Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
YR UNDEB CYNNULLEIDFAOL.
YR UNDEB CYNNULLEIDFAOL. Heddyw, dydd Meroher, Hydref 8fed, ail gyfarfn yr Undeb. Nid oedd yno gymmaint o wthio a rhuthro heddyw ag oedd ddoe, er yn wir mae y lie yn llawn iawn. Mae y Cadeirndd yn ei le am han- ner awr wedi naw, a dechreuir ar y gorchwylion yn hollol ddiymdroi. Mae dysgwyliad mawr am yr eistddiad y boreu hwn—mae wedi ei hysbysu fod y Dr Vaugban i ddarllen papur ar Gynghorau i gyf- eirio atynt ar gwestiynau eglwysi g.' Mae y cwest- iwn yn un cytfnil a thyner iawn i gyffwrdd ag ef. Teimlir eiddigedd mawr bob amser ar b,b mater fyddo a wnelo ag annibynianth yr eglwysi. Dyma yr hen Ddoctor i fyny, a'r funud y deallwyd ei fod ar ei draerl, dyma yr holl luaws oedd yn clebran a'n gilydd wrth y drysau ac yn y vesbri yn rhuthro i mewn fel cynnifer o ysgolblant wedi clywed y gloch yn cnnu. Mae pob seat yn llawn. a phawb yn clustfeinio er clywed pob gair. Dechrena trwy ddywedyd ein bod yn clywed llawer o ryw gyran yn y dvddiau hyn ar y drygau cvssyllt.iedig a'n cyfun- arefn eglwvsig, ac nad yw Annibyniaeth ynryfaddas i roddi i lawr y drygau hyny. Dywed fod tri pbetb yn deilwng o'n sylw-Beth'yw y drygau tybiedig? Pa ddarpariaeth sydd genym yn awr ar gyfer y dryg- au byny ? Beth yn vchwaneg o dybia rhyw rai a ellid wneud? Nis gallaf roddi yma ei ymdnniaeth a'r materion yna. Dywedai y cyhnddir, ac hwyrach nad heb sail, fod personau annghymmwvs ac heb brawf arnynt yr. cael eu gosod yn y weinidogaeth- fod ymadawiadau yn cymmeryd lie rbwngo gweini- dogion ac eglwysi mewn teimladau anng-bysurns- fod eglwysi yn cael eu ffurfio mewn cwervlon acym- rysonan, a rhyw bethau cyffelyb. Dywedai fod Uawer o ddynion da synhwyrol yn barnu y gellir, a hyny heb gyffwrdd a- annibyniaeth yr eglwys, ben- nodi cynghorau acblysurol neu sefydlog yn y gwa- hanol siroedd at y rhai y gellid appelio mewn amsrylcbiadau felly. Cyfeiriodd at y dull y jrweith- redir yn New England, ae fel y mae y cynllun yn gweithio yno er nad oedd yn sicr y gallesid mab wysiadu yr un cynllun yn y wlad yma. Ymgadwodd yr ben Ddoctor yn ofalns rhag rhoddi ei farn yn bendant ar ddim, ond dwyn y mater i'r bwrdd i gael ymddiddan arno. Yr oedd yn wir rymus mewn un darn pan yn cyfarfod gwrthddadl y Preshyteriaid nas gallem pe sefydlid cynghorau felly orfodi yr eg- lwysi i ddilyn eu cynbor. Dyma ei eiriau 'le, meddai fy mrawd Presbyteraidd, ond nis gellweh orfodi yr anfoddog i alw i mewn yr elfeli gyflafareddol, nae i addaw ymostyngiad pan elwir am hyny. Gwir, frawd, gwir, ac os ed- rychwch yn fy ngwyneb cewch weled nad wyf yn gwrido wrth gyffcsu mai felly y mae. Y mae genym ni fel Cynnulleidfaolwyr wrthwynebiad mawr i'r gair yna—gorfodi—mewn pethau cref- yddol. Mae liyd yn nod ei swn yn creu ynom deimlad o wrth- w wynebiad. Gellweh chwi roddi awduraod i gynnadleddau a synodau i ddwevd pwy a ga fod yn weinidogion a bugeiliaid, a phwy na cha fod; a gellweh ofyn i'eh eynnulleidfaoedd ymos- twng i'r fath allu. Ond gadawyd i ni gan ein tadau, y rhai a ymladdasant yn ddewr a'oh tadan chwi ar y mater hwn, ffordd a gyfrifir genym yn fwy rhagorol. Gall trefniant eglwysig ar- ddangos llawer o 'lafur peirianyddol, ac eto fod yn ddifFygiol yn yr hyn svdd haufodol i fywyd yspi-ydol oddifewn. Gallai eieh cyfundraeth chwi, yr ydym yn addef, attal rhai o ddrygau ein cyfundraetli ni, ond attelid hwy ar dranl creu rhai mwy A rhaid ini gael edrych y tu hwnt i'r ychydig ddrygau eithri'adol a attaliai; at y lluaws drygau sefydlog a greai.' Da iawn onide. Byddai yn dda genyfi'r cwestiwn yna gael ei ddadlen yn deg ar ddalenau y TBST. Nid oes achns fod digderyn yddadi. Nid yw o un dy- ben ewaeddi i ddychrynu yr anwybodus, gormes.' C cyfyngu ar ryddid yr eglwysi,' < ysneilio yr eglwysi o'u hannibyniaeth,' a llawer o bethau cyffelyb a wneir vn rhy ami. Mae Dr. Vaughan ac eraill sydd wedi cymmeryd y mater i fyny yn sicr o fod yn deall Annibynioeth gystal, ac yn teimlo mor selog a neb o'r bobl sydd yn gosod eu hunain i fyny yn warcheidwaid hawliau y bobl a rhyddid yr eglwysi. Siaradwyd yn helaeth ac yn ddoniol ar y mater gan y Parchedigion J. Kennedy, M.A., G. Robins, R. M. MacCrai-, W. Tritton, T. Arnold, .T. Stonghton. G. W. Cendor, Mr S. Morley, Mr Charles Reed, ac eraill. Dadl ragorol iawn ydoodd, a chydunwyd yn unfryd- ol i'r papur gael ei argraphu gyda hanes gweithred- iadau yr Undeb. Wedi treulio banner awr i weddio, y mae Doctor George Smith yn darllen papur da iawn ar Weini- dogion cynnorthwyol a chydvveinidogaeth.' Nid oes genyf hamdden i ddwevd dim ar y papur yma na'r ddadl arno, er fod pob nn o'r ddau yn bwysig iawn. Wedi pasio penderfyniad ar adeiladiad CapeL new- yddion, terfyno ld yr eisteddiad boreuol yr ail'ddydd v.. li u a wr o laflir caled. No.s Fercher yr oedd Soiree yn Jsg-oldy Cavendish Chapel (Dr Farkar), a phob un a'i gwpan a'i damaid yn ei law yn ymgomio a'i gyfaill. Dyna agos yr unig adeg a geir i gael tipyn o ymddiddan rhydd a chyfeillgar. Ar ol y Soiree yr oedd cyfarfod yn y capel. Yr oedd y lie yn orh.wn-golygfayplenydd, yn wir. Treuliwyd hanner awr i ganu, yna yr oedd y Parch. W. Crosbie, Ll.B., o Derby, i ddarllen papur ar Feitliriniad bywyd ysprydol yn yr eg- lwysi,' a Mr J. Glovei, o Lundain, i ddarllen papnr ar1 Fywyd crefyddol yn ei berthynaa ag arterinn cymdeithasol a moesoldeb masnachol.' Aech y cyn- taf a'r amser agos i gyd, acyr oedd ei bapur yn un hynod o annyddorol- Ymadawai y bobl wrth y degau. Gresyn na chawsid rhywbeth o wertli i'r fath gynnulleidfa luoseg. Yr oedd cyfariod i'r dospartli gweithiol yn Bowden yr un noson, dan lywyddiaeth Mr S. Morley, a chyfarfod dirwestol yn cael ei gynnal yn un o'r vstafelloedd yn nglyn a r Free Trade Hall mewn cyssylltiad a'r National lemperauce League, dan lywyddiaeth Mr H. Owen. Llundam. Gadewais y cyfarfod yn Cavendish ar ei hanner i fyned uiag yno, o barch i Ddirwest, yn gysial ag i'r cadeiiydd a'r Parch. M. D. Jones Bala, yr hwn oedd un or siaradwyr, ac yn gystal u'r gorea 0 honynt. er iddynt ei gadw hyd y diwedd. Ychydi- oedd yn nghyd wrth a allesid ddysg« yl. Cwynid nad oedd digon o gyhoeddusrwydd wedi clel ei roddi 1 ° gael cyfarfod dirwestol yn nglyu a ohyfnr- fodydd yr Undeb dyleeid gwneud pob path i roddi digon o gyboeddusrwydd iddo beth bynag. Rhwng gyfarfbdydd er byny uysgwyhr fod rhyw Boreu dydd Iau. Hydref JO.-Dyma drydydd dydd y Gynhadledd. Mae y cadeirydd yn ei le erbyn yr adeg, ac y mae rhan dda o'r gynnulleidfa wedi dyfod yn nghyd, Annerchwyd y cyfarfod gan y Parch. P White, o Montrose, cynnrychiolydd Undeb Cynnull- eidfaol Scotland. Passiodd y gynhadledd bender- fyniad yn cynnwys datganiad o'r dyddordeb a deimla Undeb Cynnnlleidfaol Lloegr a Cbymru yn llwyddiant eg-lwysi Scotland. Cynnygiwyd ef gan y Parch, R. M. Davies, Oldham, a chefnogwyd efj gan y Parch. W. Tarbottom. Y cwestiwn sydd gael mwyaf o sylw heddyw ydyw Gogwyddiad yr oes at Babyddiaeth, fel vr arddang-oslr efyn Eglwys Sefydledig ein gwlad.' Darllenwyd papur ar y mater i ddechreu gan y Parch. J. G. Rogers. Dyn galluog iawn yw Mr Rogers-Watchdog yr enwad y galwai Mr Mellor ef. Gorchest. meddai ef, fyddax i neb ddal Mr Rogers yn cysgu, a chymmaint gorchest a hyny fyddai i neb gysgu heb i Mr Rogers ei ddal. Mae v papur yn dansros fod defodau Pabyddol yn dyfod yn bethau hollol gyffredin yn yr Eglwys Wladol. Passiwyd dau benderfyniad yn nglyn a phapur Mr Rogers—y cyntaf ar waddoliad Pabydd- iaeth a chyrph crefyddol eraill yn yr Iwerddon a r ail ar Ddefodaeth, gyda chymmeradwyaefh o bapur Mr Rogers. Bu ymddiddan maith ar y dj,au gwest- iwn yna. a chymmerid rhan ynddo gan lawer o r rhai oeddynt yn bresenol na waeth imi heb en henwi yma. Mae yma dri phapur arall i gael eu darllen. Y cyntaf gan y Parch. T. Aveling ar Y Cenhadaethau Prydeinig.' Yr ail gan y Parch. T. OUard, o Derby, ar 'Hawliau y Cpnhadaethau Tramor ar ein heg- Iwysi.' A'r trydydd an v Parch. B. Dale, ar Sei- yUfa y Cyfandir yn ei berthynas a rhyddid crefydd- ol ac ymdrechion Cristionogol.' Aeth y rhan fwyaf o'r gynnulleidfa allan ar dcrfyn yr ymddiddan ar bapur Mr Rogers. Nid oes yma ond cynnulleidfa deneu iawn pan y mae Mr Aveling yn dechreu. Mae y eadeirydd yma wrth reswm. a'r ddau ysgrifenydd, a Mr Morley, a Mr E. Bairies, A. S. Dyna i gyd a welaf ar y platfarm. Maent bwy yn penderfynu gwylio yr achos yn ffyddlawn. O'r Cymry ni welaf neb yma yn glynu ond Mr Griffith. Caergybi, yn y gongl draw, a Mr Jones, Bermo, o fewn dwy seat i'r platform. Gwelaf Mr Williams, Pendarran, ar y llawr, a Mr Jones, Ffaldybvenhin- wrth ei ochr. Dyna i gyd welaf. Difrifol iawn ydyw siarad i dy gwag—ond nid yw y Saeson yn prisio dim am neb, os nad oes ganddynt olwg fawr ar y dynion a fyddo yn siarad, allan a nhw. Chwareu teg i'r Cymr.v, y y mae ganddynt hwy lawer mwy o barcb i'r gwasan- aeth pwy bynag fyddo yn gweinvddu. Ond y mae y lie yn dechreu lienwi, a chyn fod yr olaf wedi gor- phen darllen ei bapur y mae y lIe yn llawn unwaith eto. Llanw uchel wedi trai isel. Byr oedd y pa. purau, a da iawn hyny. Tua thri chwarter awr a gymmerodd darlleniad y tri. Papnrau rhagorol oeddynt yn wir-cryno a phwrpasol. Cynnygiwyd penderfyniad arnynt yn cymmeradwyo y gwahanol gymdeitnnsau i sylw yr eglwysi gan Dr Mullens, ysgrifenydd cymdeithas genhadol Llundain. Mae Dr Mullens yn siaradwr rhagorol, ac yn mliob ystyr yn gymmwys i'r swvdd bwysig a leinw. Cefnogwyd y cyntiysriad gan Mr Charles Reed. Cymdeithas zen b a lol Llundain, a gafodd fwyaf o sylw heddyw. Taflndd Mr Morley awarrym allan yr hwn a dderbyn. iwyd gyd cbymm°,radwyaeth mawr.—Ai nid oedd yr amser wedi dvfod i Gymdeithas Genhadol Llundain Llundain ymddangos ser bron y byd y peth ydoedd mewn srwirionedd—yGymdeitlias Genhadol Gynnull- eidfaol? Fod gan enwadau eraill eu cymdeithasau ineillduol; bod pob enwad yn awr wedi tynu oddi- wrthi ond yr Annibynwyr a'i fod yn credu yr en- nillid cydymdeimlad a chynnortbwy llwyrach yr esrlwysi pe cydnabyddid hi yn gyhoeddus y Gym- deillias Genhadol Gynnulleidfaol. Y Parch. Mr Phillip. eenhadwr o ddehendir Affrica, a'.i cydwlad- wr, y Parch. W. Jones, o India, a ddywedent am yr anfanteision yr oeddynt yn Uafurio danynt oblcgyd nodwedd anmhenT odol y gymdeithas, fod enwadau eraill yn cael eu cynnrychioli yn India ac yn Neheu- dir affrica, ond nad oedd yr Annibynwyr. Ym- ddangosai y cyfarfod oil yn awyddus iawn am y cvfnewidiad. Wedi i amryw siarad passiwyd y pen- derfyniad a cynnygiwyd gan Dr Mullens. Cafwyd tipvn o fywyd i'r cyfarfod hwn ar ddiwedd vr eisteddiad drwy waith Brewin Grant yn codi i fvny i ofyn cwestiwn yn nglyn a'r Year Book.' Rhyw I ;mael yn yr enwad ydyw Brewin Grant, a'i law yn erbyn pawb a 11 aw pawb yn ei erbyn yntau. Nid oedd dim allan o'i 'e yn ei ofyniad; ond nid oedd dim yn galw arno i gyhuddo swyddogion yr undeb wrthei ofyn. Cododd yr un cwestiwn i fyny yn Sheffield flwyddyn yn ol. Wrth ba reol y mae enwau gweinidogion i'w rhoddi i mewn neu eu gadael allan o'r Year Book '? Yn Sheffield cyflwynwyd y path i bwyllgor yr Undeb i gvflwynoeu hadroddiad; yr hyn a wnaethant yn mis Mai, ond nid yn hollol yn y ffordd y dysgwyliai efe, ac y dysgwyliai eraill hefyd. Ond ymddangosai Brewin Grant yn fwy awyddus am ennyn Cinnen a gwaradwyddo y swydd- ogion nac am gael eglurhad. Barnai pawb fod eglurhad r Smith yn foddhaol, ond barnent ar yr un pryd y dylasai ei roddi mewn gwell tymmer, er hwyrach na wnaetliai neb o honom yn well pe yn ei le. Siaradai Mr Morley yn gryf ar y mater, ac na fod cyrnmeriad unrhyw frawd at ewyllys golygydd yr Year Book nac at ew llys Ysgrifenydd Cyfuu- deb. nac at ewyllys un d n arall. Cyn tynu enw un- rhyw weinid >g o'r 'Year Book' y dylid cael barn cyfarfod cvffredinol yr Undob Sirol lie y mae y cyf- ryw frawd yn aelod. a hwnwwedi ei alw yn rheol- aidd, gyd rhoddi pob maritais iddo wn md ei am- ddiffyniad. Dywedai ei fod yn selog i wneud pob peth i amdd ffyn y brawd distadlaf yn ein plith rhag cael cam. Yr oedd yn hawdd deall wrtli y gymmer- odwyaeth a dderhyniai ei eiriau mai dyna deimlad yr holl gvnhanledd. Wedi di dch yn gynbe- i bobl garedig Manchester am eu e! oesawla,i calouog, ac i'r c I eirydd parchus am lyvvvddu mor fedrus a boneddigaidd, terfynodd y cynnadleddau liuosocaf a gafwyd er sylfaeniad yr Undeb. Nos Tau traddodwyd pregeth i ddynion ienaine yn Rusholme oad Chapel gan y Parch. H. Batchelor, o Glasgow, a chynhaliwyd cyfarfod cyhoeddns i'r dos- parth gweithiol yr un piyd yn y Corn Exchange dan lywydiaeidi Charles Reed, Ysw., F. A. S. An- nerchwyd y cyfarfod gan amryw weinidogion a lleygion. Boreu Gweuer, am 9 o'r gloch, cafwyd boreufwyd gydt'n gilydd gan gyfeillion addys}! yn ysgoldy Cavendish Cnapel. a (:bvfat-fod c hoed, Ius ar ei ol, pryd y Ilywyd-lai 1", Baines, Ysw., A.S. Siaradwyd yn rymus yn y cyfarfod gan Dr Vaughan, Dr Halley, Dr Mass e, Dr Campbell, Mr Mori y ac eraill. Mae golygiadau Ilawer o ,,yfeill I(-)fl blaenaf addvsg rydd wedi myntrd dan radd o gyfne^idi'Mj yn ddiweddar. 0 trit-ni, '-as salient ddal en tir a dal gafael yn yr oes, os gwr;.Ii Ytleilt dd-by.-i cynn.rrtliwy y ywodraeth, tray mae piurd arall yn gwneud hyn !ha;d cael eyfnewidiad trwyadl yt- y do:ll y gw.ir'aiian y cy- hoedd ar addysg.
.:=-'<.'":"'''''''''.g -------------------LIJANDEILi}…
.:=-'<g LIJANDEILi} FA W Ni wyg wedi digwydd gweiel y s/lw .ia'r yn y TYST CYMREIG er y pryd y mae ef wedi cael ei osod ar y twr gwladwriaethol i godi llygad, fel tyst cywir, gonest, a didderbynwyneb, ar amgylchiadau y genedl Gymreig. Felly ymgymmeraf ti, er nad wyf yn frodor o'r dref nchod, a'r gwaith o ysgrifenu ychydig nodiadau er budd y darllenwyr yn y rban hon o Gymru, gan eu bod yn cwyno nad oes hanes eu cymmydogaeth hwy ynddo. Yn ddiau dylid sicrhau gwasanaeth gohebydd cywir, a geirwir mewn pob tref o'r fath yn Nghymru. Y mae Llandeilo yn dref fechan hardd, a phryd- ferth, yn sefyll ar fryn gwyrdd las, g>ruwch afon lyfndeg a gloew,—dyfroedd yr hon sydd yn trochioni yn araf, nes yn wir, y mae trem ar ogoniant anian yn yr hafddydd lion, yn ddigon i wneud pob dyn, a thrwyn ar ei wyneb, yii fardd awe"yddol a pheni- gamp mewn winciad llygad hwyaden wyllt; ond beth ydym yn siarad, y mae yma feirdd o enwog- rwydd cenedlaethol a thaleithiol, wedi eu dwyn i fyny. Dyna yr enwog farcid a lienor, Gwilym Teilo yr hwn sydd er ys ychydig yn ol wedi ymadael a'r dref, gan fyned i drilgianu i swydd Fynwy; y mae enw Teilo yn glodfawr, fel bardd campus yn y mes- urau rnydd a chaeth, ac fel llenor, y mae yn setyll yn uchel yn mhlith llenorion ein gwlad; nid oes achos dweyd mai efe oedd y buddugwr ar y Traeth- awd mawr ar Hanes Llenyddiaeth Cymru, am yr hwn y cafodd ein eyfaill y wobr o COp. yn Eistedd- fod Fawr Caernarfon. Efe hefyd a gafodd y gadair yn Eisteddfod Daleithiol Aberteili, y flwyddyn ddi- weddaf, am ei awdl ar Rhys ab Tewdwr, darllenodd Teito ranau helaeth o honi i ysgrifenydd y llinellau hyn ychydig cyn iddo ein gadael, y mae yn orlawn o farddoniaeth fyw, ac ambell feddylddrych yn dys- gleirio fel y mellt tanllyd nes gwefreiddio y teimiad dynol. Yr ydym yn teimlo yn hiraethlon ar ol ein eyfaill Teilo, cawsom ef bob amser fel brawd; yn ffyddlon, ac yn fwynaidd yn ei ymddygiadau. Llwyddiant iti gyfaill holf drwy holl ddyddiau dy fywyd. Y mae anian ar ei gorau yn gwisgo yr ardaloedd yma, yn heirdd ac yn ddillyn. Gerliaw y dref mae pare helaeth yr Arglwydd Dinefwr.—yr hen bendetig Cymreig, o ach freiniol arwyr Cymru.-hefyd yn y pare hwn y mae castell enwog a chadarn Dinefwr, yn sefyll fel cawr, gan herio rnuthr y corwynt, a'r dymhestl, drwy yr oesau a draw yn y p older y gwelir Bannau sir Gacrfyrddin a Brycheiniog yn cyfarch llwydion gymmylau yr asur wybrenol, ac i'r gogledd ddwyreiniol y gwelir y Gaer Fawr yn cyfodi ei aruchel ben i fyd y nef. Ni wnaf yr un sylw pellach ar y dref yn bresenol; nid oes yr un dig- wyddiad o bwys wedi cymmeryd lie yma yn ddi- weddar. Cymmerwn ein rhyddid yn bresenol i draethu ein sylwadau yn fyr, ar yr hyn a dynodd ein sylw yn ystod yrwylhnos ddiweddaf. Nos Fercher Hydref D, oyfeiriasom ein camrau drwy y gwlaw, yr hwn a ddisgynai yn rhaidrau ar ein pen, tua chapei yr Annibynwyr yn SILO, PENYBANC, Lie y cynhelid cyfarfod llenyddol gan aelodau yr Ys-ol Sabbutliol y,, y Ile. Bu yr ieuenctyd yn ddi- wyd, ac yn ddyfal iawn yn yr amser a aeth heibio i drysori cymmaint o bethau yn eu cof, er ei adrodd yn gyhoeddus. Am hanner awr wedi tri y pryd- nawn, ymgasglodd aelodan yr ysgol, ac ewyllyswyr da i lenyddiaeth a chrefydd, yn nghyd, er mwynhau ffrwyth y ddeilen Chineaidd, sef y le a'r bara brith, yr hwn a baratowyd i'r perwyl gan wragedd hael- ionus a charedig yr ardal,-nid amgen Mrs Harries, Llwynoelyn Mrs Michael; Mrs Thomas, Cae'r- groes, &c. Cafwyd benthyg brag-dy Cmalt-house) Mrs Jones, Ro-fawr, i'r dyben. Meddylid ar y cyntaf i fyned i Gastell Dinefwr a chynnal y cyfar- fod, ac yfed y te yn y fan hono; ond oherwydd i Mr Charles Bishop omedd y cais, safwyd gartref heb-1 law hyny, nid oedd y ty»vydd yn ffafriol i'r perwyl hwnw. Diau genym pe anfonasid yn uniongyrcliol at Arglwydd Dinefwr y rhoddasai ganiatad iddynt i fyned i'r Castell ar hanner gair. Rhyfedd fel y mae rhai dynionach am ddangos e u hawdurdod. Cyfranodd y plant o'r te a'r bara brith, a mawr oedd eu twrw a'u dwndwr yn nghylch cael y te A daeth eich gohebydd 'fel un anhymyg'i'r lie, ar ddiwedd yr wyl, a chafodd ran o'r wledd flasus. Talwyd diolehgarwch i'r gwragedd caredig gan y Parch. D. M. Evans, y gweinidog, ac mewn barddon- iaeth gan Mr H. Hughes. A daeth Caeronwy i mewn, a thraddododd ddarn o'i eiddo yntau, a gyf- ansoddwyd yn fyrfyfyr. Wele un pennill:- Mrs Harries, Mrs Michael, Mrs Thomas, o Gae'rgroes,— Bydded arnoch wych fendithion, Tra parhao dyddiau'ch oes Heno'r plant a roddant i chwi, Yn frwdfrydig,—naw Hwre! Am adloni eu naturiaetli, Gyda'r deisen frith a'r te.' Am banner awr wedi chwech agorwyd drws yr addoldy. a daath nifer dda yn nghyd, er fud ytywydd yn anffafriol olierwydd y gwlawogydd trymion. Dechreuwyd ar waith y cyfarfod trwy ganu ton gan y cor, ac yna dewiswyd y Parch. D. M. Evans, i'r gadair, gwr sydd yu llawn o dan awenyddol ac ar- eithyddol, yn fyw o athrylith, a. theimlad, dros ddyr- chafn yr ieuenctyd i binaclau dysg a chlod anerch- wyd ef gan Mr H. Hughes, mewn pennillion. Ad- roddwyd darnau l'hyddieithol a barddonol, ar wahanol destynau gan H. Hughes, H. Davies, John Tobias, Miss Sarah Harries, Llwyncelyn, Miss A. Thomas, Cae'rgroes, &c. Nis gallai eich amynedd ganiatau i ni ofod i enwi y gwahanol ddarnau un ac un. Bywyd y eyfaifod oedd y Cadeirydd. yr hwn a ddifyrai y gynnulleidfa a'i ffraetheiriau difyrus, nis gellir cael ei well mewn cyfarfod lienyddol; a dy- wedodd yn ystod y cyfarfod fod gohebydd y TYST yn bresenol, ac y buasai hanes y cyfarfod i gael ei gof- nodi yodclo-rhoddodd glod mawr i'r TYST. Canodd y cor o dan arweiniad Mr D. Jones yn ardderchog, nes y eN nhyrfodd awen Caeronwy i ganu yr Englyn canlynol: Dyma Gor wna ragori,—Cor enwog, Cywreinwych i'n lloni; Ai swn taran sy'n tori ? 0 ei swyn mae'n fwyn i fi. Pan draddodwyd dadl y Penteulu o'r Hen Lane, ebai Caeronwy Yr Hen Lane, yn Mhenbanc bu, Yn foddus gwnawd ei faeddu Talwn glod i'r Penteulu, Un o'i fath yma ni fu. Pan ganodd Miss S. Harries, Llwyncelyn, C) fun- soddodd y ddwy linell hyn :— Un siriol iawn yw Sarah, Fwyn gerddores, ddynes dda.' Annerchwyd Mr Jones am fenthyg y Brag-dy gan Mr H. Hughes, yr hwn yn fardd ieuanc tra gobeithiol. Yr oedd Mr T. Edwards (Iorwerth Llansadwrn), yn bresenol, a chafwyd ychydig eiriau doeth a phwr- pasol ganddo, yn nghydag Englyn i'r Cadeirydd. A chafwyd annerchiad barddonol gan Caeronwy, yr hwn a ymddengys eto yn y TYST; a chyfansoddodd ddau Englyn yn fyrfyfyr i'r Cadeirydd, wele hwy:— Ca'w'd eiroes enwog gadeirycld-Ev-Axs, TT I I Gwr ethawl, myg areithydd, Cawr byw ddawn,—cerub ei ddydd. Ai areithiwr o Athen—yw'r enwog Wr hynaws, doeth, trylen? [gwydd,—^ Yn Mhenbanc, pob llanc, a gwr lien,—yn ein Ro' t toliant dedwydd i'n Llywydd llawen. 1'1 y Terfynwyd y cyfarfod ar ol talu diolchgarwch i'r Cadeirydd gan Mr Edward, (Iorwerth), a'i eilio gan Caeronwy, ac aeth pawb i'w ffordd ei hun yn llawen oddieithr rhyw nifer o ddynionach hanner rhagrith- iol, y rhai o ystyriant mai peth hollol anweddus yw cynnal y cyfryw gyfarfodydd mewn tai addoliad. Ond dilyner y cyfryw ddynion i'w cartrefleodd, i ffair a marchnad, a cheir gweled faint yw eu sel a'u cariad at grefydd yr addfwyn Oen. Hysbys y dengya y dyn— 0 ba radd y b'o'i w-reidàyn,SALE:>IWR.
EBENEZER A'I HAMGYLCHOEDD.
EBENEZER A'I HAMGYLCHOEDD. Yr oedd dydd LInn, y 7fed cyfisol yn wyl o ddiolchgarwch am y cynhauaf drwy y parthau hyn o'r wlad. Yr oedd miloeddgweithwyr Cloddfa Din- orwic a LIan berris wedi eu rhyddhau oddi wrth eu galwedigaeth am y diwrnod. yn ol yr arfer, a theyrn- asai distawrwydd fel y bedd drwy y ponciau' a'r clogwyni, oddi gerth y torid arno yn awr ae eilwaith gan swn treigliad ambell faen mawr a ofalai Rhag- luniaeth ollwnjr yn rhydd ar adeg nad oedd perygl i fywt d dynol gael ei ddinystrio ganddo wrth chwyrn- ellu i'r pantle islaw. Yr oedd addoldai mawrion a lluosog yr ardal yn llawn o addolwyr drwy y dydd, a chyfran helaeth o yspryd gweddi wedi disgyn ar- nynt. Wrth ddyweyd i ni gael mawr hyfrydwch ya y cyfarfodydd, byddwn yn dyweyd prafiad llawer iawn y dydd hwnw. Mae y mudiacl Washingtonaidd yn gofyn gairoddi wrthym ar ddalenau y TYST. Yr oedd pawb yn ngwres y dwymyn ddirwestol fu arnom y llynedd yma, fel wedi gweithio ein hunain allan (i) wynt. Ac er y gauaf, pryd y daeth pen tymmor y Washington Club diweddaf, ychydig fu o son am ddirwest yn yr ardal. Rhoddwyd y cyfarfodydd tair wythnosol a gynnelid y Sabbath i lawr. Yn eu lie, cyfodwyd Cyfarfod Diwygiadol; cynhelid hwnw bob mis ar gylch yn y capelau. Yr oedd dirwest yn elfen gref ynddo, ond nid yn bob peth fel yn y cyfarfodydd dirwestol. Yr oedd rbyddid yn y Cyfarfod Dhvyg. iadol i ymdrin a gwahanol fatenon a ystyrid o duedd i ddiwygio cymdeithas. 0 dro i dro, siaradwyd yn- ddo ar Adgasrwydd yr arfenad o dyngu a rhegi,' I Dylanwad penderfyniad ar nodivedd dyn,' 'Yr Wythnos,' 'M,'e:-<gal'wch,' 'Diwylliad y Meddwl,' Coleg y Gweithiwr,' ifcc. Ni phetruswn ddywedyd^ na bu cyfarfodydd o duedd ac arncan gweil yn yr ardal erioed ond rhaid cyfaddef eu bod yn mhell o fod yn boblogaidd gan y werin. Hwyrach fod yn- ddynt ry fach o fywyd i gyfateb syniad y bobl am gyfarfodydd moeso!. I dynu y Iluaws yn nghyd, nid oes an^en ond lol a spree. Yslyriai pwyllgor y Cyf- arfod Diwygiadol ei fod yn ddiraddiol ar flaenoriaid crefyddol i fyned i level y werin mewn chwaeth, ac wrth geisio osgoi myned yn is nag y caniataai an- rhydedd y pulpud a'r sedd fawr, diau fod llawer o stiffness o gwmpas y cyfarfodydd. Yr ydym yn go- beithio eto eu gweled mewn bii yma rywbryd. Diau genym i'r ychydig gawsom wneud lies, canys yroedd eu hawyrgylch yn burac iachusol. Hyderwnybydd i'r Cyfarfodydd Dirwestol a gynhelir rhaglJaw fod yn gyffelyb iddyut yn y peth pwysig hwn. Mae y cyf- ryw wedi dechreu yma eisioes. Da genym ddeall fod agwedd dra blodeuog arnynt. Y mae hefyd Wash- ington Club newydd ei sefydlu, ac ugeiniau wedi aelodi eu hunain ynddo. Gwyn fyd na ddaliai pob meddwyn ar y cyfleusdra, a da fyddai i holl ieu- enctyd yr ardal ddal cyssylltiad ag ef. Ysgolion y n08. Y mae yma ddwy o honynt—y naill yn yr Ysgoldy Brytanaidd, a'r llall yn yr Ysgoldy Cenhedlaethol. Deallwn eu bod yn anar- ferol o lewyrchus. Dygir hwynt yn mlaen gan ysgolfeistri yr ysgolion uchod, ac ar gynllun yr ysgolion dyddiol. Buom i fewn yn un o honynt fwy nag unwaith. Llanwai ein calon o lawenydd wrth weled cynnifer o blant llafur wedi ymgasglu yn nghyd i dreulio eu horiau hamddenol i ddiwyllio eu meddwl, a chasglu gwybodaeth. Yr oedd yno, gryn nifer o gylch deuddeg oed, llawer o lanciau o'r oed bwnw i fyny i'r ugain, ac uwch law hyny. Sylwasom fod yno amryw o'r deg-ar-hugain i'r deu- gain oed, yn yinroddi o ddifrif i feistroli y Calculator y Grammadeg Seisnig. darllen Saesneg, ac ysgrifenu. Ymroddwch ati, fichgyn anwyl, bydd eich Uafur yn sicr o gael ei goroni a llwyddiant. Y Feibl Gymdeithas.—(jynhaliwyd cyfarfod Beibl Gymdeithas Gynnorthwyol Dinorwic a Deiniolen,' nos Iau, Hydref 10, yn Disgwylfa. Cymmerwyd y gadaiv gan y Parch. Thomas Johns, Ebenezer. Ar ol anerchiad y cadeirydd, darllenwyd adroddiad o weithrediadau y Feibl Gymdeithas am y flwyddyn gan yr ysgrifenydd: Mr W. Jones, Clwt y-bont. Yna darllenwyd cyfrifon y gangen gymdeithas hon gan y Parch Win. Rowlands, trysorydd. Cynnvg- iw\d gan y Parch Robert Ellis,—' Fod yr adroddiad a ddarllenwyd yn cael ei gymmeradwyo gan y cyfar- fod, a'u bod yn llawenhau yn y llwyddiant mawr a pha un trwy fendith y Goruchaf, y coi-onwyd gweith rediadau y Feibl Gymdeithas yn ystod y flwyddyn a aeth heibio, ac yn y modd mwyaf calonog yn gwa. hodd cydweithrediad y cymmydogaethau hyn eleni.' Eiliwyd gan y Parch Wm. Ambrose, Porth Madog, cynnrychiolydd y Fam Gymdeithas am eleni yn y parth hwn. Cawsum araeth rymus ganddo, a hono yn seiliedig ar wahanol fesurau y cynnygiad uchod. Cynnygiodd y Parch W. Rowlands ddiolchgarwch y cyfarfod i R. G. Duff, Ysw., llywydd a noddwr y gangen gymdeithas hon, yn nghyd ac i'r casglvddion a swyddogion eraiU. Eiliwyd ef gan Mr Methusalem Williams. Cynnygiwyd gan Mr W. Jones ddiolch- garwch y cyfarfod i'r Parch Mr Ambrose ac i'r cad- eirydd. EiLwyd gan Mr J. Prichard, Fachwen. Pasiwyd yr holl benderfyniadau uchod gyda'r uu- frydedd mwyaf. Gwnaed sylw gan y trysorydd yn> ystod y cyfarfod syddyn deilwng o gyhoeddusrwydd yn y IYST. Y mae i'r perwyl a ganlyn :—1 Yn ad- roddiad y Feibl Gymdeithas, gwelir fod pedair-ar- bymtheg o gangen gymdeithasau yn sir Gaernarfon. A saif Cangen Gymdeithas Dinorwic a Deiniolen yn drydedd yw rhestr y tanysgrifiadau am y flwyddyn ddiweddaf. Nid oes ond Caernarfon a Bangor o'i baen. Pa le y mae Bethesda fawr yn Arfon ? We], er cymmaint ei hymdrech i fed ar y blaen gyda phob mudiad da, lOOp. sydd ganddi yn yr adrodd- iad ar gyfer ei henw, tra y mae genym ni llOp. Rhaid i Bethesda ymysgwyd o'r Uwch onid e, nis gall adfeddianu ei safle. Motto Cangen Gymdeithas Dinorwic a Deiniolen yw,' Avrn rhagom.' Yr ydym. yn gweled hefyd fod ein hadroddiad am eleni wedi ei argraphu-nid yn un o'r trefi cymmydogol, fel arfer, ond yn Ebenezer, gan Mr W. R. Hughes. Y mae golwg ddestlus arno. Yr ydym yn dymuno- mawr lwyddiant i'r gwr ieuanc hwn yn ei anturiaeth. Yf ydym yn llawenhau fod argraphwasg yn bwrw allan ei chynnyrchion ar ocbr Foel Rhiwan. Nid oes dadl genym na chaiff ddigon o waith ond os bydd prinder, ni godwn bapur newydd o dan yr enw I Papur y Chwarelwr' yn rival i'r TYST CYMBEIG a'i frodyr. Pwy wyr na chymmer peth fel hyny le? rywbryd ar fynyddoedd yr Eryri. Mae y dyfodol
Y PARCH. JOHN PHILLIPS, BANGOR,
SOm amryw a gafodd gyfle i'w wrando yn pregethu yn y misoedd diweddafyn dweyd fod rhyw aiddgar- wch a sel mwy angherddol nac arferol ynddo. Dyr- chafai ei lais fel udgorn yn erbyn pechodau yr oes. Ymddangosai fel un wedi gwneud diofryd yn erbyn y gelynion sydd yn annrheithio crefydd yn ein gwlad. Ond efe a fu farw yn annysgwyliadwy, yn an- terth ei ddydd, pan nad oedd neb yn meddwl, heb fawr rybudd. Gallem ni dybied fjd gan Gymry, a chan Fethodistiaeth Cymru, lawer un haws ei heb- gor, ond 1 nid fy meddyliau i yw eich meddyliau oliwi.' Gosoded yr eglwysi yn ddifrifol at eu calon- au pan y mae f yr Arglwydd yn tynu ymaith y cad- arn a'r rhyfelwr, y brawdwr a'r prophwyd, y syn- hwyrel a'r henwr, y tywysog deg-a-deugain a'r an- rhydeddus, a'r cynghorwr, a'r crefffcwr celfydd, a'r areithiwr hyawdl.