Y Tyst Cymreig

YR HEN DEILIWR. LLYTHYR II. At Olygydd "Y Tyst Cymreig." SYR, Gan ddarfocl rhyngu bodd i chwi anrhydeddu fy llythyr cyntaf a lie i ymdclangos yn Y TYST," yr wyi fixiaix yn ymgalonogi i ysgrifenu un arall. Yr oeddwn i yn g-welederablynyddau Hen Ffarmwr, a Hen Ddyrnwr, a Hen Banwr, a Hen Wehydd, a hen bobpetb, yn tori ffigiwr hyd y papnrau yma, minau a dybiais fod Hen Deiliwr mor deilwng a'r un hen o honynt o gael y fraint i draethu ei feddwl, a dyna barodd imi dori trwyddi hi. Mi a ddywedais y tro o'r blaen fy mod wedi "Troi y deiliwraeth, hyny feddai wri,,toth, o'r reilldu," hyny yw, yr hyn a feddai fy nealltwnaeth geJfyddydol. Ond na thybiwch fy mod wedi g-vvneud digon oddiwrth lafur y nodwydd i'm cynnal am yr ycliydig a all fed yn weddill o'm bywyd; na, na, nid oes fawr o obaith i deiliwr yn Nghymru, druan, allu g-wneud dim mwy na chael deupen llinyn bywiel- iaeth dlawd at eu gilydd, ryw fodd. Mi a fum wrflri'n ddiwyd, fel y crybwyllais yn fy llythyr cyn- taf, yn gyru ac yn tynu y nodwydd am dros ddeng mlynedd" a deugain, ac yr wyf yn barnu yn gydwy- bodol fy mod wedi tori digon o frethyn, a ffustion, a gwlanen, a chalico, i wneud cyfar dros wyneb y lleuad, beth bynag; ac imi bwytho cymaint o edef, a thwist, a sidan, ac a wnai bellen gymaint a Moel Siabod. pe cawsai'r cwbl ei ddirwyn -efo'i gilydd. a'r cwbl am dal bychan iawn. Fe drefnodd rhag- luniaeth imi in-raig syber, ofalus, a chynil, Yr oedd hi, ac y mae hi eto, yn cadw tipyn o siop fechan yn y pentref, a thrwy ei llafur hi a minau dygasom deulu o bump o blant i fyiiy, heb erioed geisio elusen plwyf; bu yn ddigon tyn arnom lawer gwaith, ond daethom trwyddi; ac. y mae ein siopan fechan yn cadw yr hen wraig a ininau yn ein henaint yn lied gryno, ac a dweyd y gwir, yr ydym lied glyd a chy- surus ein hamgylchiadau yn bresenol. Ychydig o adgofion fy mywycl oeddwn yn fwriadu ysgrifenu, ac os gwelwch chwi yn ddaadael imi le i fyned yn mlaen yn YTYST, gall yr hyn sydd genyf i'w draetlia fod o ryw addysg a difyrwch i ambell deiliwr ar fy ol. Y mae cyfnewidiad mawr wedi cymeryd lie yn y byd teiliwrol, fel y Sylwais o'r blaen, fel pob byd atal1, er pan wyf fi yn cofio. yn enwedig yn Nghymru. Nid. oes fawr o weithio o dy i dy fel fyddai erstalwm. Dygir y gwaith at y teiliwr yn ayr, yn lie y teiliwr at y gwaith, felly nid yw teiliwriaid y dydcliau liyn yn meddu cystal manteision. i adnabod y byd ag oedd gan deiliwriaid y dyddiau gynt. Ond yr oedd i'r manteision hyny eu hanfanteision cyaylltiedig, a'r un modd y mae i'r anfanteision presenol eu manteision. Yr oedd y teiliwr y pryd hyny, mae'n wir, yn eael eyfle-Lisdra i weled ac adnabod dull y byd—nodweddau gwahanol "bersonau a. theuluoedcl, a chlywecl pob newydd a phob cyfrinach, a barnau pobol am en gilydd trwy holl gylchoedd ei syirmdiaclaii teiliwraidd. Ond wedi'r cwbl gwyboclaeth isel iawn oedd y gyfryw wybodaeth, a galIai'pdb.tei'ti'wrystyriobGdyweydam dani, 'Y neb a chwanego" y 'wybodaeth hon, a chwanega ond.' Yr oedd yn fywyd profedigaethus iawn hefyd, canys holid y teiliwr bron yn mhob ty am banes y cymdogion, ac 08 byddai dau gymydog' wedi digwydd syrtbio all an a'u gilydd, tywalltai gwragedd y naill dy a'r .llall y cwbl a fyddai gan- ddynt i'w ddyweyd am eu gilydc1 i glustiau'r teiliwr pan ai i'w tai i weithio. a disgwyliai'r naill a'r Hall iddo redeg yr an ffprdd a hwy i redeg eu gilydd i lawr. Byddai raid heddyw yn y Ty-cerig redeg pobol Tan-y-graig i lawr, a foru hwyrach yn Tan-y- g-ralg byddai raid iddo droi ei don, a lladd ar bobol y Ty-cerig, ac os na chytunai i wneud felly yn y etda-LL dy, lili, chaiond wyneb surllyd a bywioliaeth wael yn y naill a'r Ilall tra fyddai yno. Yn sicr i chwi sefyllfa bwysig a plieryglus iawn oedd sefyllfa y teiliwr yn y dyddiau hyny; sefyllfa oedd yn gofyn llawer iawn o ofal, gochelgarwch, a doethineb, i gaclw ei droed o'r fagl a'i ben o'r cebystr. Efe oedd y dyn pwysicaf yn ei ardal mewn gwirionedd. Byddai heddwch y cymdogaethau yn dibynn mwy arno ef nac ar un dyn arall yn y fro. Yr oedd yn cael mwy o gyfiswsderau i chwythu tan cynenau, os dewisai, nac un dyn arall; neu ynte i daflu dwfr arno i'w ddiffoddi. Caf achlysuron wrth fynecl yn jnlaen i ddangos engreifftiau o byn. Mae teiliwriaid y dyddiau presenol yn Nghymfu, oddifeithrmewn am- bell i ardal fynyddig hwyracli, yn rhyddion oddi- wrth y profedigaethau hyny, a, dylent fod yn ddi- olchgar am hyn ar y cyfan. Ond wed!'r cwbl, y mae'n chwithdod i feddwl fod hen ddefocl ac arfer gwlad er dyddiau Brocliwel Ysgythrog, os nacl er dyddiau Abraham, yn caei ei rlioi heibio ond myn'd heibio ymae dull y byd hwn yn ei agweddau teiliwraidd fel pethau eraill. O'm rhan i, yr wyf yn cyfaddef bod yn well gan i yr hen fyd a'r hen bethau fel yr oeddynt pan oeddwn i'n llanc, cyn y railways a llawer o beth au eraill sy'n cael eu canmol fel di- wygiadau, nt'-r tiyd drwg presenol, canmolwch chwi faint a fynoch arno fo. Os ant ymlaen efo'u diwyg- iadau y deugain mlynedd nesaf fel y deugain di- wedd af, mi fyddant wedi diwygift pob peth i ddis- tryw yr wyf fi 'n ofni. Ond gwell fyddai imi dori fy stori yn y fan hon y tro hwn. Yr eiddoch, &c., Y"E HEN DEILIWR.

CYEARFOD YSGOL YN ARFON. Mr. GOL., —— Yr yciym yn dueddol iawn i ddyweyd yr hyna irelwn ac a glywn am bethau a pbersonan hwnt ac yma wrth wibio drwy y byd. Y mae hyn weithiau yn gwneyd daioni ond yn amI yn achosi llawer o anghydfod ac anghysur. Os byddwch mor hynaws ag agor y drws, bwriadaf nnnau ddyweyd ycbydig 11 z!1 o'r pethau a welaistic .a glywais wrth dclarllei-invyr y TYST' CYMEEIG, gan hyderu y deillia peth daioni oddi wrth hyny. Yn ddiweddar, wrth ymlwybro, dyg'wyddodd i'm coelbren syrthio i fod yn treulio y Sabbath Olaf yn Mehefin yn ardal Siloli, Felinheli. Yr oedd hwn yn digwycld bod yn Sabbath i Gyfarfod Ysgolion Dosbarth Bethel gael eig-ynnal yn y lie. Deallwyf fod yr Undeb Ysgolion hwn yn hen sefydl- iad, ac wedi dal ei dir. yn llwyddiannus, a gwneud lies nid bychan i'r ysgolion sydd yn perthyn iddo. Tua hanner awr wedi naw, cyfeiriasom tua'r capel. Yi- oedd y rhan hono o'r dydd i gael ei dreulio mewn areithfo gan rai o aelodau yr Undeb ar ddyledswydd y gwragedd i ymdrechn rhoddi en presennoldeb yn yr Ysgol Sabbathol. Ac yn ddilys ddigon i ti cldar- llenydd areithio da ar y cyfan oedd yno hefyd. Erbyn i mi gyrhaedd y capel, yr oedd amryw o'r "b-vyr,,wedil dyfodynghyd, ac un hen frawd brig, lwyd barfog a'r olwg arno yri arwach na'i gyfeill- ion yn dechreit y eyfarfod drwy ddarllen y rhan hono o'r Ysgrythyrau, lie y sonir am Phillip a'r eunuch. Deallais yn fuan nad darllenwr eyffredin oedd yr hen frav/d hwn; darllenai gan osod allan y synwyr, fel y deallent wrth ddarllen a gwnai ychydig nodiadau byrion ac i'y pwrpas yno ddoctor- aidd wrth fyncd yn mlaen. Wedi i hwn derfynu ei waith, gwelvn ddyn lied gorphol, golygus. tua chanol oed, feddyliwn, yn codi ar ei draed. Dyna lywydd presennol yr undeb, yr hwn a adnabyddir yn dcla gan Annibynwyr y rhan hon 0 Arfon, a rhanau eraill o'r Dywysogaeth, fel dyn haelionus ac ymroddgar gyda phob gwaith da. Dechreuodd ar ei waith yn ddeheuig a dirodres heb fyned i ormesu yn ormodol ar ofod yr areithwyr. Galwodd i ddechreu ar un o aelodau ysgol Cwm- yglo i anerch y cyfarfod. Swm a sylwedd araetli" y brawd hwn ydoedd adrodcl am effeithiau daioniis y cyfarfod diweddafyn Cwmyglo. Deallwn ocldi; wrth don ei anerchiad fod yno gryn ymddiddan wedi bod ar y pwnc oedd i fod dan sylw heddyw, a bod hyny wedi effeithio er symbylu rhai o'r gwragedd i ddyfod 1 i'r Ysgol Sabbathol. Yr oedd hyn yn dda fel ar- weiniad i mewn. Galwyrd yn nesaf ar un o gynnrychiolwyr ysgol Llanberis i roddi anerchiad. Dechreuodd hwn guro ar y pwiigc go-odedig, sef Dyledswydd.y gwragedd; ac er nas gellir dyweyd fod ei ddyrnoiiau yn drym- ion, eto yr oedd yn amcanu yn dda; yr oedd ei sylw- adau i'r pwrpas. Y nesaf i sefyll i fyny ydyw cynnrychiolwr un o ysgolion Caernarfon, yr hwn a wnaeth ei ymddang- osiad yn mherson dyn ieuangc, a'r olwg arno dipyn yn fachgenaidd ond dangosodd yn iuan nad bach- gen jcloedd yn mhob ystyr o'r gair. Amcanai hwn eto anelu ei saeth i'r un cyfeiriad a'i frawd o Lan- beijis. Ymddangosai fel wedi ei Iwyr argyhoeddi fod gan,y rhyw deg ddawn neillduol i addysgu y rhai nis medrant," ac i "hyfforddio plentyn yn mhen y fFordd." Erbyn hyn, y mae yn dechren myned yn lied boech ar y gwragedd druain; y mae y gwyr a'r meibion fel wedi penderfynu eu hargylioedcli o'u hesgeulusdra a'u. codi at eu gwaith. Dywedai yn helaeth am eu cymmhwysderau i addysgu plant, a'u z, rhwymedigaethau i wneud hyny. Yn awr, yr ydym yn.myned i gael gair gan yr hen wron barfog a ddeel-ireliodd y cyfarfod. Dywedodd ar unwaith nad oedd ef am ddilyn llwybreiflaenor- iaid,—ei fod ef yn eu gweled yn debyg i'r heliwr yn curo y twmpath am ysgyfarnog; ond erbyn eclrych; yr oed c1 y piyf- clustiog y tu arall i'r clawdcl da ydoedd dyweyd am ddyledswydd y gwragedd, ond yr oedd eisiau clyweyd yn eu ciywedigaeth nid oedd ef yn gweled ond ychydig 0 honynt yno. Ac o'i ran ei bun, creclai fod yn ammhossibl i lawer o wragedd roddi eu presennoldeb yn yr Ysgol Sabbathol, am. fod eu dyledswyddau teuluaidd yn attalfa arnynt. Dywedai ei fod ef ei hun wedi ei fagu yn un o dri- ar-ddeg a blant; ac ar foreu Sabbath, byddai rhaid i'm mam ofalu 13 o grysau glan, 13 par o liosan- au, 13 par o esgidiau, &c.; mewn gwirionedd, nid allai y fam oedd yn y cyfryw sefyllfa fyned i'r ysgol heb adael ei phlant yn eu carpiau. Gofynai pa fodd y gallai y fam fyned i'r ysgol ar foreu Sabbath pan fyddai y gwr a'r meibion yn hnvyr yn dyfod adref nos Sadwrn ? Byddai yn rhaid iddi hi, yn ami lan- hau el-i liesgidi a Li ar foreu Sabl)ath, libii, eu gadael heb eit glanhaii. Gwnaed y gwyr eu rhaji er hwycLdh,-tu,y f,ordd i'r gwragedd fyned i'r ysgol. Gofalant am ddyfod adref yn brydlawn nos Sadwrn; na fydded cywiiydd ganddynt gario dwfr, a gwneud rhyw fan s'wyddau er eu helpn, yn lie bod fel stivy. ardiaid yn gwaeddi hwi, a rhedeg byth a hefyd ar y gwragedd, fel pe byddent hollalluog.. _Go dda yr hen frawd; yp wir, yr oeddyln yn teimlo awydd euro ei gefn am gymmeryd plaid: y gwragedd: o blegid credwn fel yntau, fod yn am- mhossibl i'r gwragedd fynychu yr Ysgol Sabbathol, er mor dda fyddai eu cael yno, dan lawer amgylch- iad heb i'r gwvr wneud mwy er eu cynnorthwyo. Da chwi, wyr, helpwch eich gwragedd, ac nafydclwch feistriaid lawer, ac yn ormod o lords i gario, ychydig ddwfr, a gwneud man .swyddau eraill iddynt nos Sadwrn. Byddai yn fendith i'r byd pe byddai modd cael y gwragedd yn amlach i'r Ysgol Sul. Wedi rhyw arweiniad i mewn fel yna, troes y brawd bwn gyfeiriad ei araeth at Lyfr yr Ysgol. Profai ei hun yn un cadarn a nerthol" yn yr Ysgrythyrau nid ydym yn cofio i ni erioed o'r blaen gael y fath g'ronfa o wybodaeth Ysgiythyrol mewn cylch bychan gan ddyn eyffredin. Yr.oedd yn amlwg mai un o blant yr Ysgol Sabbathol ydoedd, a'i fod er yn fachgen yn gwybod yr Ysgrythyr Lan. Buasai yn dda genym wneud nodiadau pellach ar ei araeth ond rliag bod yh rhy faith, ymattaliwn ar hyn. Caiwyd gair et.to yn fyr gan yr atliraw hynaf yn Felinheli, sef Thomas Jones, ar Ffyddlondeb gyda'r Ysgol Sabbathol. Yn nesaf, cafwyd anerchiad gan frawd o Bethel ar bwogc y gwragedd eto. Yr oedd ei sylwadau yn dda a naturiol: dangosai mor ddeheuig oedd y fam wrth roddi bwyd i'r plentyn, a'i bod yr un peth wrth gyfranu addysg iddo. Maddeued y brodyr oil am hyn o sylwadau caredig arnynt hwy a'u hareithiau gan gyfaill calon iddynt. Cefais fy moddhau dros ben yn eu hanercliiadau. Ewch rhagoch, frodyr,' y mae' genych waith da, a chwi a wobrwyir am eich llafur. Yn yr hwyr, holwyd Ysgol Siloh yn y bennod gyntaf o'r Hebreaicl, gan T. Roberts, n?yfyri\vr o Athrofa y Bala. Yr oedd yr holi a'r atteb yn dda, ac o duedd adeiladol. Bellach, dyna ni wedi rhedeg yn fras dros rai o'r pethau a welsom ac a glywsom yn y cyfarfod hwn ac os yw pob cyfarfod a gynnelir gan yr undeb yn debyg i hwn, credwn eu bod yn gwneud lies mawr i achos crefydd yn y gwahanol eglwysi. Os yw sylwadau yr Arcliddiacon Foulkes am ddylanwad yr Ysgol Sabbathol oddi fewn i'r Eglwys Sefydledig.. yn wirionedd, edryched ar Ymneillduaeth yn Arfon, a chaiff weled fod ei ddylanwad yn hollol wahanol. Yr eiddocii, &c., > EDRYCHYDD.

AT OLYGWYii Y TYST CYMREIG.' Foiiedcligioia,-)-r oeddwn yn meddwl pe buasai pob papur newydd wedi cymmeryd enw aderyn arno ei hun, a'r enw hwnw yn cyfleu natur y papur, y buasai enwau digon rhyf'edd ar newyddiaduron Cymru. Y mae yna bapur tua Llundain. yn galw ei hun yn Ddallhuan,' onid oes ? Wei, y mae genym ninnau un y buasai yr enw Cigfran' yn briodol iawn iddo. Y mae genym un arall nad allai fab- wysiadu enw gwell nag 'Ystlyni' iddo ei hun. Y mae genym 'Wenol' hefyd, a'i hymweliadau yn siriol weithiau, heb son am liaws o Adat y to.' Ond dyfalii yr oeddwn pa enw a. wnelai y tro i chwi. Y Gog V Na,, Di thai hwnw ddim er ei fod yn fath o dyst o agoshad yr liaf. Y mae yspaid ei hymwel- '1"' H i: ii'j •. iad a ni yn rhy fyr.—' Robyn Goch T na, y mae hwnw yn enw rhy hwnw.—Yr I Eos?' na, yn wir, ymaehwnyn nacan myned i ltivr ryws,ut.-Wel, yr Uchhedydd?' wel,—hwn—y mae hwn yn Thyw- beth; ond, na, yn wir, prin y gwna hwn ychwaith, —Y Dryw ?' na ehaiff yn wir ddim gwisgo yr enw hwnw, beth bynag.—Yr 'Aderyn du?' Du, onide; gwell rhyw enw arall—Y 'Ceiliog bronfraith?' Dyna rywbeth yn dyfod i'r golwg o'r diwedd. Gad- ewch chwi iddo fod yn foddlawn ar ddim ond un enw eto, tra maeyn yr oedyma, nid drwg fyddai. Y',Ceiliog.' Gwnewch 0 yn geiliog o bapur. Y mae yr enw yna yn eithaf awgrymiadol i Dyst.' Pa ham nad ydyw ? Y mae y ceiliog yn tystio fod y dydd yn agoshau y mae yn tystio bob amser i'r gwirionedd y mae yn dvst ac y mae yn dda gan bawb, ond y drwg a'r lleidr glywed ei dystiolaeth. Yn wir, gadewch iddo fod yn Geiliog.' Gadewch iddo ganu yn brydlawn, fel y mae wedi dechreu,— yn hyglyw, nes y clywo yr holl wlad ef,—yn effeith- iol, nes galw pawb allan at eu gwaith. Y mae y wlad yn cysgu yn drwm'etto, cofiweh chwi, heb ond ychydig iawn wecli codi at eu gwaith, ac y mae y dydd )n tori. Bydd yma etholiadaucyffreclinol drwy y gwledydd. Bydcl dadleuon pwysig o flaOn y senedd yn fuan bellach. Bycld yma ymdrech deg i'w gwneud yn erbyn Pabyddiaeth yn, ac allan o'r Eglwys Wladol. Y mae eisiau rhyw geiliog i gana y wlad i fyny at ei gwaith. Llwyddiant i chwi. BRYTHON.

AT OLYGWYR Y "TYST CYMREIG." Foneddigion,—Hawdclsmor i'r TYST CYMREIG Y mae yr olwg siriol sydd ar ei wynebpryd yn peri i mi goelio y derbynir ef yn groesawgar gan filoedd Cymru. Bydd gancldo gan hyny fantais i argraffu ei syniadau ae arwain meddyliau corff y genedi Gymreig. Wrth gwrs y mae genyf bob hyder y bydd golygiadau gwleidyddol, cymdeithasol, a chre- fyddol Y TYST yn gyfryw ag a'i gesyd yn deilwng i fod yn arweinydd ar bob cwestiwn o bwys sydd yn debyg o ddyfod i sylw. Nid oes dim yn sicrach na bod chwyldroad cyffred- inol ar gymeryd lie yn amgylchiadau pethau yn ein plith. Bydd y Reform Bill sydd weithian ar gael ei gario drwy y Senedd yn sicr o newic1 sefyllfa gwahanol bartion gwleidyddol i raddau mawr. Y mae dyddiau teyrnasiad Toriaeth ar ben, ac nid yn rhy fuan. Bu gormes y Tirfeddianwyr yn pwyso yn drwm ar amaethwyr y Dywysog'aeth. Gwelid ein hamaethwyr mewn llawer plwyf a chwm yn cael eu gym i'r poll yn yroedd o tlaen y steward. Yr oedd llais y bobl yn cael ei ddystewi, a'u hiawn- derau mwyaf cyssegredig yn cael eu sarnu o -dait draed gormeswyr Toriaidd y tir. Nid ydwyf yn meddwl y bydd Reform Bill y senecld-dynal-ior pre- senol yn gosod terfyn ar ormes Toriaeth mewn. gwlad a thref. Ond digon tebyg y bycld yn cymer- yd ffurf wahanol bellach. Ymddengys 0 hyn allan mai y wedd a wisgir gan Doriaeth fydd gosod ei gwyneb yn erbyn ymneillduaeth y genedl. Y frwydr fawr sydd o flaen Cymru fydd cydraddoliaeth grefyddol—Eglwysyddiaeth yn erbyn Ymneillduaeth y genedl Gymreig. Y mae corff y genedi Gymreig yn Ymneillduwyr, a thrueni na. byddai ganddi ei chynrychiolwyr yn y Senedd. Hyd yma gellir yn briodol galw yr aelodau seneddol a anfonir o Gymru yn gynrychiolWyr y game; y pheasants a'r petris, yr ysgyfarnogocl a'r cwningod, &c.. Yn wir, y game sydd yn cael eu cyn-. rychioli gan yr M.P.s Cymreig. Bydd pethaAi yn newid. Mae corff y genedl yn dechreu dadebru ac ymysgwyd o'r llwch, a bydd raid i Ymneillduaeth Cymru gael ei chydnabod, ac i'w hawliau gael ei hanrhydeddu. Yr wyf yn tybio y gwelaf eiliw gwan' o'r frwydr sydd o flaen y genedl. Yr wyf wedi gweled fy hun, ac wedi clywed gan eraill am amgylchiadau sydd yn dangos fod y rhy- felgyrch newydcl y cyfeiriais ati yn dechreu eisioes. Y mae rhai o'r tylwyth Toriaidd weithiau yn gwrthod Ymneillduwyr yn denantiaid iddynt, ac Yil bygwth troi eu hen denantiaid o'u tai a'u tiroedd, oddieithr iddynt fyned i'r eglwys sefydledig i addoli. Y mae eraill dracbefn yn nacau rhoddi gwaith i neb oddieithr ei fod yn arfer addoli 0 fewn muriau yr eglwys lan. Yn awr, dytna yr helynt yr wyi fi yn tybied sydd yn aros Cymru ynmeiilduol. Ond y mae yn ormod o'r dydd i hyn yma hefyd.— Y mae yn rhaid i Doriaeth yn mhob ffurf roi fforcld. Y mae dyddiau uwchafiaeth yr eglwys esgobol fel sect grefyddol yn ngolwg y gyfraith wecli eu rhifo. Y mae cryn lawer o stwr yn cael ei wneud 0 barthed i'r eglwys yn yr Iwerddon. Dywedir nad yw yr eglwys sefydledig yno ond eglwys y lleiaftif, ac na ddylai gael ei chydnabocl mewn uwchafiaeth yn ngolwg y gyfraith yn erbyn y mwyafrif. Eithaf teg! ond os ydyw fal hyn yn yr Iwerddon, y mae felly hefyd yn Nghymru. Ac es dileir yr,-eglwys. sefydledig fel y cyfryw yn yr Ynys Werdcl, y mae yn rhaid gwneud hyny hefyd yn N ghymru. Cyd- raddoliaeth raid fod arwyddair y genedl mewn mater o grefydd, ac nid yw i'w newid hyd nes y dygir eu barn i fuddugoliaeth. Y mae yn dda genyf ddeall y bydd Y TYST yn siarad yn ddifloesgni am y peth hwn. Dymunwyf lwyddiant mawr iddo, ac i'r egwyddorion a ddadleua. YMNSILLDUWE.

Y PARCH. WILLIAM JONES, OEK" HADWR O'R INDIA, CRYBWYLLASOM o'r blaen fod ein cydwladwr Mr. Jones wedi dyfod drosodd fir ymweliad a'r wlad hon er gweled ei gyfeillion, ac adnewyddu ei iechyd. Bu Mr. Jones yn Nghymanfaoedd Maldwyn, a Dinbych, a Fflint, fel cynrychiolwr gydag eraill dros y Gymdeithas Genhadol. Dydd Mercher diweddaf hwyliodd i'r America, er gweled ei dad a'i berthynasau,i disgwyl.l,,t fod yn ol tua chanol mis Medi. Mae Oyfarwyddwyr y Gymdeithas wedi cynllunio iddo ymweled a'r rhan fwyaf 0 Gymru 0 hyn i ganol yr haf nesaf, cyn ei ddychweliad i faes ei lafur yn India. Treuliodcl y Sabba-th wythnos i'r diweddaf yn Liverpool, ac oddiwrth yr hyn a wrandawsom. yr ydym yn teimlo yn hyderus y bydd ei ymweliad ag eglwysi Cymru, yn foddion i ddyfnhau eu teimlad o blaid yr achos cenhadol. Yn ei sylwadau yn un o'r oedfaon ar sefyllfa India, dywedai fod yr India yn gyffelyb i ddyff- ryn yr esgyrn sychion a ddisgrifir gan. y pro- phwyd Ezeciel. Ehcmgder y dyffryn, oedd y peth cyncafo Tybir gan lawer mai rhyw wiad gyffelyb i hon ydyw yr India, ond dylid cofio ei bod mewn gwirionedd yn gymaint ddeg 0 weithiau a'r oil o Ynys Prydain, ac yn gymaint a holl deyrnasoedd. Ewrop gyda'u gilydd, os gadewir allan Ewssia. Mor eang ydyw, fel nad ystyrir taith o bedwar neu bum' cant o filltiroedd ond ychyclig beth gan y rhai sydd wedi bod yno am rai blynyddau. Y mae rhai o'i hafonydd yn fwy na phe casglid holl afonydd y wlad hon i gyd at eu gilydd i wneud un afon. Ac y mae ei dyffrynoedd mor eang fel y byddai un o honynt yn deyrnas fawr ar ei ben ei hun. Lluaws y trigolion. Fel yn y dyffryn yr oedd yno lawer iawn o esgyrn, felly yr India y mae y boblogaeth yn anferth. Mewn cydmariaeth i Ynys Prydain y mae yno ddeg waith gymaint o bobl ag sydd yn hon. Nid ydynt lawer dan ddau can' miliwn. Y mae siarad am gant neu ddau o filiwnau yn hawdd, ond nid hawdd ydyw dirnad beth a feddylir wrth hyny. Y ffordd oreu ydyw treio tramwy mewn dychymig o am- gylch ogylch ei dinasoedd mawrion, ac ym- drechu gweled y torfeydd a ymlwybrant yma a thraw drwyddynt. r "IS