Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
11 articles on this Page
Y DIWEDD. 'j'■
Y DIWEDD. 'Y diwedd a ddaeth-daeth y diwedd > 1 O'r diwedd dyma y diwedd wedi dechreu o ddifrif, ond ni wyddis eto pa bryd na pita fodd y ter- fyua, Y mae hen lywodraeth y Pab a'r offeir- iadaeth babaidd, yr hon yr oedd ei baicli yn anrhaith i'w oddef, a'i henw yn rheg ac yn fell- dith yn ngenau Rhufain ac Itali, ac yn ddiareb am ei thrawster a'i ffieidd-dra drwy'r boll fvd gwareiddiedig, yn awr yn mhangfeydd ei thranc- edigaeth. Daliodd i fynu drwy boll dorfysgoedd a chwildroadau deuddeg cant o flynyddoedd hyd yn awr. Gwelodd laweroedd o orsoddau yn codi ac yn syrthio o'i hamgylch—lluaws o awdurdod- au affurf-lywodraethau yn tyfu, yn gwywo, ac yn diflanu o'i dentu, a hithau yn aros trwy'r cwbl. Daeth y cwpan ati hithau yn 1848-caf- odd ergyd y pryd hwnw a/i hysigodd trwyddi. Bu raid i fyddm ,o Ffraneod ei dal ar eu hva- gwyddau am dneunaw mlyneld. Tua'diweddy flwyddyn Uynedd tybiai ei bod yn ddigon eref i sefyll ei bun. Gwnaeth ei hategwr mawr, L. Napoleon, ammod trosti a. Llywodraeth Victor Emmanuel, i'w rhwymo i ymgadwrhag cySwrdd a hi; flci atlll Garibaldi a phob g-elyn* arall i chwythu ami. Yr oodd. y cytundeb "luvnw yn fwrn adgas ar gylla Itali o'r dechreu, ac yr oedd ei chalon yn ei gasau; a'i gonau yn ei felldithio o hyd. Aeth Garibaldi ar ei draws, fel yr aethai ar draws ami gytundeb brenhinol o'r fath o'r blaen, Ei- i law Hywodraeth Florence osod "-br- b, threch ar Garibaldi ei him, a'i atal i fyned i dalu ymwcliad peraoaol a Pio Nono yn Rhufain, llwyddodd ei fab, Menotti, a rhai miloedd o Ital- iaid gwirfoddol, i groosi y terfynau i diriogaethau y Pab, ae y ffiaGnt yn amgylchu y Ddinas Sanct- aidd o bob cwr, ao yn nesau bob dydd tua»j ati yn llawn awydd am gael g-olwg ar yr herf dad' a'i gyfarch a'r gorchyaiyn i fynetl alian odcliyno, ac i beid.o dyohwelyd yno mwy. Dyma ItAi a Ehufa'n wedi dyfod auwaith drachefn ynganolbwnc y cyfeiria 'llygaid y byd yn gyffredinol ato.. Y mao bob. dydd yn dwyn l'hyw chwedl newydd oddiyno, sydd yn dyfnhau ac yn cryfhau y dyddordeb -.cyff'redinol" vn yr 'achos. 1-ir golofn bono o'r neWyddiadur sydd yn cynnwys ynewyddion oddivii o- v try pob dar- Ilenydd yn gyntaf oil bob dydd. Edryeha cyfeill- ion y Pab a'r babaeth gyda chalon bryderus a dwylaw crynedig am y newyddioa hyn o ddydd i ddydd, ,U&ll' faint' ëu hofnau i'r Garibaldiaid lwyddo yn eu haaican; a ehyfeiUioa Garibaldi ae Itali, o'r tu arall yr un mocld, eu hofn iddynt aflwyddo a methu. Dengys hanesyddiaetli y byd bod yr awdur- dodau a osodid i fynu trwy orthroch a thrawster a north y cleddyf, yn cael eu datod a'u tynu i lawr draohefh trwy yr unrhyw foddion bob am- ser. Yr oedd swn drylliant hen lywodraethau Assyria a Ghaldea, a Porsia, a Groeg, a Rhufain yn llenwi'r ddaear a synder a brawychdod. Saf- odd lly wodraeth y Pab i iynu yn llawer iawn hwy o atnser na'r un o'r rhai hyny, er nad oedd ei bavdurdod dymmorol ond fechan a chvfyng ei tiierfynau mew cymmariaeth iddyuthwy; nnvy; eto ni bu yn ol i'r un o honynt. mewn trais a chreidondeb, ac. yn mkclliawn y tu hwnt iddynt mewn twyll, a honiadau rhyfygus a chabloddus. Ni thraethodd genau un awdurdod a fu ar y ddaear erioed gymaint 6 fawrhydri a cliabledd ac a draethodd ei genau hi. Ni ddarfu i yr un o honynt hwy aarhau y nefoedd a gwarihruddo y ddaear yn debyg fel y gwnaeth hi. Oyflavvn- odd holl ruBsdtlau anfacl ci gallu tymmorol ac ysprydol yn cnw y Goruehaf, a'r Arglwydd lesu, a'r angolion, a'r apostolion, a Mair y Forwyn, a'r boll saint, yn ddiofn a digywilydd trwv yr holl oesau. Yn awr v ..Mae'r nefoedd yn dat- guddio ei hanwiredd, a'r, ddaear yu codi yn ei herbyn.' Ar y ddaear ing cenin clloedd mewn cyfyng-g^ugor. Felly mewn gwirionedd y mae hi ar y ddaear yn bresenol; ac vn noiiltuol felly y mao y Pab a'i gyngor, L. Napoleon a'i gyngor lctor Emanuel a'i. gyngor — oil mewn cvfyn-- gyni>of, hsb ^ybod beth a wnant. Rhaicl yr yniddengys i Pio Ifono bod Mair yn o anniolcix- gar wedi'r holl anrhydedd a wnacth efo iddi na wrandawai ar ei lef, a'i waredu o ddwyJnwei elynion. Y mae wedi troi ati'hi a'r hoil saint lawer gwaith am nawdd ac ymwared, ond nid 008 un o honynt yn troi ato ef, (ti-uin. Na, nid pes ganddo neb yn awr i odrych ato am gy-n-i- inoi-tli ond Nant ISapoIoou. ac y mao-hvrnw mewn dyryswch h-os ei ben yn ei achos, Yll gyfyng amy _«'r ddau iu, Y mae arno awydd anion byddin cfo i Hnfam. i gadw yr Italiaid all an a'r Pab i mown; ond y mae arno ofia drwy hvny wneud Pali yn elyii anghymmodlawn iddo^ a'i thaflu i freichiau Bi^mark, ac iddi fyned mewn oyngrair a Prwssia, yr hyn na fynai efe er dim iddo ddigwydd. Gwyr yu dda befyd, pe y gwnelai hyny y sy-rthial dan gondemuiad y gwledydd, ac y gadawai ei enw yn warth ar ddalenau Iiaiiesyddiaeth, .O'r tn and1. os na chyfrynga yn aeho.; y babaoth, bydd yr offeiriad- aeth babaldd trwy y byd yn ei felldithio, ac y bydd i'w dylanwad hi yn Pfrainc gyfodi gwrth- ryfel a berygta fvwyd ei awdurriod. iuao ictor Eraaauel a'i gyrigor yntau mewn flwdan a phetrusder mawr. Teimlant awydd i y1 eu kyddmoedd i gymmeryd meddiant o xluiciui a thiriogaothau y Pa.b, 'cyn'i'l' Garibald- laid ou. gorpsgy; ondy mae arnynt ofn bvgyth- ion Napoleon a'I Iywodraeth. Ond tra y maent hwv yn petrubo, v mae Itali wedi gwneud ei meddwl i fvnu; gosododd ei chalon ar Eufain, ac nid oes dim ond Eliufain a'i boddlona. Gwyr Victor Eniantiel a'i weinidogion hyny yn d(m. Gwyddaut fod pob dydd o oediad o'u tu hwy yn eu gwnoud yn fwyfwy anmhoblogaidd. Y TIlac holl galon y gonedl gycla, Garibaldi a'i wyr; ac os gwrthodant hwy gymmeiyd rhan yn yr ymdrech i feddiannu Ehufain. ac os lJwydda. v Garibald- iaid i'w chymnieryd heb eu cymmorth, bydd y "renin a'i Iywodraeth yn ddirmygus yn ngolwg yr holl genedl, os goddefir bwynJ heb eu bwrw ymaith yn hollol. Hawdd ydyw dyfalu a daroganbeth a rdd, a pha iodd y terfynu. y diwedd, ac y mae llawey yn gwneud hynj, ond callach ywtewi; ychydigyn bach o amser eto a ddengys. Os a yr athvydd hwn heibio heb esgor ar ryfel ofnadwy rhwng galluoedd Ewrob, bydd yn drugaredd fiiwr i'r gyd. 0 Pen ychydig oriau wedi i ni ysgrifenu y llinellau blaonorol, dyma genllif o newyddion o I Ffrainc, o Itali, ac o Rufain yn ymdywallt arnom. Ymddengys y tair llywodraeth a'r tair gvylad yn berwi yn grychias fel tri chrochan uwcli ben lTwrn dan ysol. Dywed un chwedl fod L. Napoleon wedi dyfod i'r penderfvniad i i gyfryngu yn achos y Pab, a'i fod wedi "erehi i ugain mil o wyr i hwylio o Toulon i Ciyitta Vechia yn ddioed, Anoheua rhai, a gwadaeraill, o bapurau Ffrainc hyn. Cytunant yn o gyffredin mai anturiaeth ofnadwy o beryglus i Louis Napoleon a Ffrainc fyddai ymyraeth ag achos Rhufain a'r Pab eto. hyspysir fod y teimlad yn Itali yn dyfnhau ac yn mwyhau bob dydd, a sefyllfa y llywodr- aeth yn n-iyned yn fwyfwy enbyd; bod Hatazzi wedi rhoi ei swydd i fynu, a Garibaldi wedi dianc o Caprera. Dyna y chwedleuon pwysig sydd yn cael eu taenu heddyw. Bydd rhyw oleuni ychwanegol ar yr amgylchiadau cyn y daw y TYST o'i loehes, a chaiff eu hyspy.su.
I---,----.----.-■ MYNWENT'…
MYNWENT' ■ PE N TEE T Y- G W Y N. L M'aë gan rai llanerchau swyn neilldixol Úl meddyliau. Byddaf yn teimlo rhyw barehedig- aeth yn fy meddwl i ambell fwthyn llwyd, di- olwg yn nghesail y inynydd, o blegid mai yno y gwelodd rh.1w dywysog o ddyn oleuni haul gyntaf erioed. Ond gan fynwentydd y mae mwyaf o swyn i'm meddwl. Acthum ddegau o weithiau filldiroedd o'm ffordd i weled y mynwentydd, He yr erys gvveddillion dynion wnaeth fare ar eu hoes. Dan deimladau felly yr ymwelais un prydnawn yn ddiweddar a inynwent Pentre-ty-gvyyn. Yr oeddwn wedi ei gweled ugain mlynedd yii, oll; ond nid oedd genyf ond cof anmherlFaith am dani. i Nid ydyw ond bechan o ran ei maintioli. Nid o'es yno yr un ywen oedranus yn tyfu i osod gwedd barchedig ar y lie, ha choed o -un math i tod yn gysgod iddi. Ni ddeil yn hyny gydmar- iacth a mynwentydd y Grosswen, Glynnedd, Bethlehem, St. Clears, a manau eraill." Ond y mae tod llweh cyiinifer o wyr rhagorol yn gor~ wedd yno yn gwneud y lie er hyny yn gyssegrqdig. Dyna fedd y. Parehedig Edward" Jones—un o'r; dynion anwylaf ddiygynodd i fedd erioed. Gwn- Yll aeth enw Pentre-ty-gwyn yn barchus g-an liloedd. Bacligeri tl'awd, fagwyd yn yr arda. 1, heb gael ond ychydig addysg ond trwy ei nertli meddyliol, ei ymroddiad diMino, a'i dduwiolfrydedd dwfn, a ddaeth yn un o weinidogion mwyaf poblogaidd y cyfnod hyr y blodeuodd. Dywedir i ryw hcm wr crefyddol oedd yn yr ardal pan dan glefyd trwm gael gweledigaeth ao yn mysg llawer o betllau eraill, dywedodd iddo welocl 'Nedi y crydd' yn eraill, dywedodd iddo welocl 'Nedi y crydd' yn weinidog yn Mhentre-ty-gwym Nid oedd Edward Jones y pryd hwnw wedi dechreu pregethu, ac yr oedd yr hen weinidog yn fyw. A daeth ainryw o bcthau eraill, mecldir, a .welodd yr hen <\T yn f ei weledigaetli i ben hefyd. Ni bu ond pum mlynedd yn y weillidogaeth; l gwolweli yina SO oed sydd ar ei garcg. Beth ddaetliai dyn fel yna pe cawsai 40 mlynedd yn y weinidogaeth ? Ond I y mae ambell un na wna yr Arglwydd ond prim ei ddangos i'r bvd, ac yna ei< §ym|nBi*yd -ttio, ei hun. Y golofn yna sydd er eoffadwriaeth am v/einid- j ogion Uanymddyfri.. Oodwyd Jii gan oylwy.s j Salem. Y Parcli. William Davie^crjdjm-llais-1 am dano o'r blaen—it oed, sydd ar'y ^•treg Llafuriodd yn Llanymddyfri ain IT o dviiy.'d- oedd. Aelod gwreiddiol o Ilenllan \dldl Adelyswyd ef yn y Drefnev.ydd; urddwyd oi yn ? 1 jlantiisant, Msrganwg ac yma yr erys vr byii sydd farwol o liono. Dyn HI or ddiniwed a di-I ddichell a aeth erioed i fedd. Y Parch. Ed-warcll Rees sydd ar.yx.oehr yma i'r golofn; wyth mis}-1 bu yn weinidog yn Llanymddyfri, a bu yr yKpaid byr hwn yn dymmor o lwyddiant anai'ferol. Genedigol ydoed'd o Llanrhaiadr-yn-MoeliU'-Pi^ o Bn yn aros dros ychydig ynLIevn, yn LI moi 11 ac yn Llanerchymedd. "Urddwyd efyn !!n i i ] ger Castellne\yydd Emlvn. Svmmndodd i Heu- main, ac oddiyno i Llanymddyfri, a dyma fe yn i ei fedd yn -'18 oed. Dyn ta.I. main,' gyda thrwyu Rhuteinig. Un or siaradtyyr goreu a saMdi uwcliben cynnulleidfa—clir, 0Ioyw, b a humorous. Yr oedd ei wrando' yn blcsiir; ond v mae -yn ddigon distaw heddyw. Y eedyrn a' gwympodd, Y Parch. Robert Edwards sydd ar ) yr oehr arall. Dwy flynedd-y bu yn weinidog j yn lilanyinddyfri; a tin-wy y rhai hyny yr oedd yn dilioeni—29 oed ydoedd pan fa fnrw.. Nidi yma y gorwedd ei gorpli ond yn mymvout Hen (iapel Llanbrynmair._ Bu farw yn uli\' ei frawd, 1 y Parcli. Edward Roberts, Garno, y prvd hwnw, Coedpoeth yn awr. Genedigol o IthydyTuaiii ydr oedd, a bu-danfaddysg yn y Bala ac Abeiiioilddu. Dyn ieuanc gwir obeitinol. o ieddwl. galluog: nc wedi derbyn addysg dda. Ond beth dal siarad.! nid yw angan yn arbedneb, Ei haul a ikchlud odd a hi yn ddydd. Aroswch dvma rvwiiu. wedi gweled oedran teg—y Parch. lUivs ./ones. Ffaldybrenin, yn H) oed: ac wedi bod "rn woin- I idog o ilyjiyddau. Dealla y darlU-n.wyr yn j well pwy ydyw ond i mi ddyweyd lad Tvils'bv.' Un o rai rhagorol y delaeaI" oedd vr hot Jones Ffaldybrenin, cywir.a didwyllyn niliob peth. a selog iawn dros yr athrawiaeth ludms, Ond yr oedd yn llawn mor selog dros fnchedd bur ag ydoedd dros gredo inch. Gweddiwr heb ei ail; I er fod ei lais yn gras a ehryglyd, etc vr oedd ganddo fin a gyrhaeddai i'r galon"—' Wele Israel- iad yn wir.' Dyma ar y dde fedd y Parch. Thos. Ihomas, Cerrig-y-bwbach. Nis gwn ddim am dano ond sydd ar ei gareg fedd. Bu farw yn 1794: yn oed. Mae ei enw yn berarogl yn y gymmydogaeth, ac ymddengys ei fod yn Yvr da. ac yn ofni Duw yn fwy na llawer.' Mae yma lawer o feddau eraill; vcddau gnJr nid anenwog, ond nid oes yma le i'w cofiiodi. am fpdd yr Hybarch Jenldn Morgan, ond hvsbvswyd ii mai yn Ngliefn Arthen y claddwyd d, Y peth tarawodd li yn fwyaf effeithiol oedd. mor gyunar y ga-INvl-d y brodyr anwyl yma oil i noswylio—44 a than hyny hyd 2n oed oil ond ond un. Pa fodd y mae esbonio symmudiad dynion ieuainc yn nghanol eu defnyddioldeb:) in awr yw dy farnedigaethau Cysgwch yn dawel wedi eich llafur caled. Gwylia engyl Duw eich llwch hycl y 'ti.-anoeth teg' sydd yn eich aros. Daw eich Pryniawdwr yn ddigon boreu i alw aruoch i godi, ac ysgydyvir llwch pechod oddi ar ei,-It dillad nos. Heddwch i chwi, hyd y boreu y bydd Swn yn ngw-lad y cydraddoldeb, Si yn mro'r llonyddweh prudd; Teyrnas angaa meivn prysurdeb, Yr oesawl nos yn tori 'n ddydd Asgwrn at ei asgwrn gyrcha, Llwch at Iwch a dyra ynghyd Holl farwolion byd yn dyrfa, Fyw ar foreu '1* farn i gyd.' SYLWYDD -=-o
-_._____--__----_.-U{t(touind1t.
U{t(touind1t. DYMUNTAD DA I Mr Thomas Vlakins. masnachydd yn Trecasteli, a Miss Lizzy Hopkins, merch ieuangaf y eiweddar Mr E. Hopkins, currier, o Llanymddyfri, ar ddydd ea priodas. Cyfeiilion sy'n cydlawenhau Wrlh nel'd eich uno chwi eich dau, A deisyfiadau goreu llu Yn awr sydd ya. cydesgyn Err, y CY Am lWyddiant iwch tra ya y byd; A g wecid",i calon sydd 0 byd,- Bendithied Nef v boreu cun Y gwrwed y ddau yn ddedwydd ul. Na ddeued byth un awel grosa I aflonyddu hedd eich oes; Bendithion llawnder, cysnr, hedd, Gorena'ch llwybrau hyd y bedd A'ch hil a fo Ai)-i amser hir. Yn fri a bendith yn y tir, Bendith'ied Nef y borqu scun Y'ch gwnaed chwiddau yn ddedwydd uia. Digwinwl byth fo'cli awyr chwi, A'ch enw o hyd parhaed mewn bri; Gwaroheidiol lygad Nef o hy 1 rob harwain trwy ilia anial fyd; A phen y daith—o boecl yn mhell- Mynedfa fo i wlad sydd well; Ac yna, mewn dedwyddwcli cun, Byth buod y ddau yn ddedwydd nr. Lla ryrnddyfri. Eu HHwyr.T.VsiwK DA,
-"'-_-.---| Y NEFOEDD FAW.E…
Y NEFOEDD FAW.E A'R NEFOEDD FACH, Mae nefoedd fawr a nefoedd fach Yn rhywle ya bodoli; Un faeh i lawr, un fawr i'r lan,— Y Dnwded wyr ilni claiii; nefoedd fechan, meddynt hwy.) Yn graddol ymehan^u, A thebygoli wna bob dydd I'r nefoedd fawr sy fynu. Mae'r nefoedd fawr fry, .fry nwch ser, Ac nwch na'r haul am hyny; O'i mewn mao disglaer orsecld Ner, A thrigfan pob goleuni; Mae'r nefoedd fechan idd ei chad.. Yn mynwes pob gwir Gnstion, C ••• A Duw fel brenin yno sydd Ar orsedd ucha'r galon. Ernes yw lion o'r nefoedd fawr G-awn ni ryw ddydd'.fyn'd iddi,— Pelydryn gwau o'r disglaer haul Sydd yno yn llewyrchu; .Dyferyn bach o'r moroedd maith yn I)uwdc)d;- Fy .ngliyfaill hoff, os wyfc am nef, Cais nef yn dy gydwybod. ftWALLTBR MYRNACH, Sef Walter TI.
A Yn 'I-UX DEILlWJt: 4
A Yn 'I-UX DEILlWJt: 4 fin dvd oedd yr Deiliwr "1 dripiodJ I drap v cyferithiwr; O'i grafanc niddiahe gwr Mwy teilwng na naw ttiawr. I "U Ei focbyn ddwg a'i ftti-ii libel, A 'í lb\Vt" á'i lodI:u; A'r t'vrne ft'nl, x.eyrn y fFau, Yn gloddest ar y gwleddau, 'I'ediwr g-.van, Vila, A noeth i garchar. Hnox A I.US"
LLINKLLA \' rc « TYST CYMREIG."…
LLINKLLA rc « TYST CYMREIG." V'n-didwyll feirniad dedwydd—yw y Tysr, Y tostaf wyntyllydd, I chwaln twyil a elivlwydd <->'n goror lan i, UaerlydJ. Er urddaw'r TYST gomeredd,nLloegel' Nis liygnvyd ei nodwedd; iaith Gwalia byth a goledd—yn ddilys, A gwawr i'r Yjiv,5 a geir o'i rinwedd. Brox Ar.rx. ['1!1.Jb,fm
WILLIAM WILLIAMS, SLATE HILL…
WILLIAM WILLIAMS, SLATE HILL C( >TTAGE. CILGrEltAiNT,BKTHESPA, VN 6'0 OED Nid d'rogan a trugain oed—ydwyf, Hwy:n umdo i henocd; Fe1 yr haul a,'i fawl erioed Tn njdavrn boed fy iteuoed. Er agwedd y tri ugain—yn heini, A'm henoed yn drain, Daw achos oed a'i ochain I roi fy ngwedil ï III medd main. Agos .run fath a l)lanhigYll-YW f' oes A f' eisiau hob bhvyddyn Hyf ledny gwyn dodyn. 0 fwynaidd oes wyf hen ddyn. ( 'ofio 'rwv-f flwyddi eyfaii—o .lioewder, Hob adwyth n11 thuchan; (hid tristwch henoed trwstan Ddalin'r N\ edd yn dcLíd, oer, wan. Mae Hellel atleg machludo—ar ddod, Ryw ddydd rhaid ymado 1'1' ail fyd fel yr haul fo Fy enaid pan af yno. Ddoe'n heini, heddyw'n %var,aidd—ddoe'n dor, Heddyw'n drwm a chlafaidd; [hy". Ow! 'forv bvddaf fa.rwaidd,- Angau yr oes wywa 'injwraidd. Goiph. ill., 1S67- Ei fab, Eos Gr.RAivr,
.'rn GOLEUNI.
rn GOLEUNI. Goleuni a'i gu l-ewyrch-orenra Ororau yr entrych A'r ddaiar werdd a'i cherdd wsxh A lellnv a'i wedd 'onwych. Euyddeech MAJ.
--ENGLYN BEDDARGPiAPK,
ENGLYN BEDDARGPiAPK, Buddugol yn Eisteddfod y Cefamawr, Egyr Ton a gair o'i enau—hen byrth Y bedd oer ryw foran; O'i fynwes deuaf finau Heb ei of, weJi'm bywhau. I,j?..Nr."iY».r Fardo.
; GWYDDELOD YN LLOEGR.
GWYDDELOD YN LLOEGR. Gan fod y Ffeniaid yn achosi y fath gyifroad a'r fitli ddychryn yn y dyddiau hyn, nis gall yr ystadegau canlynol lai na rhoddi "dyddordeb i'n darllenwyr. Y mae yn ddigon hysbys i ni gyd fod y Gwyddelod yn liaosog yn ein gwlad, ac y mae yn beth digon buddiol i ni i wybod hefyd pJ. mor lluosog ydynt. Er y flwyddyn 1841 y mao yr olfen Wj-ddelig o'r boblogaeth wedi cynydd yn iwy na'r c'fca. Sei&nig. Mae yr olfen Wyddobg yn cvnnwySj uid yn uriig y rhai sydd wedi yinfudo o'r Iwer- ddon i'r wiad hon. ond heiyd y plant a anwyd o rieni Gwyddelig yn Lloegr a (Jhymru, Eithr nid yw yr ystadegau presenol yn cynnwys y rhai olaf, canys y maent yn gyfy gedig i'r Gwyddelodymfudol. Yn ItJl1.rhlfy Gwyddelod yn Lloogr a Chymru oedd2N9.401; yn 18-51 yr oedd eu ihit yn. o 19,959; ac erbyn y flwyddyn 1861 yr oeddynt yn Go Er y flwyddyn 1841, y mae yr ymfudiaeth o'r Iwerddon i Loe^-r a Cnymiu wedi bod yn helaethacb lla y buasai yn y blynyddoodd blaenorol. Achoswyd y cyn- ydd gan ddau beth—y newyn trwm yn yr Iwer- ddon, tnvy haint ycloron, a'r galwad ychwanegol ain lafur garw a chyfi'redin yn nhrefi gweithfaol Goglodd Jiloegr. Er y flwyddyn 1811 y mse holl boblogaetti Lloegr a Chymru wedi cynyddu 4,1 )2,<'76 neu 26 y cant. Oiid yi-i v eyfa--n,er ymfudodd 312,230 o Wyddelod i'rVlad bOn, 103 •y cant-hyny yw, yr oedd cynydd y Gwyddolod _V a om gwiad yn ystod y blynyddoedd hyn yn I y bedwar symmaint a chynydd y Saeson a'r Cym ry. Geliid disgwyl yn natariol fod mwy o rai o gyf lawn oed ya per: hyn i'r ymfadwvr nag i bobl- ogaeth em gwlad yn gyifredia; ac folly yn hollol y mae gydLL v Gwyddelod a ddaethant o'r Iwer- ddon yma. Y mae ychydig uwchlaw banner y bobioguoth .gyffrediaol yngyfhiwn oed, hyny yw, uwch iaw 20 mlwyld.^ Ond y mae yn agos i barnp rhan >o chwech.ej'r boblogaeth Wyddeii^ sydd yn ein gwlad;. uwchlaw 2b nil^ydd" oecL Y mao yr adroddiad diweddaf yn rhoddi y cyfrif canlynol o'r-Gwyddelod yn Lloegr aChyinfu I'lymr G:«#"iiy.wi'iiu oa'i 20 oed, 53,8^9 ugaíri mlsvydd ao ^98;7i^Meiiywaid. tan ugain oed, 50,6294 ltgaÎnmlwydd do uwchlaw, ■2q2,%7Q ;■ 302,905.• -■ Cyfumif, öOl,G;J1.. Y n eio.: trefi mawnon, yh benaf, y mae y Gwyddelod yu trigo, gan mai yn y lleoodd hyny y mae fwy o 'alw.am lafar garw a chy2i?edin o'r fath .ag a.all Gwyddel ei, wneud. Os cyfyugwn ein ystadegau i'r gwrrywiaid, yr ydym yh1 cael y ffeithiau canlynol vn ol Y, ln y fiwyddyn yr o^ld rhif y Gwydcuuod yn y lleoedl a en wir isod'fel y can- lyn:—Swydd Lancaster 79,786, Llundain 40,742, Swydd York 20,070, 'Durham .14,076, a North- umhprland fJOl. Yn y flwyddyn 1811 yr oedd yn Lloegr a Chymru 1D o dr: li. yn mhob un o'r rhai yr oedd dros 1000 o Wyddelod. Yr oedd y cyfriffel-y canlynLlundain 40,742, Liverpool 32,4 <0, "ATunchester 18,037, Birmingham 4810 Leeds 4031, Sheffield 2753, i'rGi\Îon :!Üi2, MertbyrTydRl 2029, Brad- ford 20! 1, Sunderland, 1.920, Bolton 1910. Ply- mouth 181)7. Stockport 1892, Bristol 1G33, Wol- verhampton lo81. Portsmouth 1322, Hull 1196, Gateshead 10.5<. Mae adroddiadau em caroharau am v i'lwyddya itiu ■> ya iiofaru uio-dyrd' eu hiinain :— GwyJddGÜ yn Yrliollilrigol- 5 »r'ad hon. ioti omlf. Y pobloga'etii yn 1801 601,631 19,404,594 Cyfannf yihai a garchar-) wyd yn y flwyddyn 1860 j 1<-{>.22j Am bob 1000 o boblogaeth 3.0 0.6 Gengys y cyfrif uc;hod fod ó Gwyddel yn cael on bwrw i garahar yn y wlad hon am bob un o'r trigolion eraill. yn ol cu cyfartaledd a'r boblog leth. Byddai yn (Ma genym wybod eto. pa eawl Sais sydd yn cael oi fwrw i garchar am bob Oyniro, yn ol rhif y boblogaeth Seising a Chym- rcig.
"1,,1'r;-J1.-:¡'l
1 ,,1 r ¡'l iiANESVN UVXOD ETO. I 1 aa deugaiii mlynedd yn ol yr oedd dynes dlawd I o'r eaw Peggy yn byw mewn bwi hyn ar ochr v I d I L dyhydd Du, yn agos i Gwynfe. Kbedai afonig fechan o'r mynydd hoibio i glawdil ei gardd. Aeth t-'V'n&y i gyfai'fod cenhadol i (1 vvynf-i unwaith, a'r oii 9 gynnwysiad ei llogoll oedd un swllt, yr hwn a fwriadai osotl all an yn y urefa ^mlynol,—chwe' elieiniog- at brynu gwlan i wueud arffedo^. dwv geituug ai: bryiin canvvvllau i gaei goleu.i nyddu y .erwJan yn y nos ar ol dychwelvd o gyflawni ei %or- cliwylion dyddiol gytla'r aiuaethwyr, a phedair ceiniog i dalu i'r<fwehydd am ei «fw.-u'. Wrth wrando yn y' cyfarfod am gyllwr trucnus y Paganiaid. f I gwuaeth ei meddwl^ i iyuy i ludcii dwy geiniog o'r sJ'Vlii yu ea.-gliini, gau benJevfynu aros heb ei nyddu nos y deuai y dydd ya ddigdn hir iddi wneud iiyn.) cyn myned a. ei gorohwvi'um. Fel yr id y f cy iarfod y n nilaeu twymnai ei ch»lon, a phender- fymxld roddi y grot a i'writidai i'r gwehvdd hefyd, gan obeitido v tleuai grot o rvwl« i'w dalu. Ond iWii uiwedd yr oudfa gweitliiwyal hi i'r fath deiailad, f 1 y penderfynodd roddi y swllt 011 gan farim fod yn bavys iddi fod heb ffedog nag i'r l'nganiaid fod lieb efengyl. Aeth allref y noson hono a'i liogell yn wng. aï meddwl yn dawel, a ehysgodd yn gysurus. Vu ystod y nos disgynodd peth dirfawr o wlaw ta- rauau, neu i'r afoiiig fechan fyned yii genllif mawr, C'udodd y llifogydd ddwy ddafad perthyuol i am- aetliwr cyfivgos oddiar yinynydd a tbaflodd eu cyrph i berth yn ngardd Peggy. Yn foreu iawn dranoeth galwodd yr amaethwr wrth ddrws Peggy a hysbys- odd iddi ei bod wedi bod yn noson ystormus iawn, a boi dwy o'i ddefaid ef wedi boddi, a chael en taflu gan y llifogydd i berth ei gardd hi, a bod iddi ro&saw j i iv- cymmeryd i gael eu gwInn, au gwer u crwyn i wneud y goreu a allai o honynt. Ac felly cafodd y ddynes dlawd hon ddigon o wlan i wneud dwy ar- ifedog, digon o we; i wneud canwyilau i'w nyddu, a'r ddau groen i dalu i'r gwehydd. Pa gasgiiad bynag a dyno eraill oddiwrth yr hanesyn hwn, y ca.sgliad a [ dynwn ni ydyw, na fydd neb ar ei gained o fod yn [ 1 haelionus at achos yr Arglwydd. Adroddwyd yr hanesyn hwn wrth ainryw gyfeillion rai blynyddaa I yn ol gan y diweddar Bareh. *B. Jones, Gwynfe. /1