Y Tyst Cymreig

I THE PEDIGEEE OF THE ENGLISH PEOPLE INVESTIGATED. By Thomas Nicholas? M.A., Ph.D'1 F.G.S. etc. Y mae y testyn yr ymdrinir ag of YlJ y gyfrol drwclius a hardd hon, wedi bod ar ei hynt o Eistedd- fod i Eisteddfod er's blynyddau bellach, gan gynyg yn gjmtaf gant, ac wedi hyny gant a haner o bunnau i'r neb a ysgrifenai draethawd teilwng o'r wobr arno. Ysgrifenodd amryAV lenorion dysg-edig a galluog yn Gymry a Saeson, draethodau meithion a maiiAvl arno o dro i dro, ond gwrthodai y beirniaid roddi y wobr i yr un o honynt, nes o'r diwedd y mae y meddwl am ysgrifenu arno wedi myned yn ddiflasdod. Bu y traethawd hwn o eiddo Dr. Nicholas, yn ymgeisydd aflAyyddianus fel llawer ereill, am y wobr; ac wele ef yn awr wedi ei gyflAAyno trwy y wasg i sylw a beirn- iadaeth y cyhoedd. Rhaid ddarfod iddo gostio ym- chwiliad manwl a maith i'r AwdAvr i gasglu y defn- yddiau, a gofal a dyheAvydnid bychan i'w cyfansoddi a'u trefnu yn y wedd sydd arnynt yma ger ein bron. Nid pwnc yw hwn y ga.llesid gwneyd dim o hono heb ymroad a llafur maAvr a maith, ac y mae ol y cyfryw ymroacl a llafur ar y traethawd hwn. Y mae wedi ei droi allan yn harddwych o ran papur ac ar- graffAvaith. Y neb y mae ynddo duedd at ymchwil- iad henafol o'r natur yma, a gaiff yn y traethawd hwn gyfarwyddwr cyfarAvydd, a chydjmaith dyddan iawn yn y ffordd. Llefara amryw o'r papurau Seis- nig yn uchel iawn am ei deilyngdod; ac hyd y gall- wn ni farnu, y mae yn llawn deilyngu y ganmoliaeth a roddant iddo.

COLEG ABERHONDDU. Deallwn fod yr Eglwysi Annibynol a jongyferfy'tM; yn Soar, Llantrisaiit, a Castellan, Morganwg, wed! rhoddi galwad unfrydol i Mr W. Cranog Davies, o'r Coleg uchod, i ddyfod yn weinidog arnynt. Mae Mr Davies yu bregethwr da, ac yn un sydd yn meddu ar alluoedd cymhAvys i ATng'ymmeryd a gwaith y weinidogaeth. Gobeithio y gAvnaiff ateb yr alwad yn gadarnhaol.

LLANFAIRCLUDOGAU, GER LLANBEDR. Lied anaml y gwelir enw yr ardal uchod ar dudal- enau y TYST CnIREIG, nag un tyst arall; ond y mae llawer iawn o bethau yn digwydd yma vn haeddu cad eu cofnodi bob Avythnos. Saif yr ardal hon mewn llanercli brydferth iawn tua chanol sir Aberteifi, tua banner y ftordd rhwng Llanddewibrefi a Llanbedr Pont Stephan, ar lenydd ffrwythlawn Teifi. Ei phrif fasnach yw amaeth- yddiaeth, a dianmheu nad oes achos i'w hamaethwyr dynu euhetiau i neb yn ydywysogaeth. Maegolwg I hynod obeithiol am gnydau toreitliiog y flwyddyn hon, ac y mae y wlad yn edrych oddiar ben un o'r i")ry72i.nn cylchynol fel paradwys. Wel! "W-e.' syned y byd, Lloegr, a Llaiirwst T Beth ydyw yr liyHuj'^ku fechan dlws acAy ? Mae hona yn beth hollol newydd yii Llanfair betli bynag ydyw, canys ni welir fawr hysbysleiii yn yr ardal hon oddiethr ambell i arwerthiad gan rai o'r aiii,,etli- wyr, ac nid ydyw y rhai hyny yn dobyg yr un ddull a honacAv Cyfarfod Cystadleuol, Capel Mall'. Yr oeddwn i yn meddwl ar unwaith ei fod o yn rhywbeth newydd, canys pan oeddwn i yn hogyn bach, fyddai dim o'r fath beth i'w weled, na son am dano chwaith. Y ffordd fwyaf talelltog oedd gan y trigolion yr amser hwnw i loewi ychydig ar y cof, &G., fyddai crynhoi i efail y Gof neu Biop y Crydd, i adrodd ystraeon, a'r mwyaf doniol efo'i stori fyddai y callaf yn yr ardal, fynychaf. Ond y mae yn dda genyf weled chwaeth yr ardal wedi newid, ac yn eynnyg am ddilyn yr oes. Yn wir y mae yma hysbyslen ddestlus dros ben; chwaeth uchel yn neAvisiad y testynau ond nid cystal yn gwbl yn rhaniad y gwobrau. Yr wyf yn an- mheu fod beirdd yn dal cyssylltiad a'r Pwyllgor neu ni fuasent yn rhoddi nnvy iddynt hwy am en gwaith na'r llenorion. Rhy fach braidd yn wir yw y wobr am y prif Draethawd; ond'does dim i'w wneud 'rwaii ond gwneud y goreu o'r gAvaetliaf,' gan mai fel yna y mae wedi digwydd y tro hwn. Yn wir y maent wedi bod yn bur ofalus rhag- gadael i neb fod 1:1 yn segur. Mae lie i'r Beirdd o bob gradd ac urdd i ddod yn mlaen, ac hefyd i'r Traethodwyr a'r Haneswyr, a'r Cerddorion, a'r Datgauwyr yr un modd. o Hefyd cawn yma rai o brif ddarnau yr oes i'r Ad- roddwyr a'r Cyfieithwyr, &c., ae nid ydynt wedi an- nghofio y bobi dalentog hyny, yr Areithwyr, ac yn wir, i mi gael dyweyd fy meddwl wrthych, yn ddistaw bach, yr wyf fi wedi Avincio ar un o'r gwobrau hyny eisioes. A dylwn ganmol y Pwyllgor am fod nior ofalus yn chwilio allan eu Beimiaid, yn mysg y rhai'n y cawn yr enwog John Lewis, B.B.D., Tregaron, (Glan Meirig), &c., a chlyAvais ddyAveyd eu bod Avedi cael addewid gan E. Hughes, Ysw., Castell du, i lanw y gadair. b Bobol anwyl yr wyf wedi meddwi yn siwr ddigon ar yr Eisteddfod. Pan oeddwn i yn dechreu ysgrif- enu yr oeddwn yn meddwl cofrestru yehydig o weithrediaclau yr ardal, ond aethum yn ddamweiniol ar draws yr Eisteddfod, ac aeth y cyfan yn bendra- mwnwgl. Yr wyf yn hyderu y gwiiaiff y PAvyllgor faddeu i mi, ac yr wyf yn addo bod ychydig yn fwy cymmen y tro nesaf Mr. Gol—-Morgrit.gyn. arei daith.

AMERICA. WOOIIEY it-edi,?i I?yddhait -Daetli y newydd gyda'r Gable o New York, y 12fed o'r inis hwn, fod Woolley wedi ei ollwng o'r ddalfa, ac na chafwyd allan i allu profi y cyhuddiad o lwgr-wobr- Vyaeth. ° Y Gweimdog newydd i Lundain.—Y mae yr Ar- ywydd wedi enwi yr Anrhydeddus Reverdy John- 7 re1 gweinidog i Brydaiii Fawr, ac y mae y enedd wedi cadanihau y penodiad pi unfrydol. J'ffirson D.avic.s.—Hysbysir'ni gyda'r new- yadion a ddaethant o New York am y 4ydd o'r mis vra, gyda'r agerddlong Bremner, fod prawf Cyn- nywydd y De wedi cael ei ohirio eto hyd Hydref. mae ei feichiafon wedi eu hadnewyddu. ■n/^rf('.u Y Ffeniaid.—Y mae yr arfau oedd g-an y eiuaid wedi eu hystorio yn St. Albans, wedi eu symud yn ddiweddar mewn modd dirgelaidd.

CHWYLDROAD YN YR YSBAEN. Hysbysa telegram preifat a dderbyniwyd yn •W-undain ddydd Llun o'r Ysbaen, fod symudiad Cawyldroadol newydd wedi tori allan yn Catalonia, a dYWed fod yr holl barth yma mewn cliwyldroad. DYWed y Morning Star fod y ffynhonell o ba le y aeth y telegram, a'r cyfeiriad yn Llundain i ba un yr anfonwyd ef, yn cyd-dystio fod yr hysbysiad yn gyWlr ac yn bwysig.

MARWOLAETH A CHLADDEDIGAETH MR. RICHARD JONES, BETHEL, ARFON. Wedi ychydig ddyddiau o gystudd blin, bu farw y*' henafgwr parchus uchod, Mehefin 6, 1868, yn 60 v °e< Dydd Mercher, Mehefin lOfed, ydoedd y uydd pennodedig i gludo ei weddillion marwol i lif 61 8'ar^re^ yn mynwent Bethel. Daeth tyrfa yn ng-liyd, yn cynwys trigolion yr ardal, hen symmydogion, a chyfeillion mynwesol, a gwelsom yno o Eon, a inanau eraill, luaws mawr. nSfy^wyd yn yr angladd gan y Parch D. p th, ^ynaf, D. (Griffith, ieu., a Robt. Griffith. /jranwyd a niagwyd ein hen gyfaill yn nghym- yuogaeth Niwbwrch, Mon. Pan yn lied ieuanc gaaawodd ei wlad i ddyfod i wasanaeth yn Arfon, Symmydogaeth y disgynodd ynddi ydoedd Beth- » ^R°ESODD y Menai y pryd 1LAVII braidd yn yr un dd ac y ^roesodd Jacob yr Iorddonen, heb gan- °, 01}d, ei ffon yn unig yn gydymaith a aeth^my f' ,^edi gwasanaethu yn y gymmydog- amser, ymbriododdag Ellen Jones, SSr0 Anne ^tchard, Tydclpigwndwn, northwy J™ §T»" n_;„ i. J Pai.°a Jn -wyneb pob amgylchiad.. Ar ol fori 81 ^i°Jiai'd Jones fod pwys y byd yn dy- j j01? wys ar ei ysgwjrddau,'a dechreuodd feddwl ~y*al ac o ddifrif pa both allai wneud tuag- at 5 n0, bywioliaeth iddo ef a'i deulu. Gogwyddodd ei wl yn wyneb cyfleusdra lieillduol a estynid iddo Pryd at yr alwedigaeth o fod yn Gigydd n a J i' g'^w^digaeth y dywed y profiadol am dani yr hawddaf a'r fwyaf manteisiol i fyw yn y T ■JXLddl- Dechreuodd ar ei alwedigaeth syaa chapitol bychan, ond yr oedd ganddo fantais o oa yn tldyn cywii-, gonest, a sobr; ymafJodd o ddifrif yn ei waith, a mynnodd ei ddeall yn drwyadl a nollol. Cymerodd stall (marchnadfainc) yn y Gigfa yn Nghaern arfon, ac md oocld dim ond ftfiGcliyd ci'i rhwystrai i fod yn y farchnad. Ycliydig iawn o ^eithiau y bu yn absenol am yr yspaid maith o dros ■ddeng mlynedd ar hugain. Wrth ei staxd, ym- ^angosai yn ei elfen, ac felly wrth fodd ei galon, ac o'i amgylch g-welid yn ymgasglu y gwreng a'r onheddig, ac ni byddai y sylw a dalai i'r naill lyn-wr yn pcii i'r customer arall deimlo y byddai yn cael ei sarhau, yr hyn yn rhy fynych a deimla y awd pan y bydd y pendefig gerllaw, pan na bydd y naul ond yn talu fel y llall. Ystyrid ef gan lawer yn wr caled yn i fasnach, ac felly mewn gwirionedd yr oedd, eto, yr oedd felly yn y manau y dylasai fod »ei wrth brynu a gwerthu. Talai i 'bawb yn ei a,m yr el'd(^° i byth ni welid amaethwr yn ,0~, oei'dded o ffair i ffair, ac o dafarn i dafarn ar hfifVk -c wedi i foneddwr neu foneddiges anfon cia- ° W^s' nen l0(ies 0 forwynig, ato i gyrchu T1^'T^u,"iua1w:ii neb oedd yn ei adnabod ef yn iawn, ei dwyn cu cloriannau allan i ail bwyso ar a hi ychwanegu cyn gadael y penawdhwn, Gcw'rf1 wel1 odrbvt^ "ai1 C]" alwedigaeth i deithio llawer nosw 'fV 6^° y11 rhyfcdd dychwelai yn ol erbyn llafn e ilau y nioddion wythnosol. ac ni byddai y Sadwi'0 ° yn y f arch mid o foreu hyd hwyr y ,Sad,,n,ii, Yn ll-,Nyddo o,ocl un at,-tlfa ar ei lwybr o Ych\a-ei .^e J31 brydlawn bore Sabbath yn ^r oedfa. "STi cf ]'-awn 0 weithiau mewn oes y gwelwyd ef Wfi •, ytod i ruewii ar ol dechreu y g-wasanaeth dy- olinir1 ^Uasai yn well ganddo golli y bregeth na g-wianclo elarlleuiad y gair. Fel yr oedd ei gyfoeth yn ychwanegu, felly hefyd h I'I cylcl1 i haelioni yn ymeangu ac yn cyn- yddu. Er ei fod yn Annibynwr selog, eto yr oedd yn ddigon Ilygadgraff i ganfod y rhinweddol a da enwadau eraill; ei enwad ei hun dderbyniodd Maf o ffrwyth ei haelioni, eto byddai yn wastad yn. £ arod i g-yfranu at bob achos teilwng perthynol i plaid grefyddol. Yr oedd ei gydymdeimlad yn ar gyda'r Cymdeithasau Cenhadol a Beiblaidd; enw ar Restr cyfarwyddAvyr Cangen Gym- 1 has Caernarfon, ac anfynych y byddai ei le yn ^a#ar ddydd y pwyllgorau/ oedrl' °e-id yn awi' y11 llenwi amrywiol swyddi; efe Betb atliraw ac arolygwr yr ysgol Sabbathol yn ado'/ i Y1' °edd yn Acting Trustee y gymdeithas m ii u Pei'thjTiol i'r ardal. Yr oedd yn diysorydd opri l i °r yr ys8'°l ddyddiol (British School), ac yr j hefyd yii drysorydd Cyfaii'od Chwarterol Ar- /-yi^iliai i bob cyfarfod, a phan safai i fynu feWehd gwenau ar bob wyneb. Goddefer i mi yma oh ein° T am8'y^chiad neillduol yn adeg cyfarfod ell-warterol Coliwy. Ar ddiwedd y cyfarfod y boreu V 0ecld y gweimdogion a'r diaconiaid yn dyfod o'r apei !'r heol yn llu mawr, a'n hen gyfaill yn tu d?01 }"'i ymddangos yn siriol a chalonog, gwelem V J11 ,bycllan corphorol yn ymwthio yn gyflym trwy fa!!0Tl' a ohau ymaflyd yn em hen gyfaill a'i ddwy > aywedai, Richard Jones amcyl, ydach chwithau fIllyn d yn BregetJucr Yr oedd yr atebiad yn Yn a° yi1 ^aethbert, Ydwyf, y mae Saul yn sefyll lnysg y prophwydi am unwaith eto.' Un o'i ^yindeithion gynt oedd hwn, a brawd o urdd yr aiffedoglas. diweddaf, pennodwyd ef a'r ysgrifenydd i yj. a -^oll deuluoedd cynnulleidfa Bethel, i ^■aiSi v1 ■'lew5rUys at y Capel, newydd. Ar y UWYi, ^on sylwasom yn fanwl Uir ei ysgogiadau, a hyffj," ^'Syhoeddwyd ni ein bod yn canlyn un ang- o'j flae1Q' yr oe(^<l ypyrth fel pe buasent yn yinagor yntau n' ^1veriai yr ieuenctyd yn ei wyneb,'a gwenai gyn^y.11. °1) a byddai ganddo ryw air serchog o 1 1(idynt. Ar y daith gwelsom amrai hen atw a gwi'thgilwyr, ac yr oedd ei apeliadau hydej. yi1 ^ifrifol ac ofnadwy rymus ac effeithiol; iddo V3?1 awr y cofiant yr addewidion a wnaed hytr'fif.i" 1C 0C(1(1 dim yn fas ac arwynebol ynddo, yn ddaleji1 ^X" oedd trwchus ac ynddo lawer o hefyd y!' 0<rcId ei gallineb yn blygion, felly yspi^d K ?edd ddigofaint; pan ymgynhyrfai ei yn Sic„ y^dai ei eiriau yn Jtiiuog a ehyrhaeddgar, ac garedio- ° SyAaedd |eu nod ;felly hefyd 5yr oedd ei Sei<c}10Z ef yn blygion ardderchog, fel y ^°fia llawer angenog", amddifad, a gweddw. y vr ymddiddan yn y Society ddiweddaf ^n^vioi y geiriau—' A chanddynt lith °dd yn ? i eitllr wedi ei 8'rym hi.' Siarad- Cff ac y11 eglnr ar y mater, a diweddodd yn Yr Qrifij ta'Wy gymliell pawb i lefain am ei grym hi. yn.yn y Capel wythnos i'r Sabbath fiweddaf nei]ic'!vt GailS°s yn gryf fel arferol, ond pan yn ym- ^•aeth l.i ,V °r71^e^c^a) ftr gunol diosg oddiamda.no, -en oijn dynoiiactl) yn mlaen gyda'i \vys, aeth y corph i ddirgrynu, adnabu yr enaid swn troed yr ymwelydd, a dywedodd mewn perffaith hunan- feddiant, Daeth yr Pum diwmod o gystudd poenus oedd yn aros; o'r diwedd daeth eiliadau di- weddaf yr awr a ddechreuodd nos Sabbath, a diang- odd yspryd y cymmwynaswr parod o Tyddyn Gwn- dwn ymaith o fyd y gelynion a' r gorthrymderau i diriogaethau na ddaw y gelyn byth i mewn. Henffych wlad i rad rodio-a mwynaf Man i gael gorphwyso Blinder, gorthrymder, na thro, Ni bydd un, na bedd yno.

YMWELIAD Y PARCH. D. PRICE A DINBYCH. Ar wahoddiad hen gyfeillion, gwnaeth Mr Price ei ymddangosiad cyntaf wedi dod o'r America yn y lie uchod, nos Wener, y 12fed cyfisol, a thraddododd Ddarlith ar 'Abraham Lincoln a'i Amserau,' yn Addoldy yr Annibynwyr, sef y fan lie y bu yn gweinidogaethu am nifer helaeth o flynyddau. Er pan ddeallwyd gyirtaf am fwriad Mr Price i ddyfod i ymweled a'i hen wlad enedigol, yr oedd disgwyliad lliaws o'i hen gyfeillion a'i gydnabyddion yn Nin- bych y buasai yn treulio y Sabbath cyntaf wedi ei ddyfodiad i Gymru yn eu plith hwy. Ond mynodd pobl Lerpwl roi llinyn am ei droed y Sabbath cyn- taf. Cawsom ef fodd bynag- yr ail Sabbath. Fel yr awgrymwyd eisioes, traddododd ei ddarlith i dyrfa liosog, a'r rhai hyny yn ymddangos oil yn orawyddus am ei glywed, canys yr oedd efe bob amser yn bob- logaidd yn y dref hon fel darlithiwr yn nyddiau cyntaf y darlithiau Cymreig. Cymerwyd y gadair lywydaol gan ei hen gyfaill ffyddion Mr J. Robinson, Asylum. Wedi iddo roddi anerchiad byr, cynes, a chynwysfawr, galwodd ar Mr Price yn mlaen, yr hwn a dderbyniwycl yn nghanol taranau o gymmer- adwyaeth mwyaf gwresog y gynnulleidfa. Gan fod Mr Price ar daith yn pregethu, ac yn darlithio, ofer fyddai imi ymgeisio roddi un math o dalfyriad o'r ddarlith hon yn bresenol. Ond gallwn ddywedyd fod 'Price, Dinbych,' y dyddiau gynt yn fElachio o flaen llygad y gynnulleidfa, er ar yr olwg gyntaf fod gryn lawer a gyfnewidiad yn y dyn oddiallan. 'Roedd cynyreh y ddarlith yn cael ei roddi er budd i'r darlithydd parchus ei hunan. Os gwir a glywsoin fod Tysteb i gael ei gwneuthur, bydd yn clda gan liaws yn Ninbych gael cyfleustra i gyfranu rhagor i gyraedd yr amcan teilwng hwnw. CYNLLTJN I GYNNQRTHWYQ Y IA"$T.FP 'Rwy'n meddwl gan fod amser arosiad Mr Price yn yr hen wlad yn fyr, pe byddai i brif gynnulleid- faoedd yr enwad drefnu iddo gyfleustra i gael rhoddi darlith, ac i'r elw gael ei gyflwyno at dysteb, byddai hyny at roddion (xubscriptions) eraill yn sicrhau swm lied dda mewn ychydig o amser. Gallem ddywedyd Ilawer am y priodoldeb o wneuthur tysteb i Mr Price, ond credwn mai ofer hollol fyddai hyny, ac mai gwaith ofer ydyw gwneuthur tysteb i unrhyw ddyn os byddai angen egluro llaAver am deilyn gdod y djrn hwnw o wneuthur hyny iddo ef. Ond am Mr Price, y mae ei enw ef yn eithaf adnabyddus yn y wlad. Y mae ef wedi bod yn un o brif addurniadau y pwlpud Cymreig am y deg-mlynedd-ar-hugain cyntaf o'i weinidogaeth, ac wedi ymladd brwydrau rhyddid gwladol a chref- yddol yn deilwng o ymneillduwr, pan oedd ei gef- nogwyr yn ychydig ae anaml mewn cymmhariaeth i'r hyn ydynt yn y dyddiau hyn. Gwyddom fod tystebau wedi myned yn bethau lied gyffredin yn y dyddiau hyn; a gwyddom hefyd eu bod yn bethau lied annerbyniol gan nifer fawr; a bod y dosparth hwnw na chyfranasant ddimau erioed at wneuthur tysteb i neb byw o leiaf, yn gweled eu bod yn bethau rhy gyffredin o lawer. Ond wrth claflu golwg ar ddull y byd hwn yn yr oesau sydd wedi myned heibio, yr ydym yn canfod mai hen arferiad ydyw tystebu. Ond yr oedd y tystebau y pryd hyny yn cael eu rhoddi i'r dosbarth hwnw a ragorant yn y gelfyddyd hono sydd wedi gwneyd y fath ddifrod ofnadwy yn y byd yma yn mhob man. Ond erbyn hyn y mae ambell i un o gymeriad z,Y hollol wahanol yn cael tysteb,—y mae ambell i wladgarwr, ac ambell i ddyngarwr, sef y dosbarth hwnw a ddirmygwyd ac a faeddwyd fwyaf gan y byd yn mhob oes; y mae ambell i un o'r dosbarth yma, meddaf, yn cael rhyw dysteb fechan yn awr ac eilwaith. Ond pa fodd bynag, ein bwriad wrth gymeryd ein hysgrifell y tro yma ydoedd rhoddi ychydig o hanes ymweliad Mr Price a'r hen dref y bu am gymaint o amser yn gweinidogaethu ynddi. Yr oedd dysgwyliad pryderus gan ganoedd i gael un olwg o leiaf arno; ac fel yr oedd y diwrnod yn agoshau, yr oedd y dysgwyliad yn cynyddu, fel nad oedd y taranau mawrion hyny o gymeradwyaeth a roddwyd iddo gan y gynulleidfa ar ei ymddangosiad yn y capel, ond yr hyn a allesid ei ddisgwyl. Wedi i'r diolchiadau arferol gael eu rhoddi, ymgeisiodd y gynulleidfa ymwahanu, end yr oedd y bobl a fynent ysgwyd 1 aw a Mr Price yn y capel yn ugeiniau, ac ar ol gorphen y ddefod hono, yr oedd canoedd o'r gynulleidfa wedi aros allan o flaen y capel i gael un olwg ychwanegol arno, fel trwy anhawsdra mawr y gallodd fyned trwyddynt. Y Sul canlynol, pregethodd yn yr un lie i gynull- eidfaoedd anarferol o luosog.—Gohebydd.

PWNC Y DADGYSYLLTIAD. Am"ryddid cydymroddwn,—yn wastad 0 blaid Gladstone gweithiwn: Oddiwrth afian bla annwn Awyr ei oes bura hwn. Efe yn II aw ei Grewr I Seion deg a sai'n dwr; Ag anghrist ni wna gynghrair Mewn cred, na gweithred, na gair. Al'oo-li'n ddrwg mae i'r eglwys—a'i nwydol Drefiiiaclau atighymwys; I enaid dyn niwaid dwys Yw y gwenwyn a gynnwys. Oferedd yw i neb fwrw—'i enaid Ar beth haner marw Fel hon, na cha fo'i lanw—ond a lol, lihyw adsain cnawdol daearol dwrw. Anadliad yr eghvys wladol,—a'i hiechyd Wanycha 'n naturiol; Nid oes i'w gau ifurtiau ffol, Un sail addas sylweddol. Y deyrnas a red arni,-yii fuan Ni chn. fyw ar drethi; Ei gweision anghyson hi A lwydant gan dylodi. Diddymir, dygir y degwm—o'i Haw Yn llwyr, a phob gorthi'wm; A chan bla eu traha trwm—a'i thylwyth Yn rhy ddiffrwyth i roddi offrwm. Ha! 'r eglwys wiwlwys olau—yn ei rhwysg Ddaw'n rhydd o'i chadwynau; b Gladstone fyn hon i fwynhau Athrawiaeth yr Ysgrythyrau. Ehaid cael hon i rodio'n rhydd—er gwaethed Yw ei chaethiwed afiach a'i thywydd; A gras i clevrllasu-ar bob calon Drwy y Werddon a'r byd er ei harddu. Wern. PE^JRHYN FAEDD.

CYMANFA LLANBRYNMAIR. Cynhelir hi ar y dyddiau Merchcr a lau, Mehefin 24:ain a'r 25ain. Bydd y Cynnadleddau am 10 a 2 o'r gloch ddydd Mereher. Dysgwylir yma weini- dogion enwog o'r De a'r Gogledd, o'r America ac o Awstralia. Hyderir y cofia yr eglwysi am eu cas- g'liadau arferol tuag- at y draul. Ceir tocynau i ddyfod i'r Gymanfa yn yr holl Orsafoedd ar Reil- ffordd y Cambrian o Oswestry i Aberystwyth, am single fare f or the double journey, gyda r trains arferol, a gejlir dychwelyd gyda'r tocynau hyn dranoeth ar ol eu cael.—Otwn Beam.

ADOLYGIAD Y WASG. RHYDD-WEITIIIAXJ HIBAETHOG, sef Casgliad o weithiau Llenyddol y Parch. William Rees, Liverpool, Liverpool: Cyhoeddir gan Isaac Foulkes. Dyma y Rhan I. o'r gwaith gwerthfawr hwn wedi dod allan—gorphenir ef mewn deuddeg o ranau eyff- elyb, swllt yr un. Ceir pi y lIe blaenaf chwech o bennodau ar Athrawiaeth Coed Eden. Y mae y cynllun yn hynod o wreiddiol-Darlith Ragarwein- iol—' Y Ddau Dyst;' Darlith II. Y Prydferth—'Pob pren dymunol i'r golwg;' Darlith III. Y Defnyddiol -Pob pren daionus yn fwyd;' Darlith IV. Y Cyf- rinol—' Pren y bywyd yn nghanol yr ardd;' Darlith V. Pren Gwybodaeth—' Pren gwybodaeth da a drwg;' Darlith VI. Y Temtiwr, y Temtiad, a'r cwymp—'A chwymp y ty hwnw oedd fawr.' Ymdrinir a'r mater- ion hyn yn y modd mwyaf manwl a dyddorol. Crea darllen y pennodau uchod awydd gweled y Llyfr yn mhob meddwl ymchwilgar. Nis gall yr un efrydydd ysgrythyrol trwy Gymru, ymgymeryd a myfyrio athrawiaeth bAvysig Cwymp Dyn, a'r athrawiaethau cysylltiedig a hyny, heb fynu cael gweled beth sydd gan Hiraethog i ddy weyd ar y mater. Er ein bod wedi darllen Kurtz, a Kiel a DeJitzsch, a Hegstenberg, ae eraill, yr ydym wedi cael goleuni ychwanegol wrth ddarllen gwaith y Dr. Cymreig. Ceir yn nesaf Fyw- graffiad Williams o'r Wern. Yr oedd y cofiant gwerthfawr hwn wedi myned allan o brint erys tro. Rhyw ambell i ddyn ieuanc mwy ffodus na'i gilydd allasai gael copi o hono. Teimlwn yn ddiolchgar iawn ili- cyhoeddwr Mr Foulkes, am ei waith yn ym- gymeryd a'r anturiaeth. Y mae yn haeddu pob cefn- ogaeth, ac y mae genym yr hyder mwyaf y caiff hefyd. Gwnaeth ei ran yn rhagorol. Cawn ddy- weyd rhagor ar y gweithiau hyn fel y delo y rliifyn- au allan. DALBN o LYFR BYWYD, gan T. Humphreys, Lily House, Treffynhon. Treffynhon: Argraffwyd gan William Williams. Dyma lyfr tlws odiaethol, 11awn o'r farddoniaetli mwyaf tyner. Ysgogir yr aweIl gan deimladau an- wylaf y galon. Cenir ar ol un o'r brodyr mwyaf hoff a didwyll a sangodd ddaear erioed, ac ar ol y plant bach mwyaf swynol. Y mae yn gof genym y funud yma am eu gruddiau hawddgar. Ni fwriedir gAvneyd elw o'r llyfr hwn, ond rhoddir ynddo vent i deimladau hiraethlon.

NODION A NIDIAU. Ceisio dyfalu fath wyneb a wna Syr Watcyn pan y gwel fy anerchiad at Etholwyr Sir Ddinbyeh. Rlioddodd Golygydd neAvyddiadur Seisonig, yn Wrexham-street, ei air imi y caf ddwy fil o fajority arno, ond imi ddechreu eauvasio yn brydlon. Nid wyf yn sier iawn beth a ddaw o'r tri dyn ieuangc ddaliwyd yn darllen papur newydd ar y Sabbath, pan y dygir eu hachos ger bron y seiat. Gwell i'r naw eraill a welais gymeryd rhybudd. Teimlo yn ddwys fod golwg beirniadol CEAFFWE yn pallu. Heneiddio y mae pawb er eu gwaethaf. Myned gydag ef i chwilio am yspectol. Treio hon, a threio y llall. Estynais y TYST iddo i geiso ei ddarllen.—Darllenodd y fraAvddeg ganlynol o'i waith ei hun, I Nid oedelwn yn teimlo angen am eu had-ddarllen yn Gymrcig.' Lluchiodd yr yspectol wedi dod at y gair olaf. Gwisgodd un arall. Rhoddodd hi ar 'ofer-weithio.' D-1 y wasg yn chwerthin ar ei ben yn chwipio yr awchvr am ei waith ef yn newid 'or' i I ofer.' Myned allan yn sioniedig wedi methu cael yr un yspectol i'w ffitio. Gelwais wedi hyny gydag ef yn yr Eye and Conscience /wsfo'tefo'owgydaDrSchleiermacher—hAvnwyndyweyd mai'r Feleii oedd arno, ac mai mordaith i Machwy Tegwch fuasai y goreu iddo o ddim. Gwrthod myn'd yn bendant. Aeth yn syth i Ffynhonau Llanwrtyd. Yr wyf yn teimlo yn hyderus yr adferir ei olwg. Addewais alw i edrych am dano dranoeth i Eistedd- fod Rhuthyn, wedi imi gael y gadair. Nid wyf yn meddwl fod perygl i'r pregethwr hwnw a feiai ar un arall am yru pobl i wenu yn yr oedfa, syrthio byth ei hun i'r un brofedigaeth. Mi ddywedaf fi fy mhrofiad-oni bae iddo fy ngyru i wenu buaswn wedi syrthio i gysgu. Cael difyrweh mawr yn y Cambrian Gallery wrth weled lodesi o Gymru yn pincio eu gwallt i g-ael tynu eu lluniau i'w rhoddi iw cariadau-yr oedd rhai o honynt yn engaged, ac eraill yn speeulatio erbyn y byddent. Cwynai y grib a'r brwsh arnynt—yn enwedig yn erbyn y rhai olaf, eu bod wedi,aa-drefnu eu gwallt naw o weithiau yn olynol. Dichon y codir yr achos yma i'r Court of Equity. Nid oes yr amheuaeth leiaf ar fy meddwl na cheir Rhyddfrydwr i'r Senedd dros Sir Feirionydd, ond cael Tenant League, neu rywbeth cyffelvb, i ddyogelu pleidleisAvyr cydwybodol. Pan g-yrhaedda v llong a llwyth o aur imi o'r wlad bell, rhoddaf yn handsome at yr amcan. Chwilio yn fanwl bapurau JLlundain bob dydd, i edrych a ydyw Uchelsirydd Arfon wedi ei Syrio. Disgwyl mai fy nhro inau fydd Aved'yn. Nid wyf wedi gweled fod un Pwyllgor wedi ei ffurfio tuag at wneycl Tysteb i'r Parch D. Price. Y mae rhoddion Iluaws yn barod, liebjwl mewn poced- au o grwyn draenog. Gweled amryw ymfudwyr o Went a Morgallwg- tri o siopwyr yn wylo am na chawsant gyfle i ffar- welio a rhai o honynt. NID NOCTIVAGTTS--DUAV CAVSG.

LLANFYNYDD A'I CPIYLCHOEDD. YMWELIAD A NANTGAEEDIG.—Lhm, Mehefin 8fed, cyclLAvynasom yn un fintau fawr o'r He hwn-y bon- eddigion yn eu cerbydau, y canolradd mewn troliau, a'r plant mewn waggons. Nantgaredig sydd le bychan tlws ar lan yr afon Towy, ac ar ochr y brif-ffordd sydd yn arwall 0 Uaeriyrddin i Landeilo, chwe milldir o'r blaenaf a'r un faint o'r olaf. Prif dyniad i'r lie hwn ar y diwrnod uchod ydoedd Cymanfa flynyddoI yr Ysgolion Sabbathol peiihjaiol i'r Methodistiaid. Yn y boreu, cynlialiAvyd cyfarfod athrawon. Cymmerwyd y gadair gan Mr J. Jones, Llanfynydd. Siaradwyd mown cyssylltiad a'r Y sgol Sabbathol gan y Cadeirydd a'r gwahanol athrawoii yn gampus. Am ddeg, aeth yr ysgolion canlynol trwy eu llafur,—-Poiityryuyswen, Llanfynydd, a'r College Llangathen. Am ddau, Llantlilo Fawr a Chross Inn. Am cliweeli, Pantgwyn a Nantgaredig. Yr oedd y g-weinidog-ion caiilynolar yr esgynlawr: --Afeistri Job, Coirwyl; Prytherch, y Gropa Owens, Wliitland; a Clarke, Meidryni. Dangosocld y rwa- hanol ysgolion archwaeth gerddorol dda, a chwaeth dduwinyddol iachus.—Crwgdryn.

MERTIIYR TYDFIL. BEIRXIADU PREGETIIU.Sabboth Avythnos i'r di- weddaf cynhaliodd y Methodistiaid Seisnig eu cyfar- fod blynyddol, a llwyddasant i gael gwasanaeth y Parch D. C. Davies, M.A., Llundain, ar yr achlvsur. Yn un o'r newyddiaduron lleol gAvnaed sylw o'r cyf- arfod gyda nodiad beirniadol byr ar y pregethu mewn geiriau fel hyn Nid oedd y pregetliau yn hynod am ddyfnder (profundity) meddwl na thlysni iaith, ond yr oeddynt yn syml, dwys, ac efengylaidd.' Yr oeddem ni yn arfer itieddwl bob amser y gallasai pregeth fod yn syml, dwys, ac efengylaidd, ac ar yr un pryd yn meddu meddylddrychau dyfnion wedi eu gosod allan mewn iaith dlos. Yr ydym wedi gwraij daw Mr Davies fAvy nag unwaith, ac o'r un farn am y pregethau glyAVSom ganddo ag oedd un cyfaill am ei bregethau yn y cyfarfod hwii-I woii(lerf-LLI thoughts brought out into the simplicity of day- light.' Tybiodd ein beirniad yn y papur newydd, oblegid fod y meddyliau yn cael eu gosod allan mor eglur, nad oedd dyfnder yn perthyn iddpit, ac nad oedd tlysni pi yr iaith am nad oedd yn farddonol neu oedd tlysni yn yr iaith am nad oedd yn farddonol neu yn bombastic. Dysged y doethwr ddoethineb. MM. FOTHERGITT,y mae y sibrwd ar led fod Rhyddfrydwyr MynAAy a'u llygaid ar Mr Fothergill 11 fel eu cynnrychiolydd dyfodol, a bod cais i gael ei anfon ato i ddod allan i sefyll dros y Sir. Mae arnom ofn bod y newydd yn rhy dda i'w gredu, ond os oes gwiriolledc1 yn y sibrAvd, bydd yn fendith fawr i Ym- neillduwyr Merthyr i gael ei wared, rhag iddo fod yn achlysur i rAvygo y gwersyll Ymneillduol. Clywsom hefyd yn ddiweddar fod Mr Fothergill yn bwriadu ymgilio o'r maes, a chlywsom hefyd nad yw y chwedl am Sir FynwJT yn ddim ychwaneg na dyfais er rhoddi cyfleustra. iddo to retreat under a cover. COLEG AI^BHONDDTJ.—Yn yr arholiad diweddaf pasiodd tri o fyfyrwyr y Parch D. Jones, B.A., yn llwyddianus, a chaAvsant eu derbyn.

PORTHMADOG. C'ynaliodd y Trefnyddion eu gwyl bregethu pi y Tabernacle, y 1 leg a'r lofed cyfisol. Y Pi-egethwp* oeddynt Meistri Lumley a Hughes, o Lerpwl, a Rowlands, M.A., Bangor. Y mae proflwydi yr liin yn trethu eu galluoedd i ragfynegi y tywydd, gan fod llwyddiant y Gym- anfa Gerddorol yn troi i raddau ar ansawdd y tywydd Bydd trains ar delerau isel iawn yn dyfod a'r mil, oedd yma o bob cyfeiriad.

PWLLHELI. AXBHEG WLIITIIFA.-AR.Cifodd yr eglwys Allni- bynol yn y lie uchod ei anrhegu a Set of Silver Communion, Service, gan Mrs Evans, Mount Pleasant. Nis gwyddom eu gAverth, ond gAvyddom eu bod yn ddigon prydferth i fod ar fwrdd unrhyw eglwys vn y deyrnas, oblegid y mae pi deilwng o haelfrvdodd a chwaeth y foneddiges a'u rhoddodd.

WYDDGRUG. Gadewch i ni weled beth sydd i'w anfon i'r TYST am yr wythnos hon, o'n tref fechan fywiog. Rhag anghono, dodwm i lawr yn gyntaf y SWPPlm a roddwyd i athraw ymdrechgar yr ysgol Frytanaiddf Mr Harris, a'i gynorthwywyr, gan gyfaill nad yw yn hoffi i'w enw fyned o flaen y cyhoedd. Treul- lAvyd yr hwyr ar ol swppera yn ddifvrus, drwy ganu, adrodd a darllen. Mae gwell golwg ar yr ysgol hon nag a fu, ac y mae yr ysgrifenydd clifiino, Egrpi, yn haeddu clod am ei ddiwydrwydd o:yda' sefydliad pwysig lrwn. Nid oes gareg lia thry Mr Jones, er cynortliwyo y drysorfa sydd wedi bod am fiynyddau yn isel iawn. Deallwn ei fod wedi cael cyhoeddiad' Cranogwen i fod yma yn iuan, ar ran. yr ysgol. Caed hwyl a chyfarfod da. Yr AA-ythnos hon cadwodd y 13EDYDDWYR EU CYJDIANFA dros siroedd Fflist, Dinbych a Meirion. Cynhaliwyd y cyfarfodydd pregethu ar Fowling Green cyfleus yr Hen Feiley.' Er, ar y cyfan, fod y tpvydd yn ddymunol, yr oedd yn oer y Sabbath" a hwyr nos Lun, dan yr awyr agored. Yr oedd y gpiulleidfa wedi darparn digon o feinciau i gj-f arfod a chpiulliad nawr, ac yr oedd esgynlawr eang a chysgodol wedi ei pharotoi ar gyfer v pregethwyr. PregethA\yd y Sabbath gan y Parchn. R. Prichard, Dinbych. a Mr Thomas, Bala. Cynhaliwyd eviiliacuedd yn nsjhapel y Bedyddwyr, Glan'rafon, yn y dref, ddydd Llun, pan y trmwvd amryAV faterion pwysig yiiglyn a'r eiinvadparchiis. Pregethwyd noa ljun a thrwv'i- dydd ddydd Mawrth gan y rhai canlpiol:—Parchn. 'W. Thomas, LlaiiAvydden; Wm. Morgan, DolgeHel-; J. Robinson, Llansilin; H. J ones, M. A., Llangollen • R. Roberts, Corwen; R. Pritchard, Dinbych; H. Stowell Brown: Dr. Prichard, Llangollen; T. F. Jones, F.C.S., Festiniog, a W. Roberts, Rhosllan- erchrugog. Pregethai Mr Stowell Brown yn yr Eglwys Rydd, nos Fawrth. Ymddengys na fu y gwr pobhjg hwn yn ryw ffodus iawn yn ei faterion y tro hwn. Dirgelwch llwyddiant pregeth ydyw cael calon a chydpndeimlad y bobl. Yr oedd y cynulliadau yn lluosog, y pregethu yn dda, a'r casg- liadau ar y cyfan yn ganmoladwy. Ar ddiwedd y gymanfa diolchodd Mr James, y gweinidog, i bawb o bob enwad am y caredigTAvydd a ddangosvvyd tuag at J dyeithriaid a ymwelsant a'r cyfarfod. Hon ydyw yr ochr oreu i'r ddalen—mae gan y darllenydd ysyAvaeth i ddarllen ochr ddu a digalon yn hanes y dref brydferth hon, am wythnos. Anfonwyd dim llai na thri i garchar am fan ladradau, gan y Parch. Jenkin DaAdes ac E. Phillips, Ysw. HEN WR, o'r enw Robert Roberts, a anfonwyd i garchar ar ei addefiad o euogrwydd, am saith diwrnod, am lad- ratta 'clo clwt' oddiar hen wryn egwan o'r euw Henry Mills, Llanergain. Golwg hynod oedd gweled dau hen wr yn crymu dan faich blynyddau, yn cyf- arfod eu gilydd wyneb yn wyneb dan y fath am- gylchiadau. LILIE BEATON oedd enw gwreigan dlawd, a gyhuddid o ddwpi glo oddiar y rheilffordd yn agos i'r dref. Rhybuddhvyd hi o'r blaen. Addefodd hithan ei bod yn euog. a dyfarnwyd hi i saith diwrnod o garchar. LLEIDR BEIDDGAR oedd ddpi ieuanc tywyll a plieiiderfynol ei ymddang- osiad, o'r enw Jolm Lewis. Cyhuddai James Shone ef o ladratta oddiamo gadach gwddf, a'i het, nos. Sadwrn diweddaf, pi ngegin y King's Head, Wydd- grug. Gwadai Lewis yn benderfynol na fu yn y King's Head.' Dywedai ei fod wedi prynu yr het y noson hono, a deallwyd ei fod yn dyAveycl iddo gael y cadach ynddi. Prof Avyd tu hwnt i amheuaeth fod Lewis yn y gwesty. Tyngai Shone i'r het a'r cadach. Yn lie boddloni i'w achos gael ei benderfpiu y dydd hAvrtiAV, (Mercher), dewisodd yn ei ITolineb i gael ei brofi pi y llys chwarterol, a gpihelir yr 2fed o Gorphenaf. Methodd a llwyddo i gael meichiau. Nid oes am a wyddom ragor o newyddion lleol oddiyma, ond gellir dyweyd fod y rhai a aethant o'r dref i glywed Mr Bright, yn Liverpool, wedi dych- welyd ar uchel fanau y maes,' yn eu sel, ac yn fwy cadarn yn eu meddwl mai 'Noble fellow' ydyw chwedl Mr Gladstone am dano ac pi wir mae John Bright wedi troi allan y peth a ddywedodd brawd prvdyddol pan aeth gyntaf i'r senedd:— Behold, a star shines from the North, To give St. Stephen light; Let darkness fly away henceforth, For lo! that star is lJri!Jld.' Hir ees iddo ef a'i gvdwleidiad, William Ewart, Gladstone.

BRYSTE. DYDD LLUN. Giryliaii r Sulgwyn.—Rhai tra enwog yw y Saeson am g-adw gwyliau. Am Avythnosau cyn y Sulgwpi a'r Nadolig, y maent yn storio arian i gael eithaf bloio out, wythnos y Suhvpi, a'r wind up yn gyffredin yw ei meddAvi hi i ddallineb a chloffni, a'r Jin is yw pidaddfa fiiystfilaidd a phoeth. Ond y mae y Saeson yn gwella y blpiyddoedd dhveddaf pi hyn- ni welais na dyn na dynes feddw, nac ymladdfa o un fath, y gwyliau a aethant heibio ddiAveddaf. Fe a lai fod prinder gwaith, a thrwy hyny brinder arian a rhyAvbeth i'w wneyd a'r ffaith rag-gry- bwylledig. Peth cyffredin yw gweled y gAvr a'r wraig a'r plant ar fwrdd yr a.gerfad, neu yn orsaf y cledrffordd, neu yn esgyn i fYllY tua'r Zoological Gardens, Cliffton, neu yn myned i'r wlad ar ddydd- iau gwylyddol y Sulgwyn; ac yr ydwyf fi yn hollol gyttuno a chael hamdden Avylyddol i'r dosbarth gweithiol, a phob math o ddosbarthau ereill, pe byddai iddynt ddyfod tua thref yn yr liAvyr mor sobr a.c y byddaut yn cycliA\yn yn y boreu. Ond nid yw dydd gwyl yn ddydd gwyl gan y mwyafrif o honynt os na. cliyferchir gwell i'r gwlybwr heiddenaidd pi hAvyr neu yn hwyrach. Gresyn o beth ydyw hyn; ond dyma fel y mae hi wedi bod, a dyma fel y bydd hi, y mae lie i ofni, yn y dyfodol i raddau niAAy neu lai, hyd lies gwawria y milflAvyddiant ar ein daear. YrEtholiad.A ydych cliAvi, ddarllenAvyr, wedi blino ar y penawd hwn Peth dig-on diflas yw ys- grifenu ar un pwngc, neu bregethu oddiar yv un testpi o hyd o hyd—ond ar rai amgylchiadau 'does help am hyny. Y mae i chwi ddiolch y tro hyn am y diflasdod hyn i'r Toriaid, ac nid i mi. Ond y mac genyf beth newydd o'r hen beth hyn i eldywedyd wrthych heddyw. Dyma yr Avythiios, a dyma y diAvrnod hir-ddisgwyliedig wedi g^-aAvrio arnom. Fe ffurfir y pwyllgor ymohwiliadol heddyw; a dycld lau nesaf, dechreuir yr pncliAviliad pi Nhy y Cyff- redin. Dychrynwyd y Toriaid pi ddybryd Ddydd Gwener diweddaf. Daeth spiyn maAvr o summonses yma o Lundain, a dosbarthwyd hwy i'r etholwyr a, lwgrwobrAvywyd, a bydd llaw y gyfraith yn ddigon cref, mi warantaf, i'AA' tynu a'u llusgo o\i hanfodd i ddyweyd y gwir, yr holl wir, a dim ond y gwir. Y mae dichell newydd gan y Toriaid pi awr; hyny yw, danfon y leaders 11 wgrwobrwyddul i ddeheudir Ffraingc, er eu cadw o'r ffordd; ac y maent yn cael lp. y dydd o dal tra yr arhosant yno. Ond fe geir gafael arnynt yn yr etholiad nesaf yn eu rhwyclan eu hunain-fydd ganddynt mwyach druain ddim un vote Avedi i hvgrAVobrwyad gael ei brofi pi eu herbyn. CamarAveiniAAryd fi yr AAythnos ddiweddaf o barthed i'r amser y cymmer yr ymchwiliad i'w ddAAyn oddi amgylch. DyAvedodd dau aelod o'r Liberal Com- mittee y cymmerasai y treial 6 mis mwy neu lai. Ond gan nachymer to scrutinize the votes le, fydd dim i'w wneyd ond yn unig brofi y eanrwri, a'r dylan- wadu, a'r fribiaeth; ac fe allai na chymmer yr oil o'r treial ddim chwe diAvrnod, neu chwech. o orian. Gan hyny, byddweh Ayycli ac yn galonog hyd y TYST nesaf.