Y Tyst Cymreig

CYFARFOD CHWARTEEOL MYNWY. wyd y cyfarfoi hwn yn Saron, Penycae, ar ddyddiau Mawrth. a Mercher, y 24ain a'r 25ain o J- et. Iuos°g ° wtiaidogion, pregeih- run'n,llla'i<inUUd' aG aelo(lau .y eglwysi yn nghyd i'r ed5 ,yr nou a gynaliwyd am 2 o'r gioeh y dydd cyntaf. Wedi dew D. & Lewis, Ys*t ?e„ rhiwflranc.yn gadeirydd, penderfynwvd I 1. h od y cyfarfod nesaf i ,gael ei gynal yn Farte >' —yr amser l gael ei nodi eto. 2. Fod y Parch R. Thomas, Hanover, i bregethu ar y mater gosodedig-' Llawenydd YSprydol?-yn y ewrdd nesaf. J 3. Ein bod fel cynadledd am alw syhv yr eirlwysi yn y sir at Gymdeithas y Gweddwon,' ac yn taer ddymuno ar iddynt wneud casgliad yn flynyddol tuag at y gymdeithas deil wng hono. 4. Ein bod yn llawenhau yn fawr i waled y Parch. J. Farr wedi dychwelyd i'n plith, ar ol bod am flynyddau yn llafario yn ngwaith yr Arglwydd yn Awstralia, a'n bod yn rhoddi y derbyniad mwyaf croesawus iddo i'n plith. j 5. Fod Y Gynnadledd hon yn condemnio yn y mocld cryfef yr hyn a adnabyddir wrth vr enw Art Union, fel moddion. i gad arian i dalu dyledioo addoldai, neu i gyraeddunrhyw aIDcan arall mewn cysylltiad ag eglwys Crist, o herwydd yr ystyria hyn yn beth hollol groes i ddysgeidiaeth y Beibl, ac yn warthnod ar yr egwyddor wirfoddol; a bod y cyf. yw Jiap-chivareu nidynunig mewn cysylltiad a ch/ef- ydd, ond hefyd yn mhob cysylltiad ai all, yn beth annheilwng o gefnogaeth Giistionogion. 6. Ein bod yn barnu mai doethaf fyddai penodi, yn y swydd hon, gynrychiolydd i Gymdeithas Genhadol Llundain am y flwyddyn ddyfodol, a'n bod yn erfyn ar Mr Farr i ymgymeryd a'r swydd. 7. Fod papyr byr ar 'Gymdeithas yr Achosion Seisnig yn Ngymru' i gael ei barotoi gan y Parch- edigion E. Hughes, Penmain; D. Hughes, B.A., Tredegar, ac 1L Hughes, Cendl, erbyn y cyfarfod nesaf, ac i'w ddarllen yn y Gynnadledd. 8. Ein bod yn dymuno ar holl eglwysi y sir i dreulio y Sabbath cyntaf yn Tachwedd nesaf mewn gweddio am adfywiad crefyddol. 9. Fod llythyr cymmeradwyaeth igael ei roddi gan yrYsgrifenyddfr Parch. D. Richards, Pontypool, ar ei symudiad i Gyfundeb Gorllewinol Morganwg. 10. Ein bod yn mawr gymmeradwyo gwaith pwyllgor etholiadol Merthyr ae Aberdar yn dewis Henry Richard, Ysw., Llundain, fel un o'u cyn- nrychiolwyr yn y senedd nesaf. Dechreuwyd y moddion cyhoeddus am 7 yr hwyr cyntaf drwy ddarllen a gweddio gan y Parch. G. Owens, Trefil, a phregethodd y Parchn. D. Jones, New Tredegar; W. Griffiths, Abersychan; a J. M. Davies, Maesycwmwr. Am 7, boreu dranoefch, dechreuodd y Parch. E. A. Jones, Brynmawr, a phregethwyd gan y Parchn. 11. Lumley, Elim, Cwmbran; a W. Griffiths, Goshen. Am 10, dechreuwyd gan y Parch. H. Daniel, Cefnycrib, a phregethodd y Parch. W. P. Davies, Ithymi-iey, ar y testyn gosodedig- I Gwiredd y Beibl.' Pregethwyd hefyd yn yr un oedfa gan y Parchn. J. Farr, a D. Davies, New Inn. Am 3, dechreuodd yParch. D. Williams, Blaena, a phregethwyd gan y .Parchn. T. L. Jones, Machen, a E. Hughes, Penmain. Am 7, dechreuodd y Parch. 'E. Evans, Cendl, a phregethodd y Parchn. D. Edwards, Blackwood; D. Dav es, Pisca a T. Griffiths, Blaenafon. Llonwyd ni yn fawr i weled cariad ac yspryd crefydd mor uchel yn Penycae, ae eglwys Saron a'i gweinidog parchus mor ddedwydd dan nawdd eu -31heistr dwyfol. Cafwyd oedfaon rhagorol yn mhob modd. Bendith y X ef a'u dilyno. W. P. D., YSG.

BETHESDA. Ymadawiad y Parch. R. Williams, fHiofa Mon). Y mae yn bur ddrwg genym orfod cofnodi hanes ymadawiad ein hanwyl weinidog, o herwydd ni fit yr un dyn mwy addfwyn a chariadns nac ydoedd Mr Williams. Bydd ei ymadawiad yn golled i Bethesda yn gyfiredinol, ..Ni wnaeth neb fwy o ddaioni i'r cyfarfodydd llenyddol a'r eisteddfodau a gynhaliwydyn Methesda. Dymunwn hir oes iddo wneuthar llawer o ddaioni yn ei le newydd, a ben- dith yr Arg-lwydd f, ddo'n dilyn ei lafar er lies tra- gywyddol i lawer o eneidiau. Yr ydym yn deall iiiai eghvys Fetter Lane, Llundain, ydyw y maes y mae efe yn myned i lafurio ynddo nesaf. Nid ydym yn meddwl iun gweinidwg- erioed feddu calon ei eglwys mor drwyadi a Mr Williams. Wei, nid oes o i(I ymddiried yn Nuw am gael un eto wrth fodd ein calon i'n bugeilio. Taithtrwy Wlad yr Ai ht.-Nos Fercher, Medi y p 25, yn Addoldy Jerusalem, traddododd Mr T. Lewis, Bangor, ei ddarlith ar ei ymweliad a'r Aipht. Llyw- ddid gan y Parch. Thomas Roberts, gweinidog y lie, yr -hwn a agorodd y cyfarfod gydag annerchiad byr a phwrpasol, yn yr hwn y dywedai fod cymmer- iad y dailithydd a chymmeriad y wlad yn ddigon i hoeddi pob dyn o ddyddordeb y ddarlith. & Yna galwodd ar Mr Lewis yn mlaen, yr hwn a sylwodd fod yn rhaid ini fyned i'r Aipht os oes genym eisiau gweled pethau hynod a henafol. DarUenasom a gwiandawsom lawer am wlad yr Aipht, yr hyn oedd wedi creu awydd ynom i dalu ymweliad a'r wlad ryf edd hono, ond yn fwy fyth ar ol gwrando ar v darl/thydd enwog. Y mae yn ddiamheu fod hon yn an o'r darlitliiaugoreu a glywsom erioed, ac heblaw ei bod yn un dda, yr oedd hefyd yn un ddoniol iawn yn enwedig pan yn son am arfetion trigoli on y wlaè, raegys yn bwytta, yn priodi, yn magu eu plant &c' Y maent yi-i priodi yno pan o 10 i 13 oed, ac os bydd l. jnab. neu ferch wedi myned dros byny, y maent yn cael eu ihestru yn nosparth annedwydd a dirmyg- i edig yr hen laaciau a'r hen ferched. Dywedai fod y merched yno yn gwisgo gorchudd tros eu gwynebau pan yn rhodio oddiamgylcli, fel nad oes ond y Ilyo-aid i'w canfod. Y mae y merched hefyd yn ei defmlo yn sarhad o'r mwyaf i neb eu gweled heblaw y tad, y film, a'r brawd.zldyna'r oll, a galif olwg arnynt. Pan y mae gwr ieuanc yn meddwl am wraig, rhaid iddo ahf jn ei fam, neu rhyw hen wraig fydd yn arfer a gwnead hyny, at y ferch, ac yna bydd yn rhaid iddo foddlqni ar ddywediad yr hen wraig yma. Nid ydyw yn cael gweled ei wraig hyd dranoeth ar ol ei phriodi, ac y mae llawer n cael siomedigaeth fawr! Mae y trigolion yno yn bwytta a'u d Aylaw, ac yn cario eu babanod ar eu cefnau yn lie yn eu breichian -Talodd ymweliad hefyd a'r ^faiS y„r X' wedodd ruai y rhai, byn ydyw yr adeiladau hynaf yn y byd. Yr oeddynt mewn bod dri chan' mlynedd cyn geni ein hen dad Abraham, Mae gwaith anar- terol dringo i'w penau, o herwydd y ment chwe-h again troedfedd yn.uwch na'r belen sydd ar binael St Paul s yn Llundain, Ond rbag* myned yn faith, .a fchynu Hid Mr Gol., gwell terfyna, gan daer erfyn ar ddarllenwyr y TYST fyou clyvved y ddarlith, a chant wir werth eu harian.-EDWAPD JONES, Ogwen Terrace. °

GAIR 0 EIFION. Hwyrach y dyiasech, Meistri Gols., fod wedi clywed rhywbeth oddiyma cyn hyn. Orid wedi bod am hir amser bellach yn disgwyl cael rhvwbeth °-an rywon, dyma fi, Neb, yn rhyfyg-a ysgrilio ychydig i'r TYST. Rbag i chwi. ddarlienwyr llygadgraff gam gymmeryd a tljybio wrth fy enw fy mod yn llai nag ydwyf, ceisiaf eich liirgylioedcli yn awr yn gyntaf fy mod yn fardd. A chredac os gallaf wneuthar hyn y bvddaf ar yr Oesedd (?) yn eich lyhia I. Wel rwan, ynte, am eng-lyn i:'r TYST. Oh! awen wy,ltedig, canmer hamddeu taweledig yn dy de,'thiau gorwib- iedig, i gyfnerthar egwanedig (according°to the Hervv st le). Os ydwyf yn dy iaw awen ysprydoledi^ dyma fi am gycliwyii ° Doi yn awr yu DYST i ni-wyt deilwng Rhaid talu parch iti; b Da yclwyt a dywedi Fiiriau fliraeth goreuwyr ffri.-Neb a'i cant. Go ciena n .te Rhodri, paham na phryddesti, nes gwneud imi dewi yn daweL WyJdocb chw; beth, fecbgyn 'does dim yn debyg i sebonidigr.n ar yr awen r — rwyn rbedeg i ganD, wrth geisio 'sgrifenu. a c'-iaw a roir i chwi'n oruchel. Credaf fy mod wedi rhoddi digon o specimens o fy ngallu barddonol i chwi. Bendith annhraethol ydyw'r tren yma. Y mae wedi ei hagor o'r diwedd; ac y ma,n rhedeg o Gaernarfon i Pwllheli, Porthmadog, a Phenrhyndeu- draeth Diolcham waredigaeth oddiwrth y (.oaches yna. Byddai dynion ynysgwyd felmeddwon ar eu pennau, ac yr oedd cael yr anadi nior arihawdd aplie bllasai dyn hannerrnilltirdan y ddaear o'u mewn. Yr oedd y stations (tafarnau) yn ami, a'r aros yn hir. Buom bron marw o oerfel unvvaith ar un o honynt. Ar yr eira mawt- y gauaf diweddat digwyddais gyd- ddyfod a rhyw talkative commercial traveller. Ac wedi inifgyrhaedd Llanaelhaiarn dyma'r gent (?) yn myned i. roddi ei usual calls. Mae yn fwy na gwyrth yn fy nkolwg os na fuom yn aros hanner awr yn yr oerni tr<biddiol, nes yr oedd crepach hyd yn nod ar fysedd f'y nhraed. Aros digywilydd oedd peth fel yna. Aros wrth rhyw lan dyn, a thipyn o fusdash ganddc ag oedd wedi rhoddi chwech yn nghil dwrn y driiHirJ Diolch eto fod pethau fel yna drosoad yn y rhan. hon o'r wlad. Cawn fyned i a dyiod o Gaer- narfon erbyn hyn, am banner fare y coaches, ac yn gynt bedair gwaith. Mae ambell un yn dywedyd llawer o bethau rhyfedid pan welant y gerbydres y tro cyntaf yma. Mae dn fawr,' meddai un, I ae yn myn'd 'i hunan, heb 11<1 chefFyl na pheth.' Yr ydym wedi canfod rhai a golwg digon amheus arnynt yn inspectio y rails a'r obvynion, ac wedi gorphen yn dywedyd, gyda know- ing look, Toes dim yn i dal hi rhag troi ar i hochr.' Holai' un pa fodd yr oedd yn eychwyn? Oh,' meddai hen wreigan, 'y porters truain sydd yn ei chycbwyn i ddechreu: peth od na fasa sgwydda'r cryduriaid yn gignoeth, magiurn nhw waith gwthio mawr.' Yr oeddwn bron a chrio (?) wrth ei chlywed yn llefaru mor deimladol. Wythnos y Ifeiriau ydyw hon. Dydd Mawrth, y 2-lait)., yr oedd fTair Pwllheli-ffair gwyl grog chwedl hwythau. Go ddifyn'd oedd hi yno mi dybyo-wn, neu o leiaf heb ei gwevthu yr oedd Jinni pan welais ei meistr ddiweddaf. Heddyw, dydd Mercher, y mae fiair Penymorfa, ger Porthmadog. Mae llawer o yrroedd o annifeiliad wedi myned yno. Tybed fod Jinni yno. Os bydd rhywbeth pwysig iawn yn di^wydd yma cewch ei wybod os byddaf byvy ac iach gan —NEB, a

MAN NEWYDDION. Etholwyd yr Henadur Trefol Allen yn Arglwydd Faer Llundain, ddydd Sadwrn. Lladratawyd croes ddiamwnt, gwerth 160p o fasnachdy gemydd yn Glasgow, ddydd Iau. Y mae eynhwrf mawi, yn Auckland, New Zealand, mewn canlyniad i ddarganfyddiad maes aur cyfoetho" iawn yn y gymydogaeth hono. ° Deallwn fod y Parch. Henry Jones, B. A., o Eglwys Crist, Rhydychain, wedi ymuno ag Eglwys Rhufain. feyrthiodd milwr leuangc o'r enw Charles Kino- oddiar fwrdd y Tamar, yn Portsmouth, yn foreu iawn ddydd Ian, pan yn cerdded yn ei gws- a boddwyd ef. 6 Y mae Cymdeithas Cofrestriad y Rhyddfrydwyr yn Bradford wedi penderfynu gwahodd E. Miall, WkkhaaT °S 7 fvvr<ieisdref' fel olynydd Mr. Enw y dyn a fwytaodcl ddernyn o gnawd dynol yn ysbytty St. Thomas, Llundain, yw Wricrht ac ar yr adeg y gwnaeth hyn yr oedd yn ngwasanaeth Dr Bernays proffeswr fferyllol i'r sefydliad. Gafodd ei droi i ffwrdd o'i le. Costiodd i Mr S. Lloyd, yr ymgeisydd Toryaidd aflwydclianus dros Birmingham, yn yr ethoiiad di- weddaf, 5009p. 6s. 2g., yn erbyn 3659p. lis. 10c. i Mir Dixon, yr ymgeisydd llwyddianus. Dywedir fod yr Ymerodres Charlotte wedi myned yn llawer gwaeth eto. Diangodd o'r palas lie yr ydoedd, ac aeth i amaethdy gryn bellder oddiyno. a cheisiodd am waith fel Edrychirare-lhol yn llawer mwy manol wedi hyny, ac ofnir nad oes nemawr obaith am ei hadferiad. Y mae mwy o ymfudwyr yn dychwelyd o America nag a feddylir yn gyifredin. X1(l yw hyny yn un prawf o anfanteision y wlad, gan eu bod yn tori eu calonau cyn myned yn mhellach na New York, ac yn troi adref oddiyno. 17Sth Itali ydyw 23,000,000, o'r hyn y mae 17.000,000 yn anallaog i ddarllen ac ysorifenu Dechreuodd Cymanfaf Flynyddol E?rog Newydd 9fod, a pharhaodd hyd ddydd Iau, Medi 20fed, Nos Lun a dydd Mawrth cynnaliwyd hi yn Plainfield. Dyddiau Mercher a Iau vn Utica *0hLlU (}rrTJn ,Fhyd- Yr ail wythnosj dyddiau Mawrth a Mercher, Medi 17ea a'r 18fed yn Remsen. Nos Fercher a dydd Iau yn Peny- mynydd. J J Bwriada Mr James Russell Lowell gyhoeddi cyfrol o farddomaeth yn yr Hydref. Bu farw yn mhlwyf St. Martin, Colchester, Mrs Ann Rumsey, gwraig weddw, yn 104 mlwydd oed. Merch ydoedd l r morwr enwog Cadben Cook. Yr wythnos ddiweddaf bu rhedegfa ceffylau yn ardal Aberhonddu. Ystyriai y cefnogwyr eu hunain (y mwyafi-if o honynt) yn aelodau o'r Eglwys 11 ;w befydledig. Costiodd tua 50p. i Ymneilldnwyr y dref i gymmeryd plant yr ysgolion Sabbothol allan i r wlad, allan o gyraedd y dylanwad drwg. ar v pryd. '• Y mae Chicago wedi colli 932,719 o ddoleri y ned- war mis diweddaf trwy dan. J 1 Dywedir fod un-ar-bymtheg a deugain oWyddelod yn swyddogion o wahanol raddau yn llynges yr Unol Dalaethau. o Cynnyddodd Iowa mewn poblogaeth ddau-ar- bymtheg ar hugain y cant y ddwy flynedd ddi- weddaf. Yr oedd 614,659 o ysgolheigion yn ysgolion cynredm Illinois y llynedd, ac adeiladwyd 589 o ysgoldai newyddion. i adroddiadau swyddogol yn dangos fod 1,1/0,000 o blant yn ysgolion Russia—un a haner v cant o'r boblogaeth. Gwnaeth ystorom o wlaw trwm yn swydd Niagara, New York, yn ddiweddar, tra yr oedd yr awyr vn hollol glir.. Dywed Dr. Day, llywydd Ysbytty y Meddwon yn Binghamton, er amddiffyniad i ferched yn no-wyneb y cyhuddiad fod meddwdod yn cynnydda yn eu mysg, na chafodd ond wyth o geisiadau am dder- byniad i mewn yn ystod pedwar mis oddiwrth fenywod, a r rhai hyny fel cymmerwyr opium, vn benaf o Canada. J Nifer y llongddrylliadau am yr wythnos ddiweddaf oedd 30, yn gwneud y cyfanswm am y flwyddyn bresenol yn 1,909. Nifer yr ymwelwyr a'r Crystal Palace dydd Sa- dwrn diweddaf oedd 5,150. Nid oedd y tan diweddar yn Manchester cyn waethed ac yr adroddwyd ei bod. Ni fvdd y polled yn fwy na l,200p. J

LLOFFION. Fjraetheiriau. Y 11 y ganrif diweddaf yr oedd Doctor Price yn beriglor Meifod, sir Drefaldwyn. Gwr uchelfrydig, mawr ei rwysg yn ei ardal, yd- oedd, ac yn lied hoff o orthrymu lie y gallai. Dy- wedir y gwnai ei oreu i'w gyfeillion a'i waethaf i'w gaseion ac yn mhlith yr olaf yr oedd hen wr tlawd a elwid Wil y Crydd.' Un diwrnod daeth hwn i-w gyfarfod, a dywedodd y Doctor, Wel, Wil, sut yr wyt ti?' Aeth yr hen wr heibio heb gymmeryd a-no ei glywed nes iddo ei basio, pryd y dywedodd, Yr wyffi wedi pasio y gwaethaf yrwaii. 'Hen rog wyt ti,' ebe y Doctur.—' Yr un peth ag sydd yn dal y fen yn y dommen ydych chwithau,' ebe y Hall. Wedi myned adref, } mof\ nai y Doctor a'i was beth oedd enw yr offeryn a gynnaliai y fen yn y domen. Cna,' ebe y gwas. 0,' ebe y Doctor, 'dyna y peth ydwyf linnau gan yr hen Wil yCrydd, dybygwn i.' Defnyn Chlccrw. Ni wn i yn y byd o ba le y cafodd y plentyn yma y dymher ddrwg sydd ganclcl0 -nid oddiwrthyf fi yr wyf yn ddigon sicr,' ebe gwraig. Nage, fy anwylyd,' ebe y gwr, oble"yd nid wyf yn meddwl i chwi golli dim ohoni erioed?' Nid yw y nefoedd ddim wedi eich gadael yn eich hen ddyddiau,' meddai gweinidog wrth hen wraitr Nag ydyw, Syr, y mae fy archwaeth yn dda iawii o hyd,' meddai hithau. Hir oeR.-Cyfarfyddodd Syr Walter Scott a char- dottyn Gwyddelig yn yr heol ryw dro. yr hwn a grefai yn daer iawn am gael Chwecheiniog ganddo. A cban nad oedd gan Syr Walter yr un Chweeliein- iog efe a roddodd Swllt iddo, a dyve(lti dan wenu. Cofit di yn awr fod arnat ti Chweeheiniog i mi.' O oes yn siwr ddigon,' meddaiy cardottyn, 'a go- beithio y gwel Duw yn dda i chwi gael byw nes v talaf i chwi.' 1 mrafaehon merched.—Yr oedd dwy o foneddices- au y Ilys wedi ymrafae!io,,a galw eu gilydd yn bob enwau drwg a allasent .ddyfeisio.- Gofynai Lord Eldon 'os oedd y naill wedi dweyd wrth y llall ei bod yn hyll.' Dywedwyd naddo. '0, o'r goreu,' meddai ni byddaf fawr o dro cyn eu cymmodi a'u gilydd.' .Ritybtidd.-Bonecldwr, yr hwn nid oedd yn byw yn ddedwydd iawn gyda'i wraig, wrth glywed y for- wyn yn dweyd ei bod am roddi rhybudd i'w meistres ei bod am ymadael am ei bod yn ymrafaelio a hi o'r boreu tan nos, a dywedai, Eneth ddedwydd, byddai yn dda genyf pe y gallwn inau hefyd roddi rhybudd lddi. Gwraig anynad,-Adroddai vr enwog Thomas Fuller bennillion ar ei wraig annynad yn nghlywed- igaeth Crydd, yr hwn a foddhawyd mor fawr wrth eu gwrando fel y dymunodd gael adysgrif o honynt. c Nid oes dim angen am hyny,' ebai Fuller, I oble c, Yd y mae y gwreiddiol gennych chwi.' ° Priodasau meion deng mlynedd.-Nifer y priodasau yn Lloegr yn 1856 oedd;(nie(ld y Globe), 159,337; yn 1857, 159,097 yn 1858, 156.070: yn 1859, 167, 723; yn 1860, 170,156 yu 1861, 163,706; yn 1862, 164,030; yn 1863, 173,510 yn 1864, 180,387: ac yn 1865, 185,4^4. Nifer y priodasau yn Ffrainc yn ystod yr un ade,, ydoedd, yn 1856, 2S4,401 vn 1857 295,510; yn 1858, 307,056; yn 1859, 291.417; yn I860, 288,936; yn 1861, 305,203 yn 1862, 303,514; yn 1863, 301,875 yn 1864, 294,247 yn 1865, 299, 352. Nifer y priodasau yn Awstria yn ystod y deng mlynedd oedd,yn 1856, 185.887 yn 1857, i 83,531 yn 1858, 189.776 yn 1859, 160,627; yn 1860, 190, 224; yn 1861, 189.058 yn 1862, 207,874; yn 1863 199,833 yn 1864, 194,147; ac yn 1865. 16 F,004. Y cyfanswm yn Lloegr oedd 1,579.490 yn Ffrainc 2,971,511; yn Awstria, 1,870,653.

3UtoUtiu;ut a Wasg. MISCELLANEOUS PAPERS on subjects relating to Wales. By Thomas Rees, D. D. Price, is. Ge. FE ddealla j darllenydd oddi wrth y teitl uchod ma. n Saesneg y cyfansoddwyd ac y cyhoeddwyd y gwaith hwn, er mai Cymro yw yr awdwr, ac mai am bethau pertliynol i Gymru y traethir. Amcan can- moladwy yr awdwr ynddo ydyw, rhoddi ych> dig o oleuni ac addysg yn nghylch amgylcbiadau gwlad- yddol, llenyddol, moesol, a chrefyddol Cymru, i'r Saeson tywyll ac anwybodus. Gwaith da ac angen- rheidiol iawn yn ddiau ond cwbl ofer, yr ydym yn ofni, canys yn eu tywyllwch a'u hanwybodaeth y carant ac y mynant hwy (y Saeson) fod. Y maent yn rhy bendew, hunanol, a hunan-ddoeth. i gymmer- yd eu dysgu. Nid oes greadur o ddyn ar y ddaear mor anhawdd ei oddef a'r Sais. Tybia ef fod ganddo sais-fraint i sarhau a dirmygu pob dyn a Dhob cen- edl arall, lie bynag yr elo a mynych y bydd raid i'r awdurdod wladol yn y naill wlad a'r llall ymaflyd yn ei war, a'i gau i fyny yn ngharchar, i'w ddwyn ato ei hun, fel y gwnaed a nifer o Saeson yn un o daleithiau Germany dro yn ol, ac a'r tri llo' o Ryd- ychain mewn tref yn Llydaw yr wythnos o'r blaen Clywsom genhadwr o Gymro o India yn dyweyd yn ddiweddar, fod y gwrthryfel ofnadwy yno, yn gan- lyniad naturiol, a bron angenrheidiol i ymddygiadau sarhaus ac annioddefol y rhan fwyaf o'r Saeson yn fasnachwyr a swyddogion y llywodraeth yno, tuao- at y brodoi^on. Trinent dywysogioil a pbendefigion y bobl yn y dull. mwyaf sarhaus a dirmygus. Yr ymddyga hogiau o Saeson amrwd mewn swyddi dan y llywodraeth gyda'r fath drahausedd iirom tuag at henuriaid anrhydeddus o'r brodorion, nes yr ynfydai y bobl gan gynddaredd yn erbyn en rneistriaid tra- hansfrwnt. Ond gwledd benaf enaid y Sais ydyw dirmyg1.1 a dibrisio pob peth a berthyn i Gymru a Chymraeo-• troi ei llenyddiaeth, ei barddoniaeth, &c., ymaith a'i bw—pw—mawreddog. Eistedda ar ei Line ynadol uwch ea penau, a'i sigar yn ei geg ysgydwa ei ben- glog coegfalch yn watwarus arnynt, er na bydd yn deall un frawddeg, na gair, na sill o honynt. Pwffia ei fwg, a gollynga ei boeryn ysgrifena ei druth o anwybodaeth a rhagfarn am danynt, a meddylia ei fod wedi dileu yr iaith a'r genedl o'r byd gwareidd- iedig. Y mae cwn y wasg Seisnig—o'r mastiff mawr y Times hyd y corgi lleiaf oil y'mron, yn cyfarth ac yn chwyrnu ar ol pob Eisteddfod am wythnosau. Y mae eu hollol fethiant trwy yr oesau i ddileu yr hen iaith Gymraeg wedi cynnyrchu ynddynt ddygasedd dwfn tuag ati. Y mae eithriadau anrhyded(tus i'w cael yn mysg llenorion Seisnig, yr ydym yn addef, ac y mae yn dda genym ei addef; ambell i Mathew Arnold ond y mae y cyfryw eithriadau yn feiv, ac yn Jar between, Gwnaeth Dr, Rees yn y gwaith dan sylw ei ran ef yn dda tuag at oleuo ac argyhoeddi y Saeson hyn mewn amryw bethau y maent yn hollol anwybodus • o honynt a berthynant i ni a'n hanes ond yr ydym yn ofni fel y dywedasom o'r blaen, mai ofer fydd ei lafur yn ei berthynas a hwy; canys 4 nid oes neb mor ddall a'r hwn ni fyno weled.' Y mae ol llafur ac ymchwiliad nid bychan i'w weled yn y gwaith. Chwiliwr heb ei fath yw yr -awdwr. Efe a chwilia holl gelloedd y British Museum a Llyfrgelloedd Lambeth, a Rhydychain, a phob man arall cyrhaeddadwy iddo, am hen ysgrifau a chyfrolau a altai fod yn tatlu goleuni ar y mater a gymmero niewn llaw i'w olrhain a'i gael allan. Y mae ei wlad a'i genedl dan lawer orwymau iddo am y gwasanaeth gwerthfawr a gyHawnodd eisoes, a boed iddo hir oes, ac iechyd, a ffawd i dailyn ei ym- chwilion a'i lafur canmoladwy. Cynghorem bob Cymro sydd yn deall Saesneg, ac yn cam ei genedl a'i llenyddiaeth i fynu y llyfryn hwn i'w feddiant; a sicrhawn iddo y teimla ddyddordeb mawr wrth ei ddarllen. Rhenir y gwaith yn wahanol ddosbarthion. Traetha y gyfran gyntaf am Adnoddion mwnol Cymru,' yn benaf, Yr ail am y Dosbeirth Gweith- iol Cymreig.' Y trydydd ar Y Dosbarth Gweithiol a Sefydliadau Crefyddol.' Y pedwerydd ar Y cy- huddiad o anniweirdeb a ddwg ysgrifenwyr Seisnig yn erbyn Cymru.' Y pummed ar 'Addysg yn Nghymru.' Y chweched ar I Lenyddiaeth Cymru: Y seithfed ar Yr Eglwys Sefydledig yn Nghymru Yr wythfed, Llythyr at Arglwydd Esgob Llandaf!' Y nawfed a'r degfed, ar Yr Eglwysi Cynnulleidfaol yn Nghymru. Ar olaf, Llythyran ar yr Adtywiad Crefvddol diweddar vn Nuhvmrn oV I

do yn heddychol a'u gilydd, ac yn cnoi eu cil yn dawelwrth eu godro; y ieir a'r gwyddau yn gym- modlo n a digynnen; y moch yn ddiddig a diymryson; a'r cwn a'r cathod yn cydgyfannedda mewn tangnef- edd ar yr aelwyd. Pan ddaeth amser boreu bryd, yr oedd pawb o'r teulu yn nghyd, pob un yn eistedd yn ei le, a'r plant ieuengaf yn wylaidd a dystaw, Cydnabyddai y pen- teulti Dad y Trugareddau mewn diolchgarwch, a go- fynai ei fendith Efarnynt cyn dechreu cyfranogi o honynt. Ar ol ymborthi clygid y Beibl i'r bwrdd, a theyrnasai dystawrwydd ar yr aelwyd. Yr oedd agwedd y teulu megis yn dweyd wrth yr oracl dwy- fol, Llefara, canys yr ydym ni oil yma ger bron Duw i wrando lleferydd dwyfol dy enau.' Ar ol darlleniad y bennod, adroddai pob un yr hyn a ddal- iasai yn ei gof o honi. Yna cydymgryment oil o amgylch yr allor deuluaidd. pan offrymai y tad y bo- reuol aberth o ddiolchgarwch a gweddi, a chyflwyn- ad o'r teulu i'r nawdd a'r arweiniad dwyfol ar hyd y dvdd. Ynaai pawb at en gorchwylion yn dawel a siriol. Egwyddorid y plant yn addysg ae athraw- iaeth crefydd. Yr oedd megis arogl bendith a bodd- lonrwydd y nef ar bawb ac ar bobpeth yn y ty-ar ffrwyth y bru—y cawell a'r toes-y mynediad allan a'r dyfodiad i mewn—ar gynnydd y gwartheg a de- adellau'r defaid. Cydnabyddai y teulu yr Arglwydd yn eu holl ffyrdd, ae efe a hyfforddiai eu llwybrau.' Nid crefydd suillyd, bruddwynebog, Phariseaidd, oedd crefydd y ty hwnw, ond crefydd wyneb-agored, siriol, ddidwyll, a dihoced. Nid ufudd-dod yspryd caethiwed yn peri ofn, oedd ufudd-dod y plant, a'r gwasanaethyd iion, ond ufudd-docl yii tarddii oddiar barch a chariad yn y rhai oedd,dan y llywodraeth at y rbai oedd yn ei gweinyddu. Llywodraeth cariad oedd y llywodraeth, ac ufudd-dod cariad oedd yr ufudd-dod. J Luom yno wythnos o gwbl, ac aeth pob diwrnod heiblo fel y cyntaf; ni thywyllodd un cwmmwl awyr y teulu tra y laiom ni yno. Yr oedd yn ddrwg gan fy nglialon weled ein hamser yno yn, dyfod i ben- Dymunaswn aros o hyd fy myvvyd yn y ty dedwydd hwnw. Gwasgodd gwraig y ty yn o galed ar M eistr rai troion yu nghylch crefydd, a'r ddyledswydd o'i phro- ffesu, oddiar ei bod yn gwybod ei fod ef yn ddeiliad argraphiadau crefyddol er's hit, amser. Ni ddywedai ef ond ychydig. ond teimlai yn garedig tuag ati hi, am ei fiyddlondeb. ()nd rliaid terfyuu. Yr eiddoch, &c., YR HEN Dkihwk.