Y Tyst Cymreig

UNDEB YSGOLION SABBOTIIOL YR ANNIBYNWYB. Yn ysgoldy capel Ssisonig Annibynol Ruabon ddydd Mercher, Hydref 2, am 10 a 2 o'r gloch, cynhaliwyd Pw,, llgor (yn ol yr hyspysiadau blaenor- el) i ystyried achos Cronicl yr Ysgol.' Yn y Pwyll- gor yr nedd y cenhadau canlynol:— Dros Undeb Meirioll,Meistri T. Davies, Lian. drillo; R. Edwards, (Derfel), Llandderfel; R. Owen; a'r Parch. J. Lewis, Co. wen. Dros Undeb Dyffryn Clwyd.'—Meistri B. M. IVilliams, J. Hughes, ac E. Roberts, Rhuthyn. Dros 'Undeb Maldwyn,'—Meistri T. G. Jones, Llansantffraid, a D. Jones, Llanfyllin. Dros Undeb Dyffryn Maelor,'—Meistri J. Nuttal, Llanarmon; E. Jones, Rhos; Seth Roberts, Brym- bo E. Vaughan, Gwrexam; a'r Parch. D. Evans, Rhosymedre. Etholwyd Mr T. Davies yn gadeirydd, a Mr R. Edwards yn ysgrifenydd. Y peth cyntaf y sylwyd arno oedd y cadeirydd yn darllen llythyrau, un oddiwrth Mr William Pierce, ysgrifenydd ysgol Sabbothol Fitzclarence Street, Liverpool, a'r llall oddiwrthy Parch. W. Roberts, Tanygrisiau, Festiniog. Cafodd y Pwyllgor ei fodd- hau yn fawr yn y llythyrau calonogol hyn. Gwneir defnydd o'r dull o gadw cyfrifon yr ysgol, yn nghyd a' awgrymiadau a'r sylwadau buddiol oedd yn- ddynt. JJichon na byddai yn anfuddiol dweyd i'r rhai nad ydynt yn gwybod, fod gan yr Undebau canlynol, sef Dyffryn Clwyd, Meirion, a Maldwyn, gyhoeddiad bychan, destlias at eu gwasanaeth, yn dod allan bob tri mis, o'r enw I Croniel yr Ysgol,' yn yr hwn yr argreffir nifer o donau da, yn nghyda hanes cyiar- fodydd, a chyfrifon yr ysgolion Sabbothol, &c.; ond er's ychydig o amser, y mae y cyhoeddiad gwerth- fawr a defnyddiol yna wedi syrthio i ryw fath o lesmair,' ys dywed Gohebydd,' a gwaith penodol y Pwyllgor oedd chwilio i natur ei afiecbyd, a'i fedd- yginiaethu, a dyfod ag ef eto ato ei hunan, i fod yn fwy defnyddiol a gwasanaethgar nac y bu ef erioed; ac hyderir yn gryf fod hynyna wedi ei wneud mewn modd teilwng ac anrhydeddus, yn gymmaint a bod yr ysgolion canlynol yn ardal Festiniog, sef Saron, Salem, Carmel, &c., ac undeb ysgolion dyffryn Mae!- or, wedi dod i undeb a'r undebau y cyfeiriwyd atynt eisoes, i gyd-ddeibyn 'Cronicl yr Ysgol,' i gael rhan ynddo fel eraill i groniclo gweithrediadau eu hysg- olion. Felly yr ail beth a wnaetn y Pwyllgor oedd derbyn Undeb Festiniog ac Undeb dyffryn Maelor i I mewn i'r undeb oedd yn bodoli eisoes. 3. Fody Pwyllgor yn eymnieraclw.vo dygiacl allan Cronicl yr Ysgol' yn chwarterol, dan berchenog- aeth ac at wasanaetli yr undebau. 4. Mai cynllwysiac1 y Cronicl' fydd gweiihred- ,iadau yr Ysgol Sabbothol. 5. Fod y cyfarfod hwn yn dewis Mr John Walters, Dinbych, i fod yn olygydd Cronicl yr Ysgol,' a Mr J. D. Jone A.B.C.P., Bhuthyn,yn olygydd ei don- au, a Mi- B. M. Williams, Rhuthyn, yn argraffydd. ('. Dewiswyd swyddogion yr undebau i fodyn ) m- ddiriedolwyr y '.C'ronicl,' a bod yr argraffydd yn atebol iddynt hwy am ei ddygiad allan yr wythnos gyntaf yn Tachwedd, a'r gynbaf yn Chwefror, a'r gyntaf yn Mai, a'r gyntaf yn Awst, ac felly yn olynol, a'r ysgolion i dalu am dano yn mhen y ddau fls neu lai ar ol ei dderbyn. 7. Fod un don yn nodiant y Tonic Sol-Fa i gael ei hargraffu yn mhob rhifyn, ar gynllun Canwn fel yr adar man,' yn Rhifyn 3, 1866. 8. Nad oes dim hyspysiadau i gael eu cyhoeddi yn y Cronicl,' ond yn uoig at wasanaeth yr Undebau. 9. Fod y cyfarfod hwn yn dymuno datgan eu diolchgarwch gwresocaf i Mr J. D. Jones am ei wasanaeth o blaid y Cronicl' yr amser aeth heibia, gyda dymuniad am iddo eto barhau yn ei swydd i ofalu am y tonau. 10. Cyflwynwyd iliolchgarwch cynes i'r Parchn. James, Llansantffraid, a Lewis, Corwen, am eu gwasanaeth i'r Undebau. Dyna ddiwedd cyfarfod y bore. Am 2 o'r gloch, ymgynnullwyd i'r un lie drachefn. pryd y darllenoad yr ysgrifenydd yr hyn a wnae(I yn nghyfarfod y bore; ab aed yn mlaen wed'yn i holi yn nghylch ansawdd yr ysgolion, a'r dull mwyaf. cyriredin o u cario vn nilaen. 1. Adroddodd y cenhadau ychydig o hanes yr ys- golion yn eu cartrefleoedd, &e. 2. Sylwyd fod ymosodiadau parhaus yn cael eu dwyn ar y genedl ieuanc gan ddynion nad ydyw eu hegwyddorion yn unol a gair Duw, a bod hyny yn 11 y galw ar i garedigion yr ysgol Sabbothol ddeffro ati o d-difrif. 3. Mai buddiol fyddai egwyddori mwy ar y gened! ieuanc yn egwvddorion y Beibl, a Uyfrau da eraill. a chael mwy o help ein gweinidogion at j gorchwyl 4. Mae da fyddai cael cyfarfodydd misol ar gylch i osod ger bron egwyddorion teyrnas Iesu Grist, ohael yr ieuengctyd i siarad ac areithio arnynt, fel y. caffont eu cadarnhau ynddynt. .buddiol a llesol iawn fyddai i genhadon i nalll undeb a'r llall ddyfod i gymmanfaoedd blynydd- ° eu gilydd, er gwybod ychwaneg o Ifanes eu gilydd a r moddion tebycaf i wneud mwvaf o ddaioni. jjyiwya yn helaetli at Y pethau uchod, a lluaws r bethau eraill. Diolchwyd yn wresog i'r cadeiryd(V a r ysgrifenydd am eu gwasanaeth yn y cyfarfod, a, i swyddogion y capel, a'r Parch. Mr Lewis, ygweini jjyiwya yn helaetli a^y pethau uchod, a lluaws r bethau eraill. Diolchwyd yn wresog i'r cadeiryd(V a r ysgrifenydd am eu gwasanaeth yn y cyfarfod, a, i swyddogion y capel, a'r Parch. Mr Lewis, y gweini flog, am eu caredigrwydd yn rhoddi yr vsgoldv ai em gwasanaeth i gynnal _y Pwyllgor. Cawsom 1, cysurus, a; digon ? dan i ymdwymno (pe buasa eisiauhyny) wedi ei gyneu gan hen wreigan sirioi at wyUysgar o o'i dechreuad o Cerrig-y- +- drudion. Boed iddi eto hir oes i edrych ar ol vr? ysgoldy a'r capel. Cyn ymadael, hyspyswyd y dylai ysgrifan 'Cronicl yr Ysgol' fod yn Haw Mr Walters cyn neu ar y 14eg o Hydref, neu nis gallant ymddaogos yn rhifyn Tachwedd. Cofied ysgrifenyddion yr undebau hyn. Hyspyswyd y cynhelir cyfarfod ysgol undeb Mal- dwyn yn Llanrilin, Hydref 13ag, a chyfarfod ysgol dosparth isaf Dyffryn Clwyd yn Abergele, Hydref 13eg, a chyfarfcd ysgol y dosparth uchaf yn Brook- house, Tach. 6cd, a chylarfod ysgol undeb Meirion yn Bhydywernen, Hydref 27ain. Ar ol i'r cadeirydd roddi emyn i'w chanu, a ther- fynu trwy weddi, ymadawyd wedi mwynhau dan bwyllgor mwyaf brawdol ac unol ac y buom ynddynt erioed. Yr eiddoch, dros y Pwyllgor, R. EDWARDS, Ysgrifenydd. T. DAVIES, Cadeirydd.

YOCHRIW. TK-PARTY.—Cynhaliodd yr cglwys gynnulleidfaol a gyferfydd yn Carmel ei chyfarfod te blynyddol ar y laf cyfisol, pan yr yfodd tua 948 o ffewyth y ddalen ddu. Gwerthwyd tua 1088 o docynau; yr elw yn myned at leihau dyled y capel. Am 7 yn yr hwyr, cynhaliwyd cyfarfod llonyddol, o dan lywyddiaeth Mr J. Meredith, goruchwyliwr y gvvaitii glo. Gwas- anaethodd corau Carmel a Gwerallwyn, Dowlais. ar yr achlysur. Canwyd amryw ddarnau yn liynod swynolgan Mr Henry Davies a Mrs Harris, Fochrhv, ac eraill o Sirhowy. Adroddwyi 'Dinystr y Detnl yn Jerusalem,' gan y diweddar Eben Vardd, yn gys- tadleiiol, Un o Dowlais oedd y buddugwr. Adrodd- odd Mr J. Gower a Mr J Morgan ddarnau gwir dda yn hynod effeithiol. Beirniaid Dinystr y Demi' oeddynt Mri John Morgan, Foehriw, a Thomas Mathews, Rumni. Wedi talu diolchgarwch i'r cad- eirydd, a'r rhai fu yn gwasanaethu gyda'r te, ac i Mr Trucand am fenthyg yr engine i ddod a'r cyfeill- ion o Dowlais a'u cymmerwyd yn ol drachefn, aeth bawb tua thref yn llawen.-W. H. T.

CAERDYDD. Er ys pythefnos yn ol cynnaliwyd cyfarfod pwysig ynnghapel y Bedyddwyr yn Nghanton, er sefydlu Ysgjl Frytanaidd yn y parth cynnyddfawr hwn o'r dref. Cymmerwyd y gadair gan S. W. Kelly, Ysw., yr hwn, wedi i'r Parch. John Davies, Mount Stuart, ddechreu drwy weddi, a agorodd y cyfarfod yn fedrus. Siaradwyd ar y pwys i'r Ymneillduwyr i wneud defnydd priodol o'r ysgol ddyddiol, ac ar natur yr ysgol sydd yn gydweddol a'u hegwyddoi ion ac a rhyddid gwladol, gan y Parchedigion J. Burn (B.), S. Price (M.C.), J. Davies, J. M. Evans, T. C. Wil- liams, a D. Williams4 Ysw., Llanelli. Yr oedd y cyfarfod yn ddylanwadol a phenderfynol. Mae lIe i gychwyn yr ysgol wedi ei ddarparu, ac eir yn mlaen i adeiladu ty braf mor fuan ag y gellir. Cynnaliodd eglwys Mount Stuart ei chyfarfod te blynyddol eleni fel arferol ar y Mercher olaf yn Medi. Yr oedd yr hin yn deg, yr ysgoldy wedi ei brydferthn yn chwaethus a blodau, gwyrddlesni, a baneri. Eis- teddodd dros dri chant a hanner i lawr wrth y byrddau, a gweinyddid arnynt gyda sirioldeb gan y boneddigesau. Am 7, cymmerwyd y gadair gan y Parch. J. Davies, ao annerchwyd y cyfarfod gan saith neu wyth o weinidogion a lleygwyr. Yr oedd pob un wedi cael testun yn mlaenllaw, ac wedi parotoi pethau gwerth gwrandaw arnynt. Nos Wener, Hydref 4ydd, anrhegwyd rhwng tri a phedwar cant o blant yr > sgol Frytanaidd a gynnelir yn y parth isaf o'r dref. Yr oedd y rhan amlaf o aelodau y pwyllgor yn bresenol, ac yn gweini yn llawen ar y plant, y rhai a fwynhaent eu hunain fel y gall plant ymfwynhau. Mae yr ysgol hnn yn sefyll yn uchel yn marn arolygwr y Ilywodraerii, ac yn gwneuthur daioni mawr yn y lie. Dydd Mercher, Hydref 3ydd, cynnaliwyd cyn- nadledd bwysig yn nghapel Charles Street, er cyn- llunio mesurau i gyfarfod cynnygiad haelionus S. Morley, Ysw., i adeiladu pump-ar-hugain o gapelau Seianig newyddion yn Neheudir Cymru, lle mae y boblogaeth Seisnig yn galw am danynt. Yr oedd amryw o winidogion a lleygwjr yn aghyd, a dar- Ileiiwyd Ilythyrau oddiwrth amryw yn amlygu eu gofid am eu hanallu i fod yn breseuol, ac yn datgan eu narodrwyddealonog i gydweitbredu. Pender- fynwyct dechreu ar y gwaith o ddifrif, ac hyderir yn gryf, cyL y bydd y tair blynedd a ganiateir gan Mr Morlay drosodd, y bydd y pump capel ar bugain wedi eu hadeiladu, ac eglwysi gobeithiol wedi eu sefydlu ynddynt. Yr oedd amryw fanau wedi gyru ceisiadau i fewn, ac yn amlygu eu parodrwydd i weithio gydag egni. Pasiwyd penderfyniad un- frydol i gydnabod Mr Morley am ei gynnygiad tywysogaidd.

MANION 0 FYNWY. Cyfarfod Misol Cwm Phymney.-Cynhaliwyd yr uchod y tro diweddaf yn Maeaycwmwr, ar y laf cyfisol. Am 11 o'r gloch darllenwyd papur gan y Parch. E. U. Jenkins, Rhymney, ar Arwyddion yr amserau mewn cysylltiad a llwyddiant crefydd,' ac wedi hyny siaradwyd yn hyfryd iawn ar awgrym- iadau y papur. Yr oedd y papur yn dda iawn, a'r cyfarfod yn dda trwyddo; a chan fod hwn yn beth newydd mewn cysylltiad a'r cyfarfodydd misol, mae eisieu cael enw arno, oblegid pa un ai byw ai marw fydd, dylai gael enw. Wei, beth fydd ei enw? A gawn ni ei alw yn Gynhadledd? Na, nid ydym yn hoffl enw felly ar hwn. Ni hoffem ychwaith ei alw ar lyw enw Saesneg na Ffrengaidd, tel y gwneir yn fynych yn y dyddiau yma. Beth pe byddem yn ei.alw yntau yn 'Gyd-ymddiddan?' Gwna hyny'r tro, efallai, hyd nes ceir enw gwell. Cymmerw\ d y gadair yn y cyfarfod hwn gan y Parch. J. M. Davies. Ar y diwedd, penderfynwyd.—1. Fod y cwrdd nesaf i fod yn Pen main, ar y Llun cyntaf yn Tachwedd. j 2. Fod y Parch. T. L. Jones, Machen, i ddarllen papur yrto ar Diwygiad Crefyddol.' 3. Fod dy- inuniad taer am i Mr Jenkins i gyhoeddi ei bapur o. galluog yn y Diwygiwr neu'r Bysgedydd.. Am 2, pregeth'.vyd gan y Parchn. R. Richards, diweddar o Pontypool, a E. Hughes, Penraain. Am 7, pregeth- wyd gan y Parchn. T. L. Jones, Machen, ac E. C. Jenkins, Rhymney. Yr oedd hwn yn un o'r cyfar- fodydd goreu, os nad y goreu, a eafwyd er dechreu y cyrddau hyn. Drwg genym fod Mrs. Davies yn para yn wael ei hiechyd, er ei bod yn well nag y bu. Victoria.-Da iawn genym ddeall fod y Parch. R. Parry, Graigfechan, wedi penderfynu dyfod i Yic- oria. Nid yn ami y bydd pobl yn h4rocl i ymadael t Sir Fynwy, ac os ymadawant, byddant yn debyg o Iroi eu gwynebau yn ol yn fuan. Hyderwn v bydd tfr Parry yn ddedwydd yn Victoria, ac y bydd yn law Duw yn foddion i wneud llawer iawn o les. ilae y rhif luosocaf o gyfeillion Mr a Mrs Parry yn vIynwy wedi cael y fraint o fyw; ond y mae rhai hefyd wedi huno; a bydd yn llawen gan y rhai sy'n I Jw gael eu cyfeillaeh eto. Bydd Mr Parry yn lechreu yn Victoria yr ail Sabbath yn Tachwedd. os •aniata Duw ac felly bydd gyda ni yn ein cyfarfod chwarterol nesaf. Libanus, Poittygof.-Dyma. yr eglwys annibynol igosaf ond un i Victoria. Nid oes yma weiljidog er ra rhai misoedd yn awr, ond deallwyf erbvn hyn fod v.1r Edwards, o Goleg Aberhonddu, wedi penderfynu dyfod YllO me rfuan ag y bydd tymiaor ei H cld fig r ben, ac felly bydd y rhan uchaf o'r sir yn gryf iawn.1 Yr wyf yn meddwl mai Sirgar' yw Mr Edwarda, ac felly digon tebyg ei fod yn first-class man. Bydd ganddo gapel bardd iawn yn Libanus, ac un o'i- eglwysi mwyaf gweithgar yn Sir Fynwy yn ol ei maint. Llwyddiant iddo.

BETHESDA. Cyfarfod Cystadlenol YSfJol Sabbathol Jerusalem, Bethesda.—Cynhaliwyd y cyfarfod hwn Hydref5ed, 1867, am ddau a chwech yn y prydnawn.

CYFARFOD 2 O'R GLOCH. Llywydd :-y Parch. S. Roberts, Jerusalem. ], Ton gyffredinol. 2. Annerchiadau gan y Beirdd, ni ddaeth neb ymlaen. 3, Anerchiad gan y LIywydd yn ddyddorol ac addysgiadol, (nid ydym yn meddwl am gofnodi dim o anerchiadau y llywyddion). 4, Beir- niadaeth Mri R. Parry a W, Griffith, ar yr Arboliad ar yr Hyfforddwr, goreu Miss E. Evans, nil Miss M. Parry, Coed y pare. 5, Cystadleuaeth mewn Sillebu, goreu Mr E. Jones, ail Mr H. Jones, High St., tryd- ydd Mr H. Jones, Tabernacle Terrace, pedwerydd Mr W. Richard, Turnpike. 6, Can I dref y Bala aeth y Bardd,' gan Miss E Hugnes, Green Terrace. 7, Beirniadaeth y Parch. T. Roberts, ar y Cwestiyn- au (y prif destyn), goreu Mr W. Parry, Bryn llys, ail Mr T. Hughes, Fron deg. 8, Cystadleuaeth mewn darllen Byrfyfyr, fjoreu Mr S. Williams, Coedyparc. ail Mr J. Jones, Tan y ffordd, trydydd, Mr S. Griff- iths, Pen y bryn. 10, Beirniadaeth Dewi Arfon ar y Pennillion 'Llo!giad diuasoedd y gwastadedd,' goreu Mr E. Jones, Printer. 11, Beirniadaeth Gwy- ineddon ar yr Arholiad mewn Grammadeg, goreu Mr S. Hughes, Frondeg, ail Mr R. Williams, tlryn llwyd, trydydd, Mr E. Pritchard, Mill t. Nid oedd Gwy- neddon yn bresenol oherwydd afiechyd. 12, Ton gyffredinol. yna ymadawyd wedi cael cyfarfod lied dda ar y cyfan.

CYFABFOn YR HWVR. Llywydd :—y Parch. E. Stephen, Tanymarian. 1, Ton gyffredinol, 3, Annerchiadau gan y Beirdd, ni ddaeth neb yn mlaen y tro hwn eto. 3, Annerch- iad gan y llywydd. Gwyr y darllenwyr nas gall Mr Stephen fod ond yn ddifyr mewn cyfarfod o'r natur yma, felly nid ydyw ond ofer myned i'w ganmol. 4 Beirniadaeth Gwyneddon ar y Cyfieithiad Rhydd- ieithol o ddarn o I Goll Gwynfa,' goreu Mr S. Williams, Coed y pare. 5, Beirniadaeth Mr Stephen ar y Traethodau ar Ddyledswyddau Gwraig,' goreu Mrs Pritchard, Mill St. 6, Cystadleuaeth mewn adrodd Dammeg Y llew a'r llygoden,' goreu Mr L. Jones, Tan y ffordd, ail Miss C. Parry, Tan y graisr, trydydd Miss M. Pritchard, Pen y bryn. 7, 1 an -Yr j eneth fach a'r Beibl mawr,' gan Mr J. Parry, Car- neddi. 8, Beirniadaeth Dewi Arfon ar Aralleiriad o Awdl Eben Fardd ar Amynedd Job,' goreu Mr T. Hughes, Ftondeg, ail Mr R. Williams, Brynllwyd. 9 Beiniadaeth Mr Stephen ar y cynllun o lythyrau gan feibion a merched o Lundain at eu mam yn Nghymru, ar lythyr meibion Mri W. Pritchard, Tailor, Pen y bryn, a P. Thomas, Pantglas, yn gyd- radd. (Yr ydym yn meddwl na ddylai rhai dros 20 oed ymgystadlu ar destunau i rai dan ugain oed). Goreu ar lythyr merched, Miss J. Jones, Braich melyn. 9, Cystadleuaeth mewn dadganu unrhyw Quartett, goreu Mr S. Morris, Geulan, a'i gor. 11, Beirniadaeth Gwyneddgn ar yr Arholiad I Daearycld- iaeth Cymra,' goreu Mr T. Williams, Coed y pare. 12, Beirniadaeth Dewi Arfon ar y Traethodau' Prof- ion |hanesyddol o wirionedd y Beibl,' goreu Mr T. Williams, Coed y pare. ail Mr R. Owen, Brynteg. 13 Can I Beibl maivr fy mam,' gan Miss Hughes. 14, Cystadleuaeth mewn darllen Cerddoriaeth, goreu Mr J. Parry, Carneddi, ail Mr R. J. Parry, Carneddi. 15, Beirniadaeth Dewi Arfon ar y Grammadegu, goreu Mr T. Hughes, Frondeg, ail Mr J. Williams, Pen y bryn, trydydd, Mr R. Williams, Brynllwyd. 16, Can Qnd yw y Gair,' gan Mr Stephen. 17, Ton gyff- redinol, yna ymadawyd wedi cael cyfarfod lied dda ar y eyfait.-Edwa)-d Jones.

HEN GARITORS. Mynych iawn y dywedir yn y dyddiau hyn wrth son am ambell un, Dyna hen garitor,' neu, 'Mae hwn yna. yn garitor,' neu, 'Dyna hen goglius., Mae hen garitors hynod felly oedd mewn ardaloedd bron wedi darfod. Coffa da am danynt. Hen greaduriaid gonest a diniwaid oeddynt. Ni wyddent am ddichell na brad mwy na r baban blwydd. Plant natur oeddynt, wedi cu inagu ar ei gliniau, lieb wybod am braidd ddim ond ei chynnyrchion cyffredin Iii. Ooethir dynion yn awr gan addysg nes dwyn yinaith y gwreiddioldeb garw oedd yn eu hynodi. Mae pawb yn yr oes hon yn cael eu toddi i'r un fold, nes y maent i gyd o'r un ddelw. Mae yn bossibl llyfnhau cymdeithas i'r fath wastadrvvydd ac un- ffurfiaeth, nes diffodd pob pelydryn o athi-ylith. Hen goedydd mawrion, preiffion, yn tyfu ar ganol y maes agored oedd yr hen garitors heb ddim i rwystro eu tyfiant, na neb i ysgythru eu cang- henau. Tyfent, mae yn wir, yn afrosgo ac aflun- aidd ond yr oedd nerth yn eu boncyffion, a cliryf- der yn eu colfenau. Mae ambell un o lionynt yn aros eta mewn ardaloedd gwledig fel gweddillion y genhedlaeth a aeth heibio a hen gofion ded- wydd am lawer yn ychwaneg. Ni ddymunem uwch niwyniant o'r fath fwyniant na chael eis- tedd am ddwy awr i wrando ar yr hybarch D. Jones yn myned yn hamddenol dros rai o hen garitors Dolyddelen. Difyrwyd ni lawer gwaitli wrth glywed y dawnus Pryse, Cwmllyn- fell, yn adrodd hen bobl wreiddiol Llanwrtyd a'r mynydd-dir cylchynol. Pwy, os bu am ychydig yn nghwmni Hiraethog, a'i gael i hwyl i fyned dros hanes hen bererinion Llansamian, a angliofia y gyfeillach ? Llawer o gymhorth i chwerth n a gatwyd wrth glywed Kilsby gyda'i arabedd di- ha-ial, yn myned dros hanes hen EyGliod Llan- crwY-o, ys dywed yntau. Mae gan Morgans, Cwmbach, a Watlun, Llallgattwg, doraeth o chwedlau rhamantus am hen gymmeriadau yn Nghwmainan a Gwauncaegurwen. Ac ni waran- tem gyinmydogaeth Capel Isaac ag unman am hen garitors odd, ond i ni gael Stephens o'r Brychgoed, neu ei frawd o Liverpool, neu Dr. Rees i w liadi-odd. Gresyn na cliesglid gweddill- ion hen garitors gwahanol gyimnydogaetliau yn nghyd, a chofhodi eu dywediadau ilraeth a'u tr- lc- iau syml i fod ar gael i'r oesau a ddel. Yr oedd peth wmbredd o athrylith Yll Ileell-Li o dan y wynebau geirwon, a'r gwallt dyryslyd, a'r gwiscl- oeid gwledig oedd yn y golwg. Tywysogiony natur ddynol oedd llawer o honynt. Ni welai y cyffredin ond y gerwinder a'r gwylltedd ond a'i y craffus a'r meddylgar heibio i'r allanol at neill- duolion mewnol eu cymmeriadau. Yr oedd yn nodedig am eu hunplygrwydd. Nid oedd na phlet na dichell yn eu natur. Gallesid eu dodi i gredu unrhyw chwedl. llhoddent goel i Jiob peth. Yr oeddynt yn grsdiniol hyd at cfergoel- edd. Oddi yma y tarddai eu parodrwydd i gredu pob peth am ynirithiad ysbrydion, bwgaiiod, gob- lynod, cyhourathod, a drychiolaethau. Druain gonest! credent bob peth a synent. at ryfvg ac annuwioldeb ambell facligenyn a feiddia anmheu cywirdeb eu liadroddiadau o'r petluui a welsant ac a g-lywsant. Ai ni ellid cael hanes rhai o'r hen garitors yma yn y TYST o wythnos i wythnos ? Betlipe rhodd- id colofn neu ddwy o bob rhifyn i gofnodi eu hanes, k n dywediadau Gresyn fyddai iddynt fyned i dir anglioi. Gadawer i ni eu cael heb eu coethi aa'u gwella. Yn eu naturioldeb yr oedd eu rhag- oriaeth. Ni chwynai neb byth am ftugchwedlau pe cyhoeddid y gwir chwedlau sydd ar gof a llafar am hen garitors yn ngwahanol gyrau y wlad. ,1\Yy gynimer yr av. giyia, ac a rydd gy- chwyn i hyn o beth ? SYLWYDD.

LLOFFION. Ithesium da dros anivybodaeth.—Yr oedd heurEg- 1 wyswr se:og yn byw mewn plwyf nid anenwog yn Meirionydd, a'i wraig a'i ferch yn aelodau gyda'r Annibynwyr. Ac er's tro yn ol, daeth yno barson a y fagesid gyda'r mneiJlduwyr i gymmeryd gofal eneidiau y plwyfolion. A mynegwyd iddo gan ryw- un fod yr hen wr crybwylledig yn glaf iawn ac aeth y gwr parchedig gyda phob biys dyladwv. a'i lyfr gweddi gydag ef, i ym weled a'r hen ddvsgvbl ffyddlawn. Dygwyddodd fod y wraig a'r ferch allan, a'r hen wr wrtho ei hun yn ei wely pan yr aeth y parson i'r ty. Ac wedi iddo ei gyfarch, a hysbysu iddo mai efe oedd offeiriad newydd yphvyf, efe a ofynodd iddo, a oedd dim a allai efe wneud iddo. 1 0, yn wir, y mae yn dda iawn genyf eich gweled, syr,' meddai yr hon wr, ac os gv/elwch chwi yn dda, byddai yn dda iawn genyf gael wynionyn coch.' A'r off icia l yn siomeaig addywedodd, 'Nid peth fel yna oeddwn i yn feddwl; ond a hoffech chwi i mi weddio gyda cliivi I Hk)ffNvii yn siwr.' meddai yr hen wr, 'ond byddai yn dda iawn genyf gael wynionyn coch, os gwelwch chwi yn dda, syr,' ebe yr hen wr drachefn. Ar hyn yr offeiriad a ffram- odd yn aruthr, ac a droes ymaith yn sv.-ta. Ac yn y dnvs wrth fyned allan, efe a gyfarfu a'r forch, ae a ddywedodd wrthi, Yr wyf yn rhyfeddu fody fath dywyl'wch yn ngwlad efengyl. Nid yw eich tad yn gwyl ol dim lnwy na phagan.' Wei yn wir, syr, ni ddeuai ef ddim i'r capel byth i gael gwybodaeth. Ond i'r eglwys yr arferai fyned bob an ser a dyna. y rheswm ei fod mor anwybodus.' Aeth yr offeiriad yn fud, ac ymaith ag ef. Mesilrydd y ffykaid,—Byddai Mr Fox yn ami yn gofyn mewn perthynas i ryw fesur a fyddai o flaen y senedd, 'Beth y mae Arglwydd B. yn feddwl o hwn, tybed?' Nid oedd Arglwydd B. ond dyn pen- dew bychan ei wybodaeth ac yr oedd cyfeiliion Mr Fox yn rhyfeddu pa ham y rhoddai gymmaint 0 bwys ar fai-n dyn mor hynod o gyffredin. Y mae ei tarn ef o fwy o bwys nag a faddylieeh" meddai Mr Fox, y mae efe yn gynnrychiolydd cy- wir o holl ragfarnau cyffredin y Saeson; a'r hyn a feddylia Arglwydd B. o unrhyw fesur, a feddylir o hono hefyd gan y mwyafrif o bsbl Lloegr.' Curo y prophwyd Jeremiah -Yr oedd Gwyddel yn ddiweddar mewn cyfarfod Negroaidd yn gwratido ar ddvn o liw du yn areithio ar Lywodraeth a. Rhyddid.' A phan oedd y siaradwr wecli cyrbaedii un o'i ehediadau schaf a mwyaf bacddonol, dywedai y Gwyddel, Yn siwr ddigon, y mae o yn siarad yn dda o Negro, onid ycli o ?' D., wedai rhywun, Nid Negro ydyw nid vw ond hanner Negro.' Dim ond banner Negro, ai e,' meddai y Gwyddel. IVel, os gall hanner Negro siarad fel yna, yr ydw i yn meddwl y gallai Negro cyfan guro y prophwyd Jeremiah.' Dry den ?—Y dydd or blaen yr oedd hynanaethydd aiddgar yn chwilio am dy Dryden y bardd yn Fetter Lane, Llundain, a gofynodd am da.noi heddgeidwad. Dryden, sir ?' meddai hwnw. Dryden ? ai dyn dipyn ar ol yn ei ardreth ydyw ?' Myned dros yr anhaivsdra.-I. Henadur, a gymmer- wch chwi dipyn o cider,' ebe amaethwr wrth hen ddirwestwr oedd yn treulio v prydnawn yn ei dy,— Hy—na—dim diolch i chwi,' meddai yr henafgwr, ni byddaf byth yn yfed dim gwirod o fatb yn y byd, yn enwedig cider; ond os oes genyeh ychydig o afal sudd, yr wyf yn meddwl y cymmeraf ychydig o hono.' Mor gynted ag y darganfyddwyd aur yn British Columbia, penodwyd Esgob i'r drefedigaeth. Beth pe gwelech hiJ-Daeth''ùyn.mewn cyflwr an- arferol o garpiog a bndr at weinidog yn lidinburgli i geisio ganddo eibliodi. Pa bryd y mae y briodas i gymmeryd lie ?' gofynai y gweinidog. Yn awr yn ddioed,' oedd yr ateb. Ar ol i chwi lanhau eich hun a olygwch ?' O yr ydw i jn eithaf.' Nis gallwch briodi yn y cyflwr budr yna.' M!Ifi yn fudr! Beth pe g-welech chwi hi V Dal y tafod.—Gofynwyd unwaithiddeon, Pa nifer o fywioliaethau a allai elerigwr ddal yn Eglwys Loegr? I Cyiinifer ag a fyno, os medr ef debl ei dafod,' oedd yr ateb. Llaeth y Llaethicr.—Yr oedd geneth fechan o'r wladwedl myned ar ymweliad i'r dref; ac yn-y boreu, yr oidd yn disgwyl yn awyddus am ei barjr llaeth fel arferol. Ond dywedai ei modryb fed y llaethwr heb ddyfod. Efe a ddaeth o'r diwedd, pa fodd bynag, a chafodd y fecban ei dymuniad. 'A ydyw yn dda fy anwylyd V meddai ei modryb. Y mae yn well gensf laeth buiveh na llaeth llaeiiurr' oedd yr ateb cyrhaeddgar. Gall dyn dclyfod yn fawr trwy ddigwyddiad ond nis gellir byth ddyfod yn ddoeth acyn dda ond trwy lafur. Cyfieithiad Llythyrenol.—Aeth bachgen o Gymrit amser yn ol i weithio y cynhauaf i sir Henffordd, a chyttunodcl i aros yn ngwasanaeth amaet.hwr .yn y sir hono dros y gauaf. Digwyddodd iddo ar nos Calangauaf (nos clun gauaf, fel y dywedir yn iaith sathredig y wlad) daro ei benelin yn ddamweiniol yn erbyn erchwyn y gwely nes i'r cymmal glwrfo. Aeth at feddyg, a gofynodd hwnw iddo beth oecld y mater ar ei fraich, pryd yr ymdrechoid ddyweyd wrtlio yn Saesneg fel y canlyn -'I struck- the lieiad of my enemy against the complaint'of the bed last winter leg night' (' Mi darewais fy mhen elin wrth erchwyn y gwely nos cl w//gauaf diweddaf.') Byddwch yn gymmedrol yn mhob peth'-fel y dywedai y bachgen wrth yr ysgolfeistr oedd yn; ei fflangellu. Iuddeivon a mnwcl. A wyddo;}h chwi (meddai Ianci wrth Iuddew) y maent yn crogi Iudde ivon a mulod gyda'u gilydd yn Poland.' Aie yn wir, frawd,' meddai yr Iuddew, 'felly, mae yn dda nad ydych chwi a minnau ddim yno.'

BETHLEHEM, CWMTAWE. — Darlithiodd Hwfa MOD yma ar Farddoniaeth, nos Wener, Medi 27ain. Lied annghynefin a darlithiau yw trigalion blaemau Cwm- tawe, ac nid hawdd yw i un darlithiwr gael oyrmnll- eidfa luosag iawn i'w wrandaw, ond daeth. cyjaiaill eidfa dda i Bethlehem nos Wener, ao vr "hy- awell.ad. Hwfa yn « illwyr feddianu yn anil. I-