Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
Y MYFYRWYR, YR EGLVvYSI, A'R…
Y MYFYRWYR, YR EGLVvYSI, A'R GWEIN- IDOG ION. 'I' At Olygwyr y Tyst Cymreig.1 Foneddigion,—Tynwyd fy sylw at ysgrif yn dwyn Ili cl y penawd uchod yn y TYST am Awst 31ain, gan un a eilw ei hun B. M. Nid fy amcan drwy alw sylw ati ydyw gwneud un math o sylwadau, ffafriol neu an- ffafriol, ar yr hyn a ddywedir ynddi, yr wyf yn ber- ffaith gydolygu a sylwadau B. M. mor bell ag y maent yn myned, ond credu yr wyf nad ydynt yn myned yn ddigon pell. Mae ei sylwadau yn dda ac yn deilwng o sylw ar yr ochr nacaol i'r pwnc, ond ni ddywed air ynddi ar yr (i)chr gadarnhaol. Ond gan fod i'r pwnc dan sylw ynddi ei resymau cadarnhaol yn ogystal a'i nacaol, dichon y bydd weh inor hynaws a chaniatau i ychydig linellau eto ymddangos ar y pwnc fel math o ychwanegiad at yr hyn a ddywed- wyd gan B. M. Dywedaf finnau,—'Y mae bod nifer luosog o eglwysi heb weinidogion, a chynnifer o ddynion ieu- ainc heb leoedd, yn rhywbeth sydd yn galw am sylw;' ydyw,ac yn rhywbeth a fyn sylw hefyd y naill ffordd neu y Hall, nis gall barhau fel y mae yn awr. Ni oddef eindynion ieuaine gobeithiol a theilwng eu hammarchu fel y gwneir, ond byddant yn sicro droi i rywle lie y perchir hwy ac y cydnabyddir eu def- nyddioldeb; ac ni all yr eglwysi cryfion sydd yn ymfoddloni heb weinidogion ddal yn hir heb wan- ychu a gwywo. Sylwai gweinidog enwog pertbynol i'r Methodistiaid yn ddiweddar wrth annerch cyn- nulleidfa ar ddyledswydd yr eglwysi at eu dynion ieuainc, mai y rheswm fod nifer yn cilio at yr Eglwys Sefydiedig ydyw, yr oerfelgarwob a ddang- osir gan yr eglwysi tuag atynt. Ac onid yw yn svndod fod cyn lleied o'n myfyrwyr yn troi at yr Eglwys Wladol t neu at rhyw alwedigaeth- arall a allai droi yn elw iddynt wrth ystyried y sarhad- a'r dirmyg a dderbyniant yn fynych oddiwrth rai y bu- asid yn disgwyl iddynt fod yn mhlith y rhai cyntaf i'w parchu a'u cefnogi yn eu gwaith Rhaid mai cariad at yr egwyddorion a broffesant yn unig sydd yn eucymhel1 i aros lie y maent. Druain o'n my- fyrwyr, cyssegrant eu galwedigaethau, eu heiddo, eu hamser a'u talentau i wasanaeth yr eglwysi a der- byniant yn ami y diystyrwch mwyaf yn gydnabydd- iaeth am hyn. Gwir fod eithriadau anrhydeddus, ymddyga lluaws o eglwysi yn ganmoladwy at y myfyrwyr, ond o'r eglwysi gweigion cryfion sydd yn ymddwyn felly tuag atynt, gellir dweyd eu bod yn few and far between. Fel rheol, yr eglwysi cryfaf sydd yn ymddwyn galetaf at y myfyrwyr. Ond at y gofyniad, sef, Paham y mae cynnifer o eglwysi lluosog heb weinidogion, tra y mae cynnifer o fyfyrwyr gobeithiol heb leoedd ? Gweinidogaeth sefydlog a gydnabyddir fel rheol Annibyniaetb, a chredwh mai dyma reol y Testament Newydd, a' dyma yn y rheol fwyaf llwyddianus i gyfarfod,, z, amgylchiadai^^ oes bresenol, ac y mae y ffaith fod eglwysi a honant eu hunain yn Annibynol, eto yn byw ar hyd y blynyddoedd heb weinidogion yn aw- grymu fod diffiyg mawr yn rhywle. (%id atoiwg pa le y mae ^y difEyg hwn yn cartrefu v&li gyda y inyfyrwyr? .Nage, yri^ sicr. Fel y syi^a B. M., gwyddom fod ein. myfyrwyr yn bregethwyr cym- w gwyddom fod ein. myfyrwyr yn bregethwyr cym- meradwy ac yn meddu cymmeriadau diamheuol. Dichon fod eithriadau, ond anfynych iawn. Nid chwaith am fod yr eglwysi yn llwyddo yn well heb weinidogion, fel rheol ni welir llwyddiant ar eglwys tra heb fugail ami, mwy nag y jffiyna diadell yr amaethwr: heb fugail i ofalu am danynt. Rhaid i ni gan hyny droi i rywle arall i chwilio am gartrelle y drwg hwn.. J Credwn fod rhan o hono yn cartrefu yn malchder ac ucnelgaxs yr eglwysi. Gwyddom ana rai eglwysi a ystyrient eu hunain uwchlaw rhoddi galwad i fyfyriwr o'r coleg; aeyn wir ystyrient eu hunain yn hunanymwaGlol wrth ganiatauiddo y fraint (?) o'u gwasanaeth-Li hwy, eglwys fawr, am un Sabbath. Maent yia rliy falcli .1 gymmeryd myfyriwr, ac yn 1% dlawd neu yn rhy gybyddlyd i gael y rieb a ew- yllysient. Clywais ddiacon eglwys yr oedd ei hael- odau yn rhifo tua 300, yn dweyd dan ymffrostio, Rhaid cael llew o ddyn i weinidogaethu ar eglwys fel hyn, ni byddai yn un math o gredit i ni gael rhyw hoglanc dibrofiad o un o'r colegau.' Adt'efwn fod dyn cael profiad yn y weinidogaeth yn gym- m^ysach i fod yn weinidog mewn eglwys fawr, ac eg wys fach hefyd yr un modd, ond nid yw yn un matbo anrhydeddi Eglwys Dduw ddweyd fod yn j Sfel Hew i'w llywodraethu, oud yn iiaC 1 y sar mwyaf ydyw iddi. Onid yw cref- ? ,^n S^neud ei phroh'eswyr yn foneddigaidd & Bl^nnv?U addf"Tn agostyngedig fel eu J 1 ddylai pob eglwys wheud eu goreu i ^.o.in^dog a chynnal ei freichiau i Ota daylai yr. eglwysi cryfion wneud. eu rhan syaa n dymon leuanc drwy roddi lie iddynt weithio 1-1, 4 eu cefnogi a'u nerthu, gweddio drostynt a chyd- ddwyn a hwy yn eu hieuenctyd, gan gofio mai ieuanc ydynt, ac fod yn rhaid i lywun eu magu cyn y deu- ant yn ddynion. Ond ysywaeth fel arall y mae yn bod, rhaid i'r eglwysi gweiniaid fagu gweinidogion i'r eglwysi cryfion. Rhydd yr eglwys wan alwad i ddyn ieuanc ar ei ddyfodiad i'r coleg, gwna ymdreeh mawr i'w fagu yn ddyn. ac wedi iddo gyrhaedd oed- ran gwr yspeilir hi o hono gan un a fo gryfach. Fel hyn, fel y dywed Mr H. Richard wrth siarad ar gyssylltiad yr eglwys a'r Uywodraeth yn Nghymru, sef, fod y tlodion yn darparu ac yn eynnal i fynu eglwys i'r cyfoethogion, gellir d weyd mai yr eglwysi gweiniaid sydd yn meilhrin ac yn dwyn i fyny weinidogion i'r eglwysi cryfion. Credwn hefyd fod rhan fawr o'r bai hwn yn gor- wedd wrth ddrysau y gweinidogion sydd eisioes mewn lleoedd. Hyderaf y goddefir i un sydd heb fod yn perthyn i'r urcld hon ddweyd ei farn yn rhydd a gonest am danynt, a hyny heb na digter na dadl. Byddaf yn clywed llawer o weinidogion yn cwyno fod cynnifer o eglwysi yn dirywio o ddiffyg gweinidogion i ofalu am danynt, tra y mae dynion ieuainc yn'methu cael lleoedd. Ond yn awr, frodyr a thadau os ydych am i ni gredu eich bod o ddifrif gyda hyn peidiweh a bod mor barod i roddi eich gwasanaeth i'r eglwysi hyny. Pe gwrthodech chwi eu gwasanaethu byddai yn rhaid iddynt ofalu am weinidogion eu hunain, ond tra yr eloch i'w gwas- anaethu gallwch fod yn benderfynol na theimlant lawer o awydd am weinidog. Cydnabyddir fod angen mawr ar yr eglwysi sydd yn analluog i gynal gweinidogion am wasanaeth gweinidogion eglwysi eraill, ond os ydych am i'r eglwysi cryfion gynnal gweinidogion eu hunain, ac os ydyeh yn cydym- deimlo a'r myfyrwyr sydd heb leoedd fel yr honwch wneud, gwrthodwch roddi eich gwasanaeth iddynt a chewch weled diwygiad yn hyn yn fuan. Gallwn nodi engreifftiau o'r modd y gormesa yr eglwysi cryfion ar eglwysi gwanach sydd yn ymdrechu eyn- nal gweinidogion drwy eu hyspeilio o'u gwasanaeth mor fynych, a'u cydnabod yn annheilwng am eu i lafur, ond ymataliaf yn awr. Credwyf eto fod y gweddill o'r bai hwn-ae nid ychydig ydyw-yn cartrefu yn y gorawydd anghy- medrol ac anghyfiawn sydd yn nodweddu rhyw ychydig o bersonau mewn eglwysi am gael yr holl awdurdod i'w dwylaw eu huxiain. Nis. gellir cym- hwyso y rheswm hwn at yr oil o'r eglwysi gweigion, ond gellir ei gymhwyso at luaws o honynt, sef y rhai hyny o honynt sydd yn gwbl dan lywodraeth y diaconiaid, a gwyr y I fodrwy aur.' Gwyddom am rai eglwysi, yn neillduol mewn un sir yn Ngogledd Cymru, ag y mae y pregethwyr cynnorthwyol yn atalfa ar eu ffordd i gael gweinidogion. Ni ddy- munem ddweyd dim i iselu na diystyru llafur neb sydd yn ceisio gwneud daioni, ac nid ydym yn hollol ddiystyr o lafur ein pregethwyr cynnorthwy- ol, y maent wedi bod a gallant fod eto, lie byddo prinder gweinidogion, o wasanaeth mawr gyda theyrnas Crist; ond tra y safant ar ffordd yr eglwysi, fel y gwnant yn ami, i gael rhai cymhwysach a mwy derbyniol i'w gwasanaethu rhaid dweyd 'rhwystr ydynt' i'r achos, tynant i lawr fwy nag a adeiladant, Tra byddo eglwys heb weinidog ca y pregethwr cynnorthwyol y fraint o lanw ei swydd mewn rhan helaeth, efe fydd yn blalenori y gjfeill- ach, ac, ond odid, yn gofalu am supplies, a theimla os rhoddant alwad i weinidog y bydd ef yn colli ei swydd, gan hyny yn ei orawydd i ddal i fyny ei urdda, a'i awdurdod gwna bobpeth yn ei allu er atal y bobl i feddwl am weinidog. Urddas ei swydd yw ei benaf peth ef, ac nid lies cyffredinol yr achos. Mwy derbyniol gan y lluaws o'r eglwys fyddai cael gweinidog yn ol eu dewisiad; ond daw y pregethwr cynnorthwyol yn mlaen, a chwyna wrthynt y byddai cynnal gweinidog yn gostus, y gallant wneud fel yr oeddynt ar lai o arian cymmer arno fod yn hynod grefyddol a darbodus, fel Judas yn nhy Simon pan gollwyd y blwch enaint; ond nid am fod arno ofal dros yr eglwys, ond yn hytrach ofn rhag y dygir ei oruchwyliaeth oddi arno. Pel hyn aberthir yr achos mewn rhai manau ar allor uchelgais y pregethwr cynnorthwyol. Ond nid y pregethwyr cynnorthwyol ^Hr-tlhig sydd yn euog o'r camwedd dybryd hwn, ond nodweddir ambell i fiaenor yma a thraw gan yr un ysbryd hunanol, yn enwedig os bydd y swydd o an- fon am supplies wedi ei h<. mddiried iddo. Teimla y bodau hunanol hyn fod rhyw urddas neillduol yn nglyn a chael anfon am bregethwyr, a gohebu a dynion mawr, a gwelant hwythau fel eu brodyr, os ceisir gweinidog, y byddant o angenrheidrwydd yn colli eu swyddi. Eu pwnc mawr ydyw, dal gafael yn eu swyddi, aed lies yr achos lie yr elo eu motto yw, 'My horse-fy swydd! a kingdom for a horse Yn awr, meddyliwyf fy mod wedi enwi y prif res- ymau paham y mae eynnifer o eglwysi heb wein- idogion. Bellach, pa fodd y ceir diwygiad.? Chwi -eglwysi beilchion ac uchelgeisiol, ymddarostyngwch rhag y bydd i ddedfryd y Laodiceaid ddisgyn arnoch. Bydded i chwithau weinidogion warchod gartref a chwithau y blaenoriaid sydd yn tra-arglwyddiaethu ar etifeddiaeth Duw, cofiwch reol ac esiampl Crist— bydded i chwi ymwadu a chwi eich hunain;' cof- iwch reol Paul-gwneucl eich hunainyn bobpethi bawb er mwyn lies achos y Gwaredwr. Gwneler y pethau hyn, a che.ir diwygiad buan. Dywedaf wrthych chwithau, aëlodall eiri heglwysi; mynwch eich rights, na roddweh eich gwrau yn I wasaidd dan bob math o iau a osodir arnoch gan rai a.gam enwant eu hunain yn flaenoriaid mewn pethau ysprydol mynweh farnu drosoch eich hunain cof- iwch fod genych bleidlais yn Uywodraethiad' eich achosion eglwysig; agorweh eich Hygaid rhag eich bod yn cael eich twyllo gan rai a honant eu bod yn caru eich lies, Na chredwch bob yspryd, eithr prof- weh yr ysprydion, ai o Dduw y maent; o blegid. y mae gau brophwydi lawer wedi myned allan i'r byd.- ■; Gan liyderu na bydd hyn o ysgrif ar bwnc mdr" bwysig yn rhy faith genycla ei chylioeddi yn gyflawn, gorphwysafamy tro hwn, gan ddiolch i chwi am eich ymdrech gvyda'r TYST i'w wneud in deilwng. Dichon, os caf- amser, y cewch air eto ar hyn. ■; A. B.:C.
•:i—>— -.AJR ri Y NKAITH.-_
i—>— AJR ri Y NKAITH. Meistti GoIs., Dyma, finnau yn y train ar fy nhaiih, a5m gwyneb tna'r De. Mae ynfQreu braf, a'r haul yn tywynu yri siriol. Mae hin. fel hyn yn temtio dynion i ddyfod o'r mwg. i awyr iach y wlad. Mae yma gerbydaid o honom, a phawb yn edrych yn llygad-loniawm Yr ydych yn gweled y byd ar scale fechan yn ytrainpawb at y peth y byddo. Mae yma un yn brysur yn troi dalenau Bradshaib, er trefnu llinell ei daith; uii arall a'i drwyn yn y Manchester Guardian; ac un arall mewn dwfn fyfyrdod uwch ben rhyw nofel Wag; tra y mae un hen frawd boddlon iawn yr olwg arno yn hwylio i'w logell i ymofyn y myglys a'r cetyn, ac yn gofyn yn foesgar i foneddiges a eis- teddai yn ei ymyl, Have you any objection to smoking, mam ?' Not at all, sir,' meddai hith- au, yn llawn mor foesgar, oblegid gwelai ei fod yn parotoi at wneud ac yr oedd yn gofyn mor dyner fel yr oedd yn anmhossibl i un ddynes wahardd iddo ei fwyniant. 0 fewn cyrhaedd siarad a ni yr oedd gwr golygus arall—un o dywysogion y ddynoliaeth. Mae ganddo wyneb agored, ac nid un o'r gwynebau hyny a welir weithiau wedi eu rbinclo gan wenwyn a natur ddrwg. Gallwn gasglu arno mai catiad o dy- baco a fyddai un o'r pethau mwyaf derbyniol ganddo y borou newydd hwn; ond ymddengys fel pe na byddai yr arfau at hyny o waith yn gyfleus wrth law. Ond ni bu yr hen gyfaill sydd yn mygu ac yntau fawr o funudau cyn deall eu gilydd. Byddaf yn gweled rhyw gyd- ymdeimlad greddfol rhwng ysmygwyr a'u gil- ydd na cheir rhyngddynt a neb arall. Ond yn anffodus, nid oes ond un getyn rhyngddynt, ac nis gall y ddau gael ei gwasanaeth ar unwaith. Os yw ysmygwyr pan yn ysmygu yn ymddangos yn ddedwyddach nag eraill, druain o honynt pan heb gyfle i gael y getyn, y maent y truen- usaf o bawb. Yn y gongl yn y fan yma, y mae hen frawd parchedig yr olwg arno, ac y gallwn feddwl fod difyrwch y brodyr eraill islaw sylw' ganddo ef; ac nid oes ganddo fawr olwg ar y papurau newyddion yma ychwaith sydd yn nwy- law pawb, ond ei fod yn edrych iddynt weithiau, rhag y digwydd fod rhywbeth ynddynt. Yr ydym yn gwmni dyddan dros ben. Yn ddam- weiniol, trowyd yr ymddiddan am 'Gynghrair Illeddweh' sydd yn eistedd yn y dyddiau hyn, ac at y newydd fod Garibaldi yn cael ei ddis- gwyl i lywyddu un o'r cyfarfodydd. Synai rhai fod y fath ryfelwr dewr yn myned i lywyddu cyfarfod i ddadleu heddweh. Yn union fel fe,' meddai ein cyfaill tywysogaidd, I hedclwch- os gellir, ond myned i Rufain yn gyntaf i ddym- chwel gorsedd ac awdurdod y pab.' A glywsoch chwi arwyddair Wendell Phillips,' meddai un o'r cwmni, Peace if possible, justice at any rate, ac onid ydyw hon yna yn dyfod yn agos iawn i'r rheol ysgrythyrol, Dilynwcli heddwch a phawb, a sancteiddrwydd' —-Dilyn heddweh tra y byddo heddweh i'w gael ar dir sancteiddrwydd. 'Ie,' meclclaiul1 arall, nid yw pawb sydd yn uno a chyngrair heddweh, yn condemnio rhyfel ar bob amgylchiad. Amcan y cyngrair ydyw dwyn teyrnasoedd y byd i gyd- ddealltwriaeth i leihau eu byddinoedd a'u llyng- esoedd; ac os digwydd i ddadl gyfodi yno i gyt- uno i'w roddi i farn gwyr yn lie i'r bidog a'r cleddyf i'w phenderfynu. Beth sydd yn fwy teg a rhesymol ? Ond os gwneir ymosodiad ar ein rhyddid, ein bywyd, neu ein crefydd, mae natur a elirefydd yn galw arnom i ainddiftyn ein hunain. Gwallgofrwydd ydyw myned i ryfel am ddarn o dir yn India neu rywle arall, ond pe deuai gelyn i yspeilio ein gwlad o'n rhyddid a'n crefydd awn allan i'w erbyn serch colli fy mywyd yn yr ym- drech.' Dyna fy marn innau yn union, meddai y gwr cadarn iierthol yi-na. a gwnelsai dywys- og byddin arclderchog- Mae penderfyniad yn ei lygaid a'i wynebpiyd. 'Mae yr oes lion yn myned yn wan a mynywaidd eu "syniadau—wedi ymlid cyfiawnder yn hollol o'r llywoclraeth, a'i abertliu i rywbeth a gamenwir ganddynt yn heddwch. Mae north a gallu pob llywodraeth yn darfod os nad ydyw yn ddialydd llid i'r rhai sydd yn gwneutliur drwg.' Dyledswydd Cristionogion at eu gilydd fel personau unigol a ddysgir gan lesu Grist, pan y dywed, Pwy bynag a'th darawo ar dy rudd ddeheu tro y llall ato hefyd.' Ac nid dyledswydd llywodraeth a gwlad i oddef pob ymosodiad. Ac yr wyf fi wedi sylwi mai y dynion anmliarotat 1 ddyoddef dim eu hunain oddiwrtli neb, sydd bob amser yn ddadleu y dylai llywodraeth oddef pob sar- had, gan bawb; ond y mae bodolaeth llywodr- aeth o gwbl yn anmhosibl heb awdurdod, ac awdurdod i ',ddNi,.yii y cleddyf' os na wna un- rhyw foddion arall y tro; ond na ddylai apelio at y cleddyf ond pan y byddo rhyddid a bywyd j gwlad mewn perygl, mae hyd yn oed i am- ddiffyn liiyddid a bywyd ond pan y byddo pob moddion arall wedi methu.' Yr oedd ei resymiad cryf a theg yn cario pawb o honom gydag ef. Aeth yr amser heibio bron heb yn wybod i ni, a daeth yr orsaf lie yr ymwahanem yn gynt o lawer nag y disgwyliem. SYLWYDD.
.''^ MANION 0 FYNWY. "■ '…
MANION 0 FYNWY. L7 Fe allai na fyddai yn drosedd mawr i ni roddi cam yn groes i'r afon i sir Forganwg i ddeclireu heddyw, a rhoi ychydig o lianes 0 led Party R wyf yn cofio yn iawn, liwai oedd y trydydd te parti yn y lie hwn er pan agorwyd y capel newydd. Cynlialiwyd ef dydd Liun, y 91ed o'r mis hwn. Aethyhi yno yn weddol foreu'; ond erbYll fy mod yn ngolwg y capel. gwel- ] wn fod yno lawer o fy Ulaeii, yii gwisgo a phryd- fertliu y capel, ac yn sicr, gwnaethant eu gwaitli yn ardderchog. Ehoddwyd te i Want yr Ysgoi Sabbatliol am 12 o'r gloch; ac erbyn dau, yr oedd y te arall yn barod. 0 blegid fod yfed te yn y capel wedi myned yn awr yn beth cyflredin Yii, yg ardal, tybiai lliai mai metMant fuasai hwn; ond hoJjlol i'r gwrthwyneb, y digwyddodd. Bu yno drqs 5.00 yn yfed te, ac yr oedd hyny yn rhyfedd iawn mewn lie fel' Rhydri. Bu cor Caerphilly niojr garedig a dyfod yno i ganu, er difyru yr yf-, wyr te, a chanasaht tua deuddeg o ddarn au yn 0 ddi iawn. Arweiniwyd hwy gan Mr W. Davies. Daeth cor Maelien yno hefyd, achanasant tua, phymtheg tori Saesneg yji cliwaethus iawn. Ar- weiniwyd gan Mr P. Harries." Canodd cor y Shydri hefyd amryw ddarnau yn dda rhagorol, yn- cael eu harwain g'ah Mr. Wm. Cross. Yr oedd yr eglwys ivedi casglu. addewidion at y te fel yr oedd y cwbl a gafvvyd' oddi wrtho yn ennill tej|. Mae peth fel liyn yn haeddu ei ganinol yn mhell ac agos; Yr oedd y te, y bara a'r ymenyn, a'r ddau fath o cake yn llawer gwell na dim a geir mewn telt parties cyffredin. ZD 0 Y P)I(ie)ttttt.-Bydd yn ddrwg gan ganoedd C, glywed fod gwaith haiarn mawr y Blaenau wedi C, hollol sefyll, a'r gweithwyr druain wedi ymwas- garu i bedwar ban y byd, ac nid oes gobaith yn awr yr ail gychwynir ef yn fuan. Mae yn wir ddrwg genyf am amryw o gyfeillioiv y Blaenau, ac yn enwedig fy anwyl frawd Mr. Williams. Gallaf gydymdeimlo ag ef i raddau, gan fod yr un peth wedi digwydd yma flwyddyn yn ol, ond ar raddfa lai. Nid oes dim yn fwy digalon na gweled eglwys yn cael ei gwasgaru mewn un dydd ag y buwyd am flynyddoedd yn eu casglu at en gilydd. Mae yr Ysgol Frytanaidd wedi ei chau, a'r ddarllenfa hithau ar gael ei chau; ac wrth reswm y capelydd yn hanner gwag. N; welir byth bethau fel y buont eto, 0 herwydd pe byddai y gwaith yn cycliwyn yr wytlmos nesaf, ni cheid y gweithwyr yn eu hoi fel y buont. Mae rhai o honynt erbyn hyn yn y gorllewin pell, ac eraill ar eu ffordd yno. Araf iawn yw y gwaith haiarn yn mhob man ar y nrynyddoedd y dyddiau hyn; ac felly, nid oes awydd ar neb i ymgym- meryd a gwaith mor fawr a gwaith y Blaenau. Un o'r gweithfeydd goreu am fod yn regular oedd gwaith Brynmawr; ond gwelaf lieddyw mai tair wytlmos yn mhob mis y maent yn weithio yno, Nid oedd gan y gweithwyr ddim yn ngweddill o'r blaen; ond bydd yn waeth yn awr. Hyderaf y daw golwg arall ar bethau yn fiiait.- Gohebydd. PKXWAUN, MYNWY.—Dyddiau 1\lercher a Iau, Medi 4, a 5, cynhaliwyd cyfarfodydd yn y lie uchod i urddo Mr David Morgans, diweddar fy- fyriwr yn Aberhonddu. Y noson gyntaf, pregeth- odd y Parchn. D. Thomas, Ystradfellte, a D. j Jones, Hirwaun. Boreu dydd Iau am 10, de- chreuwyd y cwrdd gan y Parch. D. Thomas. Pregethwyd ar Natur Eglwys gan y Parch. Mr. Darbon, Casnewydd. Holwyd y gofyniadau (y rhai a ateb-wj-d yn hynod o bwrpasol) gan y Parch. J, Jenkins, Pontypool. Gweddiwyd yr urdd- weddi gan y Parch. D. Davies, New Inn. Preg- ethwyd siars i'r gweinidog ieuanc gan ei hen weinidog, y Parch. W. Williams, Hirwaun, yn effeithiol iawn; a phregethwyd i'r eglwys gan y Parch. H. Oliver, B.A., Casnewydd. Am ddau, gweddiodd Mr. Edwards, gweinidog bwriadedig I t) 0 Heol-y-felin, Casnewydd; a phregethodd y Parchn. J. Jenldns, Pontypool, a H. Oliver, Cas- newydd. Am cliwech, gweddiodd y Parch. Mr Thomas, Cwmbran, a phregetliodd y Parchn. D. Jones, Hirwaun, a J. M. Bowen, Pendai-ren. Yr oedd y gwasanaeth yn yr holl gyfarfodydd yn rhanol o Gymraeg a Saesneg. Cafwyd gwenau y nefoedd ar yr holl foddion. Dymunwn i Mr Morgans lwyddiant mawr yn ei gylch pwysig.— U11 uulJ yno.
GAIR 0 LANAU'R TEES.
GAIR 0 LANAU'R TEES. Mae yn dda genyf alin dweyd fod yma rai dynion o'r iawn ryw wedi dyfod 0 bryd i bryd, y rhai sydd wedi dyrchafu en hunain i binacl anrhydedd yn ein plith, ac y mae pawb yn eu liedmygu fel y cyfryw. Ond er galar, nid yw yr oil o honynt felly; na, mae cyfhvr llawer o hon- ynt yn druenus a gwartlius iawn, pan yr ystyr- iom pwy ydynt, a'r lllallteision y maent wedi eu cael er cyrhaedd anrhydedd a dyrcha&ad. Gweithwyr o Gymru mewn gwirionedd sydd yn cael y manteision goreu yma i ddyrchafu eu hunain i sylw'r cyhoedd, o herwydd nad oes un genedl arall yn alluog i fyned trwy bob rhan o'u galwedigaeth yn gyffelyb iddynt, yn enwedig yn y gweitlifeydd haiarn, hwy ydyw y rhai blaenaf gyda phob coliytldyd o fewn i'r gweithfeydd. Felly wrth reswm, hwy sydd yn cael y tal goreu am eu gwasanaeth. Ond eto maent o ran eu sefyllfa yn isel i'r eitliaf; mae eu hanneddau yn llwyclion ac yn wael, a'r ychydig ddodrefn sydd ynddyiit yn ucliel dystio nad oes yno ond tlodi yn teymasu ac Tehyclig iawn o honynt sydd yn talu mwy o warogaeth i'r Sabbath na chymmaint ag y maent yn dala i'r dyddiau eraill o'r wythnos, o herwydd gwnant ddefnyddio y dydcliau hyny at eu gwir cldybenion, ond am y Sabbath, yr hwn y gorchymynwyd ei gadw yn sanctaidd, y maent yn ei dreulio ar eu melus-chwantau, mewn cyf- eddach a meddwdod, yr hyn sydd wedi bod yn foddion i'w dwyn i'r tlodi a nodasom uched. Nid yw y eyiiiiiieriada-LL hyn wedi syrthio i'r cyfiwr hwn ar unwaith, ond bob yu ychyclig, trwy dtlilyn hen arferion gwlad fel y dywedir, megis y cwrw bach, neithiorau, ffeiriau, &c., y rhai sydd wedi bod yn foddion yn 11aw y diafol i ddenu'r ieuainc oddiar lwybrau sobi;wydd a rhinwedd. Gwyddom ,am lawer o dd3"iion ieuainc gwir obeitliiol un waith, ond erbyli Keddyiv wedi syrtliio i warth trwy feddwdod, a hyny trwy ymarfer a Ilyiiieit- ian pan yn Ngll3,iiii.-ii. a gadawsant eu gwlad o herwydd eu liafradlonedd. 0 bob man y gwyddom am dane, Gogledd■ Lloegr yw y man mwyaf m ffafriol i'r cyamneriadau a nodwyd, yn herwydcl anseiydlogrwydd y gii-aith. Mae y meistriaid a'r gweithwyr yma fel pe byddent wedi eu tyng- heclu i ymrafaeho a'u gilydd, a llyn.r e1"s blyn- yddau bellach. Maeynhysbys i lawer i'r an- nghydfocl y llynedd fod yn foddion i amddifadu degau o deuluoedd o'ti cysuron, a hyny yn unig am fod y rhan luosocaf o honynt heb ddarparu cynimaint ag un gemiog ar gyfer 3* lath am- gylchiad. Gwyddai y meistri yii dda am hyny, a phenderfynasant ddal eu dwylaw arnynt lies eu llwyr orcliiygu, a bu hyny Tn foddion' i vru llawer o Gymry i gardota. Gallesid meddwl y buasai hyny Yl1 ddigon o wers iddynt erbyn y dyfodol, ond er synclod mawr, y maent cynddrwg ag erioed. Os mynwch eich iawnderau fel gweithwyr, byddwch sobr. Mae yn dda genym fod rhai personau yn pendcriynu gwneud a allont er eich sobreiddio, ac yr ydy-m wedi clyvred fod rhiif eyfeillion pur weithgar yn Witton Park. Gobeithio y llwyddaht yn eu hamcan, a charwn glywed fod eu llaftir yn llwyddo gyda phob peth claionusMae Yll yr. ardal llon. ddynion gwrol a phenderfynol i wiieud rhywbeth tuag at ddrainio hen gors. meddwdod, ac. i fraenaru y tir, a'i wneud yn addas i hau hadau sobrwvdd. TAN Y CaTiao
CYMMANFAOEDD YR ANNIBYNWYR.
wyr,' erbyn hyn allan o'r wasg. Mae y Bedwaredd It an ar waith. Dymunwn roddi hanes pob cymanfa raor gyflawn ac mor gywir ag y byddo modd. A chan fy mod yn awr wedi dyfod i lawr a'r hanes i gyfnod diweddar, mewn cydmariaeth, teimlwn yn ddiolchgar am unrhyw gynnorthwy, mewn ffordd o ychwanegiadau, eglurhadau, a gwelliant gwallau, yn nglyn a'r hanesion cymmanfaoedd sydd yn y inisolion a'r newyddiaduron. Dichon fod rhai o'r hanesion hyny, yn y cyhoeddiadau, yn annghyflawn, neu yn wallus,—dyma gyfleusdra teg i'w gwneud yn gyflawnach a'u diwygio. Rai wythnosau yn ol, derbyniais hanes cymmanfa Mynwy, oddiwrth y Parch. E. C. Jenkins, Rhymni, mewn llaw-ysgrifen, hanes yr hyn ni cliylioeddasid o'r blaen mewn un cyhoeddiad; a phe buasai Mr Jenkins heb ymddwyn mor garedig ni cliawswn i byth o hyd i'r hanes. Gobeithio y dilynir ei esiamplgan luaws o fonedd- '].a igion De a Gogledd. Byddai unrhyw yehwanegiad neu. sylwadadau ar hanes y cymmanfaoedd o'r thvyddyn 1830 i lawr hyd at y blynyddoedd hyn yn dderbyniol iawn. Gwn fod hanes llawer o gym- manfaoecld wedi eu cyhoeddi mewn papurau wyth- nosol, pa rai o bosibl nas gellir cael o hyd iddynt mwyach; as nis gellir gwneud y diffyg hyny i fynu mwyach, oddieithr fod hwn a'r llall wedi cadw y papurau, neu wedi tori yr hanes allan o honynt. Ni fyddai y drafferth o ysgrifenu nodyn ataf, na'r draul o'i anfon, ond y peth nesaf i ddim; tra y byddai cael yr hanes yn gyflawn ac yn gywir yn gaffaeliad mawr i'r enwad, ac yn neillduol i'r oes ddyfodol. Cydnabyddir pob cymmwvnaswr a chynnorthwywr gyda'r gorchwyl hwn, yn y Rhagdraeth ddaw allan gyda'r Rhan olaf o'r llyfr. Ar ol gwneud yr holl ymchwil wyf wedi wneud i gael yr hanesion yn gyflawn ac yn gywir, os bydd hanes rhyw gymanfa yn ddiffygiol, neu yn annghywir, nid arnaf li y gor- phwys y bai, ond ar y cyfryngau. Gan obeithio y gelwir ar hyn ar lawer, gorphwysaf, yr eiddoch, Whitchurch, Cardiff. T. Li. James.