Y Tyst Cymreig

AT Y GWEINIDOGION A'R EGLWYSI ANNIBYNOL YN NGHYMRU. B lded hysbys i'n hanwyl frodyr fod ein hanwyl ri i\\> y Parch Will. D. Williams, o Deerfield, ger L tic a, An aelod rheplaidd o Undeb Cynnulleidfaol Caerofoog Newydd, yn America, ac fel y cyfryw ag sydd weli bod yn gyd-laftu-wr ffydcllon ini dros gyn- nifer maw o flynyddoedd yn y wlad hon, yr ydym ,olu,o,tioii yn dymnned iddo gael rhwydd fynediad i iv lad ei enedigaeth, a chysur a llAvyddiant yno, yn nghyda dycbweliad yn ol at ei anwyl deulu yn fyw ac iach1 a Uaweroedd o g-ysuron i'w hadrodd ar ol cyraedd adref. Anwyl frodyr, yr ydym yn cofio atoch yji y modd mwyaf caredig. Byddwch dyner a charedig i'n hanwyl frawd. ROBERT EVERETT, D.D., ORRIS ROBERTS, Remsen, SBPHILLIPS, Steuben. Remsen, Ebrill 8,1868.

Y Parch William D. Williams, yr hwn mae ei gymmeradwyac-th yn y llythyr uchod, oddiwrth ei frodyr yn America, yr oedd ef yn aelod ddechreuol o Droedrhiwdalar, ac wedi dechreu pregethu yno cyn ymadael. YmadaWodd oddiyma er ys pymtheg mlynedd ar hugain a aeth heibio. Pregethodd yn nhy ei fam, ac yn ystafell yr hon a'i ymddug, y' Sabbath diweddaf, a mawr y llawenydd oedd yno o bob ty. Aeth a chymeriad da gydag ef yn ol. Nid twyllwr yw y brawd, ond gwas ffydcllon i lesu Grist. Nac ofnwch ei dderbyn ef i dy. Yr eiddoch, DAYID WILLIAMS. TroedrMwdalar, Mehefin 5, 1868.

CHWE' PHENNILL I'R DIWEDDAR MR. JOH WHITLEY, RHYL. (Buddugol yn Kghylchwyl- Lenyddol Annibynwyr lib Sulgwyn, 1868.) Ha! Whitley, ha! Whitley ei yrfa derfynodd, Edafedd ei einioes ddirwynodd i ben, Yn ngwanwyn ei ddyddiau ei haul a fachludodd Cyn iddo gyrhaeddyd hyd entrych y nen; Ond, os y machludodd tnyma i'r gweryd Tu draw fe gyfododd yn wridawg ei wedd, Nis medrai awelon y bedd ei ddiffoddi Ffurfafen gogoniant sydd iddo yn sedd. Blodeuyn-oedd Whitley yn llawn o brydferthweh Flagurodd am enyd yn ngardcl dynolryw, Ond aAvel marwolaeth a ddeifiodd ei degweh IR oedd hinsawdd y byd yn rhy oer iddo fyw; N a, angel gogoniant a'i cipiodcl i fyny I'w blanu yn ngardd Baradwysaidd y nef, Ac egyr ei flagur mewn harddweh tra- wyddol AAvelon gwenwynig ni ddaw atto ef. Ond, os y trawsblanAvyd y tyner flodeuyn, Ei arogi peraidd a'n gwna ni yn lion; Arogla mewn rhinwedd, mewn moes a duwioldeK Mae delw ei enaid yn fyw ger ein bron: Pe byddai diwytlrwydd a dewrder crefyddol Yn a tal llym saethau gwenAvynig y bedd, John Whitley a gawsem yn fyw yn bresenol, Ac iechyd yn dawnsio yn lion ar ei wedd. Ha! blaenffrwyth ei ddyddiau Yllllwyr a gysegrod I ymladd yn wrol dros faner y groes I waith y Gwaredwr ei enaid ymdaflodd, Bu'n ffyddlaAArn i'AAT broffes hyd derfyn ei oes: Ac er wedi marw, mae etto'n llefaru Yn meddwl a chalon crefyddwyr a phlant, Cyfododd gofgolofn drwy ddysgu'r rhai bvchain, Cofgolofn sy'n deilwng o enw y sant. Yn ffyddlaAvn blaenorodd y gan am flynyddau, Mewn canu fe deimlai bob amser fwynhad, Fel cerddor hir erys ei enw'n gofadwy,— Ei dalent gerddorol a swynai y wlad; Ei lais peroriaethus wefreiddiai y galon, Yspryd datganu a lenwai ei fryd; Ond, och! erbyn heddyw, ol-gofion yw'r cyfan, Dan gloion y beddrod mae'r tannau yn fud. I harddu y llanerch lie mae yn gorphwyso Per lysiau a blodau a dyfo yn drwch, Ac anian ddihidlo ei dag a-Li tryloewon Bob borau i dawel eneinio ei lwch; Y balmaidd awelon chwareuAVch alar-gerdd Ar dannau y glaswellt o" amgylch ei sedd, Na sathrer y fangre lie mae ef yn gorwedd Mae angel gogoniant yn gwylio ei fedd. UN A'I GWELODD YN EI GYSTUDD.

AT AP DAEAREGYDD. Nid oes un graig haws ei threulio gan ddwr na'r galchen. Gall hyn ymddangos yn anhygoel i'r sawl nas gwyddant am yr un briodoledd arall berthynol iddi ond ei chaledwch. Y mae dAArfr yn effeithio ar bethau mewn dwy ffordd-yn fferyllol ac yn allof- yddol. Caledwch yn unig a rwystra y gweithrediad olaf a nodwyd, sef y gallofyddol; ond nis gwaeth pa mor galed fyddo craig, os bydd yn gyfansoddedig o ambell fath o ddefnydd fe'i bwyteir hi yn dra chyflym gan ddwfr, ac fe'i treulir hi yn fuan gan y tywydd. Diau fod rhugliad dyfroedd rhedegog dros galchen yn effeithiol i'w threulio ymaith i ryw radd- au, ond djdanAyad fferyllol dAvfr ami yw y cryfaf. Y mae calch yn toddi niewn dwfr fel y gwna halen neu siwgr, ond wrth gwrs, nid yn agos i'r un graddau, a dyma yr achos fod calch yn dangos mwy o ar- wyddion treuliad dyfrol nag odid i garreg arall. Diau genyf mai effaith y tywydd yw y darwelion (phenomena) a ddarlunir genych yn eich nodyn, ac efallai fod y mor wedi gwneud rhan o'r gwaith. Hawdd yw rhoddi cyfrif am y treuliad anwastad a thyllog pan ystyrir fod calch yn y graig yn cynnwys gwahanol fwnuron (minerals), megis callestr (chert) a chornfaen (hormtone). Y mae y defnyddiau hyn gymmaint yn galetach na'r graig yn gyffredin, fel y treulir y garreg- rhyngddynt, ac y gadewir hwy i daflu allan. Yn wir, y mae calchfaen yn amrywio yn ddibaid yn ngraddau ei chaledwch yn ol graddau purdeb y carbonate of lime fo yn ei chyfansoddi, a dibyna anwastadrwydd ei harwyneb bron yn hollol ar yr amrywiaeth hwn. Os yw WJrncb y graig yn agored i'r tywydd, dyry hyny gyfrif digonol ar unwaith am ei hymddangos- iad; ond os yw yn wisgedig gan dywarchen, rhaid ei bod ryw dro iV,eeli bod yn noeth a diamddiffyn. Dichon fod gan y rhedlif (drift) ran yn eithreuliad. Ymddengys yn ol mil o argoelion fod y wlad hon wedi bod yn orchuddiedig gan y mor, oddigerth y mynyddoedd uchaf, mewn cyfnod daearegol pur ddiweddar, ac fod yn y mor hwnw lifiant (current) yn rhedeg o'r gogledd-ddwyrain i'r de-orllewin. Yr oedd yr hinsawdd mewn canlyniad yn oer erwin, a darnau mawrion cymmaint a'r Wyddfa o rew yn nofio ar y llifiad, a phan deuent i le bas rhugnent yn y gwaelod nes ei dreulio. yn rhigolau a chymoedd dj fnion. Nid yw calchen yn ddigon parhaus i gadw argraphiadau manaf y cyfryw ysgriffiadau, ond y mae llechfaen gleig yn cadw y llinellau manaf, ac y mae y y calch yn dangos y rhai brasaf. Ped amlygai Ap Daearegydcl yn agos i ba le y mae yn byw, dichon y gallwn drwy gyfrwng y TYST ei gyfeirio i le y gall Aveled ol y llif a'r rhewogydd dros to ei hun. Lie da i'w gweled yw ardal Ysbytty If an a Phenmachno ac yn wir, y mae mynyddoedd y Wyddfa yn gyffredinol wedi en cerfio drostynt. DAEAEEGYDD.

COENODION "PERERIN." Mri. Gol.,—Yr ydAvyf o'r diwedd, ar daer gymhell- iadau Mali, wedi rhoddi heibio yr alwedigaethwrth ba un y glynais am amryw flynyddau; a chan fod yr alwedigaeth hono wedi bod dipyn yn drugarog wrthyf, a rhagluniaeth wedi ymdaAvyn yn dirion tnag ataf drwy roddi Mali i mi, yr hon sydd wedi ei chynysgaeddu ag elfenau, gwraig ddeheuig at drin fy aitigylchiadau, fel yr ydwyf yn bresenol wedi cael fy nyrchafu uAvehlaw eisiau pethau darfodedig y bvAYyd hwn felly yn hytrach na fy mod heb wneud dim er ateb dyben fy modelaeth, yr ydwyf yn ddi- weddar wedi ymuno a'r Gymdeithas Deithyddol.' A gwyddoch yn eithaf da, Mri. Gol., mai un o brif ddiffygion y gymdeithas hon ydyw ei bod mor anghyfleus i gael 'papur newydd.' Ond tybiwyf fod y TYST wedi cael ei freintio a thalent uwchlaw'r cjrHredin er cyfarfod a diffygion y gymdeithas hon. iMly yr ydwyf fi yn ei gael beth bynag. Ond yr wythnos ddiweddaf, rhywfocld bu yn gryn ffwdan amaf cyn i mi alb.i dyfod o hyd cyrdiaedd iddo. Ond o'r diwedd, daeth i low fel 0 rhan jnaintioli a chynhwysiad, ac un o'r pethau cyntaf ddigwyddodd ddyfod o dan fy.sy.by ydcedd fed pedwar o fyfyrwyr y Bala wedi cael eu dwyn o flaen y seiat am chwareu melcet, DmaiT) o honynt! Ðyma both newydd dan haul. Ty bed a all fod yn wirionedd ? meddwa. Ai students 'Senters ydynt; tybed? meddwn. Na.ge, onide buaswri wedi clywed am y treial yn y seiat, oblegid nid oes un seiat wedi myned heibio y dau fis diweddaf heb fy mod i yno, ac yr wyf yn sicr nad ydwyf byth yn cysgn tra. yn nghyfeiliach y saint, fel y gallai unrhyw yctse gael ei drin. heb gael Y syiw. Meddyliais wed'yn feallai mai students y Methodist- iaid oeddent; ond gwelais mai peth gwirthur. idynx fyddai rhoddi materion perthynol i'r Methodi.stiaid yn nwylaw J. R., Huwco Meirion, a Kilsby. Y peth nesaf wnaeth um oedd edrych pwy oedd y go- hebydd 'syleic/aidd a gofnododd y ffaith Averthfawr hon. Canfyddais yn union mai Teithiwr' ydoedd. vVel, mae yn sicr o fod yn wirionedd, meddwTI, oblegid yr oeddwn yn meddwl, neu o'r hyn lleiax, yn gobeithio, nad oedd yr un or gymdeithas hon mor wyneb-galed fel ag i gyhoeddi celwydd mor rhyfyg- us ar dudalenau y TYST CYMREIG. A rhag gwneud dim- yn fyrbwyll, aethum i holi'r bechgyn i gael gwybod a oedd y fath amgylchiad wedi digwydd, a bum yn cerdded am ddau dinvrnod, ond methais ddyfod o hyd i unrhyw sail i'r chwedi. Gan hyny, yr ydwyf yn galw ar y brawd I Teitbiwr' i wneud cyfiawnder a'r gymdeithas y profiesa ei fod yn aelod o iioni, drwy wneud yn hysbys drv.-y gyfrwiig y TYST y dydd o'r mis y pechodd y brodyr yma sydd yr awrhon o dan farn condemniad yn herwydd chwareu cricket; i ba goleg y perthynant, gan fod dan goleg yn y Bala ac yn mha gapel y triniwyd eu hachos. Atebiad i'r gofyniadau uchod a rydd foddlonrwydd i laAver heblaw fy hunan, ac a arbeda y brawd Teithiwr' rhag cael ei ddiarddelu o fod yn aelod o'r Gymdeithas Deithyddol' fel angel y ncwyddion clrivg. GOL. Y TEITHWYB.

LLYTHYRAU CYMRAES YN NGHANAAN. LLYTHYR II. Y DAITH I GANAAN. (Parharl rhifyn dhveddaf.) Gwener, y 13eg.—Yr ydym yn. ngolwg Mynydd Etna. Y mae ei losgwy wedi rhedeg i lawr bob ochr iddo, fel y mae y mynydd i gyd yn wyn, ond y tan a'r mwg sydd yn dyrchafu o'i gopa. Y mae yn myned i fynu ar bwynt uchel yn ei ganol, ac wedi ei amgylchu a man fryniau o'r un natur ag- ef ei hun. Sadwrn, y 4e,g.-Y Imae y gwynt yn chwythu yn uchel, y tonau yn rhuo, a'r gweiniaid i gyd yn eu gwelyau, a minau am y waith gyntaf agos yn ddi- gon claf i ddilyn eu hesiampl. Nid oes dim tir yn y golwg heddyw. Dydd Sabbath, y lofed.—Yr ydym wedi glanio ar dir yr Aipht, sef yn Alexandria, ac yr ydym yn bwriadu aros yma hyd dydd Mercher. Dydd LIun, yr 16eg.—Yr ydym, wedi newid ein Hong a myned i un o'r enw (rodavevy. Yr ydym yn myned i'rlan yn y dydd, ,ac yii dyfod yma i- fwyta a chysgu. Ond och fi! dyma Ie anwaraidd Y m yr Aiphtiaid yma yn bloeddio o'n hamgylch nerth ergyrn eu penau trwy y dydd. Y maent yn dad- lwytho ein llong, a chyda phob stroke o waith a wnant, sef gwthio barilau, neu godi sacheidiau o gnau, y maent yn canu pump o nodau—y cyntaf yn isel, a'r pedwar arall yn uwch. Nid ydynt i gyd yn cyd-ddechreu, ond yn gwneud ton gron o honi; y mae un yn dechreu, a phan y bydd ef ar y trydydd nodyn, y mae y lleill yn ei ddilyn, ac felly trwy y dyddiau. Yr oeddwn i yn eistedd yn fy ystafell welv mewn cadair o dan y flenestr bore heddyw, pan ddaeth rhyw gwtnwl du disymwth i dywyllu yr ystafell, ac erbyn i mi edrych, dyna lie yr oedd un o'r Aiphtiaid (duach na'i frodyr) a'i ben trwy y ffenestr yn gwenu arnaf yn bur hamddenol; ond pan welodd fi yn edrych mor frawychus, llithrodd i lawr y rhaff, ar dipyn mwy o frys nag- y daethai i fynu, at ei gyfeillion yn y cwch, a gallwn feddwl na chaw- sant y fath ddifyrwch er's dyddiau. Y mae y llong yn sefyll o flaen y palas lie mae y llywodraethwr yn cadw ei.-holl wragedd, y i'hai ydynt gymmaint eu rhif ag a fu gan Solomon erioed, meddant hwy; ac y mae dedfryd marwolaeth yn cael ei chyhoeddi, ar y dynhwnw a feiddio sangu ar riniog drws y buarth, heb son am fyned yn mhellach. Dydd Mercher, y 18fed.— Dyma ni fel yr Israel- c iaid gynt, wedi cychwyn ar ein taith o'r Aipht i Ganaan, ond ein bod ni mewn amgylchiadau mwy cysurus na hwynthwy, ac heb yr un Pharaoh galon- galecl i'n herlid; ond y mae geiiyni yr un Duw tru- garo, i'n hamddifiyn, ac un mwy na Moses i eiriol drosom. Nid oes dim tir yn y golwg heddyw, ac y mae y mor yn bur .dawel. Yr ydym mor gysurus ag y mae yn bosibl i ni fod. Dydd Ian, y 1ge9.Dyma ni wedi cyrhaedd Joppa, ac wedi ffarwelio a'r mor am ryw dymhor. Wrth ddy'fod, yr oeddwn yn son ddeuddydd yn ol am anwareidd-dra yr Aiphtiaid, ond y mae pobi Joppa hefyd yn rhai pur anwaraidd. Pan ddaeth- om i'r fan lie y safocld y llong, yr oedd yno oddeutu dan ddwsin o gychod yn barod i'n derbyn, ac yr oedd y cychwyr, wrth weled y fath deulu o honom, yn meddwl y caent 8WP go dda o fcicksish (pres) rhyngom i gyd, a dyna lie yr oeddynt yn gwaeddi ac yn ymladd am gael dyfod a'u cychod am yr agos- af at e-it Ilong i'n derbyn. Ac wedi i ni fyned i lawr y grisiau, dyna lIe yr oedd rhai yn ein llusgo gerfydd ein traed, a'r lleill g-erfydd ein breichiau, ac wedi i ni ddewis ein eweh ac eistedd ynddo, yr oedd y lleill yn tyngu ac yn rhegu, ac yn bygwth os nad aem i'w cychod hwynt y suddent ein cwch ni i'r gwaelod, ac y boddent ni i gyd ond rywfodd neu gilydd, daethom oil i dir yn ddiangol, ac aethom i ben rhyw fur, ac yno yr oeddym yn sefyll' i edrych arnynt yn dyfod a'n boxes ni i fynu; ac wedi iddynt ddyfod a'r box i fynu yr allt, gafaelai. eraill oeddynt ar y gwastadedd yn segura yn y box i'w -gario" i'r ystordy, er mwyn iddynt hwy gael y tal: ond nid oedd hyny yn degwch a'r lleill, a dyna lie yr oedd hi yn rhyfel ddiddiwedd rhyngddynt. O'r div/edd aethom gyda chyfaill i fy meistr oedd wedi dyfod i'n cyfarfod, ac arosasom i orphAvys am ddwy awr yn ei dy ef. Y mae y ty wedi ei amgylchynu a pherllan- au oranges, a'r rhai hyny i gyd yn aeddfed, ac felly y mae yr .olwg arnynt yn brydferth dros ben. Y mae yr haul yn bur boeth yma, a'r hin yn sych, a'r ddaear yn galed, yr hyn sydd yn bur dda i draed ein ceffylau a'n hasynod ni. Y mae yn Joppa hen adeiladau er amser Jonah mae yn debyg. Rhyw dref annhrefnus yw hi yn awr y mae yr heolydd mor gulion a charegog fel y mae yn anmhosibl i'r un cerbyd fyned' tnvyddynt. Digwydclodd i ni fyned i dy cyfaill caredig ein meistr ar ddiwrnod golchi, ac yn ybuarth cefn yr oedd yno dair o wrag- edd yn golchi. Yr oedd eu penauwedi eu Iapio a ghanfas, ac o ben eu trwynau hyd oddeutu "dwy fod- fedd yn is na'r en, yr oedd darn o frethyn du teneu, wedi ei dori ar lun y pocedi sydd ar gotiau dynion, a chyda gwaelod y darn brethyn Y1' oedd llinyh wedi ei roddi trwy ddamau o arian.—ugeiniau os nid can- noedd o honynt. Eisteddai y gwragedd ar y llawr pridd yn nghanol y gwlybaniaeth, ac yn lie padell defnyddient noe bren, &e. Yr oedd eu plant bychain yn chwareu o amgylch y buarth, a'u traed a'u pen- au yn noethion, a dim ond rhyw hen garpiau o lian glas wedi ei lapio am eu cyrph. Wedi i mi syllu arnynt am ychydig o amser, wele ddyn yn dyfod i'r buarth a mat gwellt ganddo, ac yn ei roddi ar lawr, ac yna yn tynu ei fantell ac yn ei dodi ar y mat, a thynodd gadachau oddiain ei ben hefyd, ac a'u taen- odd ar yr un man; wedi hyny safodd arnynt, a chododd ei ddwylaw a'i wyneb tua'r nef, ac wedi bod yn yr ystum hyny am dri mynyd, ymgrymodd ar ei liniau, a'i wyneb ar y llaAvr. Yr ArglAvydd yn unig a wyr beth oedd ei deimladau ond yr oedd ei ymddangosiad wrth. addoli y gau-brophwyd (Ma- homed) yn gwneud- cywiiydd i ni yn ein dull difater wrth addoli y gwir Grist. Gadawsom y fan yma am bedwar o'r gloch y pTydnaATO, a chyrhaeddasoxa Rarnleh, yr hwn le a elwid gynt Arimathea, hen gartref Joseph, y bon- eddAvr caredig a gladdodd ein Harglwydcl yn ei fedd newydd ei hun. Erbyn hyn yr ydoedd yn wyth o'r gloch yn yr hwyr, ac o herwydd fod marchogaeth yn beth anarferol i ni, gellwch feddwl mor dda oedd genym gyrhaedd lie i orphwyso. Daethom ar hyd rhyw wastadedd maith; gofynasom i'n harweinydd pa le ydoedd, a rhoddodd ryw enw dyeithr arno ac anhawdd ei gofio, ac felly nis gallaf ei roddi i chwi. Er nad oedd hi ond wyth o'r gloch pan gyrhaedd- asom i Ramleh, yr oedd y convent wedi ei chloi, (yr unig le, am a wn i, y gall teithwyr gael lletty) a'r Monachod i gyd wedi myned i dawehveh, a chaAvsom draffei-th fawr i gael ganddynt agor; ond llwyddasom o'rdiwedd i gael gollyngxlod i mewn, a chawsom swper gweddol wrth ystyried yr amser o'r nos. Ac wedi i ni ddarfod bwyta, dywedodd un o'r gweision wrthym, mewn rhyw iaith nad oeddym yn ei ddeall, ond trwy amnaid, Deuwch gyda mi, fel y gallwyf ddangos y gwelyau i chwi.' Ac wedi i ni fyned trwy ddrws ar ol Cirws, ac ar hycl passage hir i ryw fuarth mawr yn y cefn, safodd y gwas, a safasom ninau i gyd yn ei ymyl, heb wybod dim beth oedd y rhesAAnn, a dyna 11eyr oeddym fel mudanod yn edrych ar ein gilydd, ac wed'yn ar y llawr, ac yna ar y dyn nes i ni o'r diwedd dori allan i chwerthin, gan fedd- wl mai y buarth oedd i fod yn orweddfa i ni; ond erbyn edrych, yr oedd y pen Mynach yn disgwyl am rywbeth nas gwyddem ni beth, os gwyddai ei hun ond modd bynag, aethom ni i'n hystafelloedd o'r diwedd, yrhai oeddynt a'udrysauyn agor o'r buarth i mewn. Dydd Gwener, lonawr 20fed.—Dyma niwedi cyr- haedd Jerusalem o'r diwedd, ac Ol mor fliliedig oeddym, ar ol bod yn marchogaeth o saith yn y bore hyd chwech yn yr hwyr, ac wedi dyoddef pwys a gwres y dydd. Yr oedd poethder yr haul yn taro yn angerddol ar ein penau, a ninau heb un lie i ym- gysgodi rhagddo. Yr oedd y ddwy awr gyntaf yn y bore yn bur gysurus, nes y dechreuasom ddyfod dros y mynyddoedd, y rhai yr oedd yn dra anhawdd i'r anifeiliaid fyned ar. hyd-ddynt; y maent yn fyn- yddoedd creigiog, serth, a llwybrau culion carregog, a rhai o liouynt mor gul a chwech peu .saith mod- fedd o led, a'r rhai hyny ar ymyl "creigiau dyfnion, fel y buasai terfyn ar ein bywyd pe digwyddasai i droed y ceffyl lithro, yr hyn oedd yn eu gwneud yn bur arswydus. Yr oedd ysgrechfeydd y plant wrth fyned ar hyd y lleoedd culion a pheryglus hyny yn tynu sylw yr holl Arabiaid, y rhai sydd yn preswylio yn y tyllau sydd yn y mynyddoedd, y rhai ydynt yn bur debyg i'r tyllau defaid sydd yn mynyddoedd Cymru, a dyna lie yr oedd y gwragedd yn dyfod i enau y tyllau yn hanner noethion, a'r rhan fwyaf o honynt a'u babanod yn eu breichiau, a'r naill yn edrych mor ddidrefn ao anwaraidd a'r llall. Daeth un 0'1' cenhadon sydd yn Jerusalem a chin- iaw i'n cyfarfod, a thuag un o'r gloch daethom i lawr oddiar ein hanifeiliaid. ac eisteddasom dan gysgod hen olewydden, ae 0! mor hyfryd oedd llymaid o ddAvffe i deithwyr sychedig yny fath am- gylchiadau. Pe buasem wedi gweled rhyw le yr oedd Crist wedi bod ynddo, buasai yn fawr fwynhad i ni, ond nid oedd genym ond byw mewn gobaith am hyny. Y mae yn llawer mwy dymunol darllen hanes y teithwyr a ymwelant a gwlad Canaan nag ydyw bod yn y profiad ein hunain o'u hanfanteision a'u lludded; ond y mae cael golwg- ar y wlad, wedi y cwbl, yn werth yr holl boen.. Yn mhen awr wedi gadael yr hen olewydden, daethom ar gyfer Ciriath Jearim, lie bu arch Duw yn aros am dri mis. Daeth y Cristionogion oedd yn Jerusalem allan i'n cyfarfod, rhai ar eu hasynod, eraill ar eu ceffylau, a'r lleill ar eu traed. Yr oedd- ym yn eu gweled o bell cyn iddynt i'n cyrhaedd, ac yn eu hadnabod wrth eu dillad duon. Wedi gadael Ciriath Jearim, daethom dros fynyddoedd Judea, y rhai oeddynt yn dra thebyg i'r mynyddoedd y son- iais am danynt or blaen. Ni welsom ddim neillduol, wedi hyny nes y daethom i Jerusalem; ond ar ochr y ffordd yr oedd dau ddwsin neu dri o ryw bethau tebyg i'r tai tatAArs sydd genych chwi yn yr ardd; ond yn lie tatAA's yr oedd pobl yn byw yn y rhai hyny, a'r tyrau gycla'n gilydd yn cael eu g*alw yn bentrefi. Rhaid terfynu yn awr, gan addaw, 03 caf fywyd ac iechyd, y rhoddaf hanes Jerusalem a'i hamgylch- oedd i chwi mor gywir ag y gallaf. Cofiwch fi yn garedig at -bawb o'm perthynasau a'.m cyfeillion. Hyn-syn anmherffaith oddiwith eich merch, M. J. "U1 -===--

TAITH Y PERERIN. LLCN.—Cyfarfod Ustusiaid yn Nyffryn Clwyd. Dyn yn cael inaddeuant am hamier lladd ei ferch-vn- nghyfraith, ond un arall yn gorfod talu punt neu bythefnos o garchar am dori coes petrisan! Pan wneir Pererin yn Ustus Heddwch gweinyddir y gyf- raith yn wahanol. Caiff y bechgyn ladd y petris yn cldigosp, a rhoddir gwerth swllt o'r cat <?' nine tail i'r gwr a fydd yn ddigon o coward i daro merch. MAAVRTH.—Train rhad i'r Bala. Rowlands y tatws o sir Fon yn myned i lawr yn Dinbych mewn mistake. 'Doedd dim dyben dyweyd wrtho mai nid Coleg y Bala oedd HowelYs School. Go beithio nad eir mo hono i bias Mr Robinson (y gwallgofdy.) Pregethwr Wesley yn yr un cerbyd a mi, ac yn gwneud mwy o anrhefn ar y cerbyd na phe buasai dau o foch yno drwy boeri sygn tybaco Mary Ann yn gofyn iddo pa fodd yr oedd yn gallu pregethu ar lanweithdra ac yntau mor aflan ei hunan. Dyweyd wrth y gwr, fel y dywedais wrth Llystyn, os oedd am g-noi tybaco yn yr un cerbyd a mi fod yn rhaid iddo lyncu'r poeri. Cyrhaedd y Bala yn ddiogel. Myned i weled yr Athrofa. Rhoi tair Inyre i Mor- gans bach nes oedd y creigiau yn diaspedain. Pwy wna i'r Annibynwyr yr orchest a, wnaeth y gwr da o'r Dyffryn i'r Methodistiaid ? Gaby wrth ddych- welyd gydag- Esgob Lianeli,, y. Ei gynghori i or. deinio GwilymHiraetliog yn Archddiaoon. Yr Es- gob yn gofyn a wnai hyny roddi' terfyn ar y llytll- yrau at Mr Gladstone ? Treiwcli o, my lord,' ebe finau, ac os gwrthoda yr Archddiaconiaeth, rhaid ei wneud yn Esgob.' GAvell hyny nag iddo ber- swadio Gladstone fod Eglwys Loegr yn Nghymru yn beth mor annheg ag Eglwys Loegr yn yr Iwerdd- on. Cwest Crwner yn Llandudno ar gorpws siopwr. Dywedid iddo farw dan arcliSllion a dderbyniodd ryw noswaith gan fechgyn y siopau am adael ei siop yn agored ddwy awr ar ol amser cau. POOl' I Gresyn iddo gael ei labyddio, ond cymmered ef ac eraill rybudd rhag trin eu prentisiaid yn waeth nag y triniai Legree ei gaethweision. Mae cadw y bech- gyn y tu ol i'r counter o banner awr wedi chAArech y boreu hyd unarddeg o'r gloch y yn fwy nag a all natur ddynol ddal. MERCHER.-Myned i Liverpool i glywed Bright, ond yn gyntaf i'r Conference. Bradford House yn dyweyd y gvrnaethai well cadeirydd na'1' 1m a ddewiswyd, ond nad oedd neb ond ei hunan wedi gweled hyny, o herwydd nad oedd ei foustaehc wedi tyfu. Dyn a gwasgod wen o Manchester yn meddwl fod ganddo rywbeth pwysig i'w ddyweyd, ond neb arall yr un farn ag ef. Pawb yn disgwyl wrth eu gilydd. Hen gadfridogion fel Hiraethog, David Price, Ambrose, Owen Thomas, Lumley, Dr Ed- wards, Roger Edwards, Aaron Mochnant, Rawlins, &c., &c., yn fud, a raw recruits fel Conway Davios, Rhydderch o Foil, Roberts Manchester, Bradford House, a rhywun o Frondeg, Bangor, yn spout to Oni buasai am bapur John Thomas, ac araeth Henry Richard, Apostol Heddwch, cyfarfod truenus fuasai y Conference. Cyn cael amser i lyncu cwpanaid o eli" bu raid cychwyn i'r cyfarfod mawr yn yr Am- phitheatre. Mary Ann eisiau dyfod yno i ddangos ei bonet newydd, ond Breck Road Owen yn rhwystro iddi ddyfod gyela mi—fod yr Orangemen am godi roiv yn y cyfarfod, ac mai cloethach i'r merched gadw draw. Mary Ann yn ei gredu, gan feddwl mai dyn- ion yn lluchio oranges at ei bonet afeddyliai. Golyg- fa ogoneddus: tair mil o Avynebau ynfront yr esgyn- lawr. Bright yn dod i mewn, ac yn derbyn Hiv-re! digon i I synit pensyfrdanti dyii.' Y cadeirydcl yij, o nervous, a'r meddyliau yn myned i golli. Henry Richard yn siarad yn ogoneddus. Dr Rees yr un modd, ond fod mil o'r gynnulleidfa yn anfoddlon iddo siarad iaith nas deallent. Bright yn codi ac yn siarad am awr a chwarter, nes gyru tair mil i ddawnsio mewn hwyl a gwynfydiant. Simon Jones, Bala, yn synu fod Bright, wrth siarad-mor bivyllog, yn cael cymmaint o dclylamvacl ar y bobl; yn pen- derfynu y gwnai yntau o hyn allan gario llai o hwyl (sail) a mwy o fallast. Dau neu dri y disgwyliwn iddynt siarad yn hyawdl yn syrthio yn fyr i'm dis- gwyliad. Meddwl wrth wrando Bright mai y peth hawsaf o bob peth yw areithio. Meddwl wrth wrando Morgan Lloyd, Osborne Morgan, &c., focl eisiau ymarfer areithio fel rhyw gelfyddyd arall. IAu.-Galw yn gan feddwl cael Pererin i'r Gallery o enwogion. Thomas heb glywed erioed son gair am danaf. Gofyn iddo a oedd ef ddim wedi darllen fy nyddlyfr yn y TYST: Y creadur dwl yn dyweyd na welodd ddim oddiwrtho! Such is fame Rhoddi ar ddeall mai beirdd a phregetbwyr oedd ei enwogion ef Dywedais wrtho y buaswn lawer gwaith wedi enill mewn Eisteddfod ond fy mod yn cael cam; a bod arnaf awydd myned yn bregethwr hefyd, ond fod yr Hen Gorph yn araf iawn i weled talent.' Dim yn tycio gyda'r llunied ydd, a'r tebygolrwydd ydyw y bydd yr Oriel o Enwogion Cymru yn cael ei plmshio ar y genedl a Phererin heb fod ynddi Ni ddaw yr un o honynt i barlwrMary Ann. GWENER.—Dau cant o bunnau yn ngweddill yn Nghaernarfon gan bwyllgor Rialtwch Tywysog Cymru. Ffrwgwd yn y cyfarfod beth i'w wneud a'r arian. Humphreys yn cynny g eu votio tuag at gael cofadail i'r hen. bererin Mr Bryan (the little). Cynddebv yn cynnyg iddynt fyned i"brynu bbvydd- dal i Owen Williams, Waenfawr. Rees am eu cadw nes y bydd eu heisiau at rywbeth arall. Pawb a'i opiniAyn. Anfon at y Tywysog- i ofyn ei farn ef. Yntau yn atteb mai i'r Eisteddfod y dylent fyned, gan mai dyna yr unig sefydliad cenedlaethol sydd gan y Cymry. Y Maer ddim yr un fecldwl a'r Tywysog, ond yn rhy foneddigaidd i wrthwynebu cymmeradwyaeth brenhinol. Gofaled Gwyneddon am yr achos, a cha yr Urdd Goronog' yn Rhuthyn yn wobr am ei lafur. SADWRN.—Robert Williams, Rhyl, yn gwadu mai efe yw Pererin. Waeth iddo -heb wadu; os yw Shingaro unwaith wedi cymmeryd y peth yn ei ben, ni cheir byth mo hono allan. Y TYST yn edrych yn gainpus yn ei wisg newydd. Gwell hanes ynddo am gyfarfod mawr Liverpool nag a geir yn y papur- au Cymreig eraill oil gyda'u gilydd. Mae'n edifar ofnadwy genyf na fuaswn wedi dyweyd gair' yn y Conference. Caws-wn inatt felly fy enw i mewn i'r adroddiad. Fe ddaw dyn yn gallach fel yr eir" yn liynach. PEBEBLST.

YR HEN OLYGYDD. Ar edyn mellt ehed newyddion trwm 0 Walia gu wna'm calon fel y plwm, Ar ol llifeiriawg li a dirfawr wlaw, Cymylau du a thymestl et-o ddaw, Ow Gymru hoff lie mae fy serch a mryd, Hen ser dy wlad syrthiasant bron i gyd; Prin cafodd Phillips gu hawddgaraf wedd, Gael adeg fer i oeri yn ei fedd, Cyn cael y newydd trist fod Aubury fawr Mewn tawel fedd ar waelod daear lawr. Mae angau fel tan lw rwy'n credu'n awr Y myn ef dori'r cedrwydd oil i lawr. Ac yn eu mysg, a'r mwyaf oil i mi, (Fy nhad, fy nhad, mae'm llygaid fel y lli,) Yr hybarch Jones, Dolgellau, wedi 'i waith, A. aetli o'r bvd i dir y mwynfyd maith. Ni bu hawddgarach dyn mewn unrhyw wlad Fel cyfaill hojJ, a phriod, brawd, a thad Dyn pwyllog oedd, arafaidd, llawn o swyn, Diddichell a diweniaeth er yn fwyn Dyn cryf ei farn, diragfarn cywir fu, Fel athraw coeth a brenin doeth i'w dy; Bu yn oifeiriad hefyd trwy ei oes, I'w deulu mawr, defnyddiodd waed y groes. Rwy'n cofio'11 dda ei iaith a'i dirion wedd, A gwnaf a'r ganiad hon eneinio'i fedd; Mi welais rai rhodresgar balch ac iach, Mm uchel ben i wel'd pregethwr bach, Nid felly ef er iddo fod yn fiity, y Ac uwch ei ben na'r un o honynt hwy, Ond cydymdeimlai ef a'r gwan tylawd Heb g'wilydd ganddo'i alw ef yn frawd. Yn annedd y Deildre,-ger Castell Carn Dochan, Y ganwyd y bachgen gynhyddodd yn ddyn, Bu'n dr-inga llechweddau Llanuwchllyn yn fych Heb nemawr gymdeithion end anian ei hun, Awelon y bryniau wnai buro'r awyrgylch, Hen drigxan hirhoedledd oedd cartref ei dad, 'Doedd yno ddim cynwrf nathai-fysg oddiamgyli Ond perffaith lonyddwch, tawelwch tiwy'r wlacl Ni chlywodd swn ond adlais creigiau crog Yn gwatwar llais ac atteb can y gog, A ffurfiwyd delw'r ardal dawel hon, Yn ail i natur, dan ei daAvel fron, A bu yn byw dros einioes faith heb wad Y bZaenafyn ei bivyll o bawb trwy'r wlad.. Yn moreu'i ddydd cyn cyraedd ugain oed, Heb ar ei wisg frycheun budr erioed, Ymuno wnaeth ar g'oedd ag eglwys Dduw, Ac ynddi bu heb fwlch tra bu ef byw; A bu'n pregethu Crist a'i ddwyfol glwy, Dros drugain mlynedd faith a pheth yn hwy, Nid rhuadrau croch dros greigiau Trystfawr oedd ei ddoniau ef, Ond rhyw afon ddofn ddidonnau Lawn o ddylanwadau'r nef, Medrus ydoedd yn wastadol Am oleuo deall dyn, Tyner, addfwyn a deniadol, Oedd ei eiriau bob yr un. Fe fu'n ffyddlawn fel 'Golygydd,' I'r Dysgedyclcl flwyddau hir, Pleidio rhyddid, codi crefydd, Wnaeth yn dawel drwy'r holl dir. Er na chafodd o'r dechreuad Gydweithrediad tyrfa fawr, Mae holl Gymru a phob enwad, Yn. ei efeiychu'n aavr. Y prifgynghorwr fu i'w frodyr gwiw Mewn amser blin terfysgoedd egbvys Dduw; Ni ddeuai dros ei wefus'eiriau ffol, Ni roddai neb 'r un addysg ar ei ol, A chafodd hefyd weled cyn ei fedd, Ei enedigol fro mewn perffaith hedd. Ond daeth y dydd cyrhaeddodd ben ei daith. Mwynhau y mae ei wobr am ei waith. Digonwyd ef a dyddiau yn y byd, Aeth at ei frodyr hoff i'w gartref clud. Mae angau'n lladd y baban ar y fron, Ni arbed ef y lanwaith wyryf Ion, Y canol oed cydgwympant tan ei gledd, A'r henaint llesg, mae'n bwrw hwn i'r bedd, Mae gan y dail prydferthion teg eu gwawr, Eu hadcg pan y syrthiant oil i'r llawr, A'r blodau cain gan rym y gogledd wynt Cydwywo maent 'r un tymor megis cynt. Yr haul a'r ser, wrth reol aent bob un. Ond angau fyn bob tymor iddo'i hun, Ei ymerodraeth ef sydd dros y byd, Pentyru mae bob gradd i'r bedd i gyd. Ond gwelaf ddydd, 0 ryfedd ddedwydd awr. Pan Iwyr ddiddymir ei lywodraeth fawr, Difodir cf, a'i gaethion oil ddaw'n rhydd, Sain Haleluwia Ion dros byth a fydd. Dodwyd corff ein Hathraw tirion, Gan ei feibion yn ei fedd, Hawdd oedd gwel'd teimladau 'xl^calon, Wrth eu gwyw grynedig wedd;' Clnccch o frodyr oil mewn oedran Wedi dewis Duw eu tad, Dyma dystion o'i gymeriad, A'i ddylanwad yn y wlad. Newark, Ohio. DAVID PRICE.