Y Tyst Cymreig

MERTHYR TYDFIL. "^cvnTi^lBL G-ncDEiTHAS,—Nos Fawrth, 21ain cyf., offKy jj "Wycl cyfarfocl blynyddol Cangen Merthyr yn Nellacld Dclirwestol. Cymmerwyd y gadair gan laflX>r Pviv J^1' ran y Gymdeithas yr oedd y Parch, i ^Da'rii "bps, ac yn- siarad yn ei ddull swynol arferol. tW*1 yr Adroddiad gan yr Ysgrifenydd, T. °TvaKaniS' Goitre. Cynhygiwyd ac eiliwyd y benderfyniadau gan y Parclin. L. Wil- a^T w' n ^01ies> B.A., S. Jones, W. Davies, a Mri. iWvovn' ~W. Morris, ac P. Lewis. Er fod ^ad ?ycIlydiS- yn we^ nag arferol pell, yd- gijjjjy w ^j. d y peth y djdai mewn He fel Merthyr. Cyn rhaid Cae^ cyfai'f°dydd lluosog credwn fod yn ksASaeson^08,61 d-digymmysg—un Cymraeg ac nn 3$Had -d oe<bl dros ddau yn y cyfarfod hwn Loci v|,0 0ef^lynt yn deall Cymraeg, er hyny yr oedd tair ° bedair o'r siarad yn S^sonaeg-/ Nis gallwn ,si4«s bylj1 Cymry ddyfod i gyfarfodydd_ fel hyn l if ^onol "(j(jr 1^lai1 f^yaf °'r siarad mewii iaith es- 0* Pyri °-aj bath i^o0-—Lluii, 20fed cyf., aeth Ysgol Sab- i o°1^°ar 111 *'r awyr agored i fnynhau cwpan- ° yiavl "^ed yn yxl orymdaith dan ganu i gae yn Yst» i ^°ifre, yr hwn a roddwyd at wasanaeth yr !a^ lle y y dydd gan T. Williams, Ysw. Yr oedd y s i^°^8'7^eus 1 gyfranogi o gwpanaid o do jitf -j? ^efyd i fwynhau ychydig o chwareu diniwed. f Jaith y 110S dychwelwyd drachefn 311 orym- orirj, i e^nus dan ganu. "Wrth y capel torwyd yr i''1 Prvrl ™ i fynu ac aeth pawb adref wedi mwynhau 0 a"wn wrth fodd eu calonau. v, p-WN YRII-~OS Boliticaidd.—Yr etholiad dyfodol yw 0 Ujy C y %dd yn am yn y gymmydogaeth hon. Yn 'u pob^np0b gradd a sefyi1fa' y testyn siarad rhwng i Wedi ? •yr etboliacl. mae y tri Ymgeisydd j 0(1 allan, ac nid bychan ydyw prysurdeb J fvnnl^1' na*b. y Hall) a phob plaid yn bender- ctyn °t^rneU(l eu goreu er sicrhau dych-weliad eu llle mae egwyddor newydd wecli ei dwyn i Pleidl ■1 r e^boliad hwn, egwyddor, na feiddiodd un y bwrdeisdref grybwyll Jei henw mewn yr y °'r blacn—Ymmillduavth. Dewisol ddyn yr y »en lune^dtiwyr yw Henry Richard, ac nid oes # Tr amheuaeth leiaf na ddychwelir ef gyda J" reSvf ffiawr. Os oes rhyw un yn amheu, nodwn ddau dros ein credo. O'r blaen nifer y oedd tua 1,400. O'r 1,400 yr oedd er xa^i yn Eglwysv/j-r, a'r rhai nad oeddynt yn aif ,^sJfyr yr oeddynt mewn sefyllfaoedd o ddibyn- 4 radda',1 + !Wyswyr neu y muistl1. haiam rr fat]l f ]ejg| leA nas gallasai y niwyafrif o honynt bleid- 4 Onrl ",11 °^" eu eydwybodau heb beryglu eu hunain. -im awr' hydd nifar yr etholwyr tua 14,000, mil 1 ^,b,?b cant ag oedd o'r blaen. O'r 14,000 y mae cj, C laU 11,000 neu 12,000 yn Ymneilldirwyr. Neu ian+e F ^0c' yma 10,000 0 Ymneillduwyr a bleidleis- J)v 5'1! yr etholiad dyfodol, a 2,000 0 Egiwyswyr. $/2,000 yn pleidleisio. Dwy rote gan bob wPl- dyna 24,000 o votes rhwng y tri Ym- i to, 8)000 i bob im a bod yn gyfartal, a chania- 1 ^«,U 1 TT.TT J OJ T 7T cV cax ro^1 ei u-dwy -vote, a neb i buimpio. A I ji/eryd y cyfrifiad yna yn safon, cyn y gall i b^C°T? -^°^er§^ yn gyfarfcal i Richard, rhaid »ii) 1 o^wyswr roddi ei votes dros Bruce a Fother- "-yna 2,000 i bob un. Rhaid hefyd i 2,000 0 j^noilldriwyr, bob un i roddi ei votes dros Bruce a Qwicrgill, dyna 2,000 arall i bob un, i wneud i fynu *.U°0 1 Brace a 4,000 Fothergill. A chaniatau fod .y 0 xmneillduwyr wedi bradyclra eu hegwydd- 011 clrwy votio dros Bruce a Fothergill, y mae yn :.110s 8,000 o ffyddlonxaid gan Richard, tra nad oes 4,000 yr un gan y ddau arall. Eto, cyn y gall ruce a Fothergill gyrhaedd 8,000 yr unfel ag ifod Syi'artal a Richard, rhaid i 4,000 o'r 8,000 tfydd- roddi un vote i Bruce, a 4,000 arall roddi un r]-/1 Fothergill. Yn y diweud, wedi caniatau i ^yy.fil o Ymneillduwyr i ddilyn Dr. Price, Aber- j^y6'.x Wadu a bradychu eu hegwyddorion, a'r wyth j1 VQtio naill ai dros Bruce neu Fothergill yn a» -p a ^lros Pichard, nis gallant ond dod i fynu io Cj"j. a y^yw 3ai hosibl coleddu y syniad am ,v y gwna dwy fil 0 Ymneillduwyr baidio rhoddi thv -1 ry Richard ? clwy Jil 0 Ymneillduwyr Mer- pi-J f ac -A-berdare ? Nis p;allera goled.au y syniad heb amm-io ai turmygedigf. dvoh'y cwestiwn oddi ar bwynt rhifedi y mae ^eliad Mr Richard sarvstal a bod vn -ffaitn. ^aerff0rSC?U ,ambell i amheuwr, nad oedd yn ddigon %ddlU8'/ ,ddy^eyd yn agor'cd nad oedd yn eredu yn w6yc| °n<leb a gwroldeb yr Ymneillduwyr, yn dy- i"od yr TinneillduYvyr yn ddigon mewn iaefh 1 1 ^y^welyd eu dyn, gwelwch eu dibyn- raid'.T13.* Fothergill a'r Meistri eraill yma bydd A^ytit votio fel y dywed y meistri, ac nid oes ^Wir C mexs':ri haiarn a votia dros Mr Richard. rivna un meistI' haiarn, votio dros Mr. m°r y gwyddom ni yn awr ond Scldi ni. hyn- liad Jw P°b nieistr haiarn wedi celu T Vo^° dros Bruce a Fothergill. Nid oes achos y bo sydd wedi ei ddyweyd gyhoeddus gan thao.Ueu<kok»i eu hunain, am hyny nid ymataliwn fej j benwi. Y11 Merthyr a Dowlais saif pethau ei mae Mr Clark, Dowlais, wedi dyweyd ^ae tGx .ya myiied i votio dros Bruce yn unig-. Y y Qi gwrthod addaw ei vote i Fothergill. Hefyd Vo,^e ^cdi dyweyd fod ei agents a'i weithwyr ef i HeV y gwelont yn dda, nad oes emvassio dros y11 y gwaith, ac nad yw efe yn foddlon i rhao-1- aJents r fod ar bwyllgor un o'r Yrngeiswyr, ■^I'av1 8"ari0 y dylanwad lleiaf ar y gweithwyr. yd-irv,0' Clark, dyna Dowlais yn rhydd; ac nid jj1 Jrn meddwl fod cymmaint ag an Ymneillduwr fod owlais na rycld eicotc i Richard, ond gwyddom Y q,0 la"*ver na roddant rote i neb ond Richard. dani yw' ^y01 y11 yr y^ys wedi laig nurfio pwyilgor i Fothergill o gwbl yn Dow- yn Cyfarthfa y mae ar y'wyneb dipyn bach v°ti i n mac Crawshay wedi addaw §'ael° °S ^ruce a Fothergill, ond nid yw y screw i Yn "Pi1 ^ar^er- Grellid meddwl ei bod yn waeth fyth iladJ-iymoutb, gwaith Mr Fothergill. Tybia rhai, y^ynt yn gwybod dim am ansawdd y lie, y w a, os na wna yn wirfoddol, y bydd raid i bob Olth' a hthlwr 0 eieldo Fothergill votio drosto of. Tipyn V m ° adnabyddiaeth o'r gweithwyr a argyhoedda Vrf^y^ rhagfarnllyd. Y txordd eifeithiolaf i gyn- %1V natur a thynu allan ddoniau hyawdlaf a dy^110' gweithwyr Plymouth a G-yfarthfa ydyw ^otlf^ Wr^bynt fod yn rhaid iddynt votio dros <~>nd soniweh am enw Mr Richard y *ii. y yri rhwygo yr awyr a'u banllefau—Richard i "Wytl r wedi cael digon o brawf o hyn yr a J)(?11?s.-b°n. O Troedyrhiw i Cefn-coed-y-cymmer eyfa -f i1S y mae P-^rdwyr Mr Richard v/edi cynhal §efn cyhoeddus a phasio penderfyniadau i'w 1111 ^a^s gwrtbwynebol. Y mae y rrj-job |yyr "^edi dod allan i ffurfio pwyllgorau yn yr ao-1' iau °'r Swei^bfaoedd i wylio symmudiadau yri ac x gynbal cyfarfodydd cyhoeddus; ac "^edir ^yny yr wythnos hon y mae miloedd lawer 11 till dyn-hedu i votio dros y dyn o'u dewisiad eu iliellstli, Y mae y dydd wedi myned heibio i'r i'r ll1?-^yru eu gweithwyr fol gyru defaid ^ele1 Yn yr e^boliad nesaf yn Merthyr ceir °fal J; y gweithwyr yn mjoied at y poll nid o dan ie, affents, ond pob un yn cerdded yn annibynol, °1 ^a-r annibynol a'r meistr, ac yn rhoddi ei vote yn gogocV ST^wybod. Os oes rhyw un a amheua ein ^yfa1'lia<:aU' 11 oes genym ond dyweyd wrtho, ^yred a g-wel. Gran fod rhyddid wedi ei osod -AberrT dwylaw, weithwyr Dowlais, Merthyr, ac buflri, ar^' arferwch eich rhyddid, ac yna y mae eich B h yn sier. hron anghoiio_ cyfarfod mawr Mr Bruce ilawnV' i.y11 y ^rill Hall. Cafodd y Neuadd yn §*an t> cb?oesawiad gwresog. Cymerwyd y gadair £ Crawshay, Ysw. Y tro o'r blaen y °W •, Bruce ei ymddangosiad o flaen yr eth- lad yr, Illd oedd yn rhy foneddlgaleld yn ei gyfeir- ddeali j H Richard. Ond neithiwr cafwyd ar tod y boneddwr wedi dod i ddeall fod' Mr Richard yn ddyn i siarad yn barchus am dano, ac yn ymgeisydd nas ga!lai efe, er yn hen aelod, fforddio i fod yn ddifraw o hono. Dywedodd fod Mr Richard yn foneddwr oedd wedi gwneud gwasanaeth pwysig i'r wlad, fel Ysgrifenydd Cymdeithas Heddwch, a'i fod yn foneddwr o gymmeriad diamheuol. Heb ddyweyd gair yn erbyn Mr Richard yr oedd yn wir ddrwg ganddo fod crefydd wedi eu dwyn i mewn i bolities. Nid oedd ganddo ef wrthwynebiad i unrhyw foneddwr oblegid ei fod yn Ymneillduwr, ond yr oedd yn ddrwg ganddo weled esiampl yn cael ei rhoddi o ddwyn crefydd i mewn yn nglyn a gwleid- z iadaeth. Felly wir, Mr Bruce. Buasai yn well iddo beidio yno, oblegyd cafodd gernod anwyl gan C. H. James, Ysw., am hyny. Nid ydym yii rhyfeddu fo-d Mr Bruce yn ofni dylanwad crefydd yn yr etholiad, oblegyd gwyr o'r goreu mai yn mhlith yr ymneill- duwyr y mae nerth crefydd yn mhob ystyr yn y bwrdeisdrefi, a gwyr hefyd ymedr yr Ymneillduwyr ddyoddef ac ymladd dros cu crefydd. Onid yw yn beth rhyfedd fod dynion call yn annoeth mewn llawer o bethau. Onid yw yn ddigon eglur i Air Bruce fod yr Ymneillduwyr yn dwyn crefydd i mewn i'r etholiad, oblegid fod crefydd a pholitics gyda'u gilydd yn y Senedd. Dim ond iddynt hwy yn y Senedd ddadgysylltu crefydd a pholitics, rhoddwn ein gair iddo na soniwn air byth am grefydd yn yr etholiadau. Hyd oni wnant hyny, parhawn ninnau i waeddi am ysgariad, ac nid oes genym ff'ordd i wneud hyny ond drwy anfon dynion i'r Senedd a y wnant hyny dt'osom ni.

NARBERTH. Mac llys yr ynadon yn cael ci gynnal yma bob dydd lau. Dydd lau, y 2-lain eyfisol, eisteddwyd ar achos G. P..Brewor, Ysw., a Miss Howells. Achos oedd hwn am blehtyn anghyfreithlawn. Parhaodd Iioli y tystion'tua chwech awr, ac wedi cael areith- iau grymus o bob tu gan Mri James a Davies, Caer- fyrddin, dychwelodd yr ynadon, ar ol bod yn eu dirg-elfan am tua awr a chwarter, gan hysbysll fod y fudclugoliaeth o du Miss Howells. Anhawdcl dar- lunio teimladau y gwyddfodolion oil pan glywsant hyn. Bernir y costia tua lOOp. i Mr Brewer, yn ngliyda 2s. 6c. yr wythnos. Mae hwn yn un o'r rhai mwyaf gwarthus a ddaeth gerbron eriocd yma. —Jlocyn Teiliwr.

RHYL. Cyk'&eeedd.—Nos Forcher cyn y diweddaf, caw- eom ni, gwyr Rhyl, yr anrhydedd o wrando rhai o brif gantorion eich tref mewn cyngherdd yn y Town Hall. Yr oedd y program yn un o'r rhai goreu a welsom erioed, ac yn wir ni wnaethpwyd cam ag awdwyr y gwahanol ddarnau a ganwyd ar yr ach- lysur—yn hollol i'r gwrthwyneb, canwyd hwynt yn wir deilwng. Y rhai fu yn g-wasanaethu ar yr achlysur oedcl^t, Mr T. J. Hughes, Mr T. Jones, Mr E. Foulkes, a Mr W. Parry, o'r Anglo-Cambrian. Glee Union, o Lerpwl. Yr oedd y gwr ieuanc, Mr T. J. Hughes, yn regular favorite gan y gynnulleidfa. Yr oedd yr elw oddiwrth y gyngherdd yn cael ei rhoi tuag at helpu y brodyr y Wesleyaid Cymreig, y rhai sydd yn adeiladu capel newydd. Yr ydym yn deall fod swm go dda wedi ei gael hefyd. EGLWYS ST. Thomas.—Yr wythnos ddiweddaf, cynhaliwyd cyfarfodydd yn y lie uchod. Pregeth- wyd ar yr achlysur gan y Parch. R. H. Waynes, M.A., ficer St. Michael's, Coventry, a'r Parch. Hugh Morgan. M.A., yr Incumbent. Pregethwycl pregeth fer' hefyd gan y Parch. A. C. Atherton. Yr oedd full Choral Service mewn cysylltiad a'r cyfarfod hwn —peth ni welwyd ei gyffelyb o'r blaen yn Rhyl. ,,y Casglwyd yn y cyfarfodydd y swm o 36p. 13s. lie. Bazaar.—Rhyfedd fel y mae ein brodyr y Bed- yddwyr Seisnig yn parhau i weithio a'u holl egni i geisio dileu y ddyled sydd ar eu haddoldy. Y Sul cyn y diweddaf, cynhaliwyd eu Anniversary, pryd y pregethwyd y boreu a'r hwyr gan y Parch. Isaac Lord, Birmingham. Casglwyd swm go dda rhwng y ddau gyfarfod. Y Mawrth canlynol agorwyd Bazaar gandclynt, mewn Ilall a adeiladwyd i'r per- wyl ar y West Parade. Gwerthwydy ddau ddiwrnod cyntaf bethau yn cyrhaedd y swm anrhydeddus o rhwng 90p. a lOOp., ac y mae yr Ilall Y11 parhau i dynu sylw mawr hyd yn hyn—yn llawn o bobl bob amser. DA.-nLITII.-Nos Fercher cyn y diweddaf, (ar ol disgwyliad pryderus am i'r nos Fercher hono ddyfod) traddodwyd darlith gan y Parch. Mr Price, gynt o Ddinbych, yn addoldy yr Annibynwyr yn Queen- street, ar 'Abraham Lincoln.' Cafwyd darlith rhag- orol o dda. Yr oedd cynnulleidfa lied dda yn nghyd, a gobeithio fod elw mawr wecli deilliaw oddiwrtho, er mwyn cynnorthwyo yr eglwys i symmud ychydig -<='=r._ o'r ddyled sydd 3-11 aros ar y capel i ffwrdd. Yr ydym yn dymuno llwyddiant mawr. i'r darlithydd a'i ddarlith dda odiaeth hon, a iechyd i'r awdwr i'w thraddodi i gynnulleidfaoedd lawer eto. Daelith ETO.-Nos Lun diweddaf, traddodwyd darlith yu nghapel newydd y Wesleyaid Seisnig, gan y Parch. Joseph Bush, o Manchester, ar The Eminent Women of Scripture.' Dyn enwog ywMr Bush, a darlith rhagorol o dda ydyw hon o'i eiddo. Yr oedd rymiiiJleidfa lied dda wedi dyfod yn nghyd, ond nid cymmaint ag y dymunwn ei weled ar yr achlysur. Yr oedd yr elw oddiwrthi yn myned at ddileu y ddyled sydd yn aros ar yr addoldy pryd- ferth a chyfieus hwn. Difyewcii I'R VISITORs.-G-obeithio eu bod yn cael eu gwala yr wythnosau hyn, o herwydd y mae bob nos un ai Hinging, Comic Entertainment, neu VCII- triloquism yn cael ei hysbysu iddynt yn ddiddiwedd. Os bydd yr Hall yn lied lawn, cwynir gandclynt y dylem adeiladu un eangach, ond da genym hysbysu fod dig-ouocld o le yn ami i'w gael yn y cyfarfodydd difyrol yma. Riisdeohfa Ceffylau.—Y mae hysbysleni ar hyd y parwydydd yn ein hysbysu fod un o'r gwyl mab- santau' uchod i gymmeryd lie yn ein tref yn lied fuan. Clywsom gan un yn ddiweddar oedd yn pre- gethu ar nos Sul ar y Parade, fod y Mil Blynydd- oedd' yn yr ymyl; ond yn sicr, nid yw fod rhedeg- feydd ceffylau, a phethau o'r fath, 3-11 ein tywys i gredu y dywediad yna beth bynag.—Deheuwr.

SIR GAERFYRDDIN. "Wele ein holl obeithion wedi myned yn chwilfriw. Er's ychydig yn ol yr oeddem yn hysbysu fod new- yddiaduron Toriaidd y dref yn yindclangos mewn galar yn herwydd gwaelder iechyd y Tori bychan, D. Jones, Pantglas, ac y buasai yn herwydd hyny o dan orfocliaeth i roddi ei gynnrychiolaeth i fynu. Ond heddyw, gyda galar yr ydym ninau yn gorfod hysbysu y bydd i'r gwr bach ymgymmeryd a hi eto. Pwy ddiwrnod, cynhaliwyd cyfarfod mawr a dy- lanwadol gan y Ceidwadwyr yn'yr Ivy Bush Hotel, Caerfyrcldin. Blaenorwyd y cyfarfod gan Col. Syr J. J. Hamilton, Bart. Eghirocld y cadeirydd ddyben y cyfarfod, sef fod yr hanes fod Mr David Jones, Pantglas, yn herwydd gwaelder ei iechyd, o dan or- fodiaeth i rhoddi ei gynnrychiolaeth i fynu, wedi cerdded drwy yr holl sir, ac wedi cael dcrbyniad pur helaeth. Er hyny, gobeithiai nad oedd yr un gwir na sicrwydd yn hyn; ond os oedd gwir ynddo, mai eu dvledswydd hwy ydoedd ystyxied pwy fyddai ei ganlynydd. Siaradai yn bur uchel a'clilodfoms am gymmoriad politicaidd y Tori bychan, D. Jones, a gwaeddai yr holl dorf gydag- ef. Yna cododd Mr John Jones, Blaeneos, a dywedodd, er fod ci frawd wedi bod unwaith yn bur wael, fel nad oedd fawr obaith am ei fywyd, ei fod yn awr yn gwella eto, ac yr oedd gobeithion y buasai yn jtiigymmeryd a'i ddyledswyddau Seneddol eto. Yna peiiderfynwyd o unfryd—' Fel ac yr oedd gobaith oddiwrth wellhad iechyd Mr Jones y byddai yn alluog eto i gynnrych- ioli dros y sir, nad yw yn ddewisol i gynnyg un ym- geisydd Ceidwadaidd.' Terfynwyd y cyfarfod trwy dalu diolchgarwch i'r cadeirydd. Y mae Mr Sartoris, yr ymgeiR3'dd Rhyddfrydol, wedi cyfiwyno ei anerchiad trwy'r wasg i'r ethol- wyr (Caerfyrddin). Dydd Sadwrn diweddaf, cynhaliwyd cyfarfod dyddorol drachefn gan y blaid Rhyddfrydol, yn yr Ivy Bush Royal Hotel, i dderbyn y genadwri o Lan- elli, ac i eglurhau y scfyllfa.' CynnAvysai y gen- adwri o Lanelli y dynion canlynol:—Parch. D. M. Evans, Mri Rosser a Randel, a dau ar bymtheg o foneddigion 3^ dref. Siaradwyd llawer yn ol a gwrbhol am y gwahanol yrngeiswyr. Y mao yn dda genym hysbysu fod 3^ cldwy dref 301 unol ;-rn pender- fynu dangos plueh annibynol am gael eu hymgois- yclel, a hwnw yn ddyn anrhjrdeddus. FFAIR Heol Peioe.—Cynhaliwyd y ffair hon ddydd Gwener diweddaf. Nid oedd yn frysiog- fel arfer, na rhyw ymofyn mawr ar y gwahanol anifeil- ly'ycLa -PlfWj'Ga ,fpd-hvn vn cael ei achosi yn her- o Gc. i 7c. y pwys. Da a lloi o 9p. 'i lOp. 10s. Yr oedd y masnachwyr Seisnig yn bur barod am geifylau da yno; rhoddent am danynt o 30p. i 4Op., a rhai myned i oQp. Yr oodd y rhai gwaelach yn myned am o lop. i 20p. Dydd Sadwrn diweddaf, cyflwynwyd tysteb i Mr J. W. Armstrong, Engineer, yn y Boar's Head, ar ei ymadawiad a'r dref hon i Hereford. Cynnwysiad y dystob 3rdoedd oriawr a chaclwyn ysblenydd, a'r hyn a ganlyn wecli ei gerfio ami:—'Presented to John Ward Armstrong by the inspectors, mechanics, and workmen of the South "Wales division of the Great Western Railway, as a small token of respect on his leaving Carmarunen.—Juno, 1868.' Anerchwyd y cyfarfod gan amryw foneddigion, a rhodehvyc1 ban- llefau o gymmeradwyaeth i dderbynydd y dysteb. LLANFYNYDD.- Y mae y lie hwn yn llawn bywiog- rwydd y clyddiau hyn. Cwynir yn fawr yn herwydd prinder crefftwyr o bob math. Adeiladir yma fas- nachdai mawrion, ac amryw fythynod heirdd i weith- wyr. Hefyd adeiladir yma bersondy i'r offeiriad, yr hwn a gostia ddau cant ar byrntheg o bunoedd. Gyferbyn ag ef adeiladir ty gan y Methodistiaid i'w gweinidog, yr hwn a gostia oddeutu yr wythfed rhan o'r uchod. Bydd rhaid i'r gweinidog hwn, druan, draddodi tair pregeth bob Sabbath heblaw anerchiadau wythnosol, a'r offeiriad un bregeth bob Sabbath, (neu o leiaf un oedfa), a threulio dau neu dn diwrnod bob blv^ddyn yn School-room y uentref 1 drctio y degymwr wrth dalu ei "arian iddo. Wele waedd yn ymgodi eto yn hei*wydd an- nheilyiigdocl Eglwys Loegr. Abeegoelecii.—Cynhaliwyd fieiriau vn v He I bychan hwn ar y 24ain a'r 2oain o'r mis hwn. Nid rhyw lawer o brynwyr oedd yn un o honynt, yn herwydd y sychder anarferol hwn. Gwertliai ani- feiiiaid tewion am brisiau rhesymol o dda. Gwerthai y inoch dranoeth yn bur frisg.—Crivydryn.

DINBYCH. Yn y dyddiau diweddaf hyn anfonodd yr aelod anrhydeddus dros fwrdeisdrefi Dinbych, anerchiad at yr etholwyr, yn yr hwn yr hysbysa ei fod er yn 'absent' eto 'i)i existence'! Cynhyrcdodd y fath an- nerchiad hynod syndod nid bychan yn mhlith nifer helaeth o'r etholwyr, fel y penderfynasant yn y fan i ddyfod allan i weithio yn egniol 0 blaicl yr egwydd- onon hyny a ddibriswyd gymmaint 3^n y blynydd- oedd diweddaf hyn gan eu cynrhychiolydd Toriaidd presenol, sef Mr Mainwaring. Fel y mae yn hysbys i ddarllenwyr y TYST fod gan y blaid Rhyddfrydig y bwrdd-deisdrefi hyn eu- dewisedig- ddyn, sef Mr Watcyn Williams, yr hwn sydd yn Rhyddfrydwr trwyadl yn mhob ystyr o'r gair. Buom yn y blyn- yddau diweddaf yn synu yn ddii-fawr o herwydd fod y blaid Rhyclclfrydig, y bwrdd-deisdreii hyn yn gallu goddef y fath Dori ag ydyw Mr Mainwaring i w cynrhychioli cyhyd o amser yn senedd-dy ein fe Y11 wir yr oeddym wrtli fecldwl am danynt yn awr ac eilwaith yn teimlo yn cldig tuag atynt; ond erbyn hyn y maent wedi gwneuthur haner iawn (os naa un cyfa) yn eu dewisiad o'r fath ddyn gall- nog ag ydyw Mr Watcyn Williams. Y maent wedi cael yn y bonendwr hwn ddyn cymmwys yn mhob ystyr. Mae yn wir nad ydyw y cymmwysder mawr hwnw a fyn y Toriaid ei g-aelmewn cynrliycliiolydd, sef ei fod yn gallu mesur ei etifeddiaithau wrth y milltiroedd ysgwar, ac yn meddianu ar ioir mynydd, petris, ysgyfarnogod, a cwningod tywysogaeth. Ond y mae er hyny yn foneddwr annibynol, wedi ymddyrchafu, a hyny trwy ei athrylith ei hunan, i ben pinnacl anrhydedd, fel nad ydyw ei sefyllfa heddyw ddim yn oli'r penaf o far-gyfreithwyr Pryd- ain Fawr. Os bydd i fwrdd-deisdrefi Dinbych anfon Mr Watcyn Williams. yr hyn beth yr ydym yn dra sier a gymmer le, a hyny gyda niwyafrif mawr, fe ;¡¡ fydd genym un o leiaf yn y senedd-dy, nid yn unig yn sefyll dros ac o blaid yr egwyddorion hyny sydd yn anwyl genym, ond un a fydd yn alluog i ddyrch- afu ei lais ac i ddadleu yr egwyddorion hyny gyda medrusrwydd neillduol, yr hyn fydd yn newyddbeth hollol gan gynrhychiolydd Cymreig. Y mae'r Toriaid hwythau wedi bo(I yn giveithreclu yn egniol yn yr wythnos ddiweddaf.—Galwasant gynimanfa ddydd Mawrth diweddaf i benderfynu eu gweithrediadau. Wedi cydymgynghori daethant allan yn llu i canvassio y dref. Yr oedd clidl eu mynediad allan yn arwyddo eu bod yn benderfynol i gymmeryd pobpeth o'u blaenau. Ond pa fodd bynag, nid yn yn hir y buont o dan eu dwylaw am syniadau cyffredinol yr etholwyr o barth i deilyng- dod Mr Mainwaring- fel eu cynrhychiolydcl. Credwn nas gall y derbyniad a gawsant gan nifer mor hel- acth o'r etholwyr lai nac effeithio 3-11 ddymunol yn y dyfodol. Y mae yn dda geuym allu dwyn tystiol- aeth o sefydlogrwydd y gweithwyr yn Ninbych. Safasant yn benderfynol dros eu liawliau,-daii,-os- asant i'r boneddwyr hyny eu bod yn (Iclyiiion, a'u bod yn feddiannol ar wybodaeth wladyddol, ac hefyd eu bod yn feddiannol ar gydwybodau, ac mai eu dyledswydd ydyw ufucldhau i argyhoeddiad eu cyd- wybod yn hytrach nag i ddynion.—Gohehydd.

I EDE-SEZER,, ARFON. Nos Sadwrn, Gorphenaf 18, cynh-Lliwvd cyng- herdd yn yr Ysgoldy Genhecllaethol, o dan lywydd- iaeth Mr W. Morris (Afaon Eryri). Chwareuid yr harmonium gan y Misses Ellis, Hafotty, a Miss Parry, Blue Perris. Canwyd gan Miss A. E. Jones, Penwaun, a Cor Glee o Bethesda, dan fywyddiaeth Mr H. Williams, a'r brass band o'r lie hwn, &c. 'Roedd y cYllnyrch oddeutu 12p. Rhoddid yr elw i Mr Griffith Williams, Galltfoel, yr hwn sydd wecli cyfarfod a damweiniau trymion yn y gloddfa yn y blynycldau diweddaf. ac 3-11 analluog hyd eto i ail afacl yn ei orchwyl. Talodcl Mr Owen Jones, Gallt- foel, ddiolchgarwch drosto i'r gynnulleibfa a phawb gymmerodd rhon yn yr achos. Wedi cydnabod y llywydd, y cantorion, &c., ymwasgarodd pawb gan fawr ganmol y canu a medrusrwydd y boneddigesau z;1 ieuainc yn chwareu ar y berdoneg. Clywsom clcly- wedyd hefyd i fechgyn y evrn pres roddi boddlon- rwydd neillduol.— Cymmydog.

MYNYDD MAEN, SIR FYNWT. Y mae y mjTiydd yma ar clan er y 5ed o'r mis hwn, a theimlir prycler mawr yn ei gylch. Ni rodd- odd y rhai a welsant y tan gyntaf rybudd, a thrwy y diofalwch beius hyny, ni chymmerwyd mesurau er atal ei ledaeniad mor effeithiol ag y gallesid. Porthyna y mynydd sydd ar clan yn benaf i Arglwyddes Lipiio-, er, ac Ymddiriedolwyr y diwedd- ar gapcl Hanbiuy Leigh, Ysw. Er pan dderbyn- iwyd hysbysrwydd am dano, y mae y goruchwylwyr yn dcfnjrddio pob ymdrech er tori ffosyclc1 i rwystro ei ledaeniad.

GWERNAFFILD, GER Y WYDDGRUG. Gorphenaf 13eg a'r 14eg, cynhaliodd yr Annibyn- wyr en cyfarfod prcgethu blynyddol yn Soar, Pant- y-buarth. Y Gweinidogion oeddynt y Parchedigion E. Roberts, Coedpoeth, a J. Roberts, Brymbo. Cafwyd hin ddymunol, pregethu da, a chjimulleidfa luosog a gweddus i wranclo. Hefyd, cynhaliwyd cyngherdd adlonol vil ysgoldy gwladwriaethol y Waen. Y Cadben Phillips, o'r Rhual-uchaf yn y gadair. Csmiorthwyid y cor gan Mrs Phillips, ac ereill; sef Mr E. Jones, o St. Bee's College, a Mr Lewis, North & South Wales Bank, Wyddgrug. Gydag- 3rchyclig eithriadau, canwyd yn hynod dda. Dydd Gwener, Gorphenaf 17eg, aeth y cantorion am drip tua I-thyl, i wledda ar gyn- nyrch y gyngherdd. Tanysgrifiwyd at y bleser- daith—y Parch. J. Hughes, lp.; Cadben Phillips, lp.; Mrs Lloyd, Hafod, 10s.; a Mrs Lloyd, Plas- newydd, 10s. Heddyw (Gorph. 21), cynnelir tri o gyfarfodydd, sef cyfarfod pregethu gan y Trefny ddi on Wesleyaidd yn Pantymwyn, a chyfarfod pregethu gan yr Anni- vn Jerusalem, Pant y terfyn. X cyfariod ai-o.ll ii ^2^1, UvÁ saethu a bwa. Bonecldigion a boneddigesau yn cyd- gyfarfod i ymdddifyru wrth ollwng ambell i saeth i'r awyr oddiar y bwa, a'r saeth arall oddiar v taiod i'r galon, i gynhyrfu gwres angherddol "hoSder naturiol blant Adda ac Efa o'u gilydd. Cynhclir y cwrdd pwysig hwn am y mis hwn cleni yn y Rhual- ucha.—Elisey.

ABERDARE A'R ETHOLIAD, A HENRY RICHARD. Mae y lie hwn yn parhau yn llawn byrvyd. Bu- wyd yn cynnal cyfarfodydd drwy yr wythnos o Top Hirwaen i lawr i Mountain Ash,-rhai yn y ctpeli a'r lleill yn yr awyr agored. Ymgasglai y cannoedd yng-hyd, a chafwyd cyfarfodydd hynod o lewyrchus. Areithid gyda sel a thanbeidrwydd. Henry Richard ydyw dyn y bobl. Mae y lie yn fyw drosto. Nid oes amheuaeth yii- ii-iocld-wl neb am ei ddychweliad, ac yn wir credwn y bydd efe at the head of the Poll, fel y dywedir. Da genym gael ar ddeall fod holl wemiclogiony lie drosto, odclieithr eithriad neu ddwy. gweinidogiou fu yn cynnneryd rlian yn ngli3rfar- fodydd yr wythnos oeddynt y Parchedigion W. Williams, Hirwaen; D. Jones, W. Edwards, D. Price, J. Thomas, R. Evans, W. Harries, T. P. Price, A. George, W. Williams, R. Rowlands, J. Morgans, J. John, D. Daniel, T. Llewelyn; ac ereill nas gallwn eu cofio. O'r lleygwyr s-iartclodd-D. Davies, Ysw., E. Richards, Ysw., D. E. Williams, Ysw., Dr. Williams, &c. Ac o'r gweithwyr,—T. Williaws, D. Lewis, Rees Davies, John Jones, J. Rees, D. Thomas, a llawer eraill nas gallwn eu cofio. —CIyweh, Clywch.

BRYMBO. Ar y 19eg a'r 20fed o'r mis hwn, cynhaliwyc1 cyf- arfod pregethu 3-11 y lie uchod, ar yr achlysur o sefyaliacl y Parch. J. Roberts, gynt o Lanerchymedd, yn weinidog yn Biynsion. Yr oedd yn bresennol ar yr achlysur—y Parchn. D. Price; Newark, America; R. Williams (Hwfa Mon), Llundain; O. Evans, Llanbrynmair; E. Evans, Llangollen; S. Evans, Llandeg-la; J. Row- lands, Rhos; D. Evans, Rhospnedre; H. Rees, Penuel; E. Roberts, Salem; J. Jones, Rhos; J. Jones (B), ac ereill. Dydd Sabbath, am 10, pregethodd y Parch 0. Evans. Am 2, dechreuwyd gan Mr Boaz Jones (W), a phregethodd y Parchn O. Evans ac R. Williams. Am 6, y Parchn J. Rowlands ac R. Williams. Pre- gethwyd hefyd am 10 yn Wrexham gan y Parch R. Williams, ac am 6 gan y Parch A Evans. Am 10, dydd Llun, dechreuwyd y cyfarfod gan y Parch J. Jones, Rhos, trwy ychydig sylwadau tlys- ion ar Salm a gweddio. Pregethodd y Parchn R. Williams a D. Price. Treuliwyd y cyfarfod prydnhawnol yn wahanoli'r dull cyffredin, heb un bregeth, ond anerchiadau ar amrywiol destynau gosodedig—cyimnhwysiadol at ddyledswyddau y weinidogaeth a'i deiliaid. Dechreuw3rd trwy weddi gan y Parch D. Evans. Yn ganlynol, dewiswyd Mr Evans, Llandegla yn Ilywydd ac wrth agor y cyfarfod, dywedaf ei fod yn teimlo hyfrydwch mawr ar ddyfodiad Mr Ro- berts i Brynsion ar un Haw, a gradd o ofid ar y Haw arall. Ystyriai ei ddyfodiad yn gaffaeliad i'r cyfun- deb hwn, ond yn golled i'r undeb y perthyiiai iddo o'r blaen. Etto, wrth newid maes, nid oedd to newid ei lafur, nac yn newid Meistr. Yr oedd ef vn gydnabyddus a chyfeillion Brymbo er's 32 mlymedd, pan yr ynngyfarfyddent i addoli yn yr hon dy annedd yn y Gyfynus. Harwd y gelwid y lie y pryd hyny. Ya oeddynt wedi mwynhau brasder gweinidog-aeth yr efeng-yl dan yr hen Williams o'r Wern, a Parry, .0.- ac ereill. Yr oedd clai-L wedi myn'd i fwynhau eu gwobr, ac yr oedd yn llawen iawn ganddo gael C3rf- arfod a dau ereill a fuont 3*11 llafurio yma wedi c^'fod i roddi croesawiad i Mr Roberts. Ni yrwyd yr un o honynt i ffordd. Nid oedd yr elfen wrthwynebus hono yn perthyn i gymmeriad eglwys Brynsion ac nid oedd raid i tin o honynt ychwaith gywilydelio dangos eu hwynebau. Yr oedd 3-n dda gan y bobl a hwythau weled eu gilydd. Sylwodd fod 31- undeb a fodolai rhwng gweinidog a phobl ei ofal vn un tra phwysig—yn gosod cyfrifoldeb difrifol ar y ddwy blaid, ac yn sicr o gario ei dylanwad i fyd arall. Yna galwyd ar y Parch D. Price i sylwi ar natur eglwys y Testament Newydd, yr hyn a wnaeth gvda'i ffraethineb arferol. Dangosai mai eglwy-s, ynjstyr y Testament Newydd, oedd cyiiiiulleidfa o" gredin- -a -I u fi wyr, &c., a bod pob cynnulleidfa felly yn ffurfio eg- hvys ar ei phen ei hun; ac fel prawf o annibyniaeth pob cynnulleidfa felly ar eu gilydd, cyfeiriai at y 7 eglwys yn Asia. Nid un eglwys, yn cael ei lfywodr- aethu i gyd gan un esgobaeth, fel Eglwys Loegr— yna hefyd gwnaethai un llythyr 3m lie saith. Nodai nifer sw3-dclogion 3-1- eglwys a'u gwaith, hawliau yv eglwys, clibenion eglwys, sef cynnal y gwirionedd ac achub y byd; ac mewm trefn i eglwys gyrhaodd ei hamcanion, fod yn rhaid cael aelodau duwiol, uiicleb, a gweithgarweh" Yn pesaf, galwyd ar y Parch E. Evans i aiiereh y gweinidog, a dymunai Mr E. ar Mr R. sefyll o'i flaeii. Yroc-ddhoi-i yn olygfa pur effeithiol, An- nerchai ef fel un ac y cafodd y fraint o roddi de- heulaw cymdeithas iddo 30 mlynedd yn ol, ac fel un a godwyd ganddo ef fel offeiyn i waith y weinidog- aeth. Cyfeiriodd giyn lawer at hen adgofion a gyn- nyrchent cldagrau yn Mr R., a llawer oreill. Mewn canyniad i hyn, cyfododd y ll-rnydd i appelio at y gynnulleidfa hosog am arwydd o'u der- byniad o Mr R. i'w mysg, a'u cymmeradwyaeth o hono, pan y dyrchafodd yr holl dyrfa eu deheulaw i fyny fel arwydd. Mr Roberts, wrth godi i ai-wyddo ei gydsyiiiad, a YIllollyngodd i ddagrau, ac o dan lywodraeth teiml- adau pnr ddrylliog, dy^vedai ei fod wedi yrmadael a maes blaenorol ei lafux*, nid am fod un math o oer- felgarwch rhyngddo ef a'r bobl, 11a rhwng y bobl ag I IL yntau. Teimlai ei fod wedi ymada9x o'u mynwes, ac y croesawid ef yn gynhes ganddynt pan y digwyddai iddo clalu ymweliad a hwynt. Sicrhai ei fod wedi piyderu yh yi- achos am 13 mis, ac mai fyr argy- hoeddiad y gallai fod. yn fwy defnyddiol mewn cylch eangach, yn unig- a'i cymmhellodd i gydsynio a chais eglwys Biynsion. Galwyd yn nesaf ar y Parch J. Rowdands, Rhos, i anerch y gynnulleidfa ar yr angenrheidrwydd i roddi gwrandawiad addas i'r weinidogaeth.' CYllllllhellrti y bobi i ddyfod i wrando, a gwrando ar ol dyfod. Gwrando, nid fel beirniaid, ond fel pechaduriaid. Cjfeiriodd at engbreifftiau i brofi y ddylanwad ni- weidiol y mae y cyfryw 3m effeithio ar y gwranda- wyr syml lijuy a ddiclioii fod dan argraphiadau crefyddol. Y Parch J. Jones, gweinidog y Bedyddwyr, a anerehodd y cyfarfod nesaf, ar y cyssylltiad sydd rhwng llwyddiant 3- weinidogaeth a gweddi 3-r eg- lwys.' Yr oedd ei sylwadau yn gryfion ac i'r pwr- pas; ond ar ddiwedd c-i anerchiad, cymmerocld golygfa pur effeithiol le. Djrwedai fod y Ilywydd wedi ei alw ef i fynu i siarad fel I oyd-gyiiryeliiolydd y bobl yn Biymbo mewn pethau crefyddol.' Yr oedd ef (Mr Jones) wedi bod yno fel unig esgob y lie er ymadawiad Mr Evans, ond ei fod yn foddlon iawn yn awr i rami yr esgobaeth a Mr Roberts; ac ar hyn estynodd ddeheulaw cymdeithas iddo dros y Bedyddwyr i'w groesawu i'r ardal. A chan nad oedd neb yno i gynnrychioli y Methodistiaid a'r "Wesleyaid, y mentrai efe -wneyd yr un peth eilwaith drostynt hwythau. Yr oedd yr ymddygiad yma mor dderbyniol fel nas gallodd v g3rimulleidfa ymattal heb roddi ar- wydd uchel 0 gymmeradwyaeth. Hwfa Mon a alwyd nesaf. Ei fater ef oedd fod nyddlondeb ac yn elfenau hanfodol i lwydd- iant y weinidogaeth.' Teimlai .Mi- XV nad nprld —-c-_ •[ j- cyfeirio at ymdrech, llafur, a gweithgarwch pobl Brynsion, yn enwedig yr ieuengctid. Nododd lawer o engbreifftiau o hyn adnabyddus iddo ef ac ereill. Dangosodd hefyd fod cyfeillion Brynsion wedi arfer llafur ac ymdrech mawr o'r tu allan i'w cylch eu hunain a chyfeiriodd at eu gwaith yn gwirfoddol ymroddi gydag ef ar ddechreuad ei weinidogaeth yn y lie, i ymgeleddu yr achos gwan yn Pentrefelin, Wrexham, pan oedd yr ychydig gyfeillion oedd yno wedi dyfod i'r penderfyniad i gynnyg yr adeilad ar auction. Er mwyn attal yr arwerthiant, yr ydym vn deall fod Mr W. yn un 0 ryw ddwsin a gawsant 25 Op. ar fond. Arol i'r cyfeillion hyn neidio i'r adwy, yn fuan cjfoclodd 3rmwared a chynnorthwy mawr i'r achos yn ngwaith cy-feillion ereill o sefyllfa a dylan- wad yn ymuno yn y gwaith. Annogai Mr Williams 3-r leuengctyd i fod yn ddarllenwyr mawr o'r Beibl, ac i ochelyd chwaeth lygredig- at ffug-chwedlau {novels)—pethau ag yr oedd tuedd fawr jTaddymt i wenwyno eu chwaeth at bob peth da. Yr oedd am godi ei lef yn erbyn yr ysgrifau nofelaidd hyn sydd 3-n dechreu creu taste drwg yn y bobl ieuaingc. Byddwch yn Feibl-wyr, ac nid yn novelists. Dilynwyd Mr W. gan y Parch 0. Evans, ar y pwys o arwain bywyd crefyddol, or dwyn y weini- dogaeth i effeithio ar y byd.' Dywedai y buasai wedi treio hanner digio wrthjmt pe na buasent wedi ellc ei wahodd, oncl fod yn dda ganddo gael bod yn bresennol. Sicrhau Mr Roberts na fu erioed bobl haws i fyw gyda hwynt. Ymdriniodd yn ddeheuig iawn ar ei fatter, a dangosai iddynt y pwys o fod yn dystion teg. G allai ef sicrhau Mr R. nad oedd dim achos iddo ofni i Mr Jones (B) ffraeo ag ef—na chafodd efe (Mr E.) erioed ffrae. Pe buasai ffrae wecli digwydd, yn nghylch y dwr y buasai hyny; ond haerai Mr E. mai ar Mr Jones y buasai y bai i gyd, o herwydd nid oedd arno ef (Mr E.) eisieu dim ond rhyw hanner cwpanaid o ddwfr, ac y cai Mr Jones 3rr afon iddo ei hun. Terfynwyd y cyfarfod prvdnhawuiol <yan y Parch H. Rees, Penuel. Am 6, gweddiwyd gan Mr Evans, Llandegla, a phregethodd y Parch O. Evans a D. Price. Coroned yr Arglwydd waith y cyfarfod a'i fen- dith.— l'ii 0 honynt.

HANESYN .DIm.IFOL.-Rhydcl un o bapurau Ffrainc yr hanes digrifol a ganlyn:—Yn mhentref bychan Yseron, yn nghymyaogaeth Lyons, trigai hurtjai diniwaid, 3a' hwn a adnabyddid yn gjrffredin wrth yv enw Y gwirion." Yr oedd 3-11 feddianol ar gorphol- aeth^ lied giyf, ac yn arferol 0 wneud diwrnod da o waith 3-11 y maes; ond yr oedd yn nod difyrvvch 3-r holl bentref. Cymerodd nifer o ddyhirod yn eu penau i'w ddifeddianu o'r ychydig S3m-vvT3a' oedd ganddo, ac i'l d3Tben hwnw, aeth un o hon3ait a to, gan ei hysbysu fod cymydog wedi marw, a'u bod yn dymuno iddo ef eistedd i fynu i wylio y corph trwy y nos. CyclSYlllOdd Y gwirion," a chafodd ei arwain i fwthyn He yr oedd dyn wedi ei osod allan yn Ifugio bod yn farw. Eistedd- ai y cwmni o fangylch gydag yniddangosiad difrifol, a'r hurtyn yn llawn morweddaiddyn ei ymddygiad a'r goreu o hoiynt. Ymadawodd y cyclfwriadwyi- bob un ac un,-ond hcb fyned neppell o'r lle-nes o'r diwedd -lv yr oedd" Y gwirion "wediei adael yn uniggyda'rcorph marw fel y tybiai et. 111 mhen o ddeutu chwarter awr clywid bloedaiaclau ac ysgrechiadau uchel, pryd ,r yr aeth cyfeillion y marw yn eu holau bron a thori ar eu traws gan chwerthin, ond buan y canfycldasant fod y bloeddiadaa yn dyfod, nid oddiw-rth Y g-Ririon," ond oddiwith eu cyfaill eu hunan, a chawsant ef ill cael ei itonocao 3-11 ddidrugaredd gan Y gwirion," yr Jiwn^n lie cael ei cidychrynu trwy weled y marw 3-n ^-n°iCa a° rbodio, a ddywedai 3-11 ddigon digyffro mar\y, gorwedd 3-21 lloiwdd," ac oni buasai i'r ileili dcyfod i'w 3*mwared, cliameu y buasai y ffugiwr wedi ei osod i orwedd yn llorydd o dclifrif.