Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
NODIADAU HWNTFORAWL '
NODIADAU HWNTFORAWL GAN Y PARCH. G. GRIFFITHS, CINCINNATI, Foneddigion,—Yr wyf yn ddiolcigar iawn i chwi am y TYST. Carwn ei gael yn rheolaidd. Cofier I wrth ei Iwybreiddio mai yn Ohio, ac nid yn New York y mae Cincinnati. Gobeithiaf y pery yn DYST ffyddlon a weryd eneidiau.' Pechod mawr anfadd- euol, ac anfaddeuadwy ein newyddiaduron beb fawr eithriad yw seboni, moli, a dyrchafu personau di- dalent, ac mewn llawer o enghreifftian digymmeriad. Gwnant hyny i ennill ffafr ac un neu ddau, hwyrach, o dderbynwyr newyddion ond collant yn yr ennill- iad beth mwy ei wertii filwaith-edinygedd ac ym- ddiried-y gomst a'r rhimveddol. Creciaf, wedi edryoh dros restr ei dadogicm fod gan Y TYST CYMRBTG as- gwrn cefn digon cryf i beidio a gwasaidil ymblygu o flaen dylanwadau llvgredig felly, ond y beiddia, ddy- weyd y gwir am ae wrth bawb y bydd a wnelo a iiwynt, Gwnaech yn dda alw sylw ein benwad yna at awgrym a ymddengys yn gyfamserol a hwn yn yr Herald Cymraeg o bavthed yr angenrheidrwydd i weinidogion ac. eglwysi Annibynol y Dywysogaeth fod yn ofalus iawn pa fath beroonau a gymmeradwy- ant i'll lieglwysi yma, a'n hysbysu yn fansnl yn ng-hylch safiad y rhai a ymfudant i'r taleithian, pwy bynag a fyddant, beth bynag a fUORt, a pba un byn- ag ai o'r De ai y Gogledd-Llundain ai Llanrwst y cycliwynant. Gwyddoeh, frodyr, ei bod yn dem- tasiwn gref i'n heglwysi gweiniaid yn y Gorllewin tiderbyn unrhyw greadur ar enw pregethwr, yn enw- edig os claw o Gymru. Mae y dybiaelh yn dra chy- ffredin yn mysg ein cenedl yn America (ac wi char- wn ddyweyd nad oes sail dda iddi hefyd), fod dwfr a garir dros afon, ac yn ellwedig dros y Mor Heli, lawer yn bereiddia.ch na'r hwn a fwrlyma yn loew a dystaw yn eu hymyl. Felly yr yIym wedi myned yn ddirywieclig o ran ein trefniadóJ, a'n Hannibyn- iaeth wedi myned yn anniJendoZ ci/tsWiddus! Yr ydym wedi myned yn domen ludw' i wehilion ein. heglwysi yn Nghymru. ac yeywaet1, i wrthodedigion enwadau eraill! Bydd fy ng-waed Cynnnlleidfaol yn berwi gan eiddigedd ynwyf, pan ystv-riwyf fel y mae ein henwad, puraf ei banes, a disgleiriafei gym- nieriad unwaith o boll Iwythau Israel, trwy yr hyn y cyfeiriwyf ato, wedi ei warfchruddo o flaen y byd. Trefnyddion Calfinaidd a Wesleyaidd yn dictatio yn ein cymmanfaoedd, yn esponio i ni gyfraith y ty yo ganwyd ynddo, yr hon a fedrem ar dafod leferydd, ac oedd ysgrifenedig ar iecli ein calonau flynyddau cyn eu trci hwy o gyfeiliorni eu ffyrdd, ac yn gwn- ead byny mor rhodresgar. nes y mae pob Cynnul!- eidfawr egwyddorol a deallus—pob un or 'true bines' yn gwrido dan y sarhad, ac yn barod i waeddi, Na, ddened fy euaid i'w cyfrinach.' Ychvdig mewn cymliaiiaetli ydyw nifer y personaa sydd wedi dyfod atom oddi wrtli enwadau eraill tan ddiffuant argy- hoeddiad o dra-rhagoriaetli ein hathrawiaeth a'n trefniadau eglwysig. Tan gymmylau o anmbeuon, l'eu, areithiau hyllion ofnadvvv, h-A rach o flwyddyn i "dth mlwydd oed, y mae y mwyafrif wedi dyfod. 1 o'm rlian fy hunan, yr wyffi dros i'n heglwysi | eiu hunain yn y Dywysogaeth—chwaethach yr enw- < ««>u eraill gymmeryd gofal eu hwyad clwyfedig' a iiieirwou hefyd. l!u cryn lawer o ymddiddan ar byn yn Ngbyn- adiodd Cymmanfa Ohio eleni, a datganwyd gan rai o'r brodyr eu dymuniad i Ysgrifenydd y Gymmanfa l w.. y Cenhadwr alw sylw at byn. Ond, os iawn yr wyf yn cofio, barnwyd mai anfaddiol hyny-fod livnv wedi ei wnend droiau o'r blaen, ac nad oedd un sylw wedi ei wneud o hono. Os sisiala Y TYST hyn yn ughlustiau yr eglwysi trwy Gymru benbaladr, ac os cyffry hwynt at ddiwygiad yn y mater, efe a wna wasanaeth i achos yr efengyl yn mysg ein henwad r'.v) y taleithiau, a dyn ar ei ben feiulithion, y rhai jraiaut iawn drefn. ag sydd a gofal priodol am iachusrwydd ac amiydedd y weinidogaeth va ein pulpudau.
---------._.__..--"'DMrXDVATEo,…
"'DMrXD VATEo, A CHVIsNVilOH3Ois TH EIBTEDDFOD. I ( iaddigion.—Y mae enw y beirniad Yates yn ddigon adnabyddus ar 01 Eisteddfod Caerfyrddin. C > i mnir ef yn rhigyl fel gelyu ein hiaith a'n cen- edl: a sici-hei-r ei fod yn llawu rhagfarn at y naill a'r Hall, ac iddo roddi ei farn ar y cyfansoddiadau, ac yntau erioed heb eu darllen. Er prawf o hyny, lled- .eujr y stori a ganlyn Fod Ceiriog yn fwriadol cr mwyn profi y beirniad, gyd ag anfon 60 Hinel o'i waitli ei hun, wedi opio no llinell o waith Browning, a"u hanfon i'r gystadleaaeth—fod y beirniad Yates yn ei s-ylcbgrawn—y Tlnsley Mafjasi>ie—wedi siarad yn ucL el iawn. am Browning fel bardcl o'r radd flaen- af, yn rhagori yn inhell ar Tennyson ac felly wrth gondemnio yr holl gyfansoddiadau fod GO llinell Browning yn dyfod dan yr un ddedfryd a'r 92 eraill. Lledaenir y stori er profi mai rhagfarnu yr holl gyf ansoddiadau ddarfa y beirniad, a'n condemnio heb eu darlien. Mae y stori yn cael eithaenu gan feirdd a chndeir-feirdd cr yr Eisteddfod hyd yn hyn ond er sylwi yn graff, ni welais y peth yn gjdioeddedig yn unman. Dynmnwn gael gwvbod a fu y fath beth 1 A wnaeth Ceiriog fel y dywedir ? Os do, gadawer i ni gael y peth allan, a gwneler y dyiisa-wd Yates yn wrthrycii dirxnyg holl lenorion gonest y deyrnas. Os na 1m, gosoder terfyn dioed ar ledaeniad slori heb sail, iddi; ac vmvoddecl holl feirdd Cymru o ddifrif i wneud rhvwbeth a argvhoeddo y Saeson nad gwecld- iUion Yr oesan a fu yw ein barddon- iaelh. GOXEST.
___1'-,.-..__. t A F-\ YU…
_1' t A F-\ YU A^yTBYXWl'K SWVDD ONEIDA, NEW YORK. Mri Golygvvyr,—Diau eich bod wedi cly wed Hawer o son am Gymmanfa Oneida, o blegid y mae y bu-ysicaf yn y byd, a.c y mae y ffaith fy mod i yn aelod o hoiri wedi ychwanegu yn fawr at ei phoblog- :wydda'i phwysigrwydd; o leiaf, dyna fy marn i. xhvyrach nad yw pawb yn cydweled a mi. Nid yw iyny yn eifeitliio fawr arnaf, gan y gwyddoch fy mod yn arfer dvweyd fy ineddwl er gwaethaf pawb ac yn y cyffredin, yr oeclchnl yn bur gywir. Gad- c ewch i hyn yna fod fy arncan yn dy^'eyd ychydig o hanes Cymmanfa Oneida, er mwyn eich darllenwyr a ailant fod heb wybod fawr yn ei chylch. Yr oedd- wn bron meddwl peidio ysgrifenu ond pan ddaeth y postman a'r TYST i law, yr oedd mor dda. genyf ei weled fel y pendelfYllais anfon gair yn ddioed. De- chreuodd y gymmanfa Medi 9, yn PLainfield, eym- xaydogaeth newydd o Gymry, tuag ugain milldir o Utica. Gohrg ddyddorol iawn i chwi fuasai gweled 'i >vy wagenaid o genhaden hedd yn teithio ar draws y wlad ar ddiwrnod braf. Ond peidiwch a meddwl inai mewn wageni cyffelyb i rai 1'rydain yr oeddem. ISa, nid oedd dim yn debyg ond yr enw. Yr oedd eiu rhai ni a springs danynfc wedi eu gwneuthur o bwrpas i gludo dynion. Dan geffyl oehr yn ochr yn eu tynu. Mae pob ffarmwr yn meddu ar beth fel hyn er cludo chwech neu wytli, a cherbyu bach arall 1: ai er cludo dau. Nid oes neb yn meddwl am gerdd- ed na marehogaeth ar geffyl a chyfrwy yn y wlad lion. Dywedir fod ceffylau a chyfrwyau yn y West, ond dim vma, oddigerth gan ambell ddyn cyfoethog, a'r rhai hyny a gwertholfe (stirrups) fel blaenau esgidiau, tebyg i'r peth sydd gan blunt weithiau pan yn decbreu marehogaeth. Gyrhaeddasom y gym- mydogaeth, ac y mae yn un brydferth iawn, braidd yn fryniog ac yu uwch na'r wlad o gwmpas, ond yn dir da a lie dymunol iawn. Yma yr oedd g-olwg- brydferth—gweled tlodion Lleyn ac Kifionydd, a rhai o Lanegryn, a. Llanuwchlyn, a sir Aberteifi. wedi tirio yn America heb fawr geiniogau yn byw yn bresenol mewn palasdai, ac yn meddianu can- noedd o erWíLU o dir, a phob darpariaeth arall at ffarmio. Mae yn ddywe'diad cylfredin yn y wlad hon mai goreu oli pa (ilota fydd') dyn yn cyrhaedd iddi, ei fod yn fwy sicr o ddyfod yn mlaen, o loiaf, y mae cannoedd o rai ddaethant yma yn d]odion iawn wedi dyfod yn mlaen; tra y me rhai a ddaeth- ant ag arian da yma wedi myned i dlodi. Ul1 peth sydd sicr na wiw i neb ddyfod yma gyda'r amcan o gael ei wasanaethn, rliaid i bob un benderfyuu gweithio, Mae dyni «n yn rhy ddrud i dalu am ea gwasanaeth ond mewn amgylchiadau o reidrwydd mawr. Mae pawb yma yn gweithio. Llawer fferm- wr a'i wraig, a dau neu dri o blant dan bymtheg oed, yn trin fferm fuasai yn cadw dau was a dwy forwyn yn Nghymru. Mae caredigrwydd y bob! yma yn debyg i eiddo y patriarchiaid maent wedi dysgu bod yn llettygar. Gwelais dai a thross gant o ddyn- ion yn einiawa ynddynt aradegy gymmanfa, ahyny mewn gwahanol ardaloedd. Mae ty pob Cymro o bob enwad yn ago red i roesawu dieithriaid ar adeg y gymmanfa. Gall pregethwr, neu ryvvun arall ar daith droi i mewn i dy Cymro y man y myna, a bod yn sicr o roesaw. Ni oddefant i bregethwr gerdded y peth mwyaf a wnaethum i oedd cerdded pum milldir er pan wyf yma, ac edrychidarnaf dranoeth fel wedi cyfiawni gwyrth. Gorfu arnaf gychwyn ar fy nhaith i Pennsylvania cyn ysgrifenu yn mbellach. ac yn nghanel y ehwa* relau llechi y cofiais am hanes Cymmanfa Oneida. By tel cryn berygl i mi bellach gymmysgu pethau y ddwy dalaeth a'u gilydd. Ond yn mlaen a hanes y gymmanfa. Dydd Mercher yr oedd y gynnadledd yn Utica, yn eglwys fy hoffus gydfilwr y Parch. James Griffiths, yn• Columbia Street. Dyna chwi beth newydd i gymmanfaoedd Cymru, dau ddiwrnod o bregethu, ac yna Conference, yn hwnw yr oedd Loll weinidogion yr IJndeb, ac un neii ddau leygwr wedi eu danfon o bob eglwys. Ar y Uevgwyr hyny y gor- j'hwys myned a phob newydd adref, a hysbysu pen- der'yniadau y Conference i'r eglwysi, nid oes dim baich ar y gweinidog, hwy hefyd sydd i hy.sbysu yn y Conference farn a theimlad yr eglwysi ar unrhyw fater. Gadewiv y gweiaidogion yn rhydd i siarad drostynt .eu hunain yn nnig. Yr oedd y gynnadledd drwyddi yn hynod unfrydol. Dylaswn. ddweyd os daw rhyw bregethwr neu weinidog dyeithr i mewn cynhygir a chefnogir yn rheolaidd fod iddo gael cymmeryd rhan yn y Conference. Yr oedd amryw yn ddieithr y tro hwn, y mwyaf nodedig oeddynt y Parch. W. Evans, (Trelech), Pennsylfania, a'r Parch J. Lewis, Rhesycae. Daeth Mr Lewis i Utica ych- ydig ddyddiau cyn y gymmanfa ac arosodd drwyddi oil. Pregethodd hefyd gyda pharodrwydd mawr, ac yn hynod fedrus ac effeithiol, yr oedd yn ddigon hawdd gweled wrth ei bregethau fod Mr Lewis yn fcddyliwr ardderchog, ac yr wyf yn dra sicr na chaiff ddychwelyd i Gymra heb gael digon o gynbygion i aros yma, a phe deuai amryw gystal pregethwyr ag ef drosodd. caent s.'ystal lleoedd yn uniongyrchol. Mae llawer o leoedd yn Pennsylvania yu aivyddus iawn am weinidogion. Pe gwyddent am rywrai .da yn awyddu dyfod drosodd, anfonent alwad yn xinion. Dyma fi eto yn cymmysgu y ddwy Aalaetb. 10nd yn ol at Conference Utica. Penderlynwyd cael dwy I bregeth yn mhob cyfarfod chwarterol—un yn ath- rawiaethol, a'r Hall yn ymarferol. Y pynciau yn y cyfarfod nosaf yw 'Bodolaeth Duw,'a Chyfeillachau Crefyddol.' Dau weinidog Utica i bregethu arnynt. Penderfynwyd hefyd i gymhell pawb i wneud eu goreu o blaid y mudiad By-del ar droed yn y dalaeth yn bresenol er llwvr atal y fasnach feddwol. Yr oedd yn hawdd iawn pasio hwn, o blegid er fod dau neu dri o'r brodyr yn bur hoff o'r bibell, nid oes un yn cyflwrdd a'r dicdydd meddwol. Ni welais i un math o'r pethau meddwol yn un ty yn adeg y gym- manfa, nac ar un adeg arall. Nid oes un tafarnwr na'i wraig yn cynnyg dyfod yn aelod eglwysig trwy yr holl wlad, ac nis gwn ond am un Cymro yn cadw tafarn. Mae y fasnach feddwel dan warth yn y wlad hon, a byddai i bregethwr yfed rhywbeth meddwol yn ddigon i ddibenu ei ddefnyddioldeb mewn. ardal. Da genyf ddyweyd fod y rhai sydd yn arfer a'r bibell yn teimlo mai y bctcJc settlement yw eu lie: macnt yn gorfod myned tua'r gegin yn y cefn, neu i ryw shed. Nid ydynt yn cael mygu yn y pav- Iwr. ac nid oes dim tybaco yr achos yn perthyn i'r gymmallfa. Cofiwch am Gymrnanfa 0neida yn nnig yr -(vyf yn ysgrifenu. Gall y lleiil fod yr un fath, ond ni welaia yr nn o honynt eto. Wedi rhyw fan benderfyniadau, aed at y pregethu, a tliraddodwyd wyth pregeth nerthol yn Utica i dyrfaoedd Iiiiosc),, iawn—rhai wedi teithio ugeiniau o fdlcliroedd i'w gwrrand3. Nos lau. syrnudvvyd i Filoyd, tua phymtheg milldir o Utica yn y wlad-se(ydliad cryf o Gymru, wyth pregeth yno e-ilwaitli, heb un conference. Y Sabboth, yr oedd yr boll weinidogiou yn newid, a'r dieithriaid yn cael eu hanfon i rywfanau a fernid yn cael leiaf o fanteision y .gymanfa. Dydd Mawrth canlynol aeth pawb tua Itemsen, He mac y Parch. Morris Roberts yn Esgöb. braf, 11 awn ofywyd yw Mr Roberts, ond mae y rhan fwyaf wedi ei weled pan fu yn ymweled a Cliymru. Yr oedd yno con- ference drachefn. Penderfynwyd yn hwnw i ffurfil) cymdeithas er cael arian at gyiial myfyrwyr ieuaingc fyddant yn ymgeiswyr am y weinidogaeth yn mhlith y Cymry. Mae yma hefyd ymgais am fiurfio Scholarships, ac os ceir digon o arian i sefydlu Professorship Gymreig yn Yale College, a ehael athraw yno i ddysgu yr iaith Gymraeg. Fel hyn, os na edrychvYch chwi atti, ni fagwn well Cymreig- wyr yn y wlad yma nag a fagweh chwi yn Nghymru a'ch holl golegau a'ch prif-ysgol, a phob peth. Bum i yn dweud wrth y blaenoriaid o'r gwahanol eglwysi fod Annibynwyr Cymru yn cyfranu mwy na hwy at grefydd yn ei holl ranau, er fy mod yn credu fod Annibynwyr America yn meddu bron eymaint o gyfoeth ag Annibynwyr Cyniru. Yr ocddent yn dadln a mi nad oeddent yn meddu yn agos eymaint o gyfoeth eg Annibynwyr Uymru. ond bum yn ymyl profi en bod er hyny. ni fyneat gredu, am y buasai hyny yn eu hargyhoeddi y dylasent godi digon o arian ar unwaith at boil amcan ion y gymdeithas addysgol. Vr wyf braidd yn ofni nad yw holl Anni- bynwyr America yn casglu mown liaelioni fel y mae yn cynyddu mewn cyfoeth, ond o ran hyny, pa le ceir dynion i wneud hyny ? Mae yma ganoedd o ddynion ydynl; yn werth cymaint arall ag oeddent bedair biynedd yn ol ar ffermydd, yiicodi ynbarhaus mewn gwerth. Mae rhai yn haelionus iawn, ac amryw, meddir, yn wahanoJ. Cawn weled pan ddechreuir casglu. Mae yma ddigon o ysgolion i ddysgn pob peth ond duwinyddiaeth felly, nid oes ond ychydig arian yn angenrheidiol igynorthwyo amryw fechgyn da. Nl raid adeiladu co.egdai na chynal athrawon,, dim ond talu am ysgol a bwyd y myfyrwyr. Cof- I iwch, fe gostia bwyd pregethwr dipyn yma, oblegid nid oes yma neb yn byw fel y rhai welodd Kilsby yn ysgol y Neuaddlwyd, yn bwyta bara chaws a msidd, neu gawl. Maent yma yn waeth na rhyw hen bregethwr cynorthwyol, yr aebwynai rhyw hen chwaer wrthyf arno yn Nghymru. Yr hen gre- adur," meddai, torais iddo fara ac yinenyn da, ond torodd yntau gaws gyda hyny, eithr dywedais i wrtho na allwn fforddio rhoddi dau erdlwyn gyda'r un bara." Dymunwn hysbysu yr hen chwiorydd yn Nghymru ei bod yn arfeiiad gyfFredin yn Ameriea i fwyta cig da, ymenyn, a chaws, fel enllyn gyda'r un bara. Ac ni waeth beth ddywedo Kilsby yn ei ddarlith ar Rhys Goesbren, yr wyf fi yn credu na studia bechgyn America ddim ar fywioliaeth sal iawll. Os na chant gaws, ymenyn, a chig, gadawant yr efengyl ag ant i rywle arail. Ni byddai wiw i gomviitiec Aberhonddu hefyd osod caws o'r fath yr wyf fi yn gofio yno o flaen becbgyn America. Cof iwch, caws hufen sydd yma bob tamaid, er hyny ni welais oiid un ben wr o'r Bala yn bwyta bara chaws heb ymenyn na chig gydag ef. Rhaid hefyd gael ffrwvthydd, teisenau, pasterod, pwdding, a the, cyn gwneudpryd. Maent yn vmffrostio eu bod yn by w ar dri phryd y dydd, ond pe bwytai dyn yr holl bethau a osodir ger ei fron, ac y mae iddo gyflawn roesaw iddynt, gallai fyw yn burion ar un pryd y elj dd; a gallaf eicll sicrhau y cuddia ambell Yankee tenau beth rhyfeddol o drugareddau, ac ymddengys wedi y cyfan mor druanaidd ag un' o wartheg Pharaoh, a mil i un na bydd yn achwyn ei fod yn cael ei flino gan ddiffyg treuliad. Yn ol y cyfrifiad gorau fodraf fi wneud, mae prydiau wneid yn gyfiredin yn y wlad hon yn werth tuacliwech gwaith. mwy na phryd da yn Nghymru. Pan fyddo rhy wun yn dyfod. i'm ty i, yr wyf y i\ rhoddi iddo yr amheu- thyn o bryd plaen, tebyg i'r hyn gawsai yn Nghymru. Wel, am y Gymmanfa. Wyth pregeth. yn Rem- sen, ac oddiyno i Benymynydd, lie mae y Parch. 8em Phillips yn gyd-esgob a Dr. Everrett. 0 ran hyny, Mr Ptdliips sydd yn gwneud y gwaith. gan fod y Dr. yn wanaidd, fel nad yw yn gallu pregethu er ys misoedd lawer. Nis gwn am ddan gydweinidog mor ddedwydd. Buasai yn aimihosibl i Dr. Everrett gael neb mwy cywir, onest, a pharod i wneud yr oil a all na'r brawd Sem; a buasai yn anmliosibl i Mr Phillips daro wrth neb mwy hynaws, addfwyn, a diddig na Dr. Everrett. Rhoddwyd wyth pregeth yn Mhenymynydd, ac YDr. aeth j awl) adref wedi cael Cymmanfa dda, ac arwyddion amlwg foci Duw yn bresenol. Dangosotid yr hen frodyr ddaeth yma er ys blynyddau bob sirioldeb i ni y rhai a ddaethom drosodd yn ddiweddar, set y Parchn. Sem Phillips, Steuben; John Cadwaladr, Trenton; Gwesyn, IJtiea; a Lewis, Rhesycae, trwy ein gosod i bregethu yn mhob cyfarfod, ac yn y lleoedd mwyaf manteisiol er i bawb gael ein clywed. Hyderafna chant eu aiomi yn y disgwyliad a fiurfiant am gymorth oddiwrtbym i ymladd yn erbyn peebod, ac o blaid santeiddrwydd. Mae yma eisiau llawer yehwaneg o ddynion da, llawu sel i gyhoeddi Crist yn geidwad. Cai y cyfryw groesaw calon, a thai da. Deuwch drosodd, frodyr, a cliynnorthwy wch ni. Gwnaeth ymweliad y Parch. J. Thomas, Liverpool, a'r Parch, Thomas Levi les mawr yma; ond pe buasent yn aros buasent yn well. Mae groesaw calon iddynt ddychwelyd gan filoedd, a chai eraill roesaw mawr pe gallent ei gwneud yn gyfleus i ddyfod am dymor neu am oes. Aeth fy llythyr yn rhy faith ond dyna, hwyrach na chewcli air am Gymmanfa Oneida bytheto. Llwyddiant i'r TYST i fyned rhag ei flaen, a chasglu gallu o byd. Yr eiddoch, RHYS GWKSYN JONES.
__---''-''''''''---'''''''''-,,,",-,,,-EGLWYS…
EGLWYS HEB WEINIDOGAETH SEFYDLOG. Foneddigion,—.Dywed y brawd a'i geilw ei bun John Jones, Llangwic," fod rheswm, cyfiawn- der, a Beibl yn cyfiawnhau oondemnio" Eglwys Annibynol os na bydd ganddi weinidogaeth sefydlog, yn debyg i'w chwiorydd sydd dan yr un enw." Y mae yn awgrymu hefyd, Did yn unig fod ganddo ef a'i gyffelyb hawl i gondemnio eglwysi a ddichon fod yn ddiflygiol yn ei glorianau ef; ond, nad oes gan gynntilleidfa ddim hawl'' i honi ei hun yn eglwys i Grist heb fod ganddi weinidog a diacon." Yn ol y gosodiad cyntaf, hanfod Aunibyniaeth Eglwysig ydyw'r swydd a eilw'r brawd yma gweinidogaeth sefydlog; ac y. mae'r gosodiad yma hefyd yn cynnwys hanfod erledigaeth; sef hawl rhyw rai, ac yn eu plith John Jones, Llan- gwic," wrth reswm, yn ol rheswm, cyifawnder, a Deibl" i gondemnio," neu i gyhoeddi Anathe- ma maranatha" uweh ben egiwysi, ac eraill, a fyddo heb fod yn cydweled it hwy, yn union fel y gwna poor Pio Nono a Garibaldi ac eraill sydd heb fod yr un fa: n ag ef. Na adawer llonydd iddynt!" Yn ol yr ail osodiad, nid o gvedinivyr ydyw "eglwys Crist," ond y sivyddogion a eilw'r John Jones yma. yn "weinidog" a "diacon." Pe cyfieithid y syniad yma i'r Lladin neu'r Italiaeg, a'i anfon i Itufain, y mae'n sicr y rhoddai Pio Nono, nid bawd ei droed na'i fys bach i'r brawd John Jones, ond ei law hyd yr arddwrn. Jones, ond ei law hyd yr arddwrn. Y mae camddealldwriaeth cynnulleidfaoedd a'ti diacon:aid yn y pyngciau hyn, ac yn enwedig am waith priodol y swyddog a eilw'r J. Jones yma yn 14 weinidog sefydlog," wedi gwneud liiaws o'rcyfryw gynnulleidfaoedd, ac yn enwedig eu diaconiaid an- gynnulleidfaoedd, ac yn enwedig en diaconiaid an- wybodus, yn orthrymwyr annioddefol. Y maent yn meddwl, gan eu bod hwy yn rhoddi ychydig at ei wasanaeth, mai "gweinidog" neu was iddynt hwy, fel gwas cyHog" mewn ffarm ydyw i fod. Y maent yn meddwl y dylai, nid yn unig barhau mewn gweddi a gweinidogaeth y gair," a, bod yn eu holl gyf arfodydd, o ba natur bynag y byddont, on I hefyd, myned o dy i dy, ar hyd yr wythnos, i ym- weled a'u clef ion gwneud pob gwaith Uenyddol a berthyn i'r eglwys a'r gwrandawyr, megis ysgrifenu llythyrau drostynt, &c. ac uwch law'r cwbl. dis- gwylir iddo, mewn llawer man gyfranu mwy na ¡. banner ei dda ym mysg eu tlodion! Yr wyf fi, yn ol esiampl J. Jones, yn haeru ar hyn 0 bryd, hebbroli, nad ydyw'r pethau a nodwyd olaf "ymweled a'r cleifion," &c., yn perthyn dim il waith efcngylwr," fel y cyfryw, ond rhan benodol ydyw o waith swyddogion eraill yn yr eglwys, Nid oes ganddynt chwaith ddim hawl ysgrythyrol i j gadw YT un y byddont hwy yn rhoddi ychydig at ei gynnal ef a'ideulu, gartref byth a hefyd ond yn holloli'r gwrthwyneb, dylent ei annog a i gynnorth- wyo i fyned i bregethu i ddinasoedd eraill hefyd." Ac y mae'n gywilydd i ugeiniau o eglwysi cryflon Cymru, na chynhalient, nid un efengyl wr, ond .Y amryw a phe dilynasai Cristioncgion Cymru esiampl eglwysi ac efengylwyr y Testament Newydd yn ystod y can mlynedd diweddaf, buasai cenhadon eglwysig Cymru ei hunan cyn hyn wedi llenwi, nid Cymru yn unig, ondLloegr, Ysgotland, a'r Werddon hefyd ag efengyl Crist." Hunanoldeb a chybydd- dod sy'n andwyo achos y Gwaredwr yn y byd. Y mae'r profion wrth law. Yn awr, er mwyn ceisio tynu J. J. a'i gyffelyb allan o fympwyon at y gair ac at y dystiolaeth," mi hoffwn iddo ddwyn profion o'r Testament Newydd i ddangtis nad oes gan gynnulleidfa o grelinwyr ¡ I ddim hawl '• i honi ei hun'' yn Eglwys i Grist," heb I fod ynddi y swyddogion a eilw efe yn "weinidog sefydlog" a '"diacon." Wrth ymdrin a'r mater sefydlog" a I'diacon." Wrth ymdrin a'r mater yma, dylai egluro trwy'r ysgrythyrau beth a olyga efe wrth "weinidog;" canys wrth gymbaru'r Te;ta. ment Gymraeg a'r gwreiddiol, yr wyf yn cael mai cyfieithiad ydyw "gweinidog" bob amser braidd o'r gair gwreiddiol deacons. Profei hefyd, o'r Testament Newydd, fod ganddo ef a'i gyffelyb bawl i "gondemnio," ac i beidio gadael llonydd i'r Eglwys Annibynol a fyddo heb weinidogaeth se" vdlog ac ym mba le yn y Testament Newydd y cafodd y ddau air yna, Byddai yn eitiiaf di hefyd i ni gael ei esboniad ef ar Eg- lwys Annibynol," rhag y dichon nad ydyw'r gair yr un ystyr yn ei diliusnari ef ag yn yr eiddom ni. Yna gall ddisgwyl gair ym mhellach oddi wrth ei frawd, Penmon. MOBG-AK.
LLYTHYRAU 0 PATAGONIA,
LLYTHYRAU 0 PATAGONIA, Derbyniwyd y llythyrau canlynol yn Bangor, Hydref 3ydd, gan Hugh a Jane Williams, oddiwrtii eu per'thynasau sydd yn Patagonia, ac fe welir wrth ddyddiad y llythyrau mai prin ddau lis fuont yti cyrhaedd oddiyno i'r wlad bon. New Bay, Awst 4, 1867, Anwyl Frodyr a Chwiorydd ht.,ff,-Cymmeraf y fantaÍs hon i anfon llinell o wlad bell, gan gwbl hy- deru fod yna bawb o honoch yn mwynhau iechyd a phob cysuron yn y bywyd hwn. Nodais air yn y llythyr diweddaf am i chwi beidio ag anion atum. hyd nns y caech air oddiyma yr amcan yn eich go- hirio i anfon oedd am na wycidern y pryd hwnw pa un ai yma y byddem ynte yn Santo. Fe. Bu yma gyn- hygiad yn ein mysg am gael ein symmud i'r dyben o ffurfio gwladycbfa i genedl y Cymru yno, am fod y mwyafrif o honom y pryd hwnw wedi barnu mai givell oedd i ni adael Patagonia yn annghyfanedd, sm fod y cynhauaf wedi myned yn fethiant. Oad fe ddrylliwyd y cynllun yna drwy ryw ffordd sydd yn ddirgelwch i ni; drwy fod Lewis Jones wedi cael ei anfon gan Dr Rawson. medd efe, fel cenhadwr atom, gyda ehytundeb ar i ni wneud prawf arall ar lanau yr afon Chupat. ar yr amod y rhoddai y llyw- odraeth fwyd blwyddyn os gwnacm gydsynio a'u gâs. Ond cyn i Lewis Jones gyrhaedd y Chupat, a mor yn lied gynhyrfus trodd am shelter i Patagones ae erbyn cyrhaedd ynocyfarfu a Matthews oedd wedi ei awdurdodi yn swyddogol dros y Wiadfa i fyned gyda y Petition a lawnodwyd gauy mwyafrif i-fyned i 8anta Fe. Ond gwnaeth L. Jones ac yntau gyrg- rair a'u gilydd mai gwell oedd iddo droi yn ol gydag ef, ac anfon y list a lawnodwyd gan yfintai i Buenos Ayres i law Dr. Rawson, gyda nodvn yn amlygu mai doeth oedd peidio gwaithredu ar sail y Petition byd nes y cai air yn mhellach. Y mae Matthews yn hyn wedi bod yu anffyddlon iawn i'r hyn yr ym- ddiriedwyd iddo gan y fintai. Yn wyneb hyn o gamwri dangosodd L. Jonte ei ddylanwad drwy ein hanog i wnend cytundeb i gael tir i sefydlu Gwladfa ar yr ochr ddeheuol i'r afon Negro—tir perthynol i Aguire a Murga, prif fonedd- wyr yn Patagones. Tynwyd y cytundeb allan a llawnodwyd ef gan bawb o'r fintai. Neillduwya John Ellis i fyned at Aguire a Murga, yn cael ei gynnorthwyo gan L. Jones, i osod y cytundeb mewn grym gyda y boneddwyr a nodwyd; a bod Morris Humphreys a'r ddau Evan Jones i arciiwiho a gwneud prawf o'r wlad, ond dychwelwyd heb wneud un math o gytundeb. Dywedai L. Jones fod Aguire a Murga yn gwadu y cytundeb gwreiddiol, ai gwir livii nis gwn. Gan fod pethau wedi. eu ilfrvio fel yna, a'r swyddogion a nodwyclwedi bod yu anffydd- lon i'w hymddiried dros eu cenedl, yr oedd yn rhaid cael lecsiwn arall, felly cyhoeddwyd cyfarfodydd ar gyf arfodydd i'r dyben i'n hanog a'ucymhell i roddi prawf arall yn Chupat. Tynwyd cynllun o gytun- deb allan i'r amcan hyny, i hai yn llawnodi hwnw, eraill yn cyndyn ddadleu mai gwell oedd apelio at Dr. Rawson am dir y llywodracth yr oehr ddeheuol i'r afoii Negro, ond aeth y dadleuon hyny i'r gwellt, yn gymmaint a bod lecsiwn arall wedi ei chynnal arn rai dyddiau gyda'r amcan o fyned i hmau yr afon Chupat i roi un p", ivf vcllwanGgOl an, y-tymor dyfodol drwy fod Dr. Rawson yn cynhyg bwyd i ni am y tymhor hwnw. Felly tynwyd cytundeb allan i'r dyben i'w gosod o flaen y Dr., gyda gwellianfc fod i ni gael Stock dda o anifeiliaid ar ein fferm. Felly y mae pbthau yn sefyll hyd nes y cewch. linell eto o Patagonia. Cawsom ddydd gwyl y GIaniad dydd Sadwrn, Gorphenaf 27ain, 1807. Yn y bore bu yma races ceffylau, un o'r Indiaid ac un o'n pobl ninnau,-yr Indiad a ennillodd. Yr ail race oedd rliwng men- ywod-yr Indiaid, yr oedd hon yn race gampus. Y dryuedd race oedd .cystadlenaetli rhwng rhai o'r Indiaid a rhai o'n pobl ni. Yr oedd ring fechan yn crogi uwchlaw y march a'r marchogwr, a phwy bynag a fedrai anelu canol y ring a myned a hi ym- aith ar flaen ei wialen fechan hwnw fyddai yr, ennill- wr. Yr oedd yn ofynol i'r ceffyl fyned ei holl alia. Cawsom yn y prydnawn gwpanaid o de yn gysurus gyda'it gilydd, ac fc gafod(i yr Indiaid reis gyda'u gilydd oddeutu un o'r gloch. Yn yr hwyr allan wrth dan mawr ni gawsom gyfarfod areithio. G alwyd yn gyntaf ar Cadfan Gwynedd, yna Can, araeth gan William Jones. Can, Araeth gan Twmi Dimol, Can, Araeth gan John Ellis, Can, Araeth gan y Parch. R. M. Williams, gweinidog y Bedvddwyr, neu yn fwy adnabyddus i chwi yn Mangor wrth yr enw "Williams y Crimea. Yr oedd yr araeth hon yn benaf yn cyn- nwys rhai syniadau o'i deimlad wrth ffarwelio a ni yn*y wlad hon. Cawsom lawer pregeth ganddo o. dro l'dro, ond y mae wedi rhoddi y bregeth ddiwedd- af yn ein clyw dichon am byth. Y mae yn meddwl dyfod i Gymru mor fuan ag y gall. Gan fod fy ngofod yn darfod terfynaf gyda dywedyd ein bod oil yn iach, ac yn cotio atoch fel teulu oil heb enwi neb yn bersonol. Y mae Cathrine Jane bach yn dyfod yn ei blaen yn rhagoiol, ac y mae Mary wedi dyfod yn ddigon o faint i fagu yn lie Jane bach ei chyf- nither. Carwn yn fawr gael darlun Dafydd mab Jane ein cliw acr, yr y'm wedi meddwl llawer am dano o dro i dro. Cofiwch ni yn enwedig at em mam, a tad Robert Thomas, ac at bawb o'n hen gyfeillion fydd yn holi am danom. Carem gael llythyr o'r lien wlad mov fnan ac y byddo modd. Y chm mown sereh, cich brawd a'ch chwaer, ROBERT A MAKY THOMAS. O,Y.- Y chydig eiriau yn ychwanegol at yr ucliod, oherwydd yr oeddwn yn bau gwenith y Chupat pan yr ysgrifenwyd y llythyr. Yr wyf yn meddwl ei bod wécii myned yn ddiweddar iawn, ond yr ydym yn myned i roddi cynnyg y fymmor hwn eto ar Wiadfa yn myned i aros ar lan y Chupat os gwnaiffi y llywodraeth roddi i ni ymborth am y deuddeg mis nesaf yn ngfayda gwartheg. Yr ydych yn deall fodLe-wis Jones yma a'i fod yn myned i Buenos Ayres gyda'r Petition. Crybwyliais yu (y lly thyi" jiiweddaf (y mod yn meddwl y cawn oddeutn pedwar neu bum' cant o wenith, ond cefais oddeutu dec cant o'r gwenith goreu a wolsoch yn eich bywyd. Yr ydym yn gwneud I y yn cldn iawn gyda'r Indiai.d rcewn plyf, a chrwyn, ac rmr; w bethau eraill, ontl adim. i'r h,vn a allem ei