrth, y cynhygiad i drosglwyddo y gwaith o ystyried deisebau yn erbyn etholiadau o Dy y Gyffredin, i farnwyr penodedig. Dywedai Iarll Malmesbury nad oedd gan y cy- hoedd ddim ymddiried yn y drefn bresennol, ac os na welid fod y Bil newydd yh gweithio yn dda, nid oedd i barhau ond am dair bljuedd. Pasiodd y Bil trwy y Pwyllgor heb un gwrth- wynebiad. wynebiad. Mewn atebiad i Iarll Shaftesbury; dywedai Dug Marlborough, fod yn eithaf gwir fod cyfundrefn o fagwraeth babanod yn bodoli, o dan ba un y gellid cyflawni y troseddau mwyaf enbyd, ac y bwriadai y Llywodraeth ddyfod a Bil ar y mater yr eisteddiad nesaf. Yn Nhy y Cyffredin, pasiodd BIL GWELLIANT CYFEAXTH DEGWM TALAEIHOL YR EOLWYS, a BIL CYWHOETHWY Y TLA. WD, ac aed radd yn mlaen gydag amryw Filiau eraill. Gwnaeth Mr Rearden sylwadau mewn iaith gref iawn ar garchariad Mr Train, am ddyled yn Dublin, ond galwodd y Llefarwr ef i drefn pan y deallodd mai darllen ei araeth yr oedd, yr hyn sydd yn groes i reolau y Ty. Yn Nhy yr Arglwyddi ddydd Mercher, pasiwyd amryw Filiau, ac yn eu mysg BIL LLWGRWOBRWYAETH, ac aed radd yn mlaen gydag amryw Filiau eraill. Dywadai Canghellydd y Drysorfa yn Nhy y CySi-edin ei fod o dan ystyriaeth y Llywodraeth pa un a ganiateid i'r llythyr-swyddfa gario mater argraffedig heb fod uwchlaw 1 wns o bwysau am ddimai. Mewn atebiad i Mr Kinnaird, dywedai Ysgrifen- ydd Rhyfel fod llywydd y milwyr yn Canada wedi gwahardd i rai swyddogion yn y Rifle Brigade i bre- gethu yn yr eglwysi cyhoeddus, ac fod yr Arlywydd gartref pan yr anfonwyd ato ar y mater wedi anfon llythyr yn anghefnogi swyddogion i fyned dros der- fynau eu swydd. Datganai Syr J. PiMngton ei farn fod yr atebiad yn un hynod o briodol. Nid eisteddodd Ty yr Arglwyddi ddydd la-a ond am ryw ugain munud, a'r unig beth a wnaethant oedd erchi am gopi o'r adroddiad a wnaed i Bwyll- gor y Cyngor gan y. Gymdeithas Genhedlaethol, am nifer yr ysgolion mewn perthynas a'r Eglwys Sef- ydledig, a nifer yr ysgolheigion dyddiol ynddynt.

GOHIRIAD Y SENEDD. Gohirwyd y senedd trwy ddirprwyaeth frenhinol ddydd Gwener. Rhoddwyd cadarnhad brenhinol i luaws mawr o filiau. Yna darllenwyd

ARAETH Y FRENHINES. gan yr. Arglwydd Ganghellydd. r- Fy Arglwyddi a Boneddigion, Y mae yn hyfrydwch genyf eich rhyddhau oddiwrth eich llafur, ac i gynnyg i chwi fy niolchgarwch ain y diwydrwydd gyda pha un yr ydych. wedi cyflawni eich dyledswyddau seneddol. Y mae fy mherthynasau gyda galluoedd tramor yn parhau yn gyfeillgar a boddhaol. Nid oes genyf un rheswm dros dybied y bydd i ryfel dori allan yn Europ, a chyfarwyddir fy ngwleidyddiaeth i barhau, a sicrhau bendithion heddweh. Mi a hysbysais i chwi ar ddechreuad y tym- mor fy mod wedi gorchymyn rhyfelgyrch i gael ei hanfon i Abyssinia i ryddhau fy nghenadwr, ac eraill o'm deiliaid oeddynt yn cael eu cadw gan lywodraethwr y wlad hono mewn caeth- iwed anghyfiawn. Yr wyf yn sicr y bydd i ohwi gyfranogi yn fy moddhad oblegid y llwyddia,nt cyflawn a ddilynodd y rhyfelgyrch hwnw. Ar ol taith o 400 o filldiroedd trwy wlad anhawdd ac anadnabyddus, darfu i'm mil- wyr gymmeryd y lie cadarn hwnw—Magdala; rhyddhawyd y carcharorion, a chodasant an- rhydedd fy nghoron; a thrwy eu dychweliad buan, heb gyflawni un weithred ormesol neu greulondeb diangenrhaid, a brofasant fod y rhyfelgyrch wedi ei gymmeryd yn unig mewn ufudd-dod i hawliau dynoliaeth, ac i gyflawni dyledswyddau uchaf fy mhenaduriaeth. Y mae'r ymdrech i barhau y gwrthryfel yn yr Iwerddon wedi dyfod i derfyniad yn bresen- nol, ac y mae hyny wedi gwneyd yn ddiangen- rhaid arferyd galluoedd anghyflEredin i'w ddiddymu. Y mae yn hyfrydwch genyf ddeall nad oes un person yn bresennol yn y ddalfa o dan gyfraith gohiriad yr Hebeas Corpus, ac nad oes un carcharor yn aros i'w brofi am fod yn dwyn cyssylltiad a'r fradwriaeth Ffeniaidd. Foneddigion Ty y Cyffredin, Y mae genyf i ddiolch i chwi am y cyflenwad- au haelionus yr ydych wedi eu pleidleisio at y gwasanaeth cyhoeddus. Fy Arglwyddi a boneddigion, Yr wyf wedi cael boddhad mawr i roddi fy nghydsyniad i rifres o fesurau yn cwblhau y gwaith mawr o wellhau cynnrychioIaeth y bobl yn y senedd, yr hyn sydd wedi cael eich sylw yn ystod y ddau dymmor. Yr wyf wedi canfod gyda boddhad nad ydyw'r amser a dreuliwyd fenych gyda phwngc o'r fath bwysigrwydd dim wedi eich rhwystro i dalu sylw i gwest- iynau pwysig ereill; ac yr wyf yn hynod lawen wedi rhoddi fy nghydsyniad i fesurau er llywod- raethiad gwell ar ysgolion cyhoeddus, trefniad rheilffyrdd, a mesur y pellebrau, &c. Trwy bennodiad prif oruchwyliwr yn y swyddfa rhyfel, y mae cryn ddiwygiad wedi ei ddechreu yn ngweinyddiadau y fyddin. Fy mwriad ydyw dadgorphori y senedd bre,- sennol mor fuan y byddo modd, er mwyn galluogi fy mhobl i feddiannu y llesoldeb o'r cynllun, eang o gynnrychiolaeth sydd, trwy ddoethineb y senedd, wedi ei estyn iddynt. Yr wyf yn edrych yn mlaen gyda hyder trwyadl y bydd iddynt brofi eu hunain yn deilwng o'r anrhydedd sydd wedi ei estyn iddynt ac yr wyf yn hyderu, o dan fendith rhagluniaeth, y bydd i amlygiad o'u barn ar gwestiynau mawrion gwleidyddiaeth gyhoeddus, sydd yn aros heb eu penderfynu, dueddu i gadw yn ddilwgr y rhydd- id gwladol a chrefyddol sydd wedi ei sicrhau i'm deiliaid yn sefydliadau a threfedigaeth.au fy nheyrnas. • Wedi hyny gohiriwyd y senedd. hyd ddydd Iau, Hydref yr 8fed. s Ymgyfarfu Ty y CyffTediu. am haner-awr wedi 1, dydd Gwener.

TEYRNGED I GOITADWEIAETH IJKCOLX. Hysbysodd y Llefarwr ei fod wedi derbyn oddi- wrth y Llywoefraeth A-me-rieanaidcl gyfrol a elwir Teyrnged Cenedlaethol i goifawdwriaeth Abraham Lincoln,' Cynhygiodd ^rglwydd Stanley benderfyniad, yn dadgan Uawenydd y Ty wrth dderbyn y gyfrol, ac fod iddi gael ei gosod yn y llyfrgell, yr* hyn a bas- iwyd yn unfry^ol.,

cynsygiad i ddiddymu YR VNDEBRHWNG s,loege a'i: iWEEDDOX. Cododd Mr Rearden i gynhyg y penderfyniad yma, ac i gael deddforfa annibynol i'r Iwerddon, ond ni chafodd neb i'w gefnogi. I. Darllenwyd araeth y Frenhines gan y Llefarwr, ac wedi ysgwyd llaw gyda'r boneclawr anrhydeddus ymwahanodd yr aelodau ychydig cyn tri o'r gloch.

MANION 0 FYNWY.. Caerphilly.—Cynhaliwyd cyfarfod y FeibI Gym- deithas yn y lie hwn nos Fercher, yr 22ain o'r mis diweddaf. Cymmerwyd y gadair am 7 o'r gloch gan y Parch. D. Richards, Bethel, yr hwn a agorodd y cyfarfod yn flasus a phriodol iawai. Ynadarllenwyd y cyfrifon gan y Parch. T. E. Rowlands, Tanyfelin, a da genym ddeall fod eu darlleniad yn rhoddi bodd- had cyffredinol. Rhoddwyd hanes gweithrediadau y depot gan Mr Joseph Davies, a da genym ddyweyd fod 8p. lis. 4c mewn llaw ar gyfer y flwyddyn nesaf. Cafwyd araeth ardderehog iawn gan yr ymwelydd, sef y Parch. W. D. Lewis, B.A. Ni chafwyd gwell cwrdd yn Nghaerphilly ar achos o'r fath erioed. Y mae'n wir dda genymglywedamlwyddiantyrYsgol Frytanaidd yn Nghaerphilly. Bu Mr Bowstead yn holi yr ysgolheigion yn ddiweddar, a rhoddodd gan- moliaeth uchel iddynt. Dyma goron i'r athraw, a chalondid neillduol i'r pwyllgor. Llwyddiant iddj-nt.—GohcbydJ.

PONTARDrLAIS. Amgylchiad GALARus.-Dyclcl Mawrth, Gor. 21, aeth dyn ieuanc o'r enw Griffith Williams, Fountain Inn, Pontardulais, ynghyd ag amryw o'i gyfeillion, i ymdrochi i afon Lluchwr. Yn fuan canfyddwyd Mr Williams yn suddo yn y dyfnder; gwnaed pob ymgais i'w waredu, ond yn anffodus boddodd yn nghanol ei gyfeillion. Cafwyd ei gorph yn mhen awr gan bysgodwyr y lie. Claddwyd ef y dydd Gwener canlynol yn Monwent Capel y Goppa; pregethwyd ar yr achlysur gan y Parch. D. Howells, Abertawe., Yr oedd Mr Williams yn fasnachydd cyfrifol yn y dref, ac yn cael gair da gan bawb a'i hadwaenai. y

BRYSTE. Dydd Llun. Y GYFLAFAN GEE ALXO-VDBURY. Dywedwyd mai y trefwyr oedd yr ymosodwyr ond cafwyd allan ar yr Inquest mai y gwladwyr oedd yr achos dechreuol o'r cweryl. Yr oedd y trefwyr wedi bod am dro i'r New Passage, ac wrth ddych- welyd iua thief yr oeddynt yn myned i fynu rhiw, ac yn Uusgo a gwthio y dandy horse dywedodd y bobl wledig wrthynt y buasai yn well iddynt i gario y dandy horse na'i lusgo a'i wthio felly, a dyna ddechreuad yr ymrafael, a'r ffrae, a'r lofruddiaeth. Rheithfarn y Jury ar yr Inquest oedd, Dynladdiad,' a bydd treial y carcharor i gymmeryd lie yn y Gloucester Azzises nesaf. DWY FORWYN YN CYTTUNO I FODDI EU HUNAIN. Yr oedd gan offeiriad ddwy forwyn yn swydd Somerset, a daeth i'w glustiau fod y ddwy ferch yn arwain bywyd anniwair gyda llangciau y gymmyd- ogaeth; dywedodd wrthynt dydd Sul, wythnos i ddoe, y buasai yn gwneud ymchwiliad a oedd gwirionedd a'i peidio yn y sibrwd, y dydd Llun canlynol. Boreu dranoeth nid oedd un o'r merched yn y ty, edrych- wyd i'w hystafelloedd gwelyau, a gwelwyd wrth y gwelyau nad oedd neb wedi bod yn cysgu ynddynt y noson flaenorol. Gwnawd ymchwiliad am danynt; ond bnwyd yn aflwyddianus i ddyfod o hyd iddynt am beth amser; o'r diwedd, cafwyd hwynt yn mreichiau eu gilydd, mewn pwll gerllaw, yn hollol feirwon. Cynhaliwyd Inquest arnynt, a dychwelwyd rheithfarn o felo-de-se. Gorchymmynodd y Coroner i'w claddu y diwrnod dilynol, mewn tir anghysegr- edig, rhwng 9 a 12 o'r gloch yn yr hwyr. GWLEIDYDDIAETH. Y mae y wlad o ben bwy gilydd yn ferw drwyddi. Mae y Toriaid yn penderfynu, os gallant, enill yn ol y tir y maent wedi golli. Ac o'r ochr arall y mae y Rhyddfrydwyr am enill yr holl wlad. Peth mawr yw bod gwirionedd a theilyngdod yn ifafr plaid— gellir dweyd gyda phriodoldeb fod y ddau beth a nodwyd yn ffafr y Rhyddfrydwyr. Bu Col. Pinney a Capt. Hayter yn y Temperance Hall, Bedminster, yn traethu eu syniadau gwleidyddol yr wythnos ddiweddaf. Y mae y ddau foneddwr a enwyd yn Rhyddfrydwyr i'r pen. Arferai Capt. Hayter gyn- nrychioli dinas henafol Wells yn y Senedd, ond mwyach, dan y Reform Bill newydd, ni anrhydeddir Wells ag A.S., ond bydd yn rhan o un o divisions Somerset, dyna y rheswm fod Capt. Hayter yn ym- geisydd am yr Eastern division of Somerset. Dyn ieuangc oddeutu 30ain oed ydyw Hayter y mae er hyny yn ddyn dysgedig iawn, ac yn feddyliwr mawr mae dyfodol llwyddianus yn ei aros os a yn mlaen yn yr amser a ddaw, fel yn yr amser a aeth heibio.-T.

SALEM, CAERNARFON. Sabbath a Llun, Awst 2 a'r 3, cynhaliwyd cyfar- fod blynyddol cynnulleidfa Salem, Caemarfon. Yr oedd disgwyliad mawr am y cyfarfod yn flaenorol, yn enwedig gan y gobeithid cael y pleser o weled a chlywed yr hybarch D. Williams, Llanwrtyd, a'r Parch. D. Price, ,gynt o Dclinbych.-Ac er i'r ddau gael eu hanalluogi i fod yn bresennol gan afiechyd, bu Mr Evans yn llwyddiannus i sicrhau gwasanaeth brodyr eraill ar yr awr ddiweddaf, fel y trodd y cyf- arfod yn y diwedd yn berffaith success. Boreu Sabbath am 10, pregethodd y Parch. E. Stephen, Tanymarian; am 2, y Parchn. E. T. Davies, Abergele, ac R. Thomas, Bangor; am 6, y Parchn. E. Stephen, ac R. Thomas. Dydd Llun am 10, y Parchn. D. Jones, B.A., Merthyr, a W. Jenkins, Pentrestyll; am 2, y Parchn. D. Jones, B.A., a J. Thomas, Liverpool; am 6, y Parchn. J. Thomas, a W. Jenkins. Dechreuwyd y gwahanol oedfaon gan y Parchn. R. Thomas, E. Stephen, E. Evans, W. Oliver, a T. Hughes (T.C.) Yr oedcl y cynnulliadau yn Ruosog iawn; a chan- molir y pregethau yn gyffredin gan bawb. Gweith- iodd yr eglwys a'r gynnulleidfa yn rhagorol gyda'r casgliad.—Yr oedd cyfanswm y derbyniadau yn ystod yr oedfaon erbyn nos Lun yn 112p. 2s. 9c., heblaw 75p. a dderbyniodd Mr Evans gan dri o foneddwyr o Loegr. Nid oes un eglwys yn Nghymru yn ol ei hamgylchiadau wedi gweithio yn well mewn dileu ei dyled nag eglwys Salem. Pan y daeth Mr Evans yma ers llai na thair blynedd yn ol, yr oedd tua. 2,1 OOp. o ddyled yn aros, ond erbyn hyn y lnae wedi el thyHu i 1amiryw 1,000. Ac y mae yr eglwys tra yn gwneyd hyn wedi gwneyd ei rhan yn gystal ago eglwysi yn gyffredin at achosion cy- hoeddus. Ychydig o lfvnyddoedd o weithio cyffelyb a dyn y ddyled ymaith yn llwyr. Ond dylasai y capel fod yn llawer eangach mewn He fel Caemar- fon, (er ei fod yn awr yn un o'r rhai mwyaf), i ateb doniau poblogaidd Mr Evans. Eglwys a gweinidog yn gweithio, nid neB dim a Keif o'u blaen.

bethesda. 'TIE TtRWYDi; J-GIWYSYDDIAETir. Ychydig wythuowm yn. ol, ymwelwyd a'r gymyd- ogaeth hon gan y Parch. D. Milton Davies, Llaii- fyllin; er egluro amcan Cymdeithas Rhyddhad Cref- g ydd. Troes y cyfarfod hwnw allan yn un dadleuol, trwy i'r Parch. D. W. Thomas, M.A., periglor St. Ann's, ar y diwedd, ofyn caniatad i wneyd sylwad- au adolygiadol ar ddarlith Mr. DavieB. Felly, cafwyd cyfarfod lied gynhyrfus o hyny i'r diwedd. Tybiodd yr Eglwyswyr fod Mr. Davies wedi ei wahodd yma yn bwrpasol i ymosod ar yr Eglwys, ac mewn can- lyniad i'r dyb hon penderfynwyd gan yr eglwyswyr fod angenrhaid arnynt, yn ngwyneb fod Mr. Davies wedi dwyn i'r gymydogaeth y ddysg newydd hon, ddyfod allani ddysgu eu brodyr eglwysyddol, a gwrtliweithio dylanwad araeth Mr. Davies. Ac i'r amcan yma, addawodd gweinidogion yr Eglwys y byddai iddynt draddodi cyfres o ddarlithoedd. Nos Iau, Gorphenaf 16eg, wele yr Hybarch Arch- ddiacon Evans, Llanllechid, yn traddodLygyntaf o'r darlithoedd addysgiadol, fel eu gelwir, yn yr Ysdoldy Gwladwriaethol, Glanogwen, ar y testyn*'—'Medd- ianau yr Eglwys.' Sylwodd ymlaenaf oil ar amcan y cyfarfod, nad oedcl efe, wedi dyfod yno i ymosod, ar neb, ond yn unig i ddysgu ei frodyr yr eglwyswyr. Dywedai mai meddianau yr eglwys, ynghyd a hawl- iau rhesymol a chyfiawn yr eglwys o honynt, ac fel y mae yn ddyledswydd ar y llywodraeth i'w ham- ddiffyn a'u diogelu i'r eglwys, mai dyna y pethau y byddai a wnelo ef a hwynt yn y ddarlith. Aeth yn mlaen i brofi, mfeddai, fod y degwm yn beth hollol YsgrythyroL Cyfeiriodd yma at waith Abraham yn degymu i Melchisedec, ac at yr offeiriadaeth dan y gyfraith-fod Duw ei hun wedi gosod i lawr reol i gynal crefydd. Wedi bod yn lied faith gyda'r Hen Oruchwyliaeth, dywedodd—maidilyniad o'r un drefn yw y degymau presenol dan yr Efengyl: oblegid nid yw Crist na'r Apostolion mewn un man wedi gwar- afun y drefn hon ar bethau; felly, meddai, gwelwn fod Ysgrythyroldeb y degwm ynanwadadwy. Nod- odd mai nid yn y goleuni Y sgrythyrol yna yr oedd a fynai ef a'r pwnc, ond a'r degwm fel eiddo yr Eglwys Gristionogol. Cyfeiriodd at yr hen Eglwys Gymreig Frytanaidd; degymau oedd prif gynysg- aeth hon, meddai ef. Dywedai mai yn amser Awstin y dechreuwyd talu y degwm yn Lloegr gyntaf. Yn y fan hon anghofiodd y gwr parchedig mai wedi dyfod yno i addysgu yr oedd, ond troes i wneyd, neu yn hytrach i amcanu gwneyd gwawd o Gymdeithas Rhyddhad Crefydd, drwy ddyweyd fod y gymdeithas hon yn dyweyd mai y Llywodraeth Wladol a roes y degwm i'r eglwys; ae felly, mai ganddi hi mae yr hawl arno. Dyma, meddai, yw egwyddor y gym- deithas hono. Yna galwodd ar y gymdeithas-i roddi prawf o hyny. Os y llywodraeth a roes y degwm, pa le mae y weithred am hyny? Gwnaeth amryw gyfeiriadau at Gymdeithas Rhyddhad Crefydd lied wawdlyd; ond nid oes dim arall i'w ddisgwyl, gan fod hon yn gweithio yn erbyn bywyd segur yr offeiriaid. Nos Iau, Gorph. 30ain, yn Neuadd y Farchnad, traddodwyd darlith gan y Parch. G. James, ar yr 'Eglwys Wladol.' Cymerwyd y gadair gan Mr. Henry Lewis, Bangor. Wedi iddo amlygu amcan y cyfarfod, hysbysodd y [byddai cyfleustra ar y di- wedd i wneyd sylwadau adolygiadol, ond ni oddefid i neb wneyd hyny heb ei fod yn wr o urddau eglwys- ig. Yna cyfododd Moses Jones i amlygu y modd y daeth y Parch. D. M. Davies ar ymweliad a'r gym- ydogaeth. Gwnaed hyn er gwrthweithio adroddiad anghywir oedd wedi cael ei daenu. Yna galwyd ar y darlithydd yn mlaen, yr hwn a dderbyniwyd gyda llefau o gymeradwyaeth. Ni chaniata amser na gofod i ni fanylu ar y ddarlith. Dywedwn yn unig ei bod yn rhagorol iawn. Dichon y rhoddwn gryn- hodeb o honi yn ein nesaf. Eisteddodd y darlithydd yn nghanol bloeddiadau o gymeradwyaeth y dorf fawr cedd wedi ymgynull i wrando. Yna gofynodd y llywydd-a oedd yno rhywun yn barod i ddyfod yn mlaen i wrthwynebu yr hyn a ddywedwyd. Ni ddaeth neb. Yna fe ofynodd a oedd rhyw gynyg- iad i'w roddi i'r cyfarfod. Cyfododd Moses Jones i gynyg y penderfyniad canlynol-sef, Fod y cyfar- fod hwn yn unfrydol yn cymeradwyo ymdrech Mr. Gladstone er cael dadgysylltiad yr eglwys yn yr Iwerddon. Ac yn anghymeradwyo yn bendant ym- ddygiad Ty yr Arglwyddi yn gwrthod y bill.' Eil- iwyd y cynygiad gan Mr. Hughes, Bangor. Yna gofynodd y llywydd a oedd gwelliant i'w roddi. Ond ni chaed yr un. Yna pasiwyd y eynygiad yn, unfrydol. Cyn ymadael rhoddwyd tair banllef if Gladstone yn wresog iawn.

CAERGYBI. Mae'n ddiameu fod y rhan fwyaf o weinidogion a phregethwyr Cymru yn gwybod ychydig am Daber- nae,l hynaf yr Annibynwyr yn Nghaergybi. Add- oldy helaeth ac ysgafn ydyw, ac yn meddu ar y cyfartaledd hyny mewn mesur sydd yn ei wneud yn favourite i lefaru gan bregethwyr yn gyffredinol, ond efallai fod un peth arall yn ei wneud yn fwy felly, sef yr Annibynwyr iach yn y ffydd,' selog, caredig, a gweithgar, sydd yn arfer jangynnull ynddo i addoli. Gallem ddweyd fod yr elfen olaf a enwyd -yr elfen weithgar yn cael ei harddangos mewn modd neillduol yn Nhabernaclwyr Caergybi; a'n hamcan yr wythnos hon yw dwyn un prawf ych- wanegol o'u haelioni a'u gweithgarweh, hyny yw ADGYWEIEIAD Y I TABEIRNAOL.' Yr oedd gwir angen am hyn er's talm yr oedd ambell goirdyn wedi tori a'r paent trwy amser wedi colli llawer ar ei original colour, ao wedi myned yn wael yr olwg arno. Canfyddwyd hyn a phender- fynwyd ei repairio a'i brydferthu yn ddioed,-yr hyn a gostiodd dros 6 Op, ac y mae hyny yn awr wedi ei dalu. Bu y Tabejrnacl yn nghauad am rai wythnosau, a chafodd y fam eglwys drwy special invitation drigo yn ystod yr amser hwn o fewn cynteddau ei merch yn y I Tabemwl Newydd.' Addolasant yn nghyd yn nghwlwm tangnefedd, 'heb neb yn tynu yn groes,' a chawsom weled yn amlwg yn ystod ei har- osiad mai I hyfryd oJtfrodyr yw trigo yn nghyd.' Cymmerodd y i AIL-AGORIAD Y TABEBNACL le ar ddydd Sabbath y 26ain o Orphenaf. Boreu y Sabbath a nodwyd daeth cynnulleidfa dda yn nghyd a phregethwyd iddynt gan y PARCH. W. D. WILLIAMS, o Deerfield, America. Y mae yn agos i ddeugain mlynedd er pan y bu y gwr parchedig uchod yn aros yma yn yr Athrofa dan ofal y Parch. W. Griffith. Yn ystod y cyfnod hirfaith hwn, y mae llawer o gyfnewidiadau wedi cymmeryd lie yn Nghaergybi, ac yn Eglwys y Tabernacl, ac fel y sylwodd Mr Williams yn nghorph ei bregeth, y mae y rhan fwyaf oedd yn cynnal yr achos i fyny yn ffyddlawn- a Ilafurus pan yr oedd ef yma o'r blaen wedi huno er ys llawer dydd. Ychydig iawn yn y gynnulleidfa bresenol sydd yn cofio Mr Williams, ond gallwn ddweyd yn cldibetrus,fpd yn-Hawen gan yr ychydig hyny ei weled yn edrych "*or dda ar ol preswylio am yn agos i bedwar deg o flynyddau yn the land of the West, a'i glywed yn pregethu mor rhagorol heb golli y tan Cymreig ar ol ei hir absen- oldeb o Gymru lan;' gallwn sicrhau nad oedd neb yn teimlo yn fwy Jelly na'i hen athraw, ac yn wir golygfa interesting yw hen athraw yn cyfarfod un o'i ddisgyblion ar ol bod oddiwrth eu gilydd am y fath gyfnod maith. Hoff fyddai genym gael mynych ymweliadau gan y fath frodyr o'r Gorllewin, oblegid y mae hyny yn tueddu i gylymu mewn rhwymyn o undeb parhaus Eglwysi Gymreig .yr ochr draw a'r ochr hyn i'r Werydd. Hwyr y Sabbath dan sylw, gan nad oedd genym neb arall, anerchwyd y dorf ar fyr eiriau synWyrola theimladwy gan ein weinidog, yr hyn a greodd hyder ynom y cawn ei glywed megis cynt. Ar ddiwedd y Sabbath hwn fel "llawer un o'i flaen yr oedd pawb yn teimlo eu bod wedi derbyn hyf- rydwch nid bychan yn y Tabernacl, ond Yma cwrdd i 'madael wnawn, hyd nes y cwrddom o fewn y' Tabernacl nid o waith llaw,' yno i 'gwrdd heb byth ymadael mwy.'— Golwhydd.

AT Y PARCH. T. L. JONES, MACHEN. Barch. Sy-r,-Da genym eichhysbysu ein bod er ys tro bellach yn parotoi tuag at ddwyn allan ar- grafhad o'r Llyfe Tonau Ac Emynau yn nodiant y Tonic Sol-Fa; ond gan fod yr argraffiad rhad o'r Emynau yn unig yn awr yn y wasg, mae'n debyg y rhaid aros nes y cwblheir hwnw cyn y gall y Cy- hoeddwr fyned yn mlaen gyda'r Hall. Buasai eich ymholiad caredig wedi derbyn sylw yn bir cyn hyn oni buasai absenoldeb oddicartref, a hyny mewn cymydogaethau nad oedd yn gyfleus i ni gael y pleser o ddarllen y TYST. Yr eiddoch, Barch. Syr, J. D. Joxes, E. Stephest.

BARDD BERW. Bardd Berw! Beth am dano ? Wel, gwael iawn ydyw yr hen fardd yn bresenol, a gobaith gwan sydd am ei adferiad. Mi wn y bydd yn ddrwg gan. lawer trwy Gymru i gyd, glywed fod yr hen farM yn wael. Llawer o ddifyrwch gawsom ni yn ei g wioni ef erioed, pan y byddai yn adrodd ei waith barddonol. Y gofyniad glywir yn ami yn Llangefni yn awr ydyw, P'le mae Bardd Berw ?' ond atebiad galarus sydd yn cael ei ro'i yn union, sef ei fod wedi cael ei rwymo rhwng erchwynion ei wely cystudd. Y mae yr hen farad mewn gwth o oedran hefyd bellach, a gwir yw yr hen air sydd yn dyweyd Na ddaw henaint ddim ei hunan.' Gwnaeth lawer o fan ganeuon erioed, ar wahanol destynau, anerchiadau i Eisteddfodau a man gyfar- fodyddLlenyddol; eystadleuodd hefyd ar yr Englyn i'r I Dyfrgi,' testyn Eisteddfod Llangefni, 1865. Wele ei Englyn:— Y Dyfrgi yn y Ili sy'n llanc,—myn bysg Yn fwyd yn ei fawrwangc; Milgi hyf cryf ei grafangc, Llyfn ei groen fel llafn o grange. Cafodd llawer sport braf wrth ei glywed yn adrodd yr Englyn yna. Ond pan y byddai yn adrodd ci anerchiadau i Eisteddfodau y byddai yn myned i'r hwyl yn lan loew; byddai yn gwneud mosiwnau rhyfedda welais i erioed, ar ganol Marchnad Llan. gefni; yr oedd yn bwrw ei lais dros ei wefusau fel taranau, nes byddai y bobl yn dylifo ato o bob cwr i'w glywed; a rhai yn ei ganmol, eraill yn euro ei gefn, nes yr ai i fwy o hwyl nag o'r blaen. Dyna i chwi hynyna yn awr am yr hen fardd. Maddeuwch i mi, garedig Olygwyr, am anfon peth mor ddibwys i'ch Papur, ond hwyrach fod yn well gan ambell un gael hyn na llawer peth. Ydwyf yr eiddoch, L I Ui; o Fox.

DYCHYMYG. Deonglwyr dychmygion, mae Deicyn o'r De, Am gael gwybod eto am enw rhyw le, A wneir o dair sill yr un fath a'r llall, Chwi ffeindiwch ef allan os ydych yn gall; Sill gynta sy'n enw peth yr ydych chwi oil Yn arfer myn'd trwyddo bob dydd yn ddigoll; A'r ail sy'n arwyddo rhywbeth digon blin, Nad oes neb a garaigael teimlo ei fin; A'r olaf yn enw peth mae llawer iawn Yn hoffi ei fwyta y boreu a'r prydnhawn; Yn rhyw gwr o Gymru, 'n y Gogledd neu'r De„ Mae'r fangre'n bodoli-rhowch wybod yn mhle.

Y LLEW. Y Llew traws, teyrn yw lie trig,—rwyg awyr Ag oer ruad ftyrnig; Ysgydwai'i lais y goedwig,— Gwea tan o'i lygaid dig. Ifobwysok.

DYDD Y GWRES. Dur yw ein bro—daiar yn bres,—mae'r haul Y mae'r hin yn ddeifdes; AvrjTnwy'r nef yn ffwrnes, A dawdd y graig—dydd y gwres. Awst 1, 1868. HEDD Molwynos.

NID YW FY NHAD YN FYW. Rhyw fachgen bychan, hoenus, mad, Heb deimlo brad na briw; Yn nofio'r oeddwn mewn mwynhad, Pan oedd fy nhad yn fyw. Ond nid oedd sicrwydd na pharhad, I'r mwyniant pur ei ryw; Fy ngadael wnaeth mewn dwfn drisf-id., Nid yw fy nhad yn fyw. Ein teulu bychan derchog ni, Yn lion fel bu nid yw Mae ryw brudd-der dwys trwy'r ty, Nid yw fy nhad yn fyw. Mae agwedd brudd fy anwyl fam, A'i gruddiau llwyd a gwiw; Yn tystio iddi dderbyn cam, Am nad yw 'nhad yn fyw. < Y gadair fraich lle'n eistedd bu, Yn awr mor waced yw; A distaw sibrwd y mae hi, 'Nid yw dy dad yn fyw.' Yn eglwys Soar* gwelwyd ef, Yn gweithio dros ei Dduw; A phawb a hoffent glywed lief Fy nhad pan oedd yn fyw. Bu'n ffyddlon yn yr Ysgol Sul, Yn athraw doeth a gwiw; y Fe roddodd wersi fwy na mil, Ond nid yw 'nawr yn fyw. A monwent oer y Llan o hyd, A'i thewfrig wyrddion Yw; Gyd-dystiant oil i ddyweyd yn nghyd, Nid yw dy dad yn fyw, Ond pan heb wybod beth i'w wneyd, A'm calon drom yn friw; Fe ddaeth rhyw adlais mwyn gan ddyweyd, 'Y mac dy dad yn fyw.' A'i fywyd difrycheulyd ef, Jj or Sy'n tystio yn fy nghlyw; ,C' A thystio wna angylion nef, x Ei fod ef yiio'n Dyw. A minnau fachgen pruddaidd gwael, Erfyniaf ar fy Nuw, *Nol gado'r fuchedd hon, am gael Myn'd at fy nhad i fyw. Aberdar. Naiba* Wys- OBIA yn ddiaeon ffyddlon yn Soar, Aberdar, am fljraj"44RS-

FY MARGARFD. Ei hagwedd dlos am egwyJ-a foreu I>difyTodd ei pliresvryl: Prydweddau a gwenau gvyl Uysnieoy A wridai wyneb Margared anwyl. Agorodd fel blaguryn-yn ifangc, Dan nefawl b^rdij11 > Wyryf lad, ei Wr floayn—eneuud, A bur leithid 3-boreu wUthyn. Gofid a fagai y ffwyfyn —i araf Ealmio ei gwreiddyn; Br ei gloes, awyr y glyn—ddifwynodd, Ac a lwyr ysodd ei gAyl rosyn. Yn Mharadwya, bon ymwrida-eily-ith, A heulawg flodeua; Ac yn ei haddui-a cynnydda,—meTmgwyafyk, Hob ol y gweryd byth. y Uagaia, Hedd Molwykog-

BEDDARGRAFF Y diweddar ilfiss Mary Thomas, EkpluJnt (JtUflf Hotel, JSFeictoim. Rhy'hurdcl Pr ddaear ddyhiydoedd X&ir, Nid-oedd merch mwr wwir; Ei ehlfid, tra hynod, yu hir, Drwv'r wlad ar eiriau lecUr. ,• Bkbis.

tfyrnl oddiallan. Dywedai hfefyd, mai eu odwedd arbenig hwy oedd penodi merched yn lie dYjo yn athrawesau mewn manau lie nas gellid digoa o arian i dalu i ysgolfeistr da. j Mr. Kynarton yn erbyn y papur, ac am- inynwyd ef gan Pedr Mostyn a'r Cadeirydd; ftdarahai S. R. grybwylliadau Mr. Evans, a thafl- WYq. allan awgrym gan Y Gohebydd ynnghylch mwy am y tu fewn i'n hysgolion a'n heglwysj wtu.allan- hyny darllenwyd papur ar 'Ddaeareg,' wedi barotoi gan Mr. Samuel Jenkiiis. 11 o'r gloch, cyfarfyddodd aelodau y Pwyll- ?01' Cyffredinol, a'r Pwyllgor Lleol, a thrigolion y a dieithriaid, er mwyn ymffurfio yn orymdaith r "own Hall i'r n ORSEDD. Dywedwch chwi a fynoch o blaid hen ddefodau, agwmgwch a fynoch yn erbynbeirniadaeth lem a gwawd dirmygus y Saeson, y mae y seremoni hon gddychrynllyd o wael. Teimlem ein synwyr cy- ^^in yn cael ei insultio wrth ediycli ar ddeuddeg gerrig bycliain wedi eu ffurfio yn.gylch, a rhyw 5?reg" fach gam yn y canol yn cynrychioli y Maen awj'f. 33in cyfaill mwyn Maelor yn sefyll ar gefn ^gledig hono ao yn dyrchafu yr urdd-weddi fel J^h-dderwydd yr orsedd. Wedi hyny Talhaiarn yn ar ei draed i gyboeddi. y ( PEOCLAMASIWN. Givir yn erbyn y Byd,' &c. Tra yr oedd byn cymeryd lie, yr oedd rhyw bobl yn ymyl yn 1jSlll" godi dwfr o Bwmp y Dref, yr hwn a ddi- ddai fod yn ymyl. Adroddodd Clwydfardd a Thydfilyii englynion ar yr achlysur, ac yna ail ffurfiwyd goryin- q .1 i fyned tua'r Babell. Blaenorid y dorf gan y g^^foddolwyr, a cbwareuai y seindorf ar hyd y q Saif y Babell mewn man islaw i fur y tell, a cheir oddiwrtho olygfa ysblenydd o res- yiyddoedd y Faminau. "VVedi cyrhaedd yno dech- ewwyd o ddifrif ar waith „ YR EISTEDDFOD. CanWYd Alaw Genedlaethol gan y seindorf, ac cafwyd araetli gan y llywydd—Sir Watkin W. • Barwnig. Dywedai nad oedd angen am ef ddangos betb oedd yr Eisteddfod da. Yr ^"■d hyny wedi ei wneud lawer gwaith o'r blaen, drM • dd^on galluog. Un peth a ddywedai—na j. gomedd i'r Ti>obl gael treulio gwyl o ddifyrwch ^"Waid. Yr oedd cyfarfod a'u gilydd i ymdrin a fjfcyddiaeth—i wrando ar alawon y bryniau—ac i ar gywreinrwydd celfyddyd yn yr arddang- aa, yn sicr o wneud lies trwy godi cbwaeth, a wyUio teimlad y bobl. Nid oeddynt i feddwl am lexdyddiaetli y dyddiau hyn, ond pawb i gyfarfod yr un tir cyfitedinol. Credai fod y Gymraeg yn ua. Sylwai fod Saesoneg yn cynnyddu yn yr ysgol- fod cyflwr y bobl yn gwella—ac fod cynnydd yn cael ei wneud mewn addysg a diwylliant o 1. Am y Traethawd Seisonig ar 'The Pennian ^ocks of Wales, and the New Red Sandstone Series V) rjas) an<l Lias.'—Gwobr, deg gini, a Medal Arian. iJuddugwr, Mr J. E. Thomas, F.G.S., Llundain, ac rwisgwyd ef gan Miss Mainwaring, Galltfaenan. ^7 Pianoforte gan Perched dan V V> a Arian. Dwy yn ymgeisio. 1 wobr l Miss_Bray8hgw Llaneurgain. Beirniad, Mr Hullah, awdwr yr Hullah's System. Arwisgwyd hi gan Mr West. 3. Am yr Englyn goreu i'r Melinydd.—Gwobr, Medal Arian. Ennillwyd gan Mr P. O. Griffith, (loan Arfon), yn erbyn 105 o gydymgeiswyr. Ar- 'W1sgwyd ef gan Miss Williams, Bodelwyddan. Englyn buddugol i'r Melinydd. Chpas gwlad mewn gwisg lwydwen-a'i olwyn At alwad meib angen Yw'r melinydd—bydd yn ben Y bwydwyr tra bo yden. ■ Yr Hen Graswr,' sef Ioan ARFON. 4. Cystadleuaeth mewn Canu Pennillion gyda'r NIYII.-Gwobr, lp. 10s., rhoddedig gan J. Roberts, (Hydonen). Tolynor, Mr E. Davies. Y goreu Ithel Williams. Beirniad, Owain Alav, Ar- sgwyd gan Miss Mainwaring. pp .^a> g&n Mr Moses Davies, Ebbw Vale. Chwa- 0?.^r.y Piano gan Mr W. I. Argent. 6 nWYd y wobr am y Gan Seisonig. 0'j. i -^ystadleuaeth Gorawl. Testyn-y dam olaf (jecr a Afradlon,' gan Gwilym Gwent.—Gwobr, 2 g'lni. Ennillwyd gan Gor Dyserth. G I.. y Traethawd byr goreu ar Gartref y W'Ithiwr' Gwobr, pum gini, a Medal Arian. Y dugwr oedd Mr R. Owen, Pennal. 20 stadleuaeth ar y Pianoforte gan Feibion dan —Gwobr, Medal Arian. Buddugwr, Mr Caerfyrddin. frvJ y Bryddest oreu ar Gastell Rhuthyn, heb ^ros 300 o linellau. Gwobr, pum gini, a Medal Buddugwr, Talhaiarn. 0. Oystadleuaeth Gorawl. Testun, The Lark,' 0 Mendelssohn's Open Air Music, heb accompani- Õ:;¡. Gwobr, pum gini. Buddugwr, Cor Bettws y jyjl* Am y Gan Ddirwestol oreu i'w harferfel Can ~\p^rWestol Genedlaethol.-—Gwobr, pum gini, rhodd- -a( £ .gan y Cynghrair Diwestol. Buddugwr, Mr l'Caeronwy- Cystadleuaeth mewn canu y Deuawd The Sighs,' gan Balfe.—Gwobr, dwy gini. Ni yiarnwyd y wobr.