Y Tyst Cymreig

YR AIIDDANGOSFA GYD-GENEDL- AETHOL. PAN afaelodd Napoleon yn awenau llywodraeth Ffrainc, meddylid a siaredid yn dra dirmygus am dano. Yr oedd wedi gwneuthur cais un- waith neu ddwywaith o'r blaen am y goron, ac wedi methu. Peth methedig iawn ydyw meth- iant, a pheth llwyddiannus iawn ydyw llwydd- iant. Haerid nad oedd dim rhagoriaethaxx yn- ddo, ond yn unig ei fod yn 'nai i'w ewytlir.' Ond erbyn heddyw y mae barn y byd am dano wedi newid yn fawr iawn. Yn y blynyddoedd diweddaf dadlenodd ansoddau yn ei gymmeriad na feddyliodd neb ei fod yn eu perehen. Diau ei fod yn un o'r personan galluocaf a fu erioed yn llywio gwlad. Arweiniwyd ein meddwl at hyn'gan gynllun o'r Arddangosfa gyd-genedlaethol yn Paris, yr hwn sydd yn awr ar y bwrdd ger ein bron. Meddylddrych ysplenydd oedd yr un a da- rawocld fynwes y Tywysog Albert—ALBERT DDA --meddyldffitcli a emiillodd ei lioll galon, ac a ddygwyd i gyflawniad yn 1851 yn Llundain. Bu Arddangosfeydd yn Llundain ac yn Dublin wedi llyny, ond tybiwn mae yr un bresenol yn Paris ydyw yr un ardderchocaf o honynt oil. Yno y mae cyrchfa Amherawdwyr, Breninoedd, a Thywysogion o bellafoedd y byd; a dynion o bob gradd o blith gwahanol genedloedd y ddaiar. Ni all neb meddylgar, yn yr olygfa, lai na go- fyn, Beth fydd diwedd y pethau hyn? Beth yw cyfeiriad y peth newydd hwn ar y ddaear? Nid ydym ni ar y pryd hwn am draethu ein barn gyda golwg ar gyfreithlondeb neu anghyf- reithlondeb rhyfel, ac nid ydym yn barnu bod rhyfeloedd ar ben. Nid yw y Milflwyddiant Wedi dyfod; gall y bydd cryn amser cyn y daw. Nid yw teyrnasiad heddwch wedi dechreu. Y mae cenedl yn parhau i ymladd yn erbyn cen- ed!. Ni ddilewyd soriant pobloedd. Nid yw cleddyfau wedi cael eu troi yn gwlltyr erydr, na gwaywffyn wedi cael eu troi yn bladuriau. Trwst tabyrddau sydd eto yn byddaru y byd. Nid yw sain melusber heddwch wedi distewi ndgom rhyfel. Ond er y ffeithiau hyn gallwn gredu yn ddyogel fod yma gychwyniad yn yr iawn .,gyfeiriad. 01 troed yn y tywod ydyw, sydd yn arwyddofod dyno liaeth yn camru at nod mwy rliagorol. Y mae dynoliant yn myned rhagddi. Er nad yw yr awr wedi dyfod (ie, er ei bod yn bell allan o'r golwg,) pan y teflir ymaith y cleddyf a'r waywffon, eto yr ydym yn gweled cwmwl bach fel clodr llaw gwr, yn ar- wyddo amseroedd gwelL Canfyddwn doriad gwawr sydd yn creu gobaith am ddiwrnod braf. Y mae cydymdrechion cenedloedd y ddaear mewn celfyddyd a diwydrwydd yn foddion i ladd ysbryd dinystr, ac i fagti ysbryd tangnef- edd. Dylai geiriau Napoleon gael eu hargraffu iiaew-n Ilythyrenau aux-geiriau a lefarodd o flaen Araherawdwr Twrci, Tywysog Cymru, Ty-' wysog Prwssia, a Thywysog Japan—' Boed i'r rhai sydd wedi byw yn ein plith am ych- ydig amser ffurfio -barn gywir am ein gwlad, a bod yn hollol [ddarbwylledig o'n parch tuag at, a'n cydymdeimlad a chenedloedd eraill, gyda y rhai, ein dymuniad diffuant ydyw byw mewn heddwch.' Ni allwn fod yn anhyddysg o'r cyfnewidiad mawr .sydd yn y perthynasau rhwng Lloegr a Ffrainc. Ni buasai ein tadau yn coelio—yr oeddynt liwy yn treulio haner eu hamser mewn rhyfeloedd o oes i oes—ni bu- asent hwy yn coelio y dygwyddasai y fath beth byth a bod Prydain yn treulio haner canrif mewn heddwch a'i 'gelynion naturiol'! Boed i'r heddwch hwn barhau, ac na foed i ddim ddygwydd i ddadfachu undeb y ddwy wlad. a- casglodd yr hen Napoleon ex fyddm o haner CM* O filoedd, yn 1815, i wynebu ar Waterloo, ar y maeg hwnw, y mae adeilad ardderchog yr Arddangosfa wedi cael ei adeiladu. Y mae'r' olyofa, yn aruthrol. Pan yn amrodio oddifewn teimlir dyddordeb mawreddus! Dylai pawb fyned yno a all fyned. Os nad ydym yn camgymeryd, gwnaed darpariaeth ar gyfer cludiad gweithwyr Deheubarth Cymru i Paris, ond nid ydym yn gwybod fod dim dar- pariaeth o'r fath wedi cael ei wneyd ar gyfer gweithwyr y G-ogledd. Mor werthfawr faasai i lafurvvyr y cloddfeydd yn Arfon a Meirion, ac i lafurwyr y gweithfeydd glo yn Dinbych a flint, gael gwibdaith i dremio ychydig ar y tIlYfeddodau! Buasent yn cael tipyn o olwg ar y byd, yn dychwelyd adref a'u meddyliau wedi ymelxangu, ac. yn argyhoeddedig nad yw pob gwaith celfydd yn gyfyngedig i Brydain.— Nid yn Lloegr a Chymru yn unig y mae pob cywreinwaith. r" ,J! '20.¡¡': Rhaid ini ochel bod yn rhy hyderus yn ein rhag-olygfeydd, oblegid ein bod yn byw mewn 0 byd lie y mae Satan yn trigo, ai chanddo lid mawr at y saint sydd ar y ddaear. Y iiiae ni) ganddo bob amser ddosbarth o ddynion sydd am ddwyn y Bibl oddiar yr Arglwydd a'i roddi i bleidio amcanion diafol. Ymdrech Satan bob amser ydyw gwrthweithio daioni. Pan yr enfyn Duw Moses, enfyix diafol swynwyr. Hyderwn y gwel cenedloedd y byd fwyfwy o ddrygedd rhyfel ac o werth tangnefedd. Grail fod rhyfel mewn rhai amgylchiadau yn angelirliei(h-ivydd poeixxxs; gall rhyw fanteision ei ddilyn ambell dro. Gall fod yn achlysur i ddangos gofal a gwroldeb; gall ty ar dan fod yn achlysur cy- ffelyb. Ond credwix na chwenyclxai nob osod tai ar dan i'r dyben o fod yn aohlysuron i amlygu gofal a gwrolder. ,,4 •} f 1 :j ¡; li.

¡ v irv/• [ MASNACH CYMRU. 7; k; -;r: r, j S if ■■; A OES dim modd eangu a cKrnliyddu1 rnasn ach ein gwlad P Y mae hyny wedi cael ei wneyd yn Lloegr, a phaham nad ellir gwneyd gyda ninau 1 Bu yn ddihareb yn y drydydd a'r bed- warydd ganrif ar ddeg, am y Sais sydd erbyn heddyw yn dywysog masnachwyr y byd, 4 Y mae y tramorwyr yn prynu gan y Sais groen y Llwynog am rot, ac yn gwerthu ei gynffon yn ol iddo am swllt.' Yr oedd y crai ddefnyddiau (raw materials) yn cael eu hanfon allan o'r deyrnas hon y pryd hyny, tra y maent yn dod i mewn gan mwyaf yn awr. Bheolid gwaith a gwerthiant gan y Senedd. Teilwriaid fyddent yn gwneyd dillad merched, a thelid iddynt mewn pinau, nodwyddau, a gwregysau a cheid y merched wrthi yn malu, bragu, a phobi. Ond y mae yr hen gyfreithiau caeth ar fasnach wedi eu diddymu, a'r hen arferion anweddus wedi eu difodi, a'r hen gulni yn erbyn peirianau at wneyd gwahanol nwyddau wedi llwyr ddarfod, fel y mae masnach Lloegr erbyn heddyw yn syndod i'r byd. Nid ydym yn awgrymu nad oea eynhydd mawr wedi cymeryd lie yn Nghymru-gw_vddom yn amgen. Bu amSEIr pan yr oedd llond cawell ar gefn dyn neu ddynes, neu ddau ar gefnasyn, yn ddigon o gyflenwad i siop bwysig am wytb- nos gwnai wagen lwythog ddigoni angen chwech neu saith 0 drefydd am saith niwrnod. Ond erbyn heddyw chwi glywch y gerbydres yn chwibanu trwyddynt amryw weithiau yo, y dydd. Y mae glo a llechi, haiarn a phlwm, pres a hyd yn nod aur, yn gystal a gwlan ac anifeiliaid Cymru yn cael eu hanfon i wahanol barthauo Loegr, ac i wahanol wledydd y byd. Er hyny y mae genym le i wella. Dylem gael mwy 0 nwyddweithfaoedd yn Nghymru. Y mae genym ddigonedd o afonydd a llynoedd braf yn barod at ein gwasanaeth, a bydd yn fuan y rheilffyrdd yn myned agos trwy bob cymydog- aeth yn ein gwlad. Nid oes eisiau yn awr ond medr ac anturiaeth. Pwy a gychwyna y cyfnod newydd ? .¡:

;F v Y ONYDAU. MAE lliaws tref a gwlad yn y, dyddiau hyn yn edrych ar y cymmylau, ac yn ceisio gwneyd eu goreu i ddarllen arwyddion yr wybrenau. Dengys yr adroddiadau o bob cyfeiriad fod pob argoelion eleni am gnydau toreithiog, Nid oes dim yn fwy pwysig i'r wlad hon na chnwd hel- aeth a chynhauaf da. Nid ydyw masnach eto wedi adnewyddu ei nerth ar ol y flwyddyn ddi- weddaf. Yr oedd honoyn flwyddyn i'w chofio gan bob dosbarth a gradd, a bydd miloedd o deuluoedd yn Mhrydain yri cofio y flwyddyn gyda thristwch am eu hoes. Mae iechydwriaeth masnach ein gwlad yn dibynu ar gynhauaf y flwyddyn hon. Digon gwir ein bod yn lied ddiogel rhag newyn. Yn nyddiau Deddfau yr Yd, dilynid cynhauaf gwlyb ganangen a newyn; ond yr ydym yn lied ddiogel rhag y drygfyd hwnw, dan oruchwyliaeth masnach rydd; canys y mae digon o arian yn Lloegr, a digon o ddefn- y^d bara yn yr Aipht, a Bwssia, ac TJnol Dal- eithiau America. Ond os bydd cyfartaledd mawr 0 arian y deyrnas yn myned i wledydd eraill am yd, y canlyniad anocheladwy yw, mas- nach farwaidd, a phrinder gwaith. 0 w Yr ydym yn deall fod cnydau helaeth o wair agos yn mhob ardal, ac y mae llawer o hono wedi ei gywain mewn cyflwr rhagorol o dda. Bydd pris y cig am y flwyddyn nesaf yn dibynu yn fawr ar gynhauaf gwair y flwyddyn hon. Os na cheir tywydd teg yn fuan, bydd colled am y gweddill. Gwnaeth y gwlaw diweddar ddaioni nid ychydig i'r cnydau gleision, a'r ydau diw- eddar, canys yr oedd wedi myned yn sych ar diroedd cleuog a thywodog. Gwelsom gnydau trymion o wenith a haidd wedi eu euro i'r llawr gan y gwlaw a'r ystormydd. Dengys ystadegau ar y rhai y gellir rhoddi cael, fod yr holl ddefnydd bara sydd yn ystor genym yn ddigon prih i gyflenwi yr angen dan y eynhauaf. Mae yn wir y gwna y busych a'r cloron, y rhai ydynt doreithiog eleni, lawer iawn i lenwi y diffyg. Etto, nid oes un sail i ddis- gwyl am ostyngiad yn mhris y bara tan y cyn- hauaf. Os oes gwahanol farnau am y Reform Bill, yr Eglwys Wyddelig, a chwestiynau cy- hoeddus eraill, y mae pob gradd a sefyllfa yn un a chyttun yn eu dymuniadau am awyr glir, a chynhauaf da i lenwi ein hysguboriau a digon- oldeb, ac i feddyginiaethu masnach archolledig ein teyrnas.

LLONGAU. YN ystod y flwyddyn ddiweddaf, adeiladwyd 631 o longau newyddion yn Lloegr a Chymru; 270 yn Yscotland; ac 16 yn yr Iwerddon. O'r Uongau hwylio a adeiladwyd. yn Lloegr a Chymru, yr oedd 51 o haiarn, 364 o goed, a 23 yn gymmysg o goed a haiarn. O'r rhai a adeil- eiladwyd yn Scotland, yr oedd 30 0 haiarn, 102 o goed, a 17 yn gymmysg. O'r rhai a adeilad- wyd yn yr Iwerddon, yr oedd 4 0 haiarn, ac 1 0 goed. Yr oedd yr agerlongau a adeiladwyd yn Lloegr a Chymru yn gynwysedig o 38 0 longau coed, a 155 0 rai haiarn; yn Scotland, 2 o goed, 117 o rai haiarn, a 2 0 gymmysg; yn yr Iwerdd- on, 11 o haiarn. Yn ystod y flwyddyn, adeil- adwyd 17 yn Dartmouth, 23 yn Grimsby, 39 yn Hull, 38 yn Liverpool, 32 yn Llundain, 11 yn Middlesborough, 44 yn Newcastle, 22 yn Rye, 38 yn North Shields, a 149 yn Sunderland. Ad- eiladwyd y niferi a ganlyn yn mhorthladdoedd Scotland:—16 yn Aberdeen, 21 yn Banff, 121 yn Glasgow, 14 yn Perth, a 24 yn Port Glasgow. Bu Liverpool yr adeiladwyd y nifer fwyaf o longau haiarn hwylio, ac yn Glasgow yr adeil- adwyd y nifer mwyaf 0 agerlongau haiarn. Yn Sunderland yr adeiladwyd y nifer mwyaf 0 longau hwylio coed, ac yn yn North Shields yr adeiladwyd y nifer mwyaf o agerlongau coed. Y mae y dosbarth olaf o longau yn lleihau yn flynyddol-, 40 a adeiladwyd yn ystod y flwyddyn, yn gyferbyniol i 283 0 agerlongau haiarn. if f) I IV

YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. Mae parotoadau mawrion yn cael eu gwneyd yn Nghaerfyrddin ar gyfer yr Eiseddfod ddis- gwyliedig. Bwriedir codi pabell yn rhagori ar ddim a fu o'i blaen i gynwys 7000 o bobl. Mae Mr. Collard, yr archadeiladydd, yn arolygu yr holl waith ei hunan; a gwneir hi fel na byddo perygl iddi ymollwng. Yr Eisteddfod ydyw Cymanfa fawr y geixedl-Uchel wyl gyfarfod y Beirdd, y Llenorion, a'r cerddorion cenhedlaeth- ol. Disgwylir i bawb sydd yn caru eu hiaith a'u gwlad ar achlysnr fel hyn ddangos eu hochr. Mae yn yr Eisteddfod eleni destynau pwysig, a chynygir gwobrau uchel am danynt, a disgwyl- iwu arnynt gynyrchion a fydd yn anrhydedd i'r Eisteddfod. Da genym weled Traethodyddiaeth yn cael mwy o le yn yr Eisteddfodau yn awrnag a roddid gynt, a hyny heb roddi llai o bwysig- rwydc ar Farddoniaath.