Y Tyst Cymreig

ADDYSG YN NGHYMRU. At y Parch. John Phillips, Bangor. I,L YTHnt III. BarcnedigSyi-,—BwriadafynyUythyr liwa alw eich sylw at y cyssylltiad sydd rhwng ysgolfeistriaid a phwyllgorau—cyssylltiad, yr wyf yi, credu, y mae genycli chwi fantais neillcluol i wybod am dano a chaniatewch i mi awgrymn, fy mod yn tybied fod gettych gryn law yn ei ifurfio. Nid wyf yn gwy bod yn mha berthynas yr ydych yn sefyll tuag at Ogledd- bartli y Dywysogaeth yn swyddogol ar hyn o bryd. Gwn i chwi fod yn orucliwyliwr cyflogedig y Gym- deithas Frytanaidd a Thramor, a gwn eich bod yn bresenol yn Brif Athraw Coleg Normalaidd Bangor. Nid wyf yn gwybod a ydych yn dal y swydd gyntaf yn barhaus, neu ynte a oeld eich yragymmeriad ar ddiweddaf yn gwneuthur yn anmhosibl i chwi ddal y gyntaf. Meiddiaf awgrvmu wrth fyned heibio, os nad ydych yn dal y gyntaf yn bresenol, v dylai fod rhywuu yn ei llenwi, a bod y Gymdeitlias uchod sydd mor gyfaddas i'n cenedl ni yn ei sefyllfa scct- yddol, yn dyoddef o'r herwydd Yr wyf yn credu fod Diocesian Inspectors y Gymdeithas Wiadwriaeth- ol yn gwneuthur llawer o ddaioni, a bod David AYiliiauts. Y sw., yn gwneuthnr daioni hefyd gyda'r Gymdeithas Frytanaidd yn y Deheudir- Nid wyf yn gwyhod ychwaith pa mor bell y gellir eich dal yn gyfrifol am lwyddiant neu aflwyddiant. Ysgolion y Gymdeithas uchod yn y Gogledd yn rhinwedd eich swydd fel Prif Athraw y Coleg Normalaidd yn unig, yr wyf yn tybied nas gellir eich dal yn gyfrifol ond i raddau bychain. Ond goddefwch i mi ddywedyd fy mod i, yn mysg ereilJ, yn edrych arnoch yn gyfrifol i raddau pur bell am natur y cyssylltiad sydd rliwng ysgolfeistriaid a phwyllgorau Ysgolion Brytanaidd Gogledd Cymru, o herwvdd v pethau canlvnol:— 1. Clrwychwi sydd wedi bod yn brif ysgogydd gydag Addysg Rvdd yn ngogleddbarth y Dywysog- aeth er pan ddygwyd addysg yn ei gwedd bresenol i'n sylw. 2. Y mae cyssylltiad swyddogol rhynguch a'r addysg- hono mewn rhyw wedd neu gilydd er pan ydych yn ein plith. 3. Y mile eich parch a'ch dylanwad fel gweinidog yr efengyl yn y cyfund-eb y perthynweh iddo yn hawlio ymddiried mawr ynoch fel swyddog gydag achos addysg. 4. Oblegid y pethan uchod, atocli chwi yr edrychir ac yr appelir am athrawon trwyddedig gan y pwyll- gorau. 5. Yr ydych chwithau yn ateb eu happeliadau trwy gymmeryd arnoch y gwaith o appwyntio ysgol- feistriaid i gymmydogaethau ac ysgolion. Goddefwch i mi sylwi fod y pethau uchod yn ddigonol i'm tueddu i edrych arnoch chwi yn gyfrifol i raddau pur bell am ansawdd neu natur y cyssyllt- iad hwn, nes ei gwneuthur yn afreidiol cael gwybod yn rhinwedd pa swydd yn uniongyrchol yr ydych yn gweithredu. Yn awr, gyda'ch caniatad, edrych- wn pa mor bell y mae y cyssylltiad liwil yn hapus, ac yn llwyddo i wneuthur y ddwyblaid yn gysurus. Gyda golwg ar y pwyllgorau, meiddiaf ddafcgan fy meddwl en bod yn ddyledus iawn i chwi am eich cynnorthwyon, eich cyfarwyddiadau, a'ch gofal am danynt ar hyd y blynyddoedd. Gyrasoch iddynt athraw ar ol athraw heb rwgnach nagwarafun; pan y blinent ar un, byddech yr un mor ewyllysgar idd- ynt gael treial ar un arall; ac wedi iddynt gael eu digoni ar hwnw, gyrech, yr un mor ddirwgnach, athraw arall iddynt drachefn. Priodol iawn ydyw adgofio iddynt hefyd y cyfarwyddiadau a dderbyn- iasant genych pa fodd i adeiladu eu hysgoldai, a pha fodd i gael cymhorth y llywodraeth tuag at eu hadeiladu, a'i chymhorth drachefn i'w chynnal ar ol ei hadeiladu; ac y mae ganddynt hyder ynoch pe deuech allan i'r maes yn eich gwroldeb a'ch sel arfer- ol, y llwyddech gyda chydweithrediad boneddwyr o gyffelyb yspryd, i gael ymwelwyr o eiddo y Ilywodr- aeth a fedrent ein hiaith, a adwaenent ein hyspryd, ac a gydymdeimlent a'n crefydd. Gormod o hyfdra ynoffi fyddai erfyn arnoch, yn eu henwau, gymmeryd hyn i ystyriaeth, gan na awdurdodwyd fi; ond yr wyf yn credu fy mod yn datgan teimlad nifer mawr o honynt, pan y dywedaf, y dymunwn yn fawr eich gweled yn cymmeryd y peth mewn Haw. Nid wyf yn gwybod nad all eich swydd o Brif Athraw Coleg Normalaidd fod yn attal- fa arnoch i gymmeryd llaw gyhoeddus iawn yn y mater, eto credaf pe y penderfynech fod yr achos yn ,deilwng o'ch cefnogaeth, na fyddech yn fyr o gael allan ffordd i roddi yr ysgwydd wrth yr olwyn. Yr eiddoch, &c., X.

AT OLYGYDD Y TYST CYMREIG. Syr,-Z-.id oes dim sydd yn cyffroi ffynnonau bywyd a llawenydd yn debyg i dywyniad heulwen. Mae yn peri i galon dyn lawenychu, ac i'w wyneb ddysgleirio. Clywir mwy o ring yn ei chwerthiniad; gwelir mwy o loywder yn ei lygaid; a theimlir mwy o rym yn ei gerddediad. Mor expressive ydyw yr hen air Cymraeg heulwen—given haul, ac nid ty- wyniad haul fsunshine) fel y dywed y Sais. Gweaa yr haul fel gwr priod yn dyffld allan o'i ystafell, a gwena y ddaiar yn ol fel priodferch ar ddydd ei phriodas. Chwytha yr awel yn fwy tyner, ym- deimla yr awyr yn fwy ysgafn, ymfywha y blodeu yn eu gwvclider penaf, tra mae gwyrddlesni amryw- iol y llawr a glesni dwfn y wybren uwchben yn ddarluniau o berffeithrwydd tegweh. Mawr ywy gwahaniaetli mewn tref fel Harrogate, rhwng o Y nc'n ddu a phob lle'n ddwl,' a'r adeg pan y dawnsia pelydrau yr liuan, a phan Ei des wna'n gariadusol Bob bryn, a dytiiyn, a dol.' Ar foreu hyfryd fel hyn cymmerem daitli facn o tllltir neu cldwy i wibio yn mhlith clogwyni Birk Crags. Dyma le i'r naturiaethwr a'r bardd gael gwleild ddifyrus am lawer awr mewnunigedd llwyr, lieb ddim i dori ar y dystawrwydd ond murmur lion yr afon fas islaw. Glyn rhamantus ydyw. wedi ei agor gan ryw chwyldroad tanddaearol yn yr hen hen amser gynt. Nid yw dros hanner milltir o hyd. Culha a dyfnha o'i enau i'w ben draw. Nid yw yn fwy na rhyw gan llath o led yn y lie llettaf, ac fe- allai ei fod yn rhyw hanner cant o latheni o ddyfn- der, mewn llinell unionsyth. Mae yr ochr ddeheuol yn fwy serth o lawer na'r ochr gyferbyniol. Yma mae talpiau mawr o greigiau yn sefyll megis ar ddyddim, wedi eu hattal yn eu rhedegfa wyllt ar y goriwaered. Tyfa brysglwyni. a rhedyn, a mwsogl o wahanol fathau arnynt, o'u hamgylch, ac o danynt. Ymrithia blodionos man yma ac acw hefyd, rhwng llwydwedd y cerryg a glesni amrywiol y llysiau. Yn wir, mae yn ddarlun ardderchog o natur yn ei gwisg garti-efol-of beauty unadorned-heb ddim o waith celfyddyd i'w anurddo. Ycliydig oddiyma ar lecyn uchaf bryn bychan cyfodwyd twr uchcl i roddi mantais i'r ymwelwyr i welcd y wlad. Golygfa ysplenydd ydyw hefyd. Meddyliai yr adeiladydd am ei godi yn ddigon uchel i gael golwg ar y mor o du y dwyrain a'r gor- llewin. Dywedir y gellir gweled ar ddiwrnod clir trwy gymmorth ysbienddrych, yr afonydd Tees a Humber yn ymarllwys i'r mor. Ond y mae bryniau oesol yn cadw draw yr olwg ar y mor o'r tu hwnw. Oddiar gopa uchaf y twr canfyddir bryniau a dy- ffrynoedd breision Yorkshire yn ymledu o'n blaen fel panorama mawr. Gwelir codiad a chydgyfar- fyddiad yr holl afonydd yn y sir bron. Ymddyrchafa tyrau eglwysi cadeiriol York a Ripon ger ein bron ac ar brydiau daw Lincoln bithau i'r golwg. Cyf- eirir oddiyma at gryn saith o faesydd rhyfel nodedig, a lluaws o fanau He bu brwydrau man. Gellir ol- rhain nifer mawr o drefydd a pbentrefydd, o hen gastelli a phaalsau, ac o gapeli ac eglwysi. Gorwedd Harrogate o'n blaen fel dinas ar fryn, yr lion ni ellir ei gorchuddio. Ymddengys ei cherryg nadd gwyn- ion, ei gerddi, a'i rhodfeydd, yn brydferth a dymun- ol iawn. Ar ol ciniaw gallwn gymmeryd gwibdaith mewn cerbyd vn nghwmni y rhyw deg can belled a'r Plumpton Rocks. Mae y creigiau hyn eto fel pe wedi eu codi o'r dyfnderoedd obry ar gefn rhyw don gynhyrfus o ddaeargryn, a'u gadael yno yn blith- draphlith fel y r oeddynt. Mae y lie wedi ei osod allan fel pare gwyllt, yn cynnwys coedwigoedd cau- adfrig, creigiau crogedig, a llynoedd o ddyfroedd gloywon llonydd. Ar y ffordd adref awn heibio i'r gell a hynodwyd gan gytlafan erchyll, sef y lie darfu i Eugene Aram Iadd yr hen ddyn er mwyn cael ei drysor. Mae Bulwer Lytton wedi ysgrifenu novel gampus ar yr amgylchiad. Pan yn ymweled a'r lie hwn yr oedd gennym hen wraig ddoniol i ddangos y lie a dweyd ei hanes. Cawsom ddigon o dal am y draul a'r drafferth wrth wrando ar iaith goeth, a syllu ar agwedd bendefigaidd yr hen chwaer, yr hon a roddai brofion amlwg ei bod wedi gweled dyddiau gwell. Aethom heibio i'r ffynnon garregol, a rhoisom dro trwy weddillion castell Knaresborough, yr hwn a dyuwyd i lawr yn llwyr gan filwyr Cromwell. Dyma ni erbyn hyn yn dynesu at Harrogate, tra mae bre- nhin y dydd yn myaed i lawr i wely'r heli yn ngwisgoeed ei ogoniant. Yr unig gymmyla a welid ar wyneb y wybren oeddynt o amgylch ei fawrhydi, wedi eu Iliwio yn y dull mwyaf ysplenydd. Ym- ffurfiai un cwmmwl fel robe of state am dano, a'i odreu wedi ei oreuro ag aur byw—tanllyd—dysgleir- iol. Syllem ar yr olygfa gyda rhyw foddineb rhy ddwfn i eiriau, ac yn rhy gyssegredig i un gydmar- iaeth idaearol. Ond torwyd ar ein mwynhad yn fuan trwy y gydmariaeth fwyaf trwstan ac anfardd- onol ag y gallesid meddwl am dani. Diolch am ambell iprosy creature i'n deffro o'n breuddwydion, a'n dwyn o fro y nifwl i droedio daear eilwaith. Dyma ni bellach yn prysuro adref dan chwerthin o ewyllys calon. Treuliwn oriau yr hwyr yn olrheinio awen gwlad y bryniau, neu yn dilyn Emerson trwy ei grwydr- iadau yn yr Andirondacs, nes daw y lleuad wen i nofio yn yr awyr las, ac i arllwys ei ffrydiau arian- aidd ar wyneb y ddaear. Erbyn hyn mae yn hen bryd i ni ganu nos da'wch, ac i ymadael bawb i'w fan. Yr eiddoch, Arc., GOGLEDDWR.

YR HEN ARDDWR. LLYTHUR I. At Olygwrs y Tyst Cymreig.' Syrs,—Yr wyf fi chwedi caul ar fy meddwl neud gohebudd o honoffy hun i'r TYST. Ac oni bai mod i yn gweld i fod eich papur chi y debig o droi allan yn un go sbectabul, faswn i buth yn rhoid fy hun mor isel a sgwenn heb iddo fod yn un sbectabul. A gellwcli chi feddwl oddiwrth fy null independent fy mod i yn ddigon o sgwenwr a meddyliwr hefyd i neud gohebudd penigamp i chi yn y TYST. Ond galle na fyddwch chi ddim yr un farn a mi ar fater dyrus wel hwn. Ond rhag i fy llythur i gyfarfod a thynged ofnadwy y fasged, ac imi fod yn ol o gaul cymmeradwyaeth y wlad, yr wyf am neud yn debig fel y gweles i fy hen wraig i yn gneud un dwrnod. A'r peth weles i hi yn i neud oedd paste, neu bei, fel y byddweh chi yn i galw hi yn ngwledudd y Seuson yna. Yr oedd y baste hono yn caul i gneud i fynu o fale, surion, eirin mair, Ilus, currens cochion a duon, a beth arall wn i ddim, ond i bod hi mor llawn o mrywieth a thommen y teiliwr. Ac fe welie i i'r hen wraig drw liynn blesio pawbyn iawn, oblegid yn siwr i chi mi gafedd y baste ei bwyta bol) migwrn o honi hi, fel mau prin oedd isio golchi y ddesgil ar 01 darfod. Ac yn awr yr ouddwn ine yn meddwl y gneuthe yr un thronieth, sef thronieth mrywieth, y tro i neud llythyre i'r TYST. Ond fel y deudes i o'r blaun, os byddwch chi, y giygwrs, ddim yr un farn a mi ar y peth, rhaid i'm llythyre fund tan y dded- rud gollfarnol hono o gaul eu bwrw i'r fasged, ac oddiyno mau'n debig i'r tan. Ond os fellu y budd pethe, rhaid imi ddiod'le y gosp hauddianol i'm trosedd fel poh troseddwr arall o'm blaun i. Ond y mae juris yn jr llysodd gladol er dod a N-ei-click o gulti yn erbun y troseddwr, y mau nhw ar gyfri rliw amgylchiade yu i gyihvuuo fo i drugaredd y llus, a dase cliithe yn gneud y drugaredd o adel i iy llythyre i gaul ddangos yn y TYST, mi faswn i yn mund ar fy llw na chawse neb buth wbod mau ar onor fellu y ceuson nhw ddangos. Wel, Giygwrs, tybed nad ydi hun cne yn ddigon o ragymadrodd er argyhoiddi yr un glygydil yn r.,I" Nghymru, Lloegr, Werddon, Sir Fon, a Melin y wig hefud, mod i'n ddigon o sgAvenwr i neud liding articli unrhiw bapur newuddyn y dyrnas, cliwaith- ach rhw bwt y lythyre ar faterion eyff i-edin, a chin i mi swenu y pethe su geni ar fy meddwl, mi rosa i edruch beth fudd tynged y llythur hwn druan i gochwun. Yr eiddoch yn garedig, Yn HE ARDDWR.

AT OLYGYDD Y TYST CYMREIG. gyr>—Llawen genyf weled golwg mor obeithiol ar y TYST, a'i fod yn dyfod allan fel gwr an bob tro, a chanddo gyfiawnder o bethau buddiol a theilwng iddo fod yn selog ben a chalon yn tystio drostynt. Nis gwn am wersi mwy angenrheidiol i'r rlian hono o'r byd ag y mae yn myned iddo yn benaf nag sydd ar ei dudalenau yn wythiKBol. Yr oedd ac y mae gwireisiau ami air a Uith g-oleu a grymus arlywod- ddysg, fel rhai a ymddangosant ynddo o bryd i bryd, er gyru ar ffo y cyinmylau duon a orchuddiant Gymru o barth i'w hawl, a'r pwys iddi gael cyn- nrychiolaeth briodol yn y Ty. Hir y bu o dan dy- wyll leni y Phariseaidd syniad mai diraddiad a halogedigaeth ar Gristionogaeth bur, yr hon a berchid, gredid, ac a broftesid gan ei thrigolion oedd iddynt mewn un modd gyffwrdd ag un o'i bysedd ag ymdratbdsieth wleidyddol, ac ar ol i'r syniad yna daflu ei gysgodion niweidiol tros y werin, teyrnasodd dygn anwybodaeth yn yr hyn oedd wir angenrheidiol er ei lies a'i llwydd cym- deitliasol a dylanwad ei hysgoloriaeth. Ymledodd fel Libanus, ac ymdyrchafodd fel mwg ffwrn fawr, o'r hwn y daeth allan gynnifer o locustiaid ac y eisteddasant fel brenliinoedd yn ein Senedd-dy, a'r canlyniad fu i holl wyrddlesni, harddweh, a phryd- ferthwcli cynnrycliiolaeth Cymru gael ei fwytta a'i ddifa nes ei gwneud mo,- resynol fel nad oedd nac iaith, nac egwyddor, na theimlad, na syniad ynddi. Und credaf y derfydd am y syniad a'i leni dan oru- chwyliaeth y TYST, ac y saif yn ei le yn dalgryf y ffiaitli mai cadenud gorsedd, nerth llywodraeth, a safon ac ysgogydd gwir weinyddiaeth yw Cristion- ogaeth. Y rheswm dros gredu hyny yw, fod ei hys- grifenwyr yn tanbaid ymddangos dros hyn, a'i phleidwyr yn llawenychu yn eu tanbeidrwydd. Gor- foledd sydd genym ni rhwng y bryniau yma glywed a gweled dewrion lanciau Cymreig y brif-ddinas yn gwasgar goleu mor lachar ar ei dudalenau ar y pwnc. Boed iddynt aros ac ychwanegu eu rhif a'u cryfder nes gwasgar egwyddorion Ymneillduaeth dros Gymru Ymneillduol, er ei dwyn i'w gweithredu yn onest yn ei holl etholiadau Seneddol, yw cywir ddy- muniad G. GEFAILL.

AT OLYGWYR Y 'TYST CYMREIG.' Syrs,Ali cododd blys arna finnau, Hen Twrnf, i sgrifenu pwt 'o llythyr atoch chi, wedi fi darllen llythyre 'Rhen Teiliwr sy'n sgrifenu yn Tist. Fi dim wedi usio sgrifenu fawr yn Cymraeg. gnewch chi excusio 'r blunders fydd i'n gwneud. Mae'r Hen Deiliwr yn llythyr dywaetha yn taflu hint digon cas aton ni y Twrneiod. Fi siwr bod ni at y'n gilidd yn llawn mor gonest a'r teilwried. Mae llawn cym- min o son am gabbage y teiliwr ag sy am bill y twrne. Fo edrych gartre fi meddwl y gwn i pwy ydi o, a tydi o dim yn un o'r sort gore, os gwir y petha clywis i'n eael 'u deyd. Galle chi dim i ber- swadeio fo i mynd trosodd i America i roi gair o cyngor i'r teiliwr o President sy ono. Ffitiach iddo fo edrych ar ol behaviour i brodyr i liun—gwvr y needles-na medio a ni, gwyr y cwils, gan i bod o heb dim arall i gneyd. Mae teiliwr hwnw yn Am- erica yn cwilidd ac yn gwarth i holl deilwried y byd, a mi dyle teilwried yn pob man cymryd i achos tan consideration. Mae o 'n siwr o gneyd trwg mawr ludyn nhw tel class o poool. oain un teniwr oyen i roi mewn un office ond hyny. Synwn i dim tae pobol America yn pasio act trwy Congress i cau pob teiliwr allan o pob office yn, ac o tan y llywodraeth o hyn allan, a ni galla neb gweled bai arnyn nhw chwaith. Mi clywis rai teilwried yn glorio yn 'u brawd o America, nhw 'n barod i meddwl bod mil blynyddodd y teilwried wedi dechre pan gnaed y teiliwr Johnson yn President—nhw 'n meddwl mai nhw sy i llywodraethu 'r byd yma bellach. Dene sy wedi troi pene teilwried Llundain i godi strike yrwan. Yn siwr digon i chi, pobol go tawel fyddai'r teilwriod yn arfer bod pob amser, chware teg iddyn nhw, clywech chi byth son i bod nhw 'n cicio row, ac yn sefyll allan, fel rhai crefftwrs erill; ond toes dim siarad a nhw byth er pan gnaed teiliwr yn President yn America. Tae nhw 'n gneyd petIt dyle nhw gneyd, mi alwen public meeting o deilwried i pasio strong resolutions o condemnation ar gonduct i brawd Johnson, a chael gen Teiliwr y Tist mynd a'u presentio nhw iddo fo, a synwn ni dim na code teilwried America pob perchen labwst i cefnogi o, a hwrach na nae o gwrando ar 'i frodyr 'i hun. Gwran- dawa fo dim ar neb arall, ond fi ofni daw dim dioni o hono fo bellach. Mi 'dwaenwn i hen deiliwr tebig iddo fo estalwm ni fase gwaeth 1 siarad a'r gwynt na siarad a hwnw. Myne fo cael i bwynt yn pob peth, ac yn pob man mi taere pob peth cymre fo yn i pen, tase fo'r celwydd mwya rioed mi fase'n taeru hefo 'r needle a siswrn, os na cae o neb arall i daeru a nhw, nes y taerodd o 'i hun allan o gwaith yn glan o'r diwedd. Mi tynodd pawb yn'i pen; myne neb i gweld o yn 'u ty. Synwn i dim nat ydi y Teiliwr Johnson yn car i hwnw Jones oedd ienw fo, a mi aeth mab iido fo trosodd i America rs mwy na deg a deugen blwyddyn yn ol. Mae hi 'n mynd yn go sobor ar pobol Llundain o achos strike y teilwried nhw dal ati hi yn hwy lawer na base neb yn meddwl ar dechre y gwaethen nhw; ond effeth esampl y teiliwr Johnson ydi hyny. Fi rhoi cyngor rhad ac am dim i Teiliwr chi yn Tist, os gneith o cymryd o—hyny ydi, iddo fo min- dio i business i hun—gneyd trefn ar teilwricd Llun- dain, a teiliwr Washington. Gnac o fwy o les o lawer pe gnac o byny na gneith o byth wrth sgrifenu i'r TisT, a myreth a materion pobol erill. Ydwyf, Syrs, >HHE DWRNE.

AT OLYGWYR Y I TYST.' Foneddigion,—Diolch yn fawr i Mr. TYST am wasanaeth mor bwysig am gyflog mor Ileied. -0 hyn allan, cynnygiwyf ddybludy gyflog am ychydig o'th wasanaeth yn eangach. Yr eiddot, &-c., Maenygroes, New Quay. T. Rees. O.S.-G-wai-tlius cynnyg ceiniog am DYST dros y gwirionc(-Id.-T. R.

CYFRINAOH I. Ilancsyddiaeth mewn gehiau. Testyn ein hymddiddan oedd,—y goleuni a deflir ar gyfnodau boreaf cenedl, gan ei geiriau. Dywedai fy nghyfaill, fod llawer gair fel canwyll yn taflu llewyrch ar sefyllfa cymdeitlias o ran ei chrefydd, ei moesau, a'i clielfyddyd, yn yr oesoedd, cyn i un hanesyn gotnodi dim yn nghylch y cyfryw bethau, a clygai amryw engreifftiau eglurhaol. Cerddem dan mgomio hyd nes y daethom at faes o wenith, He yr oodd y niedslwyr yn ddiwyd yn tori y tywysenau euraidd, a'u ciymanau awchlym.—Ned, ebe fi, a ellir cael rbyw oleuni ar sefyllfa foreol amaethyddiaeth u ein gwlad, gan hen eiriau Cymreig? atebai, dan wenu,—yr ydych gwedi bod yn hapus iawn yn eich awgrvmiad, gellir olrhain amaethyddiaeth i'w tharddiad, trwyddynt i oesoedd lawer, cyn i Sais na Rhufeiniwr osod troed ar dir Prydain. Yr wyf yn gwrando, ebe finnau, a byddaf yn ddiolcligar am y goleuri. Dechreuwn fel hyn, ebe fe,-I)e buasem gwecli derbyn y gwahanol rywogaethau o yd, oddi- wrth yRhufeiniaid, neu y Saeson, gallasem ddisgwyl fod enw Rhufeinig neu beisonig arnynt; oblegyd y ,y rheol ydyw, os bydd gwyddor, neu beiriant, neu Ifrwyth, neu unrhyw hetli arall, yn dyfod oddiwrth un genedl i arall, derbynir ci enw hefyd. Os bydd eithriad i'r rheol, hawdd cyfrif am dano. Nid yw y geiriau gwenitli, liaidd, ceirch, yn cyfateb yn en swn, i'r geiriau a ddefnyddid gan y Iihufeiniaid i ddyhodi y cyfryw rawn, megys Triticum, hordeum ac aveiia; nac i'r geiriau Saesoneg, wheat,, barley, oats. Maent yn eiriau Cymraeg gwreiddiol; ac nid bas- tarddiaid o ieithoedd eraill. Mae yn dda gennyf, ebe finnau, rywfodd i glywed hynyna, oblegid yr oeddwn yn meddwl mai ar laeth, llysiau, a chig, yn unig yr oedd yr hen Gymru yn byw ac nad ymar- ferent ddim ag amaethyddiaetb. Ond, onid yw y gair aradr yn swnio yn debyg i aratrum y Iihufein- iaid ? ac os felly, oddiwrthynt ltwy y derbyniasom y peiriant gwasanaetligar Invnw. Yr wyf yn caniatau hyn, ebe yrntau, ond yr oedd gan yr hen Frydeiniaid ryw offeryn o symlach gwneuthuriad na'1' aradr, i rwygo a cliwalu yr ychydig dir a osodent dan lafur. Ac yr ydym 'gwedi derbyn yr bg oddiwrth yr un bob!, yr hon a elwid ganddynt yn occus. Y mae'r gair cryman, ebe [fe, yn ein harwain at amaethyddiaeth yn ei hcginyn-at yr amser yr ym- ddangosodd yn ei hagwedd symlaf. Rhaid i chwi oleuo'r gan icy 11 yna, ebe fi, oblegyd nid yw yn taflu pelydryn o lewyrcli i mi. Ebe yntau, analysiwch y gair, a daw'r meddylddrych i'r golwg. Cryrn-maen, neu faen-crwm, yr livn yn dangos mai careg gam, gwedi ei minio, oedd yr ottervn oedd yn cael ei defnyddio gyntaf i dori yr ychydig yd a gyfodid* A phan dileliiyddiwyd yr haiarn a'r dur, i wneuthur offeryn mwy rhagorol, cadwyd yr enw cyntefig. Yr un fath ag y gelwir cynnalydd y ganwyll yn gan- wyllbren, er ei fod wedi ei wneuthur o aur. Ac nid oes dim yn cael ei brofi yn fwy boddhaol gan hynaf- iaethwyr, na'r fEaith mai meini miniog, oedd yr offer awch cyntaf a ddefnyddid gan rai cenhedloedd. Y maen cellt neu fiiint, a ddefnyddid gan yr hen Gymry, fel y mae llawer o hen offer o'r defnydd hwnw yn profi. Dangosodd mai pwy-cellt, neu flaen- pwys, yw y gair bwyell, careg gwedi ei blaenllymu i'r dyben i dori coed trwy eu pwyo yn gyfiawn, fod y llythyren gyntaf a'r olaf gwedi treulio ymaith gan amser; neu gwedi eu tori ymaith, er gwneuthur y gair yn fwy llafaradwy. Yr un modd y gellir olrhain ellyn i celltyn. Yr ydym yn awr gwedi cael ein har- wain i'r gyfnod Gelltaidd ar y genedl, pan wnai ei hoffer awch o'r fiiint gwedi ei awchlymu. Yn ol tystiolaeth Julius Ciesar—v dystiolaeth foreuaf a gawn am Brydain Fawr-i iid oedd ond y peth nesaf i ddim o yd, yn cael ei godi yn rhana u tufewol yr Ynys. (Com. Lib. 4.) Cyn i ni ymadaw, daeth per- chen y maes, yr hwn sydd amaethwr cyfrifol a deallus, atom, a gwrandawai gyda dyddordeb a bodd- lonrwydd mawr ar fy nghyfaill, a diolclioaa yn wres- og iddo am y goleuni newydd a roddodd iddo, wrth ymadael dymunodd arno i anfon ei sylwadau i'r TYST, gan ddweyd,—' Yr wyf yn derbyn y Papur, ac y mae yn dda genyf weled ei fod yn debyg o droi allan yn Bapur da, dymunwn i'r plant gael cyfle i ddarllen eich sylwadau. A chan fy mod i yn fath o Boswell i'm cyfaill, ysgrifenais sylwedd y gyfrinach i chwi, Mr Gol., ac os ydych o'r un farn a'r amaethwr a minau, caiff ymddangos. Cymro.

LLYTHYR ODDIWRTH MR HENRY RICHARD AT ETHOLWYR MERTHYR AC ABERDARE. Elm Cottage, Talbot Road, Tottenham, Awst 15,18GT. Fy Anwyl Syr,—Y mae esgusawd yn ddyledus arnaf i chwi ag i'r boneddigion o Merthyr ac Aber- dare, a roddasant arnaf yr anrhydead o ymweled a mi yr wythnos ddiweddaf, yn gystal ag i'r rhai hyny oeddynt yn gynnrychioli ar yr achlysur, am oedi fy atebiad addawedig ryw gymmaint yn fwy nag oeddwn yn ddisgwyl, pan gefais y pleser o'ch gweled. Yr wyf eisiocs wedi mynegi i chwi ac i r bonedd- igio oedd genych, pa mor dda oedd genyf gael derbyn oddiwrth gorph mor gyfrifol o'm eydwlad- wyr y fath benderfyniadau ag a osodasoch yn fy Haw. Yr wyf wedi ymdrechu rhoddi i'r mater a ddygwyd felly ger fy mron yr ystyriaeth a ofynir gan ci ddirfawr bwysigrwydd, ac ni synwch fy mod o dan yr arngylchiadan yn teiinlo gryn anhawsder i benderfynu pa beth ddylwn wneud. Yr wyf yn sicr o un peth, os oes etholwyr yn y Deyrnas Gyfunol, a ddylent ddyclnvelyd Ymneillduwr trwyadl fel en cynnrychiolydd i'r senedd, chwychwi yw y rhai hyny. A mwy na hyny, yr wyf yn argyhoeddedig, os mctha Merthyr ac Aberdare wneud hyny, bydd