Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
MH. HENRY RICHARD YN MERTHYR,
MH. HENRY RICHARD YN MERTHYR, Nos Fawrth, Hydref 15, taloddMr Richard ei ym- weliad hir-ddysgwyliedi g a Merthyr. Yn mhell cyn 8 o'r gloch, yr awr bennodedig, yr oedd y Drill Hall yn orlawn. Cyfrifir fod yno o leiaf ddwy fil o ddyn-1 ion, os nad ychwaneg. Ar yr esgynlawr yr oedd yn' agos yr oll o weinidogion Ymneillduol Merthyr a'r cylchoedd, yn nghyd ag amryw o Aberdare, &c., a lluaws mawr o brifleygwyr Ymneillduol y dref a'r gymmydogaeth. Yr oedd yn bresenol hefyd-Dr. Davies, Abertawy; Proffesswr Roberts, Aberhonddu; y Parch. H. Griffiths, Aberhonddu; y Parch. J. Davies, Caerdydd; Handel Cossham, Ysw., &c., &c. Pan wnaeth Mr Richard ei ymddangosiad ar yr es- gynlawr, derbyniwyd ef gyda'r fath daranau o gym- meradwyaeth ac arwyddion o "groesawiad unfrydol iddo na chlywir yn ami eu cyffelyb. Cymmerwyd y gadair gan C. H. James, Ysw,, yr hwn a agorodd y cyfarfod ar fyr eiriau, ac yna galwodd ar Mr Henry Richard. Pan gododd Mr Richard ar ei draed dyna hwre eto. Wedi cael dystawrwydd, dywedodd:—Fy nghydwladwyr, yr wyf yma heno ar eich cais chwi. Heb hyny ni buaswn yn breuddwydio am ymddang- "08 ger eich bron mewn cyssylltiad a chynnrychiol- aefcn eich bwrdeisdref yn y Senedd. Chwychwi eich hunain sydd wedi dechreu yn y mater hwn, heb gael arwydd nac awgrym genyf fi na chan neb mewn eys- sylltiad a mi. Nid oedd genyf y wybodaeth leiaf am eich bwriad hyd nes y clywais am y cyfarfod cy- boeddus a gynhaliasoch yn y dref hon, yn yr hwn y passiwyd y penderfyniadau sydd yn awr yn fy llaw. Yr wyf yn diolch i chwi, nid yn unig am y pender- fyniadau, ond hefyd am y modd a gymmerasoch i'w oyfhvyno imi. Nis gallasech wneud hyny mewn modd mwy boddhaus i mi, drwy ddewis y bonedd- igion a nodasoch i ymweled a mi. Pe byddai rhyw un yn fy herio, ac yn gofyn i mi, 'Pa tlawl sydd genych chwi fel dyn dieithr i ddyfod i fyny yma heno ?' Y mae fy ateb wrth law. Yr wyf yma am fy mod wedi fy ugalw gaa lais rhydd y bobi, ac am fy mod yn credu fod gan y bobl yr liawl oreu yn y byd, nid yn unig i bleidleisio dros y rhai a anfonant i'r Senedd, ond hefyd hawl i ddewis euhymgeiswyr. Y penderfyniadau a bassiwyd genych mewn cyfarfod blaeuorol yw fy nhystlythyrau a'm teatyn heno. Wedi darllen y cyntal' darllenaf i chwi yr ail a <iyma fo:— VO(t y cyfarfod hwn o'r farn fod Henry Richard, Y sw., Utindain, Cymro, Annghydffurfiwr enwog, a Rhyddfrydwr trwyadl, yn berson cynimwys a phri- odol i gyHiirychioli bwrdeisdref Merthyr fel un o'i haelodau, ac yn ymrwymo i'w gefnogi os cynnygia hun i bleidiais y bobl.' Yr wyf am chwilio y mater hwn heno drwy ofyn y cwestiwn, A oeddech chwi ar dir cyfreithlon pan yn yn passio y fath benderfyniad, y dylai un o leiaf o'r aelodau dros Merthyr fod yn Annghydffurfiwr ac yn Rhyddfrydwr trwyadl. 0 waelod fy nghalon yr wyf yn credu, nid yn unig fod genych hawl gyfreith- Jawn i baasio y fath benderfyniad, ond hafyd fod ffyddlondeb i'ch egwyddorion yn gofyn am i chwi wneud hyny. Yr wyf wedi teimlo lawer o weithiau nad yw cynnrychiolaeth bresenol Cymru yn ddim amgen na thwyll a ffug. Nid am nad oes llawer o ddymon cyfrifol, a rhai galluog, yn cael eu hanfon o v»j'inry, ond mae y rhan amlaf o honynt yn amddifaid ° r anhebgorion angenrheidiol er iawn gynnrychioli y genedl, hyny yw, adnabyddiaeth o'r bob! a chyd- yrodeimlad a hwynt, Y mae gan eiii cenedl, ein niaith, a,i crefydd, eu neillduolion, ac yr ydwyf yn Credu y dylai y neillduolion hyny gael eu cynnrych- ioli yn y Senedd. Y rheswm nad ydym yn cael ein gynnrychioli yn deg yw, oblegyd fod ly personau a, anfonir, neu yn hytrach a ant heb eu hahfon genym, naill ai yn Saeson pur, neu yn Gymry mor Seisnig- aidd fel y gallant hwy a ninau wadn pob perthynas a'n gilydd. Feallai y dywed rhai mai mater o deim- ladyn unig ydyw cae\ Cymro i gynnrychioli Cymry yn y Senedd. Caniatawn hyny, ond rhaid ini gyd- nabod fod gan deimlad fwy o ddylanwad yn sym- mudiadau y byd nag a gredir yn ami. Ond, nid mater o deimlad yn unig ydyw. Credwyf ein bod fel cenedl wedi cael cam dirfawr yn y Senedd, am nad oedd yno ddynion wedi eu magu yn ein mysg, yn adnabyedus o'n sefyllfaoedd a'n hamgylchiadau, i'n cynnrychioli. Nodaf i chwi enghraifft neu ddwy. Dyna amgylchiad y Llyfrau Gleision oddeutu ugain mlyuedd yn ol. Pan oedd ein cenedl yn cael ei dar- lunio fel cenedl anwybodus, anfoesol, anllad, far bar- aidd, ac anifeilaidd, a hyny yn y Senedd, gan ddyn- ion oeddent wedi talu ymweliad ymchwiliadol a'r wlad; er fod genym ar y pryd ddeuddeg-ar-hugain o gynnrychiolwyr (?) yn Ny y Cyfftedin, er hyny, ni wnaeth un o honynt godi ei lef nac agor ei enau mewn amddiftyniad, ond eisteddasant yno fel own mudion. Pe buasai yno ar y pryd Gymro, a hwnw yn deilwng o'r genedl, nis gallasai eistedd yn ddys- taw tra yr oedd cymmeriad ei genedl yn cael ei bar- dduo a'r fath gabldraeth. Enghraifft ddiweddarach. Y flwyddyn ddiweddaf, pan yr oedd John Bright yn treio darbwyllo yr eglwyswyr brawychus i roddi i fyny y dreth eglwys, gan eu cyfeirio at y lluaws capelau sydd wedi eu hadeiladu gan Ymneillduwyr Cymreig drwy roddion gwirfoddol, cododd Mr Ga- thorne Hardy a dywedodd, diau fod nifer y capelau yn Nghymru yn fawr, ond nid rhoddion gwirfoddol y bobl sydd wedi eu codi. Adeiladwyr anturiaethus sydd wedi eu hadeiladu, ac yn derbyn saith punt y cant o arian y seti yn dal am danynt.' Aeth un papur Toryaidd yn mhellach, gan ddweyd mai y meistri oedd wedi eu hadeiladu, a'u bod yn gorfodi y bobl i fyned iddynt ac i dalu am danynt, fel pe byddent Truck Shops' crefyddol. Er hyny, nid oedd un o'r deuddeg aelod ar hugain yn ddigon gwrol neu yn ddigon adnabyddus o Gymru i wrth- dystio yn erbyn y fath haeriadau anwireddus. I ddyfod at y testyn eto, dywedwch fod yn rhaid i'r ail aelod fod yn Annghydffurfiwr yn gystal ag yn Rhyddfrydwr trwyadl. Er mai cenedl o Annghyd- ffarfwyr yw y Cymry nid oes cymmaint ag un An- nghydffurfiwr yn ei chynnrychioli yn Senedd y wlad. Hwyrach y dywedir y gwna Rhyddfrydwr Eglwysig y tro yn llawn cystal a Rhyddfrydwr Annghydffurf- iol. Gyda phob dyledus barch yr wyf yn dywedyd, Na. Nis gall Rhyddfrydwr Eglwysig, os bydd yn ffyddlawn i'w egwyddorion, fod cystal ag Annghyd- ffurfi wr mewn materion sydd yn dal cyssylltiad uniongyrchol ag Annghydffurfiaeth. Mewn cys- sylltiad a rhydtlid crefyddol, buasai yn well pe na buasai gan Gymru lais o gwbl, oblegyd y mae pleid- lais cynnrychiolwyr Cymru bron bob un, a hynyar bob mesur, yn crbyn pob cynnyg at ryddid crefydd- ol. Pa fesur bynag a ddygir yn mlaen, y mae yr Eglwys ar y ffordd-rhaid gofalu am dani hi bab amser. Fel y wraig hono aeth allan i Picnic a'i babi gyda Iii; yn nghanol y dorf gwaeddai yn bar- haus 'for goodness sake take care of the baby.' Mae y babi Eglwysig ar y ffordd o hyd gan y Rhyddfryd- wyr Eglwysig. Y mae o bwys i ni gael Annghyd- ffarfwyr gonest, oblegyd y mae materion pwysig mewn cyssylltiad a chrefydd yn ymwthio i sylw fwy-fwy yn barnaus, a rhaid rhoddi iddynt sylw dyledus yn fuan. Byddai yn anrhydedd a mantais i'r eglwys ei hun, yn gystal ag yn waredigaeth bwysig i'r Senedd pe torid y cyssylltiad sydd rbyng- ddynt. Y mae amryw faterion pwysig y dylwn aroe ar. nynt, ond ni wnaf ond prin grybwyll rhai o honynt. Dyna'r Iwerddon. Rhaid symmud ymaith yr Eg- lwys Wyddelig. Y Ballot hefyd sydd gwestiwn eisiau ei derfynu, Eiddo yr ethoiwr yw ei bleidlais, ac os na all ei rhoddi yn ol ei ewyllys heb fod yn agored i anfanteision yn herwydd hyny, dylai gael amddiftyniad y Ballot. Dywed rhai nad ydyw yn Seisnigaidd i bleidleisio yn ddirgel. A ydyw y gor- mes a'r trais a arferir yn bresenol yn Seisnigaidd ? Os ydyw, gallaf fi ddweyd nad ydyw yn Gvmreig- aidd. Dyna fater arall—heddarch a rhyfel.' Gwyr pawb o n darllenwyr beth yw golygiadau Mr Richard ar y pwnc pwysig hwn, felly gadawn ei nodiadau arno rhag meithder. Ar hyn trodd at y Gymraeg, a gwnaeth araeth fer ond grymus iawn yn iaith ei fam. tl, Dywedai mewn Cymraeg glan gloyw:— Er fy mod wedi byw yn mhlith y Saeson am 35 o flynyddau nid wyf wedi anghofio fy Nghymraeg, yn hytra.ch anghofied fy neheulaw ganu, a glyned fy nhafod wrth daflod fy ngenau, cyn yr anghofiaf y iaith yn yr hon y'm dysgwyd gan fy mam yn ymyl Tregaron i ddywedyd 1 Ein Tad, yr hwn wyt yn y nefoedd.' Yr wyf yn ymffrostio ya fy ngwlad, nid oes arnaf gywilydd o honi na'i Hannghydffurlwyr. Hwynthwy sydd wedi gwneud y cwbl dros Gymru. Yr wyf yn ami yn dweyd wrth y Saeson, I yr ydych chwi yn siarad yn dda am yr egwyddor wirfoddol, ond os mynwch ei gweled yn ei gwaitb, rhaid i chwi fyned i Gymru.' Y mae yn dda genyf eich gweled yn dechreu ar y gorchwyl hwn. Nid oes un fwrdeisdref yn Nghymsu all ei wneud os na wnewch chwi ef. Ac ond i chwi wneud, rhydd hyny nerth a chefnogaeth i eraill i ddilyn eich esiampl. Yna cawn weled ein gwlad yn cael ei chynnrychioli gan ddynion o ddewisiad ac egwyddorion y bobl. Pan eisteddodd i lawr torudd y dorf allan i waeddi, euro dwylaw, chwyfio hetiau, &c., fel pe wedi eu dotio. Cynnygiwyd gan W. R. Smith, Ysw., ac eiliwyd gan y Parch, C. Griffiths, fod y cyfarfod yn ymrwymo i wneud ei oren er sicrhau etholiad Mr Henry Richard. Cynnygiwyd diolchgarwch i'r cadeirydd gan y Parch. Ü. Jones, B.A., aa eiliwyd gan Tydfylyn. Vna. terfynodd y cyfarfod politicaidd goreu a gafwyd yn Merthyr erioed yn ol barn y rhai hynaf yn y He. —GSHEBYDD.
MANION 0 FYNWY.
MANION 0 FYNWY. Damwain.—Nos Sadwrn, y 12fed cyfisol, cyfar-I fyddodd dynes a'i diwedd yn y Marthfkld Station, ar linell Deheudir Cyuiru. Gwraig ydoedd i'r un sydd yn gofalu am y crowing tua banner milldir uwchlaw MarshfwM. Ymddengys ei bod wedi bod yn Casnewydd, ac wrth ei bod yn cerdded i'w thy ar hyd y gledrflbrdd, cafodd ei tharo gan gerbydres. Digwyddodd hyn tua naw o'r gloch y nos, ond ni chafwyd gafael ynddi hyd tua thri o'r gloch boreu tranoetb. Yr oedd yn fyw pan gafwyd hi, ond nid hir y bu cyn rhoi 11am i fyd yr ysbrydoedd. Dy- wedir ei bod wedi yfod llymaid yn go lew pan ddigwyddodd hyn, ac os yw hyny yn wir, mae yn beth dif-ifol iawn. Milwyr yn Gasnewydd.—Mae barracks yno er ys blynyddau, ond yr oedd ynhollol wag hyd yn awr. Mae rhan o'r milwyr wedi dyfod yn barod, ac y mae 1500 arall yn cael eu disgwyl bob dydd. Bydd hyn yn fanteisiol iawn pan y mae y Ffeniaid yn gwneud cymaint ddrygau ar hyd a lied y wlad. Llaneirwg.-Mae yn arferiad gan yr Annibynwyr yn y lie uchod i gynal cyfarfod pregetlm ar ddiwedd y cynhauaf. Yetyrir ef leI math o gyfartod diokh- garweh. Cynaliwyd y diweddaf nos Lun a dydd Mawrth, y 14eg a'r 15fed cyfisol. Y nos gytitaf, pregethwyd gan y Parchn. J. LI. James, Eglwys:" newydd, a T. Griffiths, Blienafou. Boreu dydd Mawrth. am 10, pregothwyd gan y Parchn: J. M. Evans, Caerdydd, a T. Griffiths. Am 2, pregetbodd y Parchn. T. C. Williams, Canton, a T. L. Jones, Machen. Am 6, pregethodd y Parchn, J. M. Evans, a T. Griffiths. Dechreuwyd gan wahanolfrodyr o'r ardal. Cafwyd cyrddau lluosog a da iawn. Dang- osodd pawb garedigrwydd neillduol, ond nid oeddem yn synu at hyny, oblegid dyna arfer pobl Llaneirwg ar bob achlysur o'r fath. Da oedd genyf weled Mr George a'r cyfeiliiou mor gysurus. Llwyddiant iddynt yn eu boll ymdrechion. Caerphili.-Nid oes angen dweud nad yw Caer- phili yn Mynwy, ond nid yw hyny o ddim pwys; dywedaf air am dano yn y fam yma. Cynhaliodd yr Annibynwyr eu cyfarfod blynyddol dydd Sabboth a Llun, y 13ag a'r 14eg cytisol. Boreu ul am 10, aeth y Parch. J. Davies, Caerdydd, trwy yr holl wasanaeth. Am 2, pregethwyd yn Saesneg an Mr. Taylor, (W.), Caerdydd, ac yn Gymraeg gan Mr. Davies. Am 6, pregethwyd gan y Parch. W. C. Williams, Groeswen. Am 10 y Llun, pregethwyd gan y Parchn. J. Jones, Pentyrch, a J. Mathews, Castellnedd. Am 2, pregethwyd gin y Parchn. T. L. Jones, Machen, a Dr. Rees, Abertawy. Am 6, pregethwyd gan y Parchn. J. Mathews, a Dr. Rees. Dechieuwyd y gwahanol oedfaon gan y Parchn. J. E. Rowlands, (b.), D. Richards, T. L. Jones, J. Matbews, a Mr. W. Mathews, Bedwas. Yr oedd y capel pr> dforth ac eang yn orlawn, a'r gweinidogion yn cael help gan Dduw. Cafwyd 1 efyd gasgliadau rhagorcl. Da genyf weled fod y Parch, D. Richards yn gwella mor dda. Bendith y nef fyddo arno ef a'i bobl garedig. Diwygiad Se,izeddol.-Mae cymdeithas wedi ei ffurfio yn y South yma er ceisio cael ychwaneg o'r elfen ryddgarol i'r Senedd, ac yn wir y mae yn Ilawn bryd gwneud rhywbeth ar y en hwn, oblegid yn awr nid oes dim ond Tories penboeth drosom o'r siroedd. Bydd dau bwyllgor i gael eu cynhal yn Casnewydd dydd Mercher nesaf mewn c syiltiad a'r gymdeithas uchod, ae anfonaf ei hanes eto.- Gohebydd.
YSTRAD RHONDDA. !
YSTRAD RHONDDA. Cynhaliwyd cyfarfod llenyddol Undebol, yn ysgol- dy'r pentre, dydd Llun, Hydref y 7fed, dan iywydd- iaeth Mr Idris Davies, meddyg. Beirniaid yr adrodd- iadau, a'r areithio-y Parch. L. J. Probert, Bodrin- gallt; traethodau a b-,irddoniaeth-.M,r Hughes, Dinas; cerddoriaeth, caniadaeth—Mr Evan Owen, Ton-row, Ystrad. Y cyfarfodydd am 2 a 6. Dech- reuwyd y cyfarfod cyntaf fel y canlyn -I. Anerch- iad gan y llywydd. 2. Anerchiadau gan y beirdd. 3. Beirniadaeth y gan ar Ddeigryn Mam;' tuidngol, Ab Hywel, Treorki. 4. Darllen cerddoriaeth yn nodiant y Tonic-sol-fa; buddugol, D. J. Davies, Treorki. 5. Beirniadaeth ar ddan englyn i'r glowr; buddugol, Ab Hywel, Treorki. 6. Adrodd cerddi Cymru sydd yn byw; buddugol, Ebenezer Rees. 7. I'r ferch a gano yn oreu 'y Fwyalchen;' cyd-fudd- igol, Miss Mary Ann Garvin, a Mrs James, Heol. fach. 8. Araeth byrfyfyr; buddugol, W. Davies. 9. Beirniadaeth ar y triawd; yr awdwr i ddewis ei eiriau; buddugol, Thomas Jones. 10. Darllen cer- ddoriaeth; buddugol, D. J. Davies, Treorki. 11. Beirniadaeth ar y traethawd goreu ar Gymedroldeb; buddugol, John Thomas, Pentre. 12. I'r ddau a gano oreu y deuawd o anthem Manchester: buddugol, D. J. Davies a'i gyfaill. 13. Am y duchan-gerdd i wraig y dyn didoraeth; buddguol, Rees Rees, Heol- fach. 14. I'r sawl a gano oreu y Solo Bass o anthem Manchester; buddugol, David Trehearne, grocer. 15. I'r cor o blant a gano oreu Llwyn Onn, o lyfr Pencerdd; goreu, cor Tabernacl, Treorki. Yna fe derfynwyd cyfarfod 2 o'r gloch. CYFARFOD li O'R GLOCH. Wedi cael araeth fer, ond bwrpasol iawn, gan y llywydd, galwodd ar y beirdd i anerch y cyfarfod. 2. I'r bachgen a adroddo oreu, Fe dyf yr haidd o hyd. Rhaunwyd y wobr rhwng D. J. Davies a'i gyfaill. 3. l'r ddwy ferch a gano oreu, 0 na chawn farw yn yr haf; cyd-fuddugol, Miss Mary Ann Gar- vin a Miss Mary Woozley, Treorki. 4. Am y traeth- awd goreu ar Hanes Paul a'i deithiau; buddugol, Evan Hughes, Treorki. 5. I'r 8 a gano oreu, Y Gwanwyn; buddugol, parti Bodringalltj o dan ar- weiniad Mr Morgan James. 6. I'r ferch a adrodda oreu, Tymer dda; buddugol, Mrs Owens. 7. Beirn- iadaeth ar y don oreu; buddugol, John Davies, Tre- herbert. 8. I'r gwrryw a gano oreu unrhyw alaw Gymreig; buddugol, D. J. Davies, Treorki. 9. I'r tri a gano oreu, 'The Stammerer's Glee;' buddugol, party Bodringiillt. 10. I'r mab neu'r ferch dan 15 oed a chwareua unrhyw alaw ar yr Harmonium; un yn cystadlu ac yn deilwng o'r wobr. 11. Am y ddadljbyrfyfyr oreu; testyn, Pa un mwy defnyddiol, buwch, neu ddafad; buddugol, Benjamin Richards a'i gyfaill. 12. Am yr araeth byrfyfyr oreu budd- ugol, R. Hughes, crydd, Hool-fach. 13. I'r cor a gano oreu, Codi ad yr Haul, o casgliad Pencerdd Gwalia; buddugol, cor Tabernacl, Treorki. Yna terfynwyd y cyfarfod, gan obsithio cael un o'r fath eto yn faa,ii.-Ab Ynys.
CYFARFOD CHWARJ'EROL MALDWYN.
CYFARFOD CHWARJ'EROL MALDWYN. Cynhaliwyd y cyfarfod uchod yn Mhenllys a'r Dolanog, ar ddyddiau Llun, Mawrth a Mercher, y lleg, 15eg, a'r 16eg o Hydref, 1867. Yr oedd yn bresenol yn y gynnadledd y Parchn. D. M. Davies, LlanfylliD, (Cadeirydd), D. Evans, Penarth, (Ysgrif- enydd); E. Thomas, Meifod; B. Evans, Sardis; R. Bvans, Glauhafren; J. Davies, Llanwnog; a Meistri C. R. Jones, Llanfyllin W. Griffiths, Llanbrynmair; G. Roberts, Main J. Ellis, J. Harries, W. Davies, ac eraill. Wedi ymdrin ar sefyllfa yr achos yn y gwahanol fanau hyn, ac anog y cyfeillion i fwy o ymdrech a ehydweitbrediad, ac yn neillduol i fywyd diargyboedd, a chyflwynedig i wasanaeth yr Ar- glwydd. Penderfynwyd:— 1. Fod y cyfarfod chwarterot neeaf i fod yn Siloh, ger Llanfair. 2. Fod y gynnadledd hon yn dymuno yn daer anog yr Eglwysi trwy y sir, i wneud casgliad tuag at drysorfa gweddwon gweinidogion, o hyn i ddiwedd y flwyddyn, a'u hanfon i W, Edwards, Ysw., 33 Old Change, London, E,C., neu i drysorydd y sir, Mr C. R. Jones, Llanfyllin. 3. Fod y gyndadledd yn llawenhau yn mharod- rwydd myfyrwyr Athrofa y Bala i roddi eu gwasan- aeth mor r.iolaidd ag y gallont yn Mhenllys a Dolatioz. Pregethwyd yn y ddau te, gan y brodyr Davies Llanfyllin, Evans Penarth, Thomas Meifod, Davies Llanwnog, Evans Sardis, 0. R. Jones, G. Griffiths J Janbrynmair, Evans Glanhafren, ac Evans Voel.
[No title]
Archwaeth.Mewn ysgol yn Wallsend, yn agos i Newcastle, gofynodd yr ysgolfeistr i ddosparth o fechgyn beth oedd ystyr y gair Archwaeth. Wedi peth distawrwydd, dywedodd un bachgen bychaH, 4 Mi wn i, syr, yr ydw i yn ddedwydd wrth fwyta, ac yn dyn ar ol darfod.'
_LLOFFION.
LLOFFION. t Gyfeillgar Ryfeddol.—Yr oedd Governor Powell, o Kentucky, ar un adeg yn ddyn cymmeradwy iawn. Ni bu erioed yn areithiwr, ond yr oedd ganddo alln rhyfeddol i ddwyn yn mlaen ymddiddanion cyfeill- gar ac i adrodcl chwedlau. Yr oedd ganddo fedr neillduol i ffurfio adnabyddiaeth gyfeillgar gyda phob un a gyfarfyddai, a thrwy hyny yr oedd gan- ddo ddylanwad mawr mewn ymdrechion etholiadol. Yr oedd yn cnoi swm anferth o dybaco, ond ni byddai byth yn cario dim o hono gydag ef, eithr begiai beth oddiar bob un a gyfarfyddai. Yr oedd ei breswylfod yn Henderson, ac wrth fyned i fynu yr Ohio, heibio y fan, cymmerodd yr ymddiddan canlynol le. Daeth un o ddinasyddion Henderson i fwrdd y llong, a syrthiodd i ymddiddan ag un o'r teithwyr, yr hwn a'i holai am Powell. 'Y mae Powell yn byw yn y lie yma yr wyf yn meddw), onid yw V Ydyw—efe yw un o'n dinasyddion hynaf.' Y mae ef yn ddyn cyfeillgar iawn, onid yw?' Rhyfeddol felly.' Yr oeddwn i yn meddwl hyny. Tybiaf ei fod ef yn un o'r dyoion mwyaf cyfeiligar a gyfarfyddais yn fy mywyd.' Ydyw, y mae yn anghyffredin o gyfeill- gar. Gy farfyddais ag ef yn Grayson Springs yr haf diweddaf, a chyn i mi fod yn ei gwmni am ddeng mynyd yr oedd wedi begio cymmaint o dybaco ag oedd genyf, wedi codi ei draed ar fy nglin, a phoeri am fy mhen yn mhob man; un rhyfeddol o gyfeill- gar ydyw yn ddigon siwr.' Ennill Gwroldeb.—Yr oedd dyn ieuanc gwylaidd yn methu ennill digon o wroldeb i gynnyg priodi ei gariad, a pherswadiodd hi i saethu ato a phistol, gan sicrhau iddi nad oedd dim ynddo ond pylor. Wedi iddi hi ollwng yr ergyd allan, efe a syrthiodd i lawr, a cbymmerodd arno fod yn farw. A hithau yn ddychrynedig a redodd ato ac a'i cofleidiodd, gan ei alw yn anwylyd hoff, ei chalon anwyl, a'r goreu ganddi ar y ddaear. Ar hyny efe a gododd i fynu, ac a gynnygiodd ei hun iddi, ac yr oeddent wedi priodi cyn pen mis. Areithiwr Hir-ivyntiog.—Yr oedd dyn du yn areithio yn ddiwtddar yn ninas Savannah, yr hwn a ddywedai fod ganddo ddeunaw o resymau dros ad- drefniad y talaethau. Ond er iddo siarad am dair awr, ni chrybwyllodd ond dau o honynt, a thystiodd y gallasai ddweyd ychwaneg yn nghylch yddau hyny. Wedi Cracio,—Dywedai gwr anynad wrth ei wraig, yr hon oedd yn ddamweiniol wedi tori ei photel arogli,—' Wel, ar fy ngair i, fy anwylyd, y mae pob peth ag sydd yn perthyn i chwi wedi eu tori.' 'Gwir,' meddai hithau, 'ac yr ydych chwithau wedi cracio ychydig.' 'A oeddet ti yn feddw, Sam, pan doraist ti y ffenestr?' gofynai cydymaith. I Na, Ilon oeddwn i; meddwdod yw y cyflwr syfrdanllyd hwnw ar ol i'r llonder fyned drosodd,' atebai Sam, yn athronyddol iawn. Llyfr o Ddrychfcddyliau.—Galwodd llanc mewn siop llyfrwerthwr yn A-, a gofynai yn ddiniwed hollol, A oes genych chwi lyfr o ddrychfeddyliau yma.' Drychfeddyliau ar beth oeddych chwi am gael,' gofynai y llyfrwerthwr, gan geisio edrych yn sobr iawn. 6 0, llyfr o ddrychfeddyliau,' ail ddywedai y llanc; yr wyf yn meddwl cyfansoddi ar rai o'r tes- tynau yn Eisfeddfod yr wyf yn gwybod y gynghanedd, ond eisiau drychfeddyliau sydd arnaf.* | Nag oes yn siwr,' ebe y llyfrwerthwr yn foesgar iawn. Oni fyddai yn dda i lawer sydd yn gwybod y gynghanedd gael Llyfr o Ddrychfeddyliau.' Myn'd ar y)- haidd.—Q alwai yr hen Morris Jones, Chwarel, yn siop Robert Jones. Bethesda, ar ddydd Mawrth wedi cyfarfod y Pasg, He yroedd gryn nifer 0 bregethwyr ar gychwyn adref. • Holo,' ebe Morris Jones, beth mae yr holl bregethwyr yma yn neud fan yma? Ewch i'r holl fyd'; ac ychwanegai, beth, deudweb, oes dim myn'd ar yr haidd rwan.' Dy- wedwch yn eglur Morris Jones, dyda ni ddim yn deall rhyw siarad ar ddammegion fel yna.' I o,' meddai yr hen frawd, yr oeddwn i mewn cyfarfod misol yn Bryn'rodyn ryw dro; ag yr oedd hi yn o ddiweddar arna i yn cyrhaedd yno, a 'doedd neb o'r pregethwyr mawr yma wedi dod yno-dim o John Jones, na Dafydd Jones, na Phillips; ac mi glywwn ryw hen frawd oedd yn cadw y drws yn gwaaddi arna i o draw—" tyr'd Morris mewn munud, mae myn'd ofnadwy a)- yr haidd heddyw, 'does yma cldim pwn o loenith yn y farchnad. Gwas i Dduw a braiod i'r 'ffeiriad.-Fel yr oedd offeiriad o'r enw Hughes, yr hwn oeddfab-yn-nghyf- raith i'r diweddar Barch. Thomas Gray, yn cyflawni gwasanaeth uwch ben bedd dyn lied baganaidd, aeth i dipyn o benbleth pan ddaeth at y rhan hono o'r gwa¡¡anaeth-' rhyngl¿ bodd yn dy olwg i gymmsryd attat dy hun enaid ein hanwyl frawd hwn.' Nid oedd cydwybod yr offeiriad yn teimlo yn rhydd i'w alw yn frawd; ac oblegyd hyny newidiodd y geiriau a dywedodd I tly was hwn' Yr oedd yno hen of yn yr anghladd (hen feistr i'r esbomwr melus James Hughes o Lundain), yr hwn oedd ryw berthynas i'r trancedig, a theimlodd fod yr offeiriad yn taflu dir myg felly ar ei gar ymadawedig, ac yn y diwedd aeth ato a gofynodd iddo, 1 Pa im mwy anrhydedd, Mr. Hughes, bod yn frawd ichwi, neuynte ynwassi DduwT Y Crychydd cam.ULewn cyfarfod misol un tro ymddiddenid a phregethwrgydagolwgar ei ordeinio. Nid oedd dim llawer yndcio, ond yr oedd wedi tynu tipyn o sylw trwy ei fywiogrwydd yn adeg y diwyg- iad. Wedi i amryw siarad, ..Beth meddwch chwi ? ebe y cadeirydd wrth hen wr craff a synhwyrol yno. 4 Wu i ddim beth i'w ddweyd,' meddai yntiii 'yr wy'n gweled yma yn debyg iawn i'r aderyn y bydd: wn ni yn galw crychydd cam arno. Mae gan hwnw adenydd mawr iawn, ond nid oes dim corph ganddo. Gwynt a hwyl ydyw y cwbl gan y brawd yma, ond y mae yn rhaid cael corph mewn pregeth cyn y bydd dim o honi.' Yspryd Ccnhadol.—Mewn cymmanfa linwalth yr oedd yspryd cenhadol yn destyn ymddiddan, a'r angenrheidrwydd am fwy o hono mewn gweinidog- ion a diaco liaid i fyned ar ol y bobl. Gofynwyd i un hen frawd oedd yno o oedd ganddo ef air i'w dd-v wedyd. Cododd a dywedodd, "Yr wy'n gweled'y rhan fwyaf o honom Iei Y watchmaker; os bydd rhyw- beth oil ar y watch rhaid iddo ei cbael i'w siop cyn y gwna ddim iddi-felly ninau, wnawn ni ddim ond yn ein siop, ond y mae y dyn o yspryd cenhadol fel y dyn yn trwsio umbrellas: yn myned o ddrws i ddrws gan ofyn any umbrellas to mend. Scaden Dafydd Morris.—Mewn sassiwn yn IJan- geitho, daeth cyhuddiad yn erbyn Dafydd Morris ei fod wedi meddwi yn y Gogledd. Yr oedd Rowlands yn y gadair, a Williams, Pantycelyn. ac amryw o'r offeiriaid yno. Rhoddai rhai y ffiangell yn drum ar yr hen frawd, ac ofnid mai ei dori o bregethu a gawsai. Cododd yr hen Williams i fyny, ac yr, c] ddull dammegol ei hun dywedai, 4 Aeth Dafydd Morris i'r North a phwn o scaden, ac yr oedd im >■'<• mawr arnynt-ni thalsai o scaden neb arall ddim. eeaden Dafydd Morris oedd raid i bawb gaeL Dyna. alw mawr am bwn arall o scaden Dafydd Morris yn y North, a thuag yno yr aeth; ond dyma y stovi wyllt allan ar ol yr ail dro fod scaden Dafydd Morris yn drewi. Ni fynai gwyr y North ddim I) hOJlo ef na'i scaden. Beth wneir ? Scaden da y mae Dalydd Morris yn arfer werthu, trueni ei gospi am y ivo. Dan,'meddai gan droi at Rowlands, dd oj di yn feichia gyda fi nad a Dafydd Morris byth a seaden. drewllyd i'r North mwy?' Oydsyniodd I ¡it n j\. feichnio, a darfn y ddysgvblaeth yn y fan.
LLYTHYRAU 0 PATAGONIA,
wneud pe y cyfodem ddigon o wenith yma, gallem wneud llawer o gannoedd o bunau. 0 25 i 28 o ddoleri y pwys, hyny yw o 4s 2c i 4s 8c y pwys ydym yn ei gael am y plyf yn Patagones. Y mae yr Indiaid wedi lladratta amryw o'n ceff- ylau, a'n dynion ni wedi myned atynt a chael rhai o hanynfc, ond y mae rhai yn eisiau eto. Y mae yr Indiaid yn campio 30 milltir oddiwrtbym, yn agos i Inverse Point, ond pan yr oeddym yn y Chupat yr oeddynt yn ein hymyl. Y mao pedwar o honynt wedi myned ar fwrdd y llong i Patagones, ar eu fiordd i Buonos Ayres i geisio rhoddion gan y llyw- odraeth fel y maent yn arferol o fyned yn awr ac eil- waith. Yr ydym yn disgwyl dan Iwyfch ychwanegol yma yn mhen dau fis. Byddem yn falch iawn pe y gallem gael cyfleusdra i anfon plyf a chrwyn i chwi, ond pe yr anfonai liwmni y Wladfa yn yr hen wlad rai llongau yma byddem yn teimlo yn ddedwydd i anfon rhai i chwi. Yr ydym oil mewn iechyd da iawn yma, ond bum amryw weithiau yn y drws nesaf i angen, ond bydd- ai ein llong ni neu un arall i mewngyda chyflenwad fel na buom eto mewn angen. Byddem yn falch i gael rhyw newyddion oddiwrthych—rhyw bapurau newyddion, gallech anfun dau bapur am un stamp. Y mae amser mawr er pan glywsom o'r hen wlad.— B. a M. THOMAS. New Bay, Awst laf, 1857. Anwyl Chwaer a Brawd,—Y mae yn wir ddrwg genyf na fuaswn wedi ysgrifenu a-och yn gynt, bu- om mor ansefydlog yma. Gwnaethom ein meddyliau i fyny i ymadael, a symmudasom o'r Chupat yma i'r dyben hwnw. Yr wyf yn hoffi y Chupat yn fawr fy hun; ond fel yr oedd y lleill oil am ymadaal nis gall- asem aros ein hunain. Ond y maent oil yn awr wedi gwneud eu meddyliau i ddychwelyd; yr hyn yr wyf yn falch iawn o'i herwydd. Talodd yr Indiaid ymweliad a ni ddeng mis yn ol ac yr oeddynt yn gyfeillgar iawn, a gwnaethom ychydig fasnach gyda hwy. Cefais werth .€20 o blyf ganddynt am ychydig iawn, dim ond rhoddi iddynt gwpanaid o de, ac ychydig fara; neu adael iddynt oleu eu pibell yn y tan. Gallem gael am unrhyw garedigrwydd bychan werth dau neu dri swllt o blyl. jfc. Y mae genyf amryw grwyn Guanoeos ae Estrys hardd iawn, mor fawr a blanced. Hoffem yn fawr pe gallem anfon un i chwi pe buasai rhyw gyfleustra. Gobeithiaf yn fawr y cawn ryw gymundeb a char- tref cyn hir. Y mae yr Indiaid gyda ni yn awr ac y maent yn fath o ladron diaiwaid. Pe y gwelent gyllell ar y bwrdd, pan nad wyf yn edrych, meddyl- ient mai un wedi ei rhoddi yno ganddynt hwy ydyw a rboddent hi (dan ei mantell, yr hon sydd groen mawr ganddynt i'w gorchuddio, a dyna yw eu holl wisg. Pe canfyddwn golli y gyllell neu rywbeth arall rhoddent hi yn ol yn union, fel pe y dywedent ai dyma yr hyn yr ydych yn ehwilio am dano. Bn Amos yn Patagones ar fwrdd y Hong, ac y mae ef yn tybied y Chupat yn llawer gwell na Patagones. Terfynaf yn awr gan gofio atoch. Yr eiddoch eich brawd a'ch chwaer, AMOS AC ELLIN WILLIAMS. Mr. Gol.Ymddiriedwyd y llythyrau uchod i'm gofal i'w hanfon i'r TYST. Yr oedd yn rhy ddi- weddar i'w hanfon i ddyfod allan yr wythnos pan eu cefais. Hyderaf y gwnewch adael iddynt ym- ddangoa yn y nesaf. Cofion serchog at y TYST. Yr eiddoch, &c., L. HUMPHREYS, Patagonia. Caernarfon, Hydref 12fed, 1867.