Y Tyst Cymreig

AT OLYGWYR Y 'TYST CYMREIG.' Foneddigion.—Yn ein cyminydogaeth hi, y mae Mr Gladstone wedi dyfod yn oracl fawr y dydd a phe buasai Lord Macaulay yn awr yn fyw, buasai yn debyg o gyfeirio at ffeithiau y dyddiau hyn, fel cyflawniad o'r hyn a brophwydodd er ys tigain mlyneJd yn ol, pan y dywedodd, y buasai Mr Glad- stone yn sicr o ddyfod yn benaf dyn yn Llywodraeth Prydain Fawr, os byddai byw am ychydig flyn- yddau. Y mae Mr Gladstone, mewn yspryd a gwirionedd, wedi dyfod yn benaf dyn yn Mhrydain Fawr. Mae yn wir fod rhai dynion yn dal swyddi uwch nag ef yn y Llywodraeth ond, y mae yn wir hefyd, fod can- noedd yn y Llywodraeth, nad ydym yn gwybod dim am danynt, tra y mae enw Mr Gladstone yn enw teuluaidd pob cymmydogaeth trwy y deyrnas. Y mae teimladau y natur ddynol mor hoff o gyf- iawnder, rhyddid, a dyngarweh fel- ag y tala-nt-barch a gwarogaeth; hyd yn nod yn groes i'w syniadau llygredig, i'r dyn a welont yn cyssegru ei ddawn a'i amser i sefydlu rhyddid ac uniondeb yn mhlith dynion. Yn sicr, mae yr ymdrechfa a'r orchest anrhyd- eddus a wnaeth y boneddwr rbyddfrydig hwn yn ddiweddar wedi cyffroi meddyliau trigolion yr holl deyrnas. Ie, y mae udganiad ei udgorn wedi eff- eithio hyd yn nod ar y dynionach mwyaf anwybod- us, ac wedi eu gyru i fyfyrdod ar bolitiict, y wlad. Yn wir, gallem feddwl, pe na btasai y parchus fon- eddwr wedi gwneud dim rha-goma. chcdi y Cynhwrf a'r cyffro ymchwilgar hwn, o barthed i hawliau deil- iaid y deyrnas, y gallasai yn hawdd roddi i fynu yr yspryd; a dywedyd, Mi a wnaethum fy rhan, ac ni raid i mi gywilyddio edrych arno. Ac wele dan santaidd wedi ei osod yn y gwersyll, o Dan i Beerseba.' Tarawyd ni a chryn dipyn o syndod y dydd o'r blaeu, wrth glywed Griff o T-, a. Beti o T-, yn ymgomio, yn bylaw ryfeddol ar? egwyddorion gwladol y deyrnas. Bid sicr, yr oedd yn beth mor newydd a phe buasem wedi rhoi cam yn mlaen i'r adgyfodiad diweddaf, a gweled rhyfeddodau y dydd hwnw. Beth,' ebai Griff, ydyw y Gladstone yna? Mae yn ddyn rhyfedd iawn onid yw mae rhyw son ei fod yn debyg o fyned yn frenin ac yn wir, mawr dda iddo os gwnaiffbob peth mor dda a'r peth yna a wnaeth yn Llundain y dydd o'r blaen.' 0 na, Griff,' ebai Beti,' nid yw o'r teulu brenhinol, ond y mae yr un cystal iddo gael cy m er adwyae th y wlad, a dylanwad ar bobl fawr Llundain, a chael bod yn Frenin o herwydd y mae yn llawer gwell i ddyn fod yn frenin mewn dylanwad a daioni, na bod yn frenin mewn enw yn unig.' A thra yr oedd Beti yn siarad yn lied ddoniol ac addysgiadol, gwnaeth Dafydd Fythelig ei ymddangosiad, a dechreuodd ganmol gonestrwydd a dewrder Mr Gladstone yn y man. 'W el,' ebai, 'y mae Gladstone yn ddyn men- trus ofnadwy. Yr wyf yn methu a deall p'odd y medrai ddweyd ei feddwl mor eglur a gonest yn mhresenoldeb cymmaint o'r Royal Family o her- wydd y mae yn sicr o'i digio i ryw. raddau; ac nid yw byth yn dda digio dynion o'r sefyllfa yna. Ond, yn wir,' ychwanegai Dafydd,' yroae Gladstone yn ddyh oampua, serclxHyjiy, -m dwev#- y gwir,. jdLyn&'r fath ddynion y dylem oil fod, hi ddylai neb-wrth right-addoli y llo our. I Wel, yn; wir,' ebai Griff, yn lied drwstan; y mae yn dda iawn genyf ddeall dy fod yn canfod gwerth yr egwyddor yna, yr oedd- wn wedi arfer meddwl, os buasai cyfriewidiad yn cymmeryd lie ar at, y buasai rhaid cael rhyw Glad- stone neu'i gilydd i dy ddwyn i weled gwerth gon- estrwydd tra dan deimlad Jleddfol y fodrwy aur. Diolch byth, am Gladstone y mae ei waith yn eff- eithio ar bob llaw, a phe na buasai ond wedi agor dy lygaid di Dafydd, am y peth yna, buasai wedi gwneud peth mawr a chanmoladwy iawn.' A chyn i'r ddau ddyn ymadael, clywsom Griff yn dweyd, y buasai yn gwrteud defnydd athronyddol, o hanes Gladstone yn ei berthyfias a Dafydd, dtlwy gyfrwng y TYST, oni bai fod cymmaint o brinder gofod ynddo. ? Bravo Gladstone. Y mae yn rhoddi. esiampi gwerth ei chopio o'n blaenau. Mae dynion rhag- nthiol, yn dechreu canfod gwerth ei gweithredoedd naill-o.chrog, pan y, mae: y ,boned,wr gonestddewr hwn yn. dyfod i'r maes i ddadblygu cynwysiad ei gydwybod; heb ofni digio hyd yn nod yr Royal Family (1) drwy ymddwyn yn onest. GLAMTONIAN.

AT OLYGWYR Y 'TYST/ • Foneddigion,-Nis gallaf lai,na chydnabod- ysgrif 'Homo,' a ymddangosodd yn y, Faner, am y 13eg cyf., gyda diolchgarwch. Am y Methodistiaid yn Aberdare,' mewn tbtebiad i ysgrif a ymddangosodd am Hanes Cyfarfod yn Bethania (M.C.). Dyma fel y dywed Homo' yn niwedd eiysgrif —• Yn mhellach, dywed yr ysgrifenydd— Yr ydym f«l enwad wedi cymmeryd meddiant pur lwyr o'r dref, ac wedi dyfod yn allu pwysig ynddi." Mae y frawddeg lion yn dwyn i'n cof ddeiseb tejlwriaid Tooley street, Llundain, We, the men of England." Mae yr honiad hwn yn llawn mor ddisail a'r un blaaaorol. Llwybr peryglus i'r eithaf ydyw i berson j unigol, neu i gynnulleidfa ymgodi ar y draul o ddar- j ostwng eraill. A ydyw yr ysgrifenydd hwn yn anwyb- y odus, neu mor ddallbleiiiol fel n-ad yw yn bgrod i wneud cyfrif o neb na dim ond Methodistiaid ? j Beth feddylia. y darllenydd o'r honiad bostfawr ncihod pan ddywedwyf fod un eglwys o eiddo, yr An- nibynwyr, sef Siloa, yn cynwys chwaneg o aelodau; na holl eglwysi Methodistiaid y dref gyda'u gilydd, a gaMaswn gyda fherffaith ddiogelwch fyned yn mhellach na hyn, Dealler nad wyf yma ond yn cry- b^vyll un eglwys o eiddo yr Aaxiibyriwyr, ac nid wyf' yn crybwyll dim aqi eglwysi y Bedyddwyr, yn nghyd ag enwadau eraill. Ac yn ngwyneb y ffeith- iau hyn, dywed yrysgrifenydd—"Yr ydy)n;Wedi< cymmeryd n^ed^iapt pur lwyr O'J; dref." Y mae honiadan penchwiban yr ysgrifenydd yma- yn tueddu yn fawr i ddwynMetIidàisthtld Aherdsdrfi ddirmyg a gwarth. HOMO: Diolch i Homo' ac i bawb am roddi y gwir ai dim ond y gwir gan ei foct, yii anhawdd ei gael gto fan Ohebwyr. ■ Yr eiddoeh, GARWR Y GWIR. '11.. 1 j'.il! -1 J i"C

Y .RMOJ> WEDI TEOI, i ') ) Tua'r amser ddeuddeng mis yn d, yr oedd y Liberal party yn cael ei gyfrif dan gwrawl,, A Nfai'f y g3^undrefn'i^clfiydoF.(GTadstone')'yn''ca:eIJfetlTy5eh1| i.sarno fel blafcnor, heb un csuilynwr, 1:«1 «jfnhygydd mesurau heb neb i'w gefnogi, as a broken heanbd* vjith broken hearted followers. Yr oedd un dospartb: J o wleidyddwyr wedi rhedeg i chwilio am gysgod dan aden annghysgodol Disraeli, a dosparth arall am gael eu galw yn rhyddfrydwyr, ond yn arswydo y drychfeddwl > ganlyn y Rhyddfrydwr. A dosparth afall wedi canu yn iach i'w blaehor, a wedi rhedeg am ei heinioes tuag Adullam. Ac nid oedd dim i'w glywed y pryd hwnw ond banllefau y gelynion yn rhwygo yr awyr, gan waeddi, Hurrah, Gladstone and his radical euldgists are dead and gone. Ie hwra, mab yr Iuddew for ever, Glad andparty in;the gutter, All right, mhlant i, cymmerwch eich ffordd, eich awr chwi a gallu y tywyllwch yw hi, ond cyn wired a bod esgidiau am eich traed, fe dry y rhod. Cyn wired a bod purdeb ac iawnder yn rhagorach na thwyll a gormes, fe droir eich gorfoledd yn dristwch. Y mae gan ormas a thwyll a rhagrith a dichell a hudoliaeth' A brad eu heithafnod yn rhywle, ac os rhaid iddynt i gyraedd mor bell a'r eithafnod hwnw, fe ddamnia y tylwyth uchod eu hunain yn y pen draw. A phan oead'y Tories er ys deuddeng nti« yn ol, yn ysgrechio yn ein clustiau, I Our party, have: got the zD field for buom ddis- taw mewn ddiogel, obaith. Os oedd gwirionedd y pryd hwnw, wedi ei gladdu yn y ddaear, a'i berth- ynasau,galaredig yn cael eu hwtio gam] eu gelynion. Do buom daistaw tan y grediniaeth y buasai gwir- ionedd yn tarddu allan o'r ddaear. Ac erbyn hedd- yyryt jifm wedi 'feael fetn talu yh "ddaMdyblyg am" ein hamynedd. Erbyn heddyw y mae y rhod wedi troi. :jxirty-- in the gMer j^e Nage, meddai v 60' majority. Gladstone and (JcT. Tn me ditch ai e ? Nage, meddai y 1 65' dros 7'hat the Church as a State Ohurch must cease to exist. Gladstone a'i lu i?i the dark ai e ? JVfrDizzi. Nage, meddai Mr Hardy, pan yn addaw gadael yr ail a'r trydydd pen. derfyniad i basio hebranu y Ty. Gladstone and party. in the ditch is it old coves with your deceitful ,ul cry of So Povery ?' Nage, meddai llef unol y < crowded rneeMng yn Neuadd St. Tago yn Llundain yn ddiweddar. Gladstone and policy dead and gone Mr Ab Israel, ai e ? Nage, meddai cynwysiad gof- yniadau dichellgar dy ben gyfaill cymmalwstaidd Darby yn Nhy yr Arglwyddi yn ddiweddar. Mr Gladstone a Leader with no one to follow him ai e ? Nage, meddai 4 o 5 o'r trigolion o Milford Haven yn sir Benfro hyd Yarmouth yn Norfolk. Nage hefyd, meddai yr un nifer 0 Land's End ar derfynau Cornwall hyd Berwick, ac uwchlaw hyny. Wel wir, meddai rywun, mae'r rhod wedi troi hefyd. Beth sydd i fod eto. 0, ie, dyna y pwnc mawr bellach. Ac y mae parliad troad y rhod yn ymddibynu yn hollol ar beth eto. W el, beth hefyd ? Ni a ddeisebwD yn Annibynwyr, yn Faptists, yn Fethodists, ae dmbell un o'r Wesleyaid gan bwyll fach, rhwng bodd ac anfodd, er cefnogi penderfyn- iadau Mr Gladstone ar yr Eglwys yn yr Iwerddon. Ie, dichon fod hyny o'r goreu, ond na feddyliwn fod hyny yn ddigon i gadw y rhod i droi. Wei, fe gaiff Dr Bees, Liverpool, ysgrifenu ei lythyrau miniog, galluog, medrus, a meistrolgar, at Mr Gladstone i ddwyn ar gof iddo fod yr Eglwys Wladol yn Nghymru yn gymmaint, os nad mwy, o orthrwm ar y Cymry ag yw yr Eglwys Wladol yn yr Iwerddon ar y Gwyddel. Eithaf da eto, os nad oes perygl i bleidwyr yr Eglwys i ddyfod allan a gofyn i'r Dr.— Beth sydd i ni a wnelom a thi, a ddaethost ti yma i'n poeni ni cyn yr amser. Rhaid cael rhyw beth yn fwy powerfulna llythyrau ffraethbert Mr Rees cyn cadw y Liberal wheel i droi yn llwyddianus yn ei chyfeiriad presenol. Rhaid, fe raid gofalu am ddigon o ddwfr iachus erbyn yr etholiad cyffredinol nesaf os ydym am falu cyssylltiad yr Eglwys a'r Wladwriaeth a phuro ei chyfansoddiad budr, trwy beri iddi fwyta ei bara trwychwys ei gwyneb fel pob pechadur arall. Yr ydyi3a;yi). fod. y Ceidwadwyr eisiipes a'ti llufl egni yn rhagbarotoi ac yn defnyddio pob dyfais yn mhob twll a chornel er bod yn alluog i ddychwelyd cynnifer a fedront o bleidwyr y standstillism a'r doingnothingism policy i'r eisteddiad nesaf, Buom yn siarad a boneddwr o Bristol y dydd arall, yr hwn a ddywedai fod goruchafiaeth y Tories yno ar Mr Morley, a'i gefuogwyr, i'w briodoli yn benaf i'w rhagbaratoadau distaw, eu cynlluniau medrus, a'u dull deheuig o weithredu, ac nid i un cyfnewidiad yn nghredo wladwriaethol yr etholwyr. Mae yn hen hryd i ni fel rhyddfrydwyr i deimlo na chyf. iawnhaer un cnawd yn ngolwg muriau St. Stephens trwy ffydd, fod yn rhaid ibod yn gadwedig yno trwy weithredoedd neu fod yn ol. Ysgrifener, siarader, ac argyhoedder pob etholwr fod ganddo ddyledswydd i'w chyflawni tuag ato ei hun, a thuag at y gwir- ionedd. Ydwyf, Mr TYST a'th ddarllenwyrlluosog, yr eiddoch yn serchog, Mai 12,1868. T. SELBY JONES.

JCYMANFA^ MYNWY. At Olygwijr y Tyst Cymreig.' Foneddigion,—Caniatewch i ni ddyweyd gair mewtf cysylltiad aY Gymanfa uchod. Yr ydym am hy&bysu i'r .eglwysi yn^yr tlndeb pa donau a fwr- iedir eu canu, fel y gallo pawb ag a fyddant yn bre- w senol gydganu ac hyderwa y gwna cantorion y gwahanol eglwysi sylw o'n cynllun, ac ymarfer a'r tonau o liyn i hyny. Yr ydym yn gadael yn ddi- sylw fesur y laf a'r ail. Cenir ar fesur y 3ydd— French, St. 1 Stephen, a Bangor. Mesur y 4ydd— Sabbath & Morganwg. Mesur y 5ed—Yr Hen Gan- fed, wrth reswm, Winchester, a Boston. Mesur y 6ed—Llanrwst a Mansfi eld. Mesur y 7fed—Verona, Hyder, ao; Akiia. Meaur yr 8fedr—Wyddgrug .a 1'ri.sciUa. Me^pr^ 9^ed—Rhyddid, Gaerllyngoed, a Jabes., Mesur y lOfed—Edinburg, Jtforiah, Eifion- ydd, a Llahfa,ches. !Afesar yr'lleg-j-iBUlaiBfc'fiO: Derby. Mesrar y 10fed-t-Salome. Mesuj y 16fed—- Nashville,^ Mesur ,17eg—Dorcas. Mesur, 20fed-i~ Johanna. Mesur 25ain—LIanfair. Mesur 3&aii)i-r- Malverh.' Mefeui* 46ain-^Tallgarth. v. i v Yrndrechir c^el gedrjau yadfdas i'r tonau uPÀqd, ac argrephir y geiriau yn nghyd ag enw y don a genjr ar bob un, fel y gallo pawb wfeled y gair, a dtalil pa don! a genir/ iYwydym wedi icael ein blino yn fawr yn anjl ^vr.th glj^fed cyi}nulleidfaoedd yn canu rhy^ beth, wedi llwyr anghofio'r gair gyda bod y gw6in- idog yn darfod ei roi allan. Mae ymdrech mavrf gy".t. cany yi^ awr, a 144 genyf dclweyd fod y,brodyr Methodistaidd yn cydymdrechu gyda ni; ac hyder- y aJr yspryd ac a'r" de'all hefyd yn y ^yinoiafa.i Bwiiedir aa^L fcynghQrd4 'o hpp do»au y csfssegr yma no$Lun SulgYyp>,<ia^ lywyddiaefh Mr GfeOrge M6i*fis.1 GWelfe^ ainser" a1 lle'i'' G^iristiiffa yn yr yi-i hyebysiacU i< j <.■;< -till-j. •' Machen.. T..L, JONES. V.jVj) .1; j- yv' y;'f

(j t'^ASNA^Hi FEDDWGIw h,yfTy(lwoh i'ch hys- bysu, fod y Parch Richard Jones, Llanidloes, newydS dSyehw^yd'. cfi Jury-dëad (dftlth'Tyfl^Sir Aberteifi, i ddafjithifl |ar ddrvge apaph.feddwol,Iy jcyf- aill a benodwyd gan y, Cwrdd Misol i fyned gjTOS- Mt Jldriès!ÿ1ïrö-Mhi ti y PMch. E. MorrisJiAbf^, ^r«t. j ,i>echrtet¥vyd.;y <toth .y. tro hw^ yn ^Aber- ystwyth,'lie yr areitKiodd y Parcfc. Canon Jenkitiai ar y^pwjrg^cfg&Ti Sabba.1b,}PI Parrfh u Rfi^hard' Jd^ygedd y'fospa,eddw-. ol, a rhagoriaeth y Permissive Bill fel moddion i V dinystrio. Cafwyd cyfarfod da iawn,—Maer y dref yn y gadair. Awd o Aberystwyth yn mlaen i Llan- non, Pont Saeson, Pennant, Cilcenin, Llanddewi, -4_C_ berarth, FfosyffiB, Llwyncelyii, Llanarth, Peny- cae, Maenygroes, Tabernacl Ceinewydd,i Nant Emis, Penysarn, Capelywig, Llangranog, Pentnorfa, Tany. groes, Brynmair, Aberporth, Blaenaa&ch, Blaeny- cefen, Ffykonbedw, ac Aberteifii Yn y teithiau blaenorol, cyfyngid y darlithiau bron yn gwbl i gapelau y Methodistiaid Calfinaidd, end y waith hon anfonodd Mr Mathews, Aberys- ystwyth, gyhoeddiad Mr Jones i lawer o gapelau yr Annibynwyr, a chafodd y derbyniad mwyaf croes- awus a charedig ynddynt oil ond un, Yr oedd y tywydd yn hyfryd ar hyd y daith, a'r gwrandawiad yn astud dros ben. Dichon mai arbenigrwydd pen- af y daith oedd y gymmeradwyaeth uchel ac un- frydol a roddid i egwyddorion y Permissive Bill, a sirioldeb a pfiaio'drwydd y cyfeillion i ddod yn mlaen i enmlio eu hunain yn aelodau. Clywsom na buMr Jones mewn cymaint ag un capel yn y sir na chaf- odd afliryw aelodau Hewyddion. Yn y Ceinewydd, dywedir fod tyrfa wedi dod yn mlaen; ac erbyn crynhoi y cwbl, clywsom fod, ganddo ganoedd lawer wedi eu henrolio yn y daith diweddaf, ac fe allai nad oeddynt yn Ilawn mor lluosog ac yn y rhan uchaf GT Sir. Da dm ■ westol yn fyw eto yn y sir, ac nad oes eisiau ond ychydig o ymgeleddu arno nes ei gael i flodeuo a ffrwytho fel cynt.

Y B A L A. 'r ji r. LLYTHYR JILXI. { Mri. Gol.,—Ar y ffordd i Carndochan, talasbrj ymweliad a rhai o'r tai ffermydd. Croesaspm yr afon Tryweryn, a daetbom yn gyntaf at ryw fvrthyn bychan ar gongl mawnog laith ac afiach yr olwg. Ymddangosai fel rhyw letty un-nos a gytodasid mewn brys mawr ar y common. Yr oedd ei furiau yn gyfansoddedig o gerig cryniOn llyfhion yr afon, heb ddim ond pridd i'w cysylltu yn nghyd. Nid oedd y mwg wrth geisio esgyn i fynu y simneu yn cael dim trafferth i ddyfod allan yn dorchau trwy y rhigolau, a diau fod y gwynt yn gallu myned i mewn yr un mor rwydd trwy y mur rhydylldg. Nid oedd ond un llawr iddo, a hwnw o bridd anwastad, oer, a Ilaith. Ar dywydd gwlyb bydd y llawr yn sigleu glfeilyd a gwr bwy gilydd. Nid oedd mwy o lun i'w weledary parwydydd tu mewn -nag sydd ar gut mochyn. Llenwid yr annedd a mwg, yr hwn a raddol giliai allan trwy y drws neu drwy y muriau, fel y caffai gyfle. Yr oedd argraff y mwg ar bob peth, ac yn enwedig ar wellt y to, yr hwn oedd can ddued a'r fagddu. Nid oedd yno ond rhyw scrapfc o ddodrefn, a rhyw eilun o wely tlawd,-i gyd yn yr un ystafell. Ac yma y trigai hen wreigan weddw dylawd. bedwar ugain oed, o dan ardreth o chwe swllt ar hugain yn y flwyddyn i Syr Watkin William Wynne, Bart. Wediemyned ychydig yn mlaen, gwelem fwthyn arall o faintioli dipyn mwy na'r cyntaf. Yr oedd hwn yn dy fferm, wrth yr hwn yr oedd oddeutu deg ar hugain o erwau o dir yn nglyn, ac am yr hwn y telid efallai ugain punt o ardreth. Un storey eedd i hwn hefyd, ac yr oedd y beudy afr ystabl o dan yr un to a'r ty. Aethom yn mlaen drachefh, a gwelsom amryw dyddynod cyffelyb. Nid oedd ond un ystafell ynddynt i goginio, i eis- tedd, ac i gysgu ac yr oedd y meistr a meistres, gwas a morwyn, a phlant, i gyd wedi eu huddlo yn yr un man ddydd a nos. Gwneid math o bartition mewn rhai o honynt i guddio gwely y meistr, a U-aia vhyw lun 0 lawr oddiatrJio, i'r iwn y Jbdn&kA.. trwy gymorth ysgol. Yma y gosodid-gwely i'r gwas yn un ochr, a gwely i'r forwyn yr ochr arall, heb un canolfur rhyngddynt. Yr oedd pob ty a welsom wedi ei orchuddio a tho gwolt, y llawr o bridd Ilaith, a phob congl o hono yn llawn o fwg. A dyma brawf o drugareddau tyner Syr Watkyn. Nid oes ganddo esgus dros eu gadael fel hyn. Gwyr am danynt ei hunan yn dda. Bydd yn ami yn y gym- mydogaeth yn bela, a geilw ar ei dro yn y bythynod myglyd. Rhoddwyd llawer cais ato ef a'i steward- iaid i'w gwelia. Dangosa daste gwahanol mewn adeiladau eraill. Saif yn ngolwg Carndochan yr holl furddynod gwarthus hyn, ac yn ngolwg yr un bryn, ac ar dir yr un boneddwr, saif ty y game- keeper, yr hwn sydd yn deilwng o wareiddiad yr oes bresenol; ac yn ei ymyl y mae kennel cwn, yr hwn sydd yn llawer gwell adeilad na'r un o'r tai a ddes- fgrifiasom. Son am galedi y Gwyddelod. Credwn fod mwy o ormes a thraha yn cael ei arfer yn Nghymru na dim y cwynir o'i herwydd yn yr Iwerddon, ond fod y Cymry yn fwy dioddefgar. Onid oes ambell i lowt o feistr tir yn cyfyngu ar gysuron, ac yn gormesu ar gydwybodau dynion gystal o leiaf, os nad gwell o ddigon, nag ef hun. Efe, bid siwr, ydyw Arglwydd y wlad, Ni chaiff neb dir i adeil- adu nag ysgol na chapel ond trwy ei ewyllys ef. Nid oes ryddid i neb i weithredu fel y myno yn mhob, peth. Os bydd yn drustee i'r British School, mae -mewn perygl o fyned dan arholiad. Os ar- wyddapetition croes i'w olygiadau ef,maeyn debyg o syrthio dan wg ei gynffon-weision. Ac os votia dros rywun ond ei etholedig ef yn amser election, bydd yn sicr o golli ei dyddyn, oblegid y mae pob un yn I tenant at will,' yn agored i gael ei droi allan yr amser a fyner. Dyma ni yn awr yn ymyl Carndochan. Ffurf- iwyd cwmni ychydig o flynyddau yn ol i weithio yr aur yma. Codasant adeiladau niawrion, yn mha rai y rhoddasant beirianau cryfion i falu y quartz, ac i olchi yr aur. Cyfodwyd olwyn ddwfr ardderchog r, weithio'y peirianau, a gwariwyd yno fwy 0 arian nag sydd yn debyg o gael ei dalu yn ol byth. Y mae creigiau y Garn yn perthyn i'r dosbarth daear- egol a elwir'y Silurian, ac yh fath o lechfaen caled. Rhed gwythien fach trwy ei ochr, yr hdn sydd efallai o bedair i chwe troedfedd o drwch. Yn y wythien hon, yr hon sydd wedi ei gwneud i fynu o jluMspar a thywod-faen caled, y mae gronynau o aur yn wasgaredig, yn nghyda phlwm, a sulphur, a chopr. Y mae y gwaith wedi sefyll. Ni chafWyd rhyw lawer o aur yno wedi. yr holl draul a'r llaflir. Sonir am ail-ddechreu yn.fuan, a gobeithiwn y deir ychwaneg o drysor fel yr eir yn ddyfnach i'r ddaear. Wrth droed-ybryn, ac ary wythien euraidd, y saif y ty, He y ganwyd a,c y magwyd Mr Thomas, Ban- gor. Codwyd mwy o d,ur o'r spotyn hwnw naj; o' unman arall. Gresytt na chawsai ei dad a'i faiia unman arall. Gresytt ha chawsai ei dad a'i faiia a u freuddwyd am y crochan aur cuddiedig,' ac na bu. asent ryw foreu teg yn tirio o dan y llawr, ac yn dyfod o hyd iddo.Troisom oddivyrth CarndochanJ wedi ein siomi braidd, oblegid yn lie cael hyfl. ii 'lon'd ei fol,' chwedl Mr Simon "Jones, nid" oedd ganddo ond rhyw yohydig o^dan ei gesail, ac paid oedd yn rhyw fodd Ion iawn i ymadael, a; hwnw, jnes i'r rhai a'i ceisient dalu mwy am dano nag ydofedd o werth. ;:ri,! Dychwelasom i'r Bala .heibio i, Lanycil, lie y claddwyd llawer o wyr niawr ein cenedl, y rhai y ar fnao eu henwau yn peraroglu dros yr holl vvliU. Teimlem ein bOd YJt gu ar if,jas#ic growid. Nid, anghofiwn byth y caredigrwydd a dderbyniafeom. oddiar law ein cyfcillxOn ah^ryl'yn Bodiwan.: BMid: adgof am yr ymweliad byr hwn yn felus i'n myfyr- dod am lawer blwyddyn, PALL MALL. -ë!

DIRWESTWYE A'R ETJiOLIADAtJ. Meistri Oxot.A pniatewch i ohebydd wneud sylw neu ddau ar y mater uchod, gyda chyfeiriad at eich erthygl olygyddol yn y TYST diweddaf? Yr wyf yn aelod o'r Liberation Society ac o'r United Kingdom Alliance o'u dechreuad, ae yn tan- ysgrifo atynt bob blwyddyn. Yr wyf yn cofio y grym a pha un y dadleuai Mr Miall dros i'r Ym- neillduwyr gadw eu votes i'r rhai a bleidient eu mesurau hwy heb chwareu i ddwylaw y blaid rydd- frydig. Gwrandawsant arno-daethant yn allu pwysig, ac yn awr y mae eu watchword wedi dyfod yn eiddo i'r Liberal party. Ymddengys i mi y dylai pleidwyr y Permissive Bill ddilyn yr un policy —cadw eu votes i'r rhai a'i pleidiant, er y gallant drwy hyny ddyrymu amcanion plaid. Yr ydych chwi yn cynghori yn wahanol. Cynghori Mr Spur- geon yn Nghynhadledd y Liberation Society yn wa- hanol; ond ofnaf eu bod yn gynghorion gwrthwyn- ebwyr y Permissive Bill. Nis gellid disgwyl i ddii- westwyr Toriaidd Bristol bleidleisio dros Mr Mor- ley, canys yr oedd yn erbyn y Permissive Bill-heb weled ei ffordd yn glir i'r Sunday closing, ac o brin yn barod i bléidiö ysgrif, fbch Mr Smith i leflrau peth ar y fasnach feddwol ar ddydd yr Arglwydd. Gwnaeth elynion o'r tafarhwyr heb wneud cyfeill- dirwestwyr, a ewers yr etholiad yw nas gall un gwr ennill ffafr y ddwy blaid, mwy na gwasan- aethu dau Arglwydd. Byddai yn dda i Gymanfa Ddirwestol ac Attaliol Gweuta Morganwg ystyried y mater yn bwyllog. Yr oeddem wedi gobeithio y byddai i Morley a Richard ddilyn esiampl eu cyfaiil Miall yn Brad- fokd-yiia caeftt help egniol a 'phenboeth' dirwest- wyr. Y mae y fasnach feddwol yn fwy o felldith na'r dreth Eglwys. Gwnelai dileu y'fasnach feddwol fwy i wneud Iwerddon yn deyrngarol na dadwaddedi yr Eglwysi Esgobyddol, Pabaidd, a Phresbyteraidd. A phe byddai genyf bleidlais yn Merthyr, a bod dau ymgeisydd-un d,ros y fasnach feddwol a'r llall yn ei hebyn-pleidleisiwn yn ddibetrus dros yr hwn fyddai dros y Permissive Bill, ie, ar gyfryw amser a hwn. Yr wyf ynainlygu i chwi fy syniad. Os wyf yn cyfeiliorni, byddai yn dda dangos hyny drwy res- yroas -4reg. Yn=?aw5^-yw yr amser i sefydlu ein hegwyddorion yn barod eiibyn etholiadau yr Hydref. Ysgrifenais fwy iiglm bwriad, ond barnaf mai iawn yw dangos fod dwy ochr i'r cwestiwn dan sylw. SIMON EVANS.

ANNIBYNIAETH YN MON. Mri Gol.,—Ymddangosodd ysgrif tan y penawd uchod yn y TYST rhyw dair wythnos yn ol. Disgwyl- iais lawer weled rhywun yn dod allan i wneud am- ddiffyniad i'r 'Cyfarfod Chwarterol,' yn ngwyneb ymosodiad annheilwng Un o'r Lleygwyr.' Mae'n hawdd gwybod wrth yr ysgrif, mae rhyw un siomedig yw ei hawdwr, un nad yw yn cael edrych arnb gan eraill, fel yr edrycha efe arno ei hun. Gwyr pawb sydd yn arfer myned i'r cyfarfodydd chwarterol, fod cwynion Un o'r Lleygwyr' yn holl- ol ddisail. Haera fod y cyfarfod yn cael ei gynal yn y gwaith a berthyn iddo, gan ddau neu dri o weini- dogion o'r dechreu i'r diwedd.' Mae hyn yn anwir- edd hollol, oblegid mae yr ysgrifenydd, a'r trysorydd, a'r lleygwyr, yn gwneud rhywbeth beth bynag, rhwng y dechreu a'r diwedd. Hefyd dywed, fod y gweinidogion yn cario pethau ymlaen yn ddistaw a chyfrinachol. Q-u" a7.44- -a ar ddim a berthyna i'r cyfarfod, ond os byddai gan- ddynt ryw beth yn bersonol efo eu gilydd, gwelais hwy yn siarad yn ddistaw efo eu gilydd tra byddai rhyw waith yn myned ymlaen na byddo ganddynt hwy ddim i wneud ynddo, na dim angen am danynt ato. Pa niwed fyddai hyn tybed? os nad oedd ar y Lleygwr eisiau gwybod yr holl gyfrinach bersonol fyddai rhyngddynt a'u gilydd. Digon tebyg bod y Lleygwr yn euog o'r un trosedd, os trosedd hefyd. Yr wyf yn methu a deall beth mae Lleygwr yn ei olygu pan y dywed y dibrisdod hollol a ddangosir i'n gwasanaeth.' Pa wasanaeth a feddylia tybed ? Dywed ei fod yn cael diolch am ei bresenoldeb, ac wrth gwrs am y casgliad, oblegid mae y casgliad wrth wraidd y sefydliad o'r cyfarfod ar y cyntaf. Dibrisio ei wasanaeth ai e. A ddaeth ef yno i was- anaeth ? 0 do. Gobeithio mae nid i'w wasanaethu ei hunan. Ond os i wasanaethu yr eglwys fel ei dir- prwywr y daeth, yr wyf yn ddigon siwr na ddang- hoswyd yr un dibrisdoti ar ei wasanaeth. Rhyfedd iawn! Cwyno na bai cymell i ddyweyd gair ar y gwahanol faterion yr ymdrinir a hwy. Ni welais, am wyf yn ei gofio, yr un mater erioed o flaen y cyfarfod, na byddai cymell, ond nid, yn bersonol. Credwyf pe buasai y cadeirydd, (pwy bynag fuasai,) yn gwybod bod y fath bwysigrwydd ynglyn a gwas- anaeth y siarad, y buasai yn arfer mwyo daerineb i gymell. Prin mae'n rhaid cymell, onid cenhadon yr eglwysi ydyW y cyfarfod? ac onid oes hawl gan, a rhwymau ar, bawb i siarad ei feddwl? A'i tybed bod Un o'r Lleygwyr wedi bod yn y cyfarfod chwar- terol yn ceisio siarad a rhywun wedi ei rwystro, ni chredaf. Digrifol fyddai clywed Bulkley Hughes, A.S., Plas Coch, yn cwyno yn erbyn y senedd am na chai siarad yno, pi yd y gwyr pawb fod ganddo, gystal hawl i siarad a W. E. Gladstone, A.S. Os byddai yn fud yno, nid ar y senedd y byddai y bai, ond arno ef ei hun. Nid ar y cyfarfod y mae y bai, os oes ambell i Leygwr doniol yn ddistaw ynddo. Ond y gadair ydyw y lie mwyaf manteisiol i siarad o boni bid siwr. Mae gan y gwr fydd yn y gadair hawl i waeddi order os bydd y cyfeillion yn lied ddi- bris o'r peth, siaredir ganddo. Gresyn na fyddai hlwy nac un gadair hefyd, ac felly mwy nac Un cad- eirydd, yn mhob cyfarfod, gael i Mr Lleygwr & Co. gael pob un ei gadair. Gwarchod pawb rhag y fath hunatiokleb. Tybed y byddai gan Un o'r Lleygwyr ddigpn; o wyneb i eistedd yn y gadair (pe cai ei ddewis iddi) a'r Parchedig Mr Griffith, Caergybi, yn bresenol yn y cyfarfod ? Na, prin y gallaf dybio. Ni raid i Moi) gywilyddio, na chwaith i Un o'r Lle- ygwyr gwyno dim am n a byddai y gadair yn cael ei rhbddi i rywun arall weithiaU. Pwy sydd gy- mwysach iddi ? Gwelais rai o'r hen dadau parchus. ynddi ambell i dro. Ond pwy mor ffyddlon, mor deimladwy; ac nior ofalus a'n hanwyl dad o Gaergybi. Os bydd ef yn y cyfarfod, bydd llygaid pawb ato, a .disgwyliad pawb oddiwrtho, a dymuniad pawb iddo gymerya y gadair. Yr wyf wedi edrych llawer ar ysgrif Un o'r I4eyg- wy^j, a. mwyaf yr edrychaf, mwyaf fy syndod, gan na allan yn fy myw ddeall pa amcan sydd ganddo mewn golwg, os nad ceisio rhoi argraph ar feddwl darllenwyr y TYST, mae y gormeswyr mwyaf trahaus ydyw ein gweinidogion. Nid wyf yn. meddwl fod y cyfayfod chwarterol yn berffaith, mwy na rhyw gyf- arfod arall a gynhelir gan ddynion. Ond gwell, os l^eiwn rywbeth heb fod fel y dymunem, cymeryd gwaith, ae nid disgwyl i mi gael ein galw wrth ein henwau, a ninau yn gwneud ymosodiad o dan ffug etiwau. Gofalwn i beidiO dwyn cam dystiolaetli, na pbéidiq eistedd i ddywedyd yn erbyn ein brodyr, ac i roi enllib i feibion ein mam. Hyn ar hyn. Ydwyf, &c., Llangefni, Mai 15ed 1868. H. W, THOMAS,