Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

3 articles on this Page

Y GYMDEITHAS DDIWYGIADOL GYMREIG.

News
Cite
Share

Y GYMDEITHAS DDIWYGIADOL GYMREIG. (Parotowyd yr Anerchiad a ganlyn gan y Parch, W. Rees, D.D., ar gais Cyngor y Gymdeithas Ddiwygiadol Gymreig. Cyhoeddir ef yn y TYST ac anfonir ef allan ar ol hyn yn draethodyn i'w wasgaru yn mhob inaii.-GOL.) DYMXJNA Cyngor y Gymdcithas Ddiwygiadol Gymreig yn Liverpool, wneyd yn hysbys i'n cydgenodl yn gyffredinol, beth yw egwyddorion ac amcanion ei sofydliad. Y mac y Gymdeithas cisoes wedi dyfod yn gryn allu. Is id yn ami y digwyddodd i un gymdeithas dynu cymaint o sylw y cyhoedd at ei gweithrediadau mor fuan ar 01 ei sefydliad cyntaf, a ag wnaeth hi. Cyrhaedd- odd llais ei chyfarfod cyntaf oil i glustiau Senedd Prydain Fawr,—cyfeiriodd y Prif Weinidog ei hun sylw Ty y Cyffredin ati. Anrhydeddodd John Bright hi a'i bresenoldeb yn ei hail gyfarfod, a dygodd ei henw a'i hanes i sylw yr holl deymas yn gyffredinol, ac y mae y Gym- deithas trwy ei enau ef yn yr araeth ardderchog a draddod- odd efe y noson hono, ynghyd ag araeth odidog ein cyd- wladwr galluog H. Richards, a'r boneddigion ereill oedd yno, wcdi effpithio dylanwad grymus ar y pedair cenedl o Gymry a Saeson, Gwyddelod ac Ysgotiaid, deiliaid gwr- logaeth coron y Deymas Gyfunol! Cyflwynodd amryw newyddiaduron Seisnig eu diolchgarwch calonog i Gyngor t) 11) r, y Gymdeithas am ei ymdrech lwyddianus i ddwyn Mr. Bright i Liverpool, gan ystyricd ddarfod iddo (y Cyngor) trwy hyny wncyd gwasanaeth mawr i achos gwirionedd a rhyddid yn gyffrodinol. Gwyddom fod ein cydgenedl yn y Dywysogactli yn cydlawcnhau a'u brodyr yn Llynlk-ifiud yn y llwvddiant dymunol a fu ar ymdrocliion y Gymdeith- as eisoes, a hyderwn yr ymunant yn ewyllysgar ac egniol a ni i weithio allan egwyddorion ac amcanion y Gym- deithas. Y mae yn ddealladwy i bawb bellach, ni a dybiwn, mai yr un a'r unrhyw ydyw egwyddorion y Gymdeithas hon, owy ag egwyddorion ac amcanion y blaid ryddfrydig yn Nhy Cyffredin y Senedd; yr egwyddorion a'r amcanion y mac Mr. Gladstone a Mr. Bright yn brif gynhrychiolwyr iddynt, .a dadleuwyr trostynt yn y Ty hwnw. Ymdrecha hi hau hadau yr egwyddorion hyny yn ei maes Cymreig yn Liver- pool yn neillduol, ac hyd y gallo, i gynhorthwyo ein cyf- eillion rhyddgarol yn Nghymru yn yr un achos. Ni fynai y cyngor mown un modd geisio gosod ei hun fcl arglwycld It rheolyd(I credo ac ymarferion gwleidyddol pobl Cymru, ond ewyllysiai eu calonogi a'u hanog i weithganvch cgniol Z, tros yr egwyddorion a garant ac a broffesant, a bod iddynt, iwythau galonogi ac anog eu brodyr Cymreig yn Liver- pool yr un modd, i gydymdreehiad ymroddgar o'u plaid. Yr amcan. mawr cyntaf sydd yn ngolwg ein Cyngor, ydyw gofalu am y cofrestriad ctholiadol,—edrych yn ddyfal am fod enw pob Cymro rhyddgarol yn y dref hon, ng yr oedd yr hawl bleidleisiol yn ei feddiant o'r blaen, a phob un y daeth yr hawl i'w feddiant drwy Raith y Diw- ygiacl St-neddol a basiwyd y llynedd: ar fod enw pob cyfryw un meddwn, i lawr yn brydlawn ar y rliestr.- Edrych ar fod pob troth ofynol yn cael ei tlialu yn yr amser gosodcdig, fel na chollcr un bleidlais hyd y byddo yn bosibl, o herwydd esgeulusiad o hyny. I Yn nesaf, gofalu am fod pob pleidleisiwr y rhoddir ^nybiuld o wrthwynebiad i' w bleidlais iddo gan y blaid I'oryaidd, yn lresenol i amddiffyn ei hawl yn y llys, pan ddelo y bargyfreithwyr heibio i brofi yr hawliau, neu fod i%w berson cymwys i ymddangos trosto, os na all fod yn »resenol ei lmn. Hefyd, gofala Cyngor y Gymdeithas Ddiwygiadol Gym- reig, i sierhaii cyd-cldcalltwriaeth rhyngddo a Chynghor y Gymdeithas Ddiwygiadol Seisnig yn y dref hon, pi mher- fnynas i ddetholiad personau teilwng i gynhrychioli ein ^egwyddorion yn y Senedd: a chydweithredu or diogelu lietholiad i'r Ty. A dymunai y Cyngor wneyd yr oil a alio i gynhorthwyo ein cyfcillion yn Nghymru i gyracdd Yr amcanion hyn yno hefycl. a t?y-lei'a y C^ns°r ? 8oddefil ein "brodyr vn y Dywysog- | *ddo alw cu Ryl^ a thaergymell ar eu hystyriacthau xi J mater pwysig hwn, a bod iddynt ddcffro ato fel dd"^V1" Sc±ydlcr Cangen Gymdeithas yn mhob tref yn I 0, 10ocs c^m Hinsor i'w golli. Y mae yn dda iawn [ a'^ocl n8'01' gael ar ddeall fod amryw fanau wcdi deffro I barod yn egniol yn y cyfciriad hwn yn f- y^era y dilynir eu hesiampl yn mhob man trwy heb oedi dim. Y iaC cyfhvr presenol cynlnycliiolaeth seneddol y Dy- yj. 1,°^ Jn drilcnu> yn gymaint felly, nes y mac j ft. -j? aia^iad sydd rhw^g egwyddorion proifesedig ion e f nacth o Ymneillduwyr ag egwyddor- i Do -T1 a.e^°*a 'l °hynrychioli, yn peri hj d yn nod Düryaicl Seisnig synu ati; ac y niae ein cyfcillion rhydd- i oocl(i° Ll0Ggr yn cin dwrdio °'r ple^d W y blynydd- 5 liao. (', f mwy ° Rylw yn caeI ei ^ncyd o honom bellaclt 'i focT J101 0'r blacn- Disgwylir mewn canlyniad i'r cyfar- y1' Airtphitlwatr? y^gwna Cymru rywbeth | efFeithiol, rhag ei chywilydd, er gwellhau cyflwr ei chyn- hrychiolaeth yn y Senedd; ac os yn yr un trueni y bydd y eyflwr hwnw wedi yr etholiad nesaf, ni cheir taw na diwedd ar ddanod ac edliw. Pwnge mawr y Senedd nesaf, fel y gwyddoch,fydd dad- gyssylltiad a dadwaddoliad yr Eglwys Brotestanaidd yn Iwerddon, a sefydlu cydraddoldeb rhwng pob plaid gref- yddol yn y wlad hono; a thrwy hyny (os llwyddir), sym- mud llwyth o orthrwm afresymol oddiar ysgwyddau y bobl yno, a dilcu y gwarthrudd sydd yn aros er's cenhedlaethau ar enw Prydain ac ar enw Protestaniaeth o'i herwydd. Dylai llais Cymru beth bynag fod yn ucliel, yn gryf, ac yn grocw yn y Senedd ar y pwngc mawr hwn. Ni all dim fod yn fwy anilwg, debygein, i bob mecldwl diduedd a di- ragfarn, nad dyledswydd arbenig pob Etholwr a gar gyf- iawnder a barn, a gar anrhydedd a heddweh ei wlad, ac a gar Brotestaniaeth efengylaidd, a'i ffyniant yn y tir, fydd pleidleisio dros yr ymgeisydd hwnw yn yr etholiad nesaf a ymrwymo i gefnogi Mr. Gladstone i ddwyn barn y mesur er dadgyssylltu yr Eglwys Sefydledig yn y Chwaer Ynys a'r llywodraeth i fuddugoliaeth. Y canlyniad sicr, agos, o fethiant y mesur hwnw yn y Senedd nowydd, a pharhad Mr. Disraeli a'i gydweinidogion yn eu swyddau, fyddai 0 chwanegu dwy Eglwys Scfydlcdig arall yn Iwerddon at yr un- sy(M yno eisoes, sef yr Eglwys Babaidd a'r un Bres- bvtcraidd. Y mae lluoedd o esgobion ac offeiriaid Pabaidd yn dirgel obeithio mai yn aflwyddiannus y try mesur Mr. Gladstone allan. Cynghora y newyclcliadur Pabyddol y Tablet ei ddaiilenwyr Catholicaisld i bleiclio Mr. Disraeli a'r Toryaid, mai hwynthwy yw eu gwir gyfeillion; ac y T mac holl ncwyddiaduron Jesnitaidd y Cyfandir yn llefaru yr un pctli, ac y maent hwy yn gwybod beth y maent yn ei g)lch. GAvybydded pob « mro, o Gaergybii Gaerdydd, y bydd iddo drwy bicidiui^io dros Dori yn yr etholiad nesaf, bleidleisio dros gamwri a thrawster sydd wedi myned yn ddiarcb trwy y byd—trawsecld na fedd ei bleidwyr gym- maint a rhith cysgod o res win i'w gynnyg drosto-ac ar yr un pryd bleidleisio dros wreiddoli^ Pabyddiaeth yn Iwer- ddon, a rhoddi felly fantais i'r Eglwys Babaidd i weithio yn mlaen hen ddymuniad ei chalon o adcnnill ei sefyllfa fel Eglwys Sefydledig yn y wlad hon Na ato Protestan- iaeth ac Ymneillduaeth Cymru i'r un Cymro fod yn euog o'r fath anfadwaith Cofiwn fod crefydd yn dyfod i mewn fel enaid pwngc yr etholiad nesaf; ac na chaffer yr un o honom yn cuog o'i bradyehu ar ddydd y prawf. Y cwes- t5 tiwn beth a wneir o'r Eglwys Sefydledig yn Iwerddon, gan hyny, fydd cwestiwn mawr yr Etholiad a'r Senedd ddyfodol, a llais y wlad ar ddydd yr etholiad sydd i'w ateb a'i benderfynu. Yr oedd gan y Cynghor o'r dechreu olwg a gobaith am gael Cymrij i gylch cydweithrediad a'r Gymdeitlias, ond barnai mai doethineb iddo oedd bod yn gynnil, cyn gwy- bod both oedd syniad a theimlad Cymru ci hun ar y mater. Ond yn awr, wcdi gweled parodrwydd calon, ac awyddfryd yspryd cin cyfcillion yn mhob man trwy y Dywysogaeth 1 gydymegnio a'r Gymdeithas, y mac y Cynghor yn hyder- us y gellir ffurfio rhyw gynllun allan o law i gydweithredu nnlO. Cymmerwn ein cenad i ofyn, ai nid.buddiol fyddai cael cvnhadledd yn rhyw dref yn y Goglcdd mor t, y t) fuan y bo modd, i gydymgynghori ar y mater, a threfnu b t, rD mesurau, &c.—darlithwj'r, goruchwylwyr, &c. fel y barner oreu. Y cyfryw yn fyr ydynt yr egwyddorion y mae y Gym- deithas wedi ei sylfaenu arnynt, a'r amcanion sydd ganddi mewn golwg i gyrchu atynt; a hydera y Cynghor eu bod yn egwyddorion ac amcanion a gymmeradwyir yn galonog n r, gan fwyafrif clirfawr o'n cydgenedl yn y dref hon ac yn N ghymru. Dangoscr a phrofcr y gymmeradwyacth hono nid mewn gair yn unig, ond mewn gweithred a gwirionedd hefyd ar ddydd yr Etholiad. Y mae adeg yr Etholiad yn awr gerllaw; y mae yn dra thebygol, agos yn sicr, nad a y flwyddon hon heibio cyn ei dyfod arnom ac Armagedon yr etholiadau a fydd efe yn ddiau. Bydd un o'r achosion pwysicaf a fu dan ystyriaeth senedd y deyrnas hon erioed, fel yr awgrynnvyd eisoes, i gael ei bendcrfynu yn union mown canlyniad iddo achos eyfiawndor, aehos crefydd, achos ccnedl orthrymedig ac anfoddog; achos anrliydedd Prydain Pawr yngolwg teyrnasoedd y byd, ac aclios ei heddweh mewnol ydyw yr achos hwnw. Os na rydd yr etholiad ddigon o fwyafrif yn y senedd nesaf iddi roddi sel 01 chymmcradwyaeth ar y mesur a gariodd Mr. Gladstone yn Ilwycldiannus trwy y senedd brescnnol, meddwn un- waith etto, CWYlllpa cyfiawnder yn yr heol: cynnydda yspryd anfoddlonrwydd a gwrthryfel yn I werclclon-erys gwarth Prydain a'i Phrotestaniaetli heb ei ddilen, a gweuir y deyrnas a llawer o ofidiau. Unwaith etto Gymry anwyl, deffro wn, cyfodwn, ym- restrwn i'r fyddin, ymwregyswn i'r frwydr, diystyrwn bob bygythion a ■<?criwiau, ac ystrywiau a stranciaxi, y rhai a fynont ein gorfodi i fradychu ein hcgwyddorion a'n cyd- wybodau drwy bleidleisio dros ymgeiWyr gelynol i'r eg- wyddorion hyny i'w eamgynnrychioli yn y senedd. Un ymdrcch unol, egniol, bendcrfynol, a dorai rwymau yr hen iau dan yr honyr ydym wedi gruddfan cyhyd;" fcl na ellid byth ei dodi ar ein gwarau mwy. ilb (afT I

CYFAEFOD CHWAETEEOL YR ANNIBYNWYR…

CLADDEDIGAETH FY MEAWD.